Luận án Phát triển du lịch vùng Đồng Tháp mười trong bối cảnh hội nhập

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM ¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯¯ BÙI TRỌNG TIẾN BẢO PHÁT TRIỂN DU LỊCH VÙNG ĐỒNG THÁP MƯỜI TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP LUẬN ÁN TIẾN SĨ NHÀ XUẤT BẢN HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP - 2024 HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM BÙI TRỌNG TIẾN BẢO PHÁT TRIỂN DU LỊCH VÙNG ĐỒNG THÁP MƯỜI TRONG BỐI CẢNH HỘI NHẬP Ngành : Kinh tế phát triển Mã số : 9.31.01.05 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Quyết Thắng TS. Quyền Đình Hà HÀ NỘI – 2024 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận án là trung thực, khách quan và chưa từng được sử dụng để bảo vệ ở bất kỳ học vị nào. Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án đã được cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận án đều được chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày 07 tháng 01 năm 2024 Tác giả luận án Bùi Trọng Tiến Bảo ii LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Nhân dịp hoàn thành luận án, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Quyết Thắng và TS. Quyền Đình Hà đã tận tình định hướng giúp tôi hoàn thành luận án. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Ban Quản lý đào tạo, Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn và Bộ môn Phát triển nông thôn đã tận tình hỗ trợ tôi trong quá trình hoàn thành luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn sự hỗ trợ của lãnh đạo và cán bộ Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch các tỉnh Đồng Tháp, Long An, Tiền Giang; Hiệp hội Du lịch vùng ĐBSCL; cán bộ, chuyên viên các huyện trên địa bàn đã nhiệt tình cung cấp thông tin, hỗ trợ thu thập dữ liệu, trao đổi thông tin để thực hiện đề tài. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu Trường Đại học Công nghệ Thành phố Hồ Chí Minh (HUTEH) đã động viên, tạo điều kiện tốt nhất giúp tôi nghiên cứu và hoàn thành luận án này. Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt, động viên khuyến khích tôi hoàn thành luận án./. Hà Nội, ngày 07 tháng 01 năm 2024 Tác giả luận án Bùi Trọng Tiến Bảo iii MỤC LỤC Lời cam đoan .......................................................................................................................... i Lời cảm ơn ............................................................................................................................. ii Mục lục ................................................................................................................................. iii Danh mục chữ viết tắt .......................................................................................................... vii Danh mục bảng ................................................................................................................... viii Danh mục hình ....................................................................................................................... x Danh mục hộp ....................................................................................................................... xi Danh mục biểu đồ ................................................................................................................. xi Trích yếu luận án ................................................................................................................. xii Thesis abstract .................................................................................................................... xiv Phần 1. Mở đầu .................................................................................................................... 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................. 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................................. 5 1.2.1. Mục tiêu chung .......................................................................................................... 5 1.2.2. Mục tiêu cụ thể .......................................................................................................... 5 1.2.3. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................................... 5 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................. 5 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu ................................................................................................ 5 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................... 6 1.4. Đóng góp mới của luận án ......................................................................................... 6 1.5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn ................................................................................... 7 Phần 2. Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển du lịch vùng trong bối cảnh hội nhập .................................................................................................................... 9 2.1. Cơ sở lý luận .............................................................................................................. 9 2.1.1. Một số khái niệm có liên quan ................................................................................... 9 2.1.2. Vai trò, đặc điểm của phát triển du lịch vùng trong bối cảnh hội nhập ................... 15 2.1.3. Nội dung phát triển du lịch vùng trong bối cảnh hội nhập ...................................... 18 2.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng phát triển du lịch vùng trong bối cảnh hội nhập .................. 24 2.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển du lịch vùng ............................................................... 32 2.2.1. Kinh nghiệm thực tiễn quốc tế về phát triển du lịch vùng trong bối cảnh hội nhập ................................................................................................................... 36 iv 2.2.2. Kinh nghiệm thực tiễn về phát triển du lịch vùng trong nước ................................. 38 2.2.3. Bài học vận dụng cho phát triển du lịch vùng Đồng Tháp Mười trong bối cảnh hội nhập ................................................................................................................... 40 Tóm tắt phần 2 ................................................................................................................... 41 Phần 3. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 42 3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu .................................................................................. 42 3.1.1. Vị trí địa lý vùng Đồng Tháp Mười ......................................................................... 42 3.1.2. Tài nguyên du lịch vùng Đồng Tháp Mười ............................................................. 43 3.1.3. Hệ thống cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ du lịch vùng Đồng Tháp Mười .................... 45 3.1.4. Điều kiện kinh tế - xã hội vùng Đồng Tháp Mười .................................................. 45 3.1.5. Những thuận lợi, khó khăn của đặc điểm địa bàn đối với phát triển du lịch vùng Đồng Tháp Mười trong bối cảnh hội nhập ..................................................... 55 3.2. Phương pháp tiếp cận và khung phân tích ............................................................... 56 3.2.1. Phương pháp tiếp cận ............................................................................................... 56 3.2.2. Khung phân tích phát triển du lịch vùng Đồng Tháp Mười trong bối cảnh hội nhập ................................................................................................................... 57 3.3. Phương pháp chọn điểm và mẫu nghiên cứu ........................................................... 58 3.3.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu ....................................................................... 58 3.3.2. Phương pháp chọn mẫu ........................................................................................... 59 3.4. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................................... 63 3.4.1. Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp .................................................................. 63 3.4.2. Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp .................................................................... 64 3.5. Phương pháp xử lý và phân tích thông tin ............................................................... 65 3.5.1. Phương pháp xử lý thông tin ................................................................................... 65 3.5.2. Phương pháp phân tích tình huống .......................................................................... 65 3.5.3. Phương pháp thống kê kinh tế ................................................................................. 65 3.5.4. Phân tích nhân tố khám phá EFA (Exploratory Factor Analysis) ........................... 66 3.5.5. Phân tích hồi quy ..................................................................................................... 66 3.5.6. Phương pháp phân tích SWOT ................................................................................ 69 3.5.7. Phương pháp đánh giá tài nguyên du lịch .................................................................. 69 3.6. Hệ thống tiêu chí đánh giá và chỉ tiêu nghiên cứu ................................................... 69 TÓM TẮT PHẦN 3 ........................................................................................................... 71 v Phần 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận ........................................................................ 72 4.1. Thực trạng phát triển du lịch vùng Đồng Tháp Mười trong bối cảnh hội nhập ....... 72 4.1.1. Thực trạng phát triển sản phẩm du lịch vùng .......................................................... 72 4.1.2. Thực trạng quy hoạch du lịch vùng Đồng Tháp Mười trong bối cảnh hội nhập ................................................................................................................... 77 4.1.3. Thực trạng quản lý và khai thác du lịch vùng Đồng Tháp Mười trong bối cảnh hội nhập ..................................................................................................... 84 4.1.4. Thực trạng đào tạo và phát triển nguồn nhân lực du lịch vùng Đồng Tháp Mười trong bối cảnh hội nhập ................................................................................. 88 4.1.5. Thực trạng nâng cao chất lượng cơ sở hạ tầng du lịch đáp ứng yêu cầu hội nhập ................................................................................................................... 93 4.1.6. Kết quả phát triển du lịch vùng Đồng Tháp Mười trong bối cảnh hội nhập ............ 99 4.1.7. Đánh giá chung về thực trạng phát triển du lịch Vùng Đồng Tháp Mười trong bối cảnh hội nhập ................................................................................................... 108 4.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch vùng Đồng Tháp Mười trong bối cảnh hội nhập ......................................................................................................... 113 4.2.1. Yếu tố thuộc về Tài nguyên du lịch ....................................................................... 113 4.2.2. Yếu tố thuộc về Thể chế, chính sách phát triển du lịch vùng ................................ 116 4.2.3. Yếu tố thuộc về Xúc tiến quảng bá và thu hút đầu tư du lịch ................................ 118 4.2.4. Yếu tố thuộc về Sự tham gia của cộng đồng địa phương ...................................... 121 4.2.5. Yếu tố thuộc về Liên kết phát triển ........................................................................ 124 4.2.6. Mô hình các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch vùng trong bối cảnh hội nhập ................................................................................................................. 127 4.3. Giải pháp phát triển du lịch vùng đồng tháp mười trong bối cảnh hội nhập ......... 130 4.3.1. Căn cứ đề xuất giải pháp ........................................................................................ 130 4.3.2. Giải pháp về tài nguyên du lịch ............................................................................. 136 4.3.3. Giải pháp về thể chế, chính sách phát triển du lịch vùng ...................................... 140 4.3.4. Giải pháp về xúc tiến quảng bá và thu hút đầu tư du lịch ...................................... 142 4.3.5. Giải pháp về sự tham gia của cộng đồng địa phương ............................................ 144 4.3.6. Giải pháp liên kết phát triển ................................................................................... 146 Tóm tắt phần 4 ................................................................................................................... 147 vi Phần 5. Kết luận và kiến nghị ......................................................................................... 148 5.1. Kết luận .................................................................................................................. 148 5.2. Kiến nghị ............................................................................................................... 149 5.2.1. Với Chính phủ ....................................................................................................... 149 5.2.2. Với các tỉnh và các ban ngành địa phương ............................................................ 150 Các công trình nghiên cứu đã công bố .............................................................................. 151 Tài liệu tham khảo ............................................................................................................. 152 Phụ lục ............................................................................................................................... 166 vii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa tiếng Việt BBGN Biên bảng ghi nhớ CS Cộng sự CSHT Cơ sở hạ tầng CSVCKT Cơ sở vật chất kỹ thuật CPTPP Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương DTLS Di tích lịch sử ĐBSCL Đồng Bằng Sông Cửu Long ĐTM Đồng Tháp Mười EVFTA Hiệp định thương mại Tự do Việt Nam - Liên minh châu Âu FDI Đầu tư trực tiếp nước ngoài KQT Khách quốc tế KTTĐ Kinh tế trọng điểm GRDP Tổng sản phẩm quốc nội trên địa bàn NQ Nghị quyết QĐ Quyết định QL Quốc lộ SPDL Sản phẩm du lịch TCDL Tổng cục Du lịch Tp.HCM Thành phố Hồ Chí Minh TTg Thủ tướng TUĐT Tỉnh ủy Đồng Tháp TULA Tỉnh ủy Long An TUTG Tỉnh ủy Tiền Giang TW Trung ương UBND Ủy ban Nhân dân VH-TT-DL Văn hoá – Thể thao – Du lịch VQG Vườn Quốc gia viii DANH MỤC BẢNG TT Tên bảng Trang 3.1. Tổng sản phẩm quốc nội vùng Đồng Tháp Mười ................................................... 46 3.2. Tổng sản phẩm bình quân đầu người giai đoạn 2015-2021 .................................... 46 3.3. Cơ cấu tổng sản phẩm trên địa bàn theo giá hiện hành phân theo khu vực kinh tế giai đoạn 2015 -2021 ........................................................................................... 47 3.4. Thu ngân sách nhà nước trên địa bàn ...................................................................... 49 3.5. Vốn đầu tư phát triển ............................................................................................... 49 3.6. Dân số vùng Đồng Tháp Mười trong năm 2020 và 2021 ........................................ 52 3.7. Tỷ lệ lao động từ 15 tuổi trở lên đang làm việc trong nền kinh tế đã qua đào tạo phân theo địa phương ........................................................................................ 53 3.8. Tổng số lao động trong các doanh nghiệp tại thời điểm 31/12 hàng năm phân theo ngành kinh tế ................................................................................................... 54 3.9. Thống kê các điểm điều tra tại các huyện đại diện vùng Đồng Tháp Mười ............ 59 3.10. Cỡ mẫu điều tra cộng đồng địa phương vùng Đồng Tháp Mười ............................ 61 3.11. Cỡ mẫu điều tra doanh nghiệp vùng Đồng Tháp Mười ........................................... 62 3.12. Cỡ mẫu điều tra khách du lịch vùng Đồng Tháp Mười ........................................... 63 3.13. Nguồn số liệu, tài liệu và cách thu thập thông tin thứ cấp ...................................... 64 3.14. Thang đo các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển du lịch vùng Đồng Tháp Mười trong bối cảnh hội nhập ........................................................................................... 67 3.15. Ma trận SWOT trong nghiên cứu phát triển du lịch vùng Đồng Tháp Mười trong bối cảnh hội nhập ........................................................................................... 69 4.1. Mức độ yêu thích của du khách về các loại hình du lịch ........................................ 73 4.2. Mức độ nhận biết về quy hoạch phát triển du lịch tại địa phương .......................... 83 4.3. Kết quả khảo sát năng lực phục vụ khách tại vùng Đồng Tháp Mười .................... 88 4.4. Thống kê số lượng Hướng dẫn viên được cấp thẻ tại vùng năm 2023 .................... 89 4.5. Dự báo nguồn nhân lực du lịch vùng Đồng Tháp Mười đến năm 2025 .................. 90 4.6. Thống kê số lượng doanh nghiệp tại vùng Đồng Tháp Mười ................................. 95 4.7. Thống kê đánh giá chất lượng dịch vụ tại vùng Đồng Tháp Mười ......................... 96 4.8. Kết quả đánh giá sự hài lòng của du khách về chất lượng dịch vụ du lịch tại vùng Đồng Tháp Mười ............................................................................................ 97 ix 4.9. Kết quả đánh giá mức độ tin cậy yếu tố sự hài lòng của khách du lịch về cơ sở hạ tầng tại vùng Đồng Tháp Mười ...................................................................... 98 4.10. Tổng lượt khách du lịch giai đoạn 2015-2021 ........................................................ 99 4.11. Doanh thu du lịch lữ hành phân theo vùng du lịch, địa phương giai đoạn 2015-2021 .............................................................................................................. 104 4.12. Đầu tư trực tiếp của nước ngoài được cấp giấy phép năm 2022 ........................... 105 4.13. Vốn đầu tư thực hiện trên địa bàn theo giá hiện hành phân theo ngành kinh tế ......... 106 4.14. Thống kê mô tả mẫu khảo sát khách du lịch ......................................................... 107 4.15. Thống kê mô tả yếu tố tài nguyên du lịch vùng Đồng Tháp Mười ....................... 114 4.16. Thống kê độ tin cậy yếu tố tài nguyên du lịch ...................................................... 115 4.17. Thống kê mô tả yếu tố thể chế, chính sách phát triển du lịch vùng ...................... 116 4.18. Kiểm định độ tin cậy thang đo thể chế chính sách ................................................ 117 4.19. Thống kê mô tả yếu tố xúc tiến, quảng bá du lịch và thu hút đầu tư ..................... 119 4.20. Kiểm định độ tin cậy thang đo yếu tố xúc tiến, quảng bá và thu hút đầu tư ......... 120 4.21. Thống kê mô tả yếu tố sự tham gia của cộng đồng địa phương ............................ 122 4.22. Kiểm định độ tin cậy thang đo sự tham gia của cộng đồng địa phương ............... 123 4.23. Thống kê mô tả yếu tố liên kết phát triển .............................................................. 125 4.24. Kiểm định độ tin cậy thang đo liên kết phát triển ...............................................