Luận án Phát triển năng lực thích ứng nghề của sinh viên trong dạy học ngành công nghệ kĩ thuật điện, điện tử

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI --------------    -------------- LÊ NGỌC HÒA PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THÍCH ỨNG NGHỀ CỦA SINH VIÊN TRONG DẠY HỌC NGÀNH CÔNG NGHỆ KĨ THUẬT ĐIỆN, ĐIỆN TỬ LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Hà Nội - 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI -------------    ------------- LÊ NGỌC HÒA PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THÍCH ỨNG NGHỀ CỦA SINH VIÊN TRONG DẠY HỌC NGÀNH CÔNG NGHỆ KĨ THUẬT ĐIỆN, ĐIỆN TỬ Chuyên ngành: Lí luận và PPDH bộ môn Kĩ thuật công nghiệp Mã số: 62.14.01.11 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS Nguyễn Văn Khôi Hà Nội - 2017 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực, chưa từng được ai công bố trong bất kì công trình nào. Hà Nội, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận án Lê Ngọc Hòa ii LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận án này, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ quý báu của các thầy cô, đồng nghiệp, các bạn và các em sinh viên. Với lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tôi xin được bày tỏ lời cảm ơn chân thành tới Phó giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Văn Khôi, người thầy kính mến đã hết lòng dìu dắt, chỉ bảo và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo Sau đại học, Bộ môn Phương pháp dạy học, Khoa Sư phạm Kĩ thuật Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và hoàn thành luận án. Tôi xin cảm ơn Ban Giám hiệu trường Đại học Sao Đỏ, các đồng nghiệp đã tạo điều kiện thuận lợi về tài chính, công việc, thời gian và luôn động viên để tôi hoàn thành luận án này. Tôi xin cảm ơn các chuyên gia, các thầy cô giáo cộng tác, các doanh nghiệp, các em sinh viên đã nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân đã luôn ở bên động viên, khuyến khích và giúp đỡ về mọi mặt để tôi hoàn thành luận án. Hà Nội, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận án Lê Ngọc Hòa iii MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THÍCH ỨNG NGHỀ CỦA SINH VIÊN ................................................ 5 1.1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ........................................... 5 1.1.1. Một số nghiên cứu ở nước ngoài ............................................................ 5 1.1.2. Một số nghiên cứu ở Việt Nam ............................................................ 10 1.2. MỘT SỐ KHÁI NIỆM CƠ BẢN ........................................................... 15 1.2.1. Năng lực ............................................................................................... 15 1.2.2. Thích ứng ............................................................................................. 18 1.2.3. Nghề và nghề nghiệp ............................................................................ 19 1.2.4. Thích ứng nghề ..................................................................................... 21 1.2.5. Năng lực thích ứng nghề ...................................................................... 23 1.2.6. Phát triển năng lực thích ứng nghề của sinh viên trong dạy học ............... 25 1.3. NĂNG LỰC THÍCH ỨNG NGHỀ CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC NGÀNH CÔNG NGHỆ KĨ THUẬT ĐIỆN, ĐIỆN TỬ ................................ 26 1.3.1. Cấu trúc năng lực thích ứng nghề của sinh viên .................................. 26 1.3.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến quá trình phát triển năng lực thích ứng nghề ...... 30 1.3.3. Tiêu chí đánh giá mức độ năng lực thích ứng nghề của sinh viên ....... 33 1.4. THỰC TRẠNG NĂNG LỰC THÍCH ỨNG NGHỀ CỦA SINH VIÊN ĐẠI HỌC NGÀNH CÔNG NGHỆ KĨ THUẬT ĐIỆN, ĐIỆN TỬ .............. 36 1.4.1. Mục đích, đối tượng, phương pháp khảo sát thực trạng ...................... 36 1.4.2. Kết quả đánh giá thực trạng năng lực thích ứng nghề của sinh viên ... 37 1.4.3. Nguyên nhân thực trạng năng lực thích ứng nghề của sinh viên ......... 39 iv 1.5. ĐỊNH HƯỚNG XÂY DỰNG BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THÍCH ỨNG NGHỀ CỦA SINH VIÊN TRONG DẠY HỌC ..................... 40 1.5.1. Nâng cao nhận thức về năng lực thích ứng nghề của sinh viên thông qua các hoạt động trải nghiệm ............................................................. 40 1.5.2. Nâng cao năng lực tự học, tự nghiên cứu của sinh viên ...................... 41 1.5.3. Tổ chức dạy học gắn lí thuyết với thực tiễn ......................................... 42 1.5.4. Phát huy hiệu quả của phương tiện dạy học ................................................... 42 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ............................................................................... 45 CHƯƠNG 2: BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THÍCH ỨNG NGHỀ CỦA SINH VIÊN TRONG DẠY HỌC NGÀNH CÔNG NGHỆ KĨ THUẬT ĐIỆN, ĐIỆN TỬ ............................................................................................ 46 2.1. KHÁI QUÁT CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO NGÀNH CÔNG NGHỆ KĨ THUẬT ĐIỆN, ĐIỆN TỬ .............................................................................. 46 2.1.1. Mục tiêu đào tạo của ngành Công nghệ Kĩ thuật điện, điện tử ............ 46 2.1.2. Đặc điểm lao động ngành Công nghệ Kĩ thuật điện, điện tử ............... 47 2.1.3. Chương trình đào tạo ngành Công nghệ Kĩ thuật điện, điện tử ............................ 50 2.2. BIỆN PHÁP DẠY HỌC PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THÍCH ỨNG NGHỀ CỦA SINH VIÊN .............................................................................. 50 2.2.1. Một số nguyên tắc đề xuất biện pháp .................................................... 50 2.2.2. Qui trình thiết kế dạy học phát triển năng lực thích ứng nghề của sinh viên ........... 52 2.2.3. Biện pháp 1: Bồi dưỡng nhận thức năng lực thích nghề của sinh viên thông qua hoạt động thực tập tốt nghiệp ............................................... 59 2.2.4. Biện pháp 2: Dạy học dựa trên nghiên cứu ngành Công nghệ Kĩ thuật điện, điện tử ........................................................................................... 68 2.2.5. Biện pháp 3: Xây dựng và sử dụng tình huống thực tiễn trong dạy học ........... 78 v 2.2.6. Biện pháp 4: Tổ chức cho sinh viên tiếp cận công nghệ mới thông qua sử dụng linh hoạt phương tiện kĩ thuật trong dạy học thực hành ............. 95 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ............................................................................. 108 CHƯƠNG 3: KIỂM NGHIỆM VÀ ĐÁNH GIÁ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THÍCH ỨNG NGHỀ CỦA SINH VIÊN TRONG DẠY HỌC NGÀNH CÔNG NGHỆ KĨ THUẬT ĐIỆN, ĐIỆN TỬ .............................. 109 3.1. KIỂM NGHIỆM BẰNG PHƯƠNG PHÁP CHUYÊN GIA ................ 109 3.1.1. Mục đích, nội dung, đối tượng, phương pháp kiểm nghiệm .............. 109 3.1.2. Đánh giá kết quả kiểm nghiệm bằng phương pháp chuyên gia ......... 110 3.2. KIỂM NGHIỆM BẰNG PHƯƠNG PHÁP THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM ..... 111 3.2.1. Mục đích thực nghiệm ...................................................................... 111 3.2.2. Nhiệm vụ thực nghiệm ....................................................................... 112 3.2.3. Kế hoạch thực nghiệm ....................................................................... 112 3.2.4. Phương pháp thực nghiệm ................................................................. 114 3.2.5. Xử lí kết quả thực nghiệm .................................................................. 115 3.2.6. Kết quả thực nghiệm đợt 1 ................................................................. 119 3.2.7. Kết quả thực nghiệm đợt 2 ................................................................. 126 3.2.8. Phản hồi của sinh viên về hoạt động dạy học qua các biện pháp đã đề xuất ....... 133 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ............................................................................. 134 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .............................................................. 135 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ............................................................. 137 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 138 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 149 vi DANH MỤC CỤM TỪ VIẾT TẮT Viết tắt là Viết đầy đủ là CNKTĐ, ĐT Công nghệ Kĩ thuật điện, điện tử ĐC Đối chứng ĐTB Điểm trung bình GV Giảng viên NCKH Nghiên cứu khoa học NL Năng lực NLTƯ Năng lực thích ứng SV Sinh viên TN Thực nghiệm TTTN Thực tập tốt nghiệp PPDH Phương pháp dạy học PTDH Phương tiện dạy học PTKT Phương tiện kĩ thuật vii DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 1.1. Thang điểm đánh giá mức độ năng lực thích ứng nghề ............... 37 Bảng 2.1. Các kiểu hoạt động học tập của sinh viên ..................................... 55 Bảng 2.2. Bảng kiểm năng lực thích ứng nghề của sinh viên ........................ 57 Bảng 3.1. Kết quả xin ý kiến chuyên gia về các biện pháp đề xuất ............. 110 Bảng 3.2. Giảng viên và các lớp thực nghiệm, đối chứng đợt 1 .................. 113 Bảng 3.3. Giảng viên và các lớp thực nghiệm, đối chứng đợt 2 .................. 113 Bảng 3.4. Phân phối kết quả học tập của SV lớp TN và ĐC thực nghiệm đợt 1 ... 119 Bảng 3.5. Tần suất fi(%) kết quả học tập các lớp TN, ĐC thực nghiệm đợt 1 ............. 119 Bảng 3.6. Tần suất hội tụ tiến lớp TN và ĐC thực nghiệm đợt 1 ................. 120 Bảng 3.7. Các tham số thống kê kết quả học tập lớp TN và ĐC thực nghiệm đợt 1 . 120 Bảng 3.8. Kết quả đánh giá NLTƯ của SV lớp TN, ĐC thực nghiệm đợt 1 ......... 124 Bảng 3.9. Phân phối kết quả học tập của SV lớp TN và ĐC thực nghiệm đợt 2 .. 126 Bảng 3.10. Tần suất fi (%) kết quả học tập của SV lớp TN và ĐC thực nghiệm đợt 2 .......... 126 Bảng 3.11. Tần suất hội tụ tiến lớp TN và ĐC thực nghiệm đợt 2 .............. 127 Bảng 3.12. Các tham số thống kê kết quả học tập lớp TN và ĐC thực nghiệm đợt 2 ......127 Bảng 3.13. Kết quả đánh giá NLTƯ nghề lớp TN và ĐC thực nghiệm đợt 2 ..... 131 viii DANH MỤC CÁC HÌNH Trang Hình 1.1. Cấu trúc năng lực thích ứng nghề ...................................................... 28 Hình 2.1. Qui trình thiết kế dạy học phát triển năng lực thích ứng nghề của sinh viên ......................................................................................... 53 Hình 2.2. Qui trình bồi dưỡng nhận thức năng lực thích ứng nghề của sinh viên thông qua hoạt động thực tập tốt nghiệp ................................ 61 Hình 2.3. Qui trình dạy học dựa trên nghiên cứu .......................................... 70 Hình 2.4. Qui trình sử dụng tình huống thực tiễn trong dạy học ................... 85 Hình 2.5. Qui trình sử dụng linh hoạt phương tiện kĩ thuật trong dạy học thực hành ..... 96 ix DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 3.1. Tần suất kết quả học tập lớp TN11 và ĐC11 ..................................... 121 Biểu đồ 3.2. Tần suất hội tụ tiến của lớp TN11 và ĐC11 ............................ 121 Biểu đồ 3.3. Tần suất kết quả học tập lớp TN12 và ĐC12 ..................................... 121 Biểu đồ 3.4. Tần suất hội tụ tiến của lớp TN12 và ĐC12 ............................ 121 Biểu đồ 3.5. Tần suất kết quả học tập lớp TN13 và ĐC13 ..................................... 122 Biểu đồ 3.6. Tần suất hội tụ tiến của lớp TN13 và ĐC13 ............................ 122 Biểu đồ 3.7. Tần suất kết quả học tập lớp TN14 và ĐC14 ..................................... 123 Biểu đồ 3.8. Tần suất hội tụ tiến của lớp TN14 và ĐC14 ............................ 123 Biểu đồ 3.9. Năng lực thích ứng nghề của SV lớp TN và ĐC thực nghiệm đợt 1 ..... 125 Biểu đồ 3.10 Tần suất kết quả học tập lớp TN21 và ĐC21 .................................... 128 Biểu đồ 3.11. Tần suất hội tụ tiến của lớp TN21 và ĐC21 .......................... 128 Biểu đồ 3.12. Tần suất kết quả học tập lớp TN22 và ĐC22 ................................... 128 Biểu đồ 3.13. Tần suất hội tụ tiến của lớp TN22 và ĐC22 .......................... 128 Biểu đồ 3.14. Tần suất kết quả học tập lớp TN23 và ĐC23 ................................... 129 Biểu đồ 3.15. Tần suất hội tụ tiến của lớp TN23 và ĐC23 .......................... 129 Biểu đồ 3.16. Tần suất kết quả học tập lớp TN24 và ĐC24 ................................... 130 Biểu đồ 3.17. Tần suất hội tụ tiến của lớp TN24 và ĐC24 .......................... 130 Biểu đồ 3.18. Năng lực thích ứng nghề của SV lớp TN và ĐC thực nghiệm đợt 2 .... 132 1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài 1.1. Quan điểm chỉ đạo phát triển giáo dục và đào tạo Luật giáo dục 2005 [60], chiến lược phát triển Giáo dục Việt Nam giai đoạn 2011- 2020 [9,tr.9] về giáo dục đại học đều nhấn mạnh đến việc nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng nhu cầu nhân lực cho phát triển kinh tế - xã hội, Nghị quyết số 29-NQ/TW [70] chú trọng đến đổi mới giáo dục đào tạo, theo đó việc đổi mới PPDH và đánh giá kết quả học tập, rèn luyện theo hướng phát huy năng lực người học cần phải được quan tâm thực hiện, đặc biệt là NL học tập suốt đời và NL thích ứng với sự với tiến bộ khoa học và công nghệ. 1.2. Sự phát triển của khoa học công nghệ Ngày nay với sự phát triển của khoa học kĩ thuật, lượng kiến thức tăng nhanh chóng, thông tin đa chiều, công nghệ thay đổi không ngừng Sự phát triển đó đòi hỏi con người phải luôn tích cực tự học tập và cần thiết phải có NLTƯ nghề để đáp ứng được quá trình phát triển của khoa học công nghệ và nhu cầu của xã hội. Do đó phát triển NLTƯ nghề của SV trong đào tạo là yêu cầu tất yếu. 1.3. Nhu cầu xã hội về chất lượng nguồn nhân lực Thực tế hiện nay, có những bất cập nhất định đối với chất lượng SV sau khi tốt nghiệp. Nhiều SV sau tốt nghiệp chưa có việc làm, trong khi đó có những doanh nghiệp không tuyển được nhân lực đòi hỏi về kĩ thuật để đáp ứng được yêu cầu công việc, thể hiện qua các nghiên cứu [6], [22], [58], [64], [73]. Từ hai vấn đề đó cho thấy NLTƯ nghề của SV sau tốt nghiệp còn hạn chế, việc chuyển từ môi trường học tập sang môi trường hoạt động nghề nghiệp còn nhiều vấn đề cần nghiên cứu. Để khắc phục những hạn chế đó và góp phần 2 nâng cao chất lượng nguồn nhân lực thì việc phát triển NLTƯ nghề của SV trong quá trình đào tạo là cần thiết thực hiện. 1.4. Vấn đề nghiên cứu Ở trong nước và nước ngoài đã có nhiều công trình nghiên cứu về thích ứng nói chung và thích ứng nghề nói riêng. Các nghiên cứu về thích ứng ở nhiều lĩnh vực tâm lí học, giáo dục học, xã hội học và cũng đề cập đến một số nghề cụ thể như: Sư phạm, kinh tế, xã hội, kĩ thuật Ngành CNKTĐ, ĐT ở Việt Nam chưa có công trình nào nghiên cứu cụ thể về phát triển NLTƯ của SV. Do đó, nghiên cứu phát triển NLTƯ nghề của SV đại học ngành CNKTĐ, ĐT là đề tài cần thiết và sớm được triển khai. Từ những lí do trên tác giả chọn đề tài nghiên cứu “Phát triển năng lực thích ứng nghề của sinh viên trong dạy học ngành Công nghệ Kĩ thuật điện, điện tử”. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất biện pháp phát triển NLTƯ nghề của SV trong dạy học ngành CNKTĐ,ĐT nhằm nâng cao hiệu quả dạy học ngành CNKTĐ, ĐT qua đó nâng cao chất lượng đào tạo. 3. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Thực tiễn quá trình đào tạo đại học ngành CNKTĐ, ĐT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp dạy học phát triển NLTƯ nghề của SV đại học ngành CNKTĐ, ĐT. 3.3. Phạm vi nghiên cứu Nội dung nghiên cứu được giới hạn trong dạy học một số học phần thuộc khối kiến thức ngành CNKTĐ, ĐT trình độ đại học. Thực nghiệm được tiến hành tại trường Đại học Sao Đỏ. 3 4. Giả thuyết khoa học Nếu đề xuất được biện pháp dạy học dựa trên cấu trúc NLTƯ nghề, thiết kế qui trình dạy học theo hướng phát triển NLTƯ nghề và vận dụng vào dạy học ngành CNKTĐ, ĐT sẽ phát triển được NLTƯ nghề của SV qua đó nâng cao chất lượng đào tạo đại học ngành CNKTĐ, ĐT. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn về NLTƯ nghề, phát triển NLTƯ nghề của SV. - Xây dựng cấu trúc, tiêu chí đánh giá và mức độ NLTƯ nghề của SV. - Đề xuất qui trình thiết kế dạy học phát triển NLTƯ nghề của SV. - Xây dựng một số biện pháp phát triển NLTƯ nghề của SV trong dạy học ngành CNKTĐ, ĐT. - Kiểm nghiệm, đánh giá tính khả thi và hiệu quả của một số biện pháp đã đề xuất. 6. Phương pháp nghiên cứu - Nhóm phương pháp nghiên cứu lí luận: phương pháp phân tích, tổng hợp, khái quát hóa... trong xác định mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu, tổng quan, và xây dựng cơ sở lí luận về phát triển NLTƯ nghề của SV. - Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: phương pháp điều tra, khảo sát, thực nghiệm sư phạm, chuyên gia... để thu thập thông tin, đánh giá thực trạng dạy học theo mục đích nghiên cứu. - Nhóm phương pháp thống kê toán học: xử lí kết quả khảo sát và thực nghiệm sư phạm. 4 7. Những đóng góp mới của luận án 7.1. Về lí luận - Hệ thống hóa cơ sở lí luận và thực tiễn về NLTƯ nghề và phát triển NLTƯ nghề của SV trong dạy học. - Xác định cấu trúc, các tiêu chí đánh giá và mức độ NLTƯ nghề của SV đại học ngành CNKTĐ,ĐT. 7.2. Về thực tiễn - Điều tra và đánh giá thực trạng NLTƯ nghề của SV ngành CNKTĐ, ĐT làm căn cứ đề xuất các biện pháp. - Xây dựng được qui trình thiết kế dạy học phát triển NLTƯ nghề của SV. - Đề xuất bốn biện pháp phát triển NLTƯ nghề của SV trong dạy học ngành CNKTĐ, ĐT. - Kiểm chứng, khẳng định tính khả thi và hiệu quả của các biện pháp đề xuất thông qua tổ chức thực nghiệm sư phạm. 8. Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận án được cấu trúc gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lí luận và thực tiễn phát triển năng lực thích ứng nghề của sinh viên. Chương 2: Biện pháp phát triển năng lực thích ứng nghề của sinh viên trong dạy học ngành Công nghệ Kĩ thuật điện, điện tử. Chương 3: Kiểm nghiệm và đánh giá biện pháp phát triển năng lực thích ứng nghề của sinh viên trong dạy học ngành Công nghệ Kĩ thuật điện, điện tử. 5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC THÍCH ỨNG NGHỀ CỦA SINH VIÊN 1.1. TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1.1. Một số nghiên cứu ở nước ngoài 1.1.1.1. Nghiên cứu về thích ứng của con người a. Quan điểm tiếp cận thích ứng của con người dưới góc độ sinh học Người đầu tiên khởi xướng tâm lí học thích ứng là Herbert Spencer (1820-1903), nhà tâm lí học người Anh với tác phẩm “Những nguyên lý tâm lí học” (1895), qua phân tích quá trình thích ứng dựa trên chủ nghĩa thực chứng của A.Comte và học thuyết tiến hóa giống loài của C.Đacuyn. Tác giả nghiên cứu qui luật của sự thích ứng tâm lí và cho rằng đó là sự chọn lọc tự nhiên. Tác giả cho rằng: “Cuộc sống là những thích ứng liên tục của các mối quan hệ bên trong với mối quan hệ bên ngoài” [113, tr.132]. Hạn chế của Spencer cho rằng các khái niệm về tiến hóa sinh vật, các quy luật, cơ chế của sự thích nghi của sinh vật về nguyên tắc hoàn toàn đúng với con người. Tác giả đã không thấy được mặt xã hội trong hoạt động, trong quá trình thích ứng của con người khi đưa ra luận điểm: “Khi chuyển từ động vật lên người, các quá trình thích nghi loài và cá thể chỉ phức tạp thêm về mặt số lượng” Do đó tác giả đã đánh đồng sự thích ứng của con người với sinh vật. Theo J.Watson, về nguyên tắc, các quy luật và cơ chế thích ứng ở người giống động vật, chỉ khác là môi trường sống của con người có thêm một số yếu tố mới như ngôn ngữ và các quy tắc xã hội. Sự thích ứng ở người có cơ chế và quy luật phức tạp hơn nhưng không có sự khác biệt về chất so với động vật. Do đó, khi nghiên cứu sự thích ứng của con người vẫn phải giữ lại những khái niệm cơ bả