Luận án Phát triển tập đoàn kinh tế tư nhân ở Việt Nam

BỘ GIÁO D ỤC VÀ ĐÀO T ẠO TR ƯỜNG ĐẠI H ỌC KINH T Ế QU ỐC DÂN LÊ V ĂN KH ƯƠ NG PHÁT TRI ỂN T ẬP ĐOÀN KINH T Ế TƯ NHÂN Ở VI ỆT NAM LU ẬN ÁN TI ẾN S Ĩ NGÀNH KINH TẾ PHÁT TRI ỂN HÀ N ỘI - 2024 BỘ GIÁO D ỤC VÀ ĐÀO T ẠO TR ƯỜNG ĐẠI H ỌC KINH T Ế QU ỐC DÂN LÊ V ĂN KH ƯƠ NG PHÁT TRI ỂN T ẬP ĐOÀN KINH T Ế TƯ NHÂN Ở VI ỆT NAM Chuyên ngành: KINH T Ế PHÁT TRI ỂN Mã s ố: 9310105 LU ẬN ÁN TI ẾN S Ĩ Ng ười h ướng d ẫn khoa h ọc: 1. GS. TS. NGÔ TH ẮNG L ỢI 2. PGS. TS. H Ồ SỸ HÙNG HÀ N ỘI - 2024 i LỜI CAM ĐOAN Tôi đã đọc và hi ểu các hành vi vi ph ạm s ự trung th ực trong h ọc thu ật. Tôi cam kết b ằng c ả danh d ự cá nhân r ằng nghiên c ứu này do tôi th ực hi ện và không vi ph ạm sự trung th ực trong h ọc thu ật. Hà N ội, ngày tháng năm 2024 Tác gi ả lu ận án Lê V ăn Kh ươ ng ii LỜI C ẢM ƠN Tác gi ả lu ận án xin chân thành c ảm ơn t ập th ể Lãnh đạo, các th ầy, cô giáo, cán b ộ của Khoa Kinh t ế Phát tri ển, Vi ện Đào t ạo Sau Đại h ọc Tr ường Đại h ọc Kinh tế Qu ốc dân đã t ận tình h ướng d ẫn, giúp đỡ trong su ốt quá trình h ọc t ập và nghiên cứu t ại Tr ường. Tác gi ả bày t ỏ lòng c ảm ơn sâu s ắc t ới GS.TS. Ngô Th ắng L ợi, PGS.TS. Hồ Sỹ Hùng đã tận tình giúp đỡ về ý t ưởng khoa h ọc, góp ý quý báu trong su ốt quá trình nghiên c ứu để tác gi ả có th ể hoàn thành, b ảo v ệ thành công Lu ận án Ti ến s ĩ kinh t ế này. Tác gi ả trân tr ọng cảm ơn các lãnh đạo, cán b ộ của các doanh nghi ệp, t ập đoàn kinh t ế, T ổng c ục th ống kê và các chuyên gia, nhà kinh t ế đã tham gia ý ki ến góp ý, cung c ấp s ố li ệu ph ục v ụ cho m ục tiêu nghiên c ứu c ủa Lu ận án. Cu ối cùng, tác gi ả xin g ửi l ời c ảm ơn chân thành đến nh ững ng ười thân trong gia đình, b ạn bè, đồng nghi ệp đã động viên, khích l ệ và t ạo điều ki ện để tác gi ả hoàn thành Lu ận án này. Hà N ội, ngày tháng năm 2024 Tác gi ả lu ận án Lê V ăn Kh ươ ng iii MỤC L ỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................... i LỜI C ẢM ƠN ................................................................................................................ ii MỤC L ỤC .................................................................................................................... iii DANH M ỤC CÁC B ẢNG BI ỂU ................................................................................ vii DANH M ỤC CÁC HÌNH V Ẽ ................................................................................... viii PH ẦN M Ở ĐẦU ............................................................................................................ 1 1. Lý do ch ọn đề tài .................................................................................................... 1 2. M ục tiêu nghiên c ứu .............................................................................................. 3 3. Đối t ượng và ph ạm vi nghiên c ứu......................................................................... 3 4. Ph ươ ng pháp nghiên c ứu ...................................................................................... 4 5. Nh ững đóng góp m ới c ủa Lu ận án ....................................................................... 8 6. K ết c ấu c ủa Lu ận án .............................................................................................. 9 CH ƯƠ NG 1: T ỔNG QUAN NGHIÊN C ỨU V Ề TẬP ĐOÀN KINH T Ế TƯ NHÂN ..................................................................................................................... 10 1.1. Tình hình nghiên c ứu ngoài n ước .................................................................... 10 1.2. Tình hình nghiên c ứu trong n ước .................................................................... 14 1.3. Đánh giá t ổng quan nghiên c ứu ....................................................................... 20 1.3.1. Nh ững k ết qu ả nghiên c ứu đạt được Lu ận án có th ể kế th ừa ............................. 20 1.3.2. Nh ững v ấn đề nghiên c ứu đặt ra........................................................................... 20 TÓM T ẮT CH ƯƠ NG 1 .............................................................................................. 22 CH ƯƠ NG 2: C Ơ S Ở LÝ LU ẬN VÀ KINH NGHI ỆM QU ỐC T Ế PHÁT TRI ỂN TẬP ĐOÀN KINH T Ế TƯ NHÂN ............................................................................. 23 2.1. B ản ch ất và đặc điểm c ủa t ập đoàn kinh t ế tư nhân ..................................... 23 2.1.1. C ơ s ở lý lu ận v ề tập đoàn kinh t ế tư nhân............................................................ 23 2.1.2. Khái ni ệm, đặc điểm c ủa t ập đoàn kinh t ế tư nhân ............................................. 32 2.1.3. Ph ươ ng th ức hình thành và phát tri ển .................................................................. 37 2.1.4. Mô hình t ổ ch ức t ập đoàn kinh t ế tư nhân ........................................................... 38 2.1.5. Quan h ệ liên k ết trong t ập đoàn kinh t ế tư nhân .................................................. 43 2.1.6. Vai trò c ủa t ập đoàn kinh t ế tư nhân trong n ền kinh t ế ....................................... 45 iv 2.2. Phát tri ển t ập đoàn kinh t ế tư nhân ................................................................ 49 2.2.1. Khái ni ệm và n ội hàm phát tri ển t ập đoàn kinh t ế tư nhân ................................. 49 2.2.2. Tiêu chí đánh giá phát tri ển t ập đoàn kinh t ế tư nhân ......................................... 57 2.3. Các nhân t ố tác động đến phát tri ển t ập đoàn kinh t ế tư nhân .................... 60 2.3.1. Nhóm các nhân t ố tác động bên ngoài t ập đoàn kinh t ế tư nhân ........................ 61 2.3.2. Nhóm các nhân t ố tác động bên trong t ập đoàn kinh t ế tư nhân ........................ 67 2.4. Kinh nghi ệm qu ốc t ế và bài h ọc đối v ới Vi ệt Nam ........................................ 70 2.4.1. Kinh nghi ệm qu ốc t ế phát tri ển t ập đoàn kinh t ế tư nhân ở một s ố qu ốc gia .... 70 2.4.2. Bài h ọc kinh nghi ệm và kh ả năng v ận d ụng ở Vi ệt Nam ................................... 81 TÓM T ẮT CH ƯƠ NG 2 .............................................................................................. 85 CH ƯƠ NG 3: TH ỰC TR ẠNG PHÁT TRI ỂN T ẬP ĐOÀN KINH T Ế TƯ NHÂN Ở VI ỆT NAM ............................................................................................................... 86 3.1. T ổng quan v ề tập đoàn kinh t ế tư nhân ở Vi ệt Nam ..................................... 86 3.1.1. Ch ủ tr ươ ng, chính sách phát tri ển kinh t ế tư nhân ở Vi ệt Nam .......................... 86 3.1.2. Đặc điểm, đặc tr ưng c ủa t ập đoàn kinh t ế tư nhân ở Vi ệt Nam ......................... 90 3.1.3. Ph ươ ng th ức hình thành và phát tri ển .................................................................. 95 3.1.4. Mô hình t ổ ch ức t ập đoàn kinh t ế tư nhân ở Vi ệt Nam ...................................... 98 3.2. Phân tích th ực tr ạng phát tri ển t ập đoàn kinh t ế tư nhân ở Vi ệt Nam ..... 102 3.2.1. Gia t ăng v ề số lượng t ập đoàn kinh t ế tư nhân trong n ền kinh t ế ..................... 102 3.2.2. Gia t ăng quy mô c ủa các t ập đoàn kinh t ế tư nhân ........................................... 103 3.2.3. S ự thay đổi v ề ch ất c ủa t ập đoàn kinh t ế tư nhân .............................................. 106 3.3. Đánh giá nhân t ố tác động đến phát tri ển t ập đoàn kinh t ế tư nhân ở Vi ệt Nam ................................................................................................................. 108 3.3.1. Nhóm các nhân t ố tác động bên ngoài t ập đoàn kinh t ế tư nhân ...................... 108 3.3.2. Nhóm các nhân t ố tác động bên trong t ập đoàn kinh t ế tư nhân ...................... 117 3.4. Đánh giá v ề phát tri ển T ĐKT TN ở Vi ệt Nam ................................................ 119 3.4.1. K ết qu ả đạt được.................................................................................................. 119 3.4.2. H ạn ch ế, t ồn t ại .................................................................................................... 121 3.4.3. Nguyên nhân ........................................................................................................ 126 TÓM T ẮT CH ƯƠ NG 3 ............................................................................................ 130 v CH ƯƠ NG 4: QUAN ĐIỂM, ĐỊNH H ƯỚNG VÀ GI ẢI PHÁP PHÁT TRI ỂN TẬP ĐOÀN KINH T Ế TƯ NHÂN Ở VI ỆT NAM ĐẾN N ĂM 2030 .................... 132 4.1. B ối c ảnh và c ơ h ội, thách th ức phát tri ển t ập đoàn kinh t ế tư nhân ở Vi ệt Nam ................................................................................................................. 132 4.1.1. B ối c ảnh trong n ước và qu ốc t ế .......................................................................... 132 4.1.2. C ơ h ội phát tri ển tập đoàn kinh t ế tư nhân ở Vi ệt Nam .................................... 135 4.1.3. Thách th ức phát tri ển tập đoàn kinh t ế tư nhân ở Vi ệt Nam ............................ 138 4.2. Quan điểm, định h ướng phát tri ển t ập đoàn kinh t ế tư nhân ở Vi ệt Nam đến n ăm 2030 .......................................................................................................... 140 4.2.1. Quan điểm phát tri ển tập đoàn kinh t ế tư nhân ở Vi ệt Nam ............................. 140 4.2.2. Định h ướng phát tri ển các t ập đoàn kinh t ế tư nhân đến n ăm 2030 ................ 147 4.3. M ột s ố gi ải pháp phát tri ển t ập đoàn kinh t ế tư nhân ở Vi ệt Nam ............ 149 4.3.1. Đổi m ới nh ận th ức v ề phát tri ển tập đoàn kinh t ế tư nhân, đẩy m ạnh hình thành và phát tri ển mô hình tập đoàn kinh t ế tư nhân ở Vi ệt Nam ....................................... 149 4.3.2. Hoàn thi ện, nghiên c ứu ban hành tiêu chí xác định tập đoàn kinh t ế tư nhân ở Vi ệt Nam ........................................................................................................................ 151 4.3.3. Xây d ựng các chính sách h ỗ tr ợ phát tri ển t ập đoàn kinh t ế tư nhân ở Vi ệt Nam . 152 4.3.4. Nâng cao n ăng l ực qu ản tr ị và xây d ựng các chu ẩn m ực qu ản tr ị cho các t ập đoàn kinh t ế tư nhân ở Vi ệt Nam .................................................................................. 165 4.3.5. Đẩy nhanh quá trình c ổ ph ần hóa, đổi m ới và s ắp x ếp l ại khu v ực DNNN, t ạo dư địa cho các t ập đoàn kinh t ế tư nhân phát tri ển ...................................................... 168 4.3.6. Thành l ập t ổ ch ức đại di ện cho các t ập đoàn kinh t ế tư nhân, doanh nghi ệp quy mô l ớn ở Vi ệt Nam ........................................................................................................ 170 4.3.7. T ăng c ường thanh tra, ki ểm tra, giám sát đối v ới các t ập đoàn kinh t ế tư nhân, doanh nghi ệp quy mô l ớn .............................................................................................. 171 TÓM T ẮT CH ƯƠ NG 4 ............................................................................................ 175 KẾT LU ẬN ................................................................................................................ 176 DANH M ỤC CÔNG TRÌNH CÔNG B Ố CỦA TÁC GI Ả LIÊN QUAN ĐẾN LU ẬN ÁN ................................................................................................................... 178 TÀI LI ỆU THAM KH ẢO ......................................................................................... 179 PH Ụ LỤC ................................................................................................................... 187 vi DANH M ỤC CÁC TỪ VI ẾT T ẮT AEC Cộng đồng kinh t ế ASEAN AFT Khu v ực M ậu d ịch T ự do ASEAN CPTPP Hi ệp định Đối tác Toàn di ện và Ti ến b ộ Xuyên Thái Bình D ươ ng CT TNHH Công ty trách nhi ệm h ữu h ạn CTCP Công ty c ổ ph ần DNNN Doanh nghi ệp nhà n ước DNNVV Doanh nghi ệp nh ỏ và v ừa DNTV Doanh nghi ệp thành viên GĐĐ H Giám đốc điều hành GSO Tổng c ục th ống kê GTGT Giá tr ị gia t ăng HĐQT Hội đồng qu ản tr ị HĐTV Hội đồng thành viên IMF Qu ỹ Ti ền t ệ Th ế gi ới KTTN Kinh t ế tư nhân M&A Mua bán, sáp nh ập doanh nghi ệp NDT Nhân dân t ệ ODA Hỗ tr ợ phát tri ển chính th ức PPP Hình th ức h ợp tác công-tư R&D Nghiên c ứu và phát tri ển ROA Tỷ số lợi nhu ận ròng trên tài s ản (Return on Assets) SCM Quản lý chu ỗi cung ứng TCT NN TCT nhà n ước TĐKT Tập đoàn kinh t ế TĐKT NN Tập đoàn kinh t ế nhà n ước TĐKT TN Tập đoàn kinh t ế tư nhân TNDN Thu nh ập doanh nghi ệp VNR500 Xếp h ạng 500 doanh nghi ệp t ư nhân l ớn nh ất đang ho ạt động ở Vi ệt Nam WTO Tổ ch ức Th ươ ng m ại Th ế gi ới vii DANH M ỤC CÁC B ẢNG BI ỂU Bảng 2.1: T ổng h ợp khái ni ệm T ĐKT TN ở một s ố qu ốc gia ...................................... 32 Bảng 2.2: Top 10 t ập đoàn có doanh thu l ớn nh ất c ủa Fortune 500 (n ăm 2020) .......... 46 Bảng 3.1. So sánh đặc điểm gi ữa T ĐKT NN và T ĐKT TN ở Vi ệt Nam ..................... 93 Bảng 3.2. Quy mô và k ết qu ả ho ạt động kinh doanh m ột s ố TĐKT TN tiêu bi ểu ở Vi ệt Nam n ăm 2020 ............................................................................................ 120 viii DANH M ỤC CÁC HÌNH V Ẽ Hình 1: Khung phân tích c ủa lu ận án .............................................................................. 8 Hình 1.1. Khung th ể ch ế tác động đến T ĐKT TN ........................................................ 14 Hình 2.1. L ựa ch ọn quy ết định liên k ết liên k ết/sát nh ập theo chi ều d ọc c ủa doanh nghi ệp . 24 Hình 2.2. Mô hình chu ỗi cung ứng ................................................................................ 30 Hình 2.3. Mô hình T ĐKT TN theo c ấu trúc nh ất nguyên ............................................. 38 Hình 2.4. Mô hình TĐKT TN theo c ấu trúc Holding .................................................... 39 Hình 2.5. Mô hình T ĐKT TN theo c ấu trúc h ỗn h ợp .................................................... 40 Hình 2.6. Mô hình TĐKT TN theo cấu trúc s ở hữu h ỗn h ợp ........................................ 42 Hình 2.7. Mô hình T ĐKT TN theo c ấu trúc “t ập đoàn trong t ập đoàn” ....................... 43 Hình 2.8. N ội hàm phát tri ển T ĐKT TN ....................................................................... 52 Hình 2.9. Môi tr ường bên trong và bên ngoài T ĐKT TN ............................................. 61 Hình 2.10. Mô hình và ph ươ ng th ức hình thành T ĐKT ở Trung Qu ốc ........................ 71 Hình 3.1. Số lượng T ĐKT TN, doanh nghi ệp quy mô l ớn giai đoạn 2010-2020 ....... 103 Hình 3.2. So sánh bi ến động v ề ngành, l ĩnh v ực kinh doanh c ủa T ĐKT TN n ăm 2010, 2015 và 2020 ............................................................................................... 107 Hình 3.3. Đánh giá v ề sự cần thi ết có khung pháp lý v ề TĐKT TN ........................... 111 Hình 3.4. Đánh giá v ề chính h ỗ tr ợ phát tri ển T ĐKT TN ở Vi ệt Nam ....................... 113 Hình 3.5. Đánh giá m ức độ cạnh tranh trong ngành, l ĩnh v ực kinh doanh ................. 115 1 PH ẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do ch ọn đề tài TĐKT TN đã có quá trình hình thành và phát tri ển lâu đời và tr ở thành m ột trong nh ững tác nhân quan tr ọng thúc đẩy phát tri ển kinh t ế ở nhi ều qu ốc gia trên th ế gi ới. Với nhi ều l ợi th ế về mô hình ho ạt động, các T ĐKT TN đã có nhi ều đóng góp to lớn và lý gi ải cho ngu ồn g ốc của sự “phát tri ển th ần k ỳ” ở nhi ều qu ốc gia. Sự phát tri ển l ớn m ạnh c ủa T ĐKT TN được xem là ni ềm t ự hào, là th ươ ng hi ệu, là tài s ản của các qu ốc gia, bi ểu hi ện s ự phát tri ển kinh t ế của qu ốc gia đó. Chính vì v ậy, h ầu h ết các qu ốc gia đều theo đuổi m ục tiêu phát tri ển các T ĐKT TN, doanh nghi ệp có quy mô lớn, có ti ềm l ực m ạnh để đầu t ư vào đột phá công ngh ệ, mở rộng th ị tr ường, nâng cao năng l ực c ạnh tranh qu ốc gia. Ở Vi ệt Nam, T ĐKT được manh nha hình thành t ừ gi ữa th ập k ỷ 90 c ủa th ế kỷ tr ước thông qua vi ệc Nhà n ước thí điểm thành l ập mô hình tập đoàn kinh doanh ở khu vực kinh t ế nhà n ước, bi ểu hi ện là thành l ập m ột s ố TĐKT TN, TCT NN, DNNN ở một s ố ngành, l ĩnh v ực quan tr ọng, then ch ốt c ủa n ền kinh t ế nh ư dầu khí, điện l ực, xăng d ầu, hóa ch ất, than-khoáng s ản, vi ễn thông, hàng không, hàng h ải, đường s ắt Đồng th ời, ở khu v ực KTTN c ũng b ắt đầu nhen nhóm hình thành một s ố nhóm công ty ho ạt động theo mô hình TĐKT nh ư T ổ hợp Minh Ph ụng, EPCO, Huy Hoàng Ngay sau khi Lu ật Doanh nghi ệp ra đời (trên c ơ s ở hợp nh ất Lu ật Công ty và Lu ật Doanh nghi ệp t ư nhân n ăm 1990) đã t ạo ra khung kh ổ pháp lý chung cho các ch ủ th ể kinh t ế trong n ền kinh t ế th ị tr ường, t ạo sân ch ơi bình đẳng gi ữa các lo ại hình DN v ới nhi ều quy định thông thoáng và thu ận l ợi h ơn, Vi ệt Nam ngày càng có nhi ều TĐKT TN hình thành và phát tri ển, có nhi ều đóng góp lớn đối v ới s ự phát tri ển c ủa n ền kinh t ế của đất nước. Khu v ực KTTN đã liên t ục duy trì t ốc độ tăng tr ưởng khá qua các n ăm, chi ếm t ỷ tr ọng t ừ 39 - 40% GDP; thu hút kho ảng 85% l ực l ượng lao động c ủa n ền kinh t ế, t ỷ lệ đóng góp thu ế TNDN chi ếm kho ảng 34,1%; góp ph ần quan tr ọng trong vi ệc huy động các ngu ồn l ực xã h ội cho đầu t ư phát tri ển, thúc đẩy t ăng tr ưởng kinh t ế, chuy ển d ịch cơ c ấu kinh t ế, t ạo vi ệc làm và t ạo ra môi tr ường kinh doanh n ăng động h ơn. Th ực t ế đã cho th ấy, nhi ều T ĐKT TN ở Vi ệt Nam đang có b ước phát tri ển m ạnh, tr ở thành m ũi nh ọn trong m ột s ố ngành, lĩnh v ực quan tr ọng c ủa n ền kinh t ế nh ư công nghi ệp ôtô (Vingroup, Thaco, Thành Công ), ch ế bi ến th ực ph ẩm (Masan, Hoàng Anh Gia Lai, Intimex ), công ngh ệ vi ễn thông (FPT, CMC, SaigonTel ), hàng không (Vietjet Air, Jetstar Airways Bamboo Airways, Pacific Airlines), thi ết b ị điện, điện t ử (GELEX ), 2 sắt thép (Hòa Phát, Hoa Sen, Nguy ễn Minh ), công nghi ệp ch ế bi ến ch ế tạo Các tập đoàn này không ch ỉ dẫn đầu ở các l ĩnh v ực ho ạt động trong n ước mà đã và đang xây d ựng, phát tri ển thành công nh ững s ản ph ẩm, th ươ ng hi ệu mang t ầm khu v ực và qu ốc t ế, góp ph ần nâng h ạng v ị th ế của Vi ệt Nam trên th ị tr ường qu ốc t ế. Th ời gian qua, Đảng và Chính ph ủ đã có nhi ều ch ủ tr ươ ng chính sách v ề phát tri ển KTTN, trong đó có các TĐKT TN. Ngh ị quy ết s ố 10-NQ/TW ngày 3/6/2017 H ội ngh ị lần th ứ năm Ban Ch ấp hành Trung ươ ng Đảng khóa XII v ề phát tri ển kinh t ế tư nhân tr ở thành m ột động l ực quan tr ọng c ủa n ền kinh t ế th ị tr ường định h ướng xã h ội ch ủ ngh ĩa đã có nh ững đáng giá quan tr ọng, ghi nh ận vai trò và đóng góp c ủa KTTN ngày càng l ớn h ơn vào s ự nghi ệp đổi m ới và phát tri ển kinh t ế - xã h ội ở nước ta. Tuy nhiên, Ngh ị quy ết c ũng ch ỉ ra nhi ều h ạn ch ế, y ếu kém trong phát tri ển KTTN, điển hình là: (i) hệ th ống pháp lu ật, các c ơ ch ế, chính sách phát tri ển kinh t ế tư nhân còn nhi ều b ất c ập, thi ếu đồng b ộ. Th ực thi các quy định c ủa pháp lu ật v ề kinh t ế tư nhân ch ưa được th ực hi ện nghiêm. Môi tr ường đầu t ư kinh doanh còn nhi ều h ạn ch ế, ti ềm ẩn r ủi ro cao và thi ếu tính minh b ạch; th ủ tục hành chính còn r ườm rà, ph ức t ạp; (ii) tình tr ạng vi ph ạm pháp lu ật và c ạnh tranh không lành m ạnh trong kinh t ế tư nhân còn khá ph ổ bi ến; xuất hi ện nh ững quan h ệ không lành m ạnh gi ữa các doanh nghi ệp và cơ quan qu ản lý nhà n ước, can thi ệp vào quá trình xây d ựng, th ực thi chính sách, hình thành "l ợi ích nhóm", gây h ậu qu ả xấu v ề kinh t ế - xã h ội. Quy ền t ự do kinh doanh và quy ền tài s ản, ti ếp c ận các c ơ h ội kinh doanh, ngu ồn l ực xã h ội ch ưa th ực sự bình đẳng gi ữa kinh t ế tư nhân và các thành ph ần kinh t ế khác; (iii) kinh t ế tư nhân ch ủ yếu ở quy mô nh ỏ, có trình độ công ngh ệ, trình độ qu ản tr ị, n ăng l ực tài chính, ch ất l ượng s ản ph ẩm và s ức c ạnh tranh th ấp, ch ưa đáp ứng yêu c ầu c ủa các chu ỗi giá tr ị sản xu ất khu v ực và toàn c ầu Nguyên nhân c ủa nh ững h ạn ch ế, y ếu kém nêu trên có c ả ch ủ quan và khách quan, nh ưng n ổi c ộm là th ể ch ế về phát tri ển doanh nghi ệp, doanh nhân còn nhi ều b ất, thi ếu đồng b ộ; m ột s ố vấn đề về phát tri ển kinh t ế tư nhân ch ưa được c ụ th ể hoá, làm rõ h ơn c ả về lý lu ận và th ực ti ễn Nh ững nguyên nhân nêu trên d ẫn đến nhi ều b ất c ập trên th ực ti ễn v ề các v ấn đề quy định v ề địa v ị pháp lý, mô hình ho ạt động TĐKT TN, c ơ ch ế chính sách tr ọng tâm để thúc đẩy TĐKT TN phát tri ển; ti ếp c ận các ngu ồn l ực phát tri ển c ũng nh ư sự cạnh tranh bình đẳng gi ữa các thành ph ần kinh t ế Vi ệc hình thành và phát tri ển các TĐKT TN ở nước ta đang đặt ra các yêu c ầu v ề hoàn thi ện, tính t ươ ng thích v ới h ệ th ống pháp lu ật v ề cạnh tranh, đầu t ư, th ươ ng m ại, chuy ển giao công ngh ệ, thu ế, tài chính, tín dụng, mua bán và sáp nh ập theo h ướng th ống nh ất, khuy ến khích mô hình TĐKT 3 TN phát tri ển, tr ở thành một động l ực quan tr ọng c ủa n ền kinh t ế th ị tr ường định hướng xã h ội ch ủ ngh ĩa. Hơn n ữa, Vi ệt Nam đang đứng tr ước v ận h ội l ớn để đẩy nhanh t ốc độ phát tri ển kinh t ế và h ội nh ập ngày càng sâu r ộng vào n ền kinh t ế khu v ực và th ế gi ới dưới tác động c ủa toàn c ầu hóa v ề kinh t ế và áp l ực c ạnh tranh ngày càng gay g ắt không ch ỉ từ trong n ước mà còn t ừ các y ếu t ố nước ngoài. B ối c ảnh đó đòi h ỏi khai thác mạnh m ẽ các ngu ồn l ực, trong đó từ KTTN thông qua tổ ch ức s ắp x ếp l ại các doanh nghi ệp có quy mô nh ỏ lẻ, ho ạt động manh mún, kém hi ệu qu ả thành nh ững doanh nghi ệp l ớn, TĐKT TN có quy mô l ớn, có ti ềm l ực m ạnh, ho ạt động đa ngành, có kh ả năng c ạnh tranh trên th ị tr ường trong n ước và qu ốc t ế là m ột xu th ế tất y ếu. Trong xu th ế đó, phát tri ển n ền kinh t ế tri th ức và áp d ụng các thành t ựu khoa h ọc và công ngh ệ (đặc bi ệt là thành t ựu cu ộc cách m ạng công nghi ệp 4.0) và s ử dụng ngu ồn nhân l ực trình độ cao đóng vai trò h ết s ức quan tr ọng. Vì v ậy, ch ỉ nh ững doanh nghi ệp, T ĐKT TN có quy mô l ớn, ti ềm l ực kinh t ế mạnh m ới có th ể tận d ụng được các l ợi th ế để phát tri ển nhanh và bền v ững. Từ nh ững lý do nêu trên, tác gi ả đã ch ọn đề tài “ Phát tri ển t ập đoàn kinh t ế tư nhân ở Vi ệt Nam ” để nghiên c ứu luận án ti ến s ĩ. 2. M ục tiêu nghiên c ứu Mục tiêu nghiên c ứu c ủa lu ận án là xác l ập h ệ th ống lu ận c ứ khoa h ọc v ề phát tri ển TĐKT TN và th ực ti ễn phát tri ển T ĐKT TN ở Vi ệt Nam để làm c ơ s ở đề xu ất các quan điểm, định h ướng và gi ải pháp phát tri ển các T ĐKT TN ở Vi ệt Nam đến năm 2030. Mục tiêu c ụ th ể gồm: - Hệ th ống hóa, làm rõ c ơ s ở lý lu ận v ề TĐKT TN, phát tri ển T ĐKT TN và kinh nghi ệm qu ốc t ế ở một s ố qu ốc gia điển hình; - Đánh giá th ực tr ạng phát tri ển và xác định các nhân t ố tác động đến phát tri ển TĐKT TN ở Vi ệt Nam; - Đề xu ất các quan điểm, định h ướng và gi ải pháp phát tri ển T ĐKT TN ở Vi ệt Nam đến n ăm 2030. 3. Đối t ượng và ph ạm vi nghiên c ứu 3.1. Đối t ượng nghiên c ứu: Đối t ượng nghiên c ứu c ủa Lu ận án là sự phát tri ển của các T ĐKT TN ở Vi ệt Nam. TĐKT TN không ph ải là m ột lo ại hình doanh nghi ệp, không có t ư cách 4 pháp nhân, không ph ải đă ng ký thành l ập theo quy định của pháp lu ật. Vì v ậy, T ĐKT TN trong Lu ận án này được hi ểu là các doanh nghi ệp, nhóm doanh nghi ệp có quy mô lớn (có quy mô t ổng ngu ồn v ốn/t ổng tài s ản l ớn h ơn 100 t ỷ đồng) thu ộc khu v ực KTTN, ho ạt động theo mô hình công ty m ẹ-công ty con, có m ối quan h ệ liên k ết (v ề vốn, công ngh ệ, th ươ ng hi ệu ho ặc liên k ết khác). 3.2. Ph ạm vi nghiên c ứu: - Ph ạm vi n ội dung nghiên c ứu: Lu ận án ti ếp c ận đối t ượng nghiên c ứu theo quan điểm c ủa kinh t ế phát tri ển để nghiên c ứu và đề xu ất quan điểm, định h ướng và gi ải pháp phát tri ển T ĐKT TN ở Vi ệt Nam đến 2030, bao g ồm: c ơ s ở lý lu ận, kinh nghi ệm qu ốc t ế, th ực tr ạng phát tri ển T ĐKT TN ở Vi ệt Nam, xác định các nhóm nhân t ố tác động đến phát tri ển T ĐKT TN ở Vi ệt Nam. - Ph ạm vi v ề th ời gian và không gian nghiên c ứu: Nghiên c ứu các T ĐKT TN trên ph ạm vi toàn qu ốc t ừ năm 2010 đến nay và quan điểm, định h ướng phát tri ển TĐKT TN ở Vi ệt Nam đến n ăm 2030. 4. Ph ươ ng pháp nghiên c ứu 4.1. Cách ti ếp c ận và ph ươ ng pháp nghiên c ứu 4.1.1. Cách ti ếp c ận nghiên c ứu a) Cách ti ếp c ận h ệ th ống : V ới cách ti ếp c ận này, các s ự vật, hi ện t ượng đặt trong các m ối quan h ệ không th ể tách r ời v ới các nhân t ố khác, đặc bi ệt là các nhân tố tác động. Lu ận án là coi T ĐKT TN là m ột h ệ th ống qu ản tr ị theo ngh ĩa r ộng, t ức là được c ấu thành b ởi các doanh nghi ệp thành viên (DNTV) độc l ập, b ản thân T ĐKT TN và các bên có l ợi ích liên quan (bao g ồm các ch ủ sở hữu, nhà đầu t ư, ng ười lao động, ch ủ nợ, khách hàng và các ch ủ th ể khác có liên quan trong n ền kinh t ế). Cách ti ếp c ận này coi T ĐKT TN vừa là b ộ ph ận không th ể tách r ời c ủa t ổng th ể nền kinh tế, là ch ủ th ể nắm nh ững ngu ồn l ực quan tr ọng c ủa n ền kinh t ế. Hi ệu qu ả ho ạt động của các T ĐKT TN có tác động l ớn (c ả về mặt tích c ực và tiêu c ực) đến c ơ c ấu, hi ệu qu ả, s ức c ạnh tranh của nền kinh t ế và ng ược l ại, đồng th ời TĐKT TN cũng ch ịu tác động b ởi các nhân t ố bên trong và bên ngoài. Với cách ti ếp c ận này, tác gi ả sử dụng để đề xu ất các quan điểm, định h ướng và gi ải pháp phát tri ển T ĐKT TN ph ải d ựa trên c ơ s ở th ực tr ạng hình thành, phát tri ển T ĐKT TN trong th ời gian qua; đồng th ời ph ải g ắn v ới các m ục tiêu, định h ướng, gi ải pháp v ề đổi m ới mô hình t ăng tr ưởng và tái c ơ c ấu n ền kinh t ế Vi ệt Nam đến n ăm 2030. 5 b) Cách ti ếp c ận đa chi ều: V ới cách ti ếp c ận này, tác gi ả sử dụng để xem xét, đánh giá các v ấn đề về hình thành, phát tri ển T ĐKT TN theo các h ướng khác nhau, cụ th ể là: (i) Nghiên c ứu lý lu ận và kinh nghi ệm qu ốc t ế về phát tri ển T ĐKT TN, tác gi ả thu th ập tài li ệu theo h ướng b ảo đảm tính đại di ện và tính đặc thù v ề điều ki ện kinh t ế - xã h ội c ủa các qu ốc gia có quan điểm khác nhau v ề TĐKT TN; (ii) Đánh giá th ực tr ạng T ĐKT TN ở Vi ệt Nam, tác gi ả đánh giá trên c ơ s ở nh ững quan điểm khác nhau, trong các b ối c ảnh khác nhau, k ể cả các ch ủ tr ươ ng, đường l ối c ủa Đảng, chính sách pháp lu ật c ủa Nhà n ước. c) Cách ti ếp c ận lịch s ử: V ới cách ti ếp c ận này, tác gi ả sử dụng để xem xét, đánh giá s ự phát tri ển và nhân t ố tác động đến các T ĐKT TN g ắn v ới b ối c ảnh l ịch sử phát tri ển c ủa Vi ệt Nam và b ối c ảnh toàn c ầu hóa hi ện nay. Nhân t ố lịch s ử còn được th ể hi ện qua phân tích các chính sách c ủa Nhà n ước tác động đến phát tri ển các TĐKT TN ở Vi ệt Nam qua các giai đoạn khác nhau. T ừ đó, tìm ra nh ững quy lu ật phát tri ển chung, tính logic và d ự đoán khuynh h ướng phát tri ển để đề xu ất được nh ững quan điểm, định h ướng và gi ải pháp phù h ợp để phát tri ển T ĐKT TN ở Vi ệt Nam đến n ăm 2030. 4.1.2. Ph ươ ng pháp nghiên c ứu và ngu ồn d ữ li ệu s ử dụng a) Ph ươ ng pháp nghiên c ứu: - Ph ươ ng pháp nghiên c ứu t ại bàn : Ph ươ ng pháp này s ử dụng để (i) tổng quan các công trình nghiên c ứu, tài li ệu khoa h ọc đã công b ố trong và ngoài n ước liên quan đến phát tri ển T ĐKT TN; (ii) hệ th ống hóa các v ấn đề lý lu ận v ề phát tri ển T ĐKT TN; (iii) nghiên c ứu, h ệ th ống hóa các v ăn b ản pháp lu ật v ề phát tri ển doanh nghi ệp, T ĐKT TN ở Vi ệt Nam; (iv) nghiên c ứu kinh nghi ệm c ủa m ột s ố qu ốc gia trên th ế gi ới v ề hình thành và phát tri ển các T ĐKT TN. - Ph ươ ng pháp kh ảo sát ch ọn m ẫu: Với m ục tiêu đánh giá th ực tr ạng và quan điểm đánh giá c ủa các ĐKT TN, doanh nghi ệp có quy mô l ớn thu ộc khu v ực KTTN ở Vi ệt Nam, phươ ng pháp này s ử dụng để kh ảo sát ch ọn m ẫu, thu th ập s ố li ệu s ơ c ấp thông qua m ẫu Phi ếu kh ảo sát v ề TĐKT TN (theo m ẫu t ại Ph ụ lục 1) và được g ửi tr ực ti ếp và qua th ư điện t ử cho các TĐKT TN, doanh nghi ệp có quy mô l ớn thu ộc khu v ực KTTN ở Vi ệt Nam. Đối tượng kh ảo sát đáp ứng các tiêu chí sau: 6 + Là các T ĐKT TN (có danh x ưng, tên g ọi là T ĐKT); + Là các doanh nghi ệp, nhóm doanh nghi ệp quy mô l ớn, có quy mô tổng ngu ồn v ốn/tổng tài s ản l ớn h ơn 100 t ỷ đồng 1 và hoạt động theo mô hình công ty m ẹ- công ty con. - Ph ươ ng pháp ph ỏng v ấn sâu : Ph ươ ng pháp này s ử dụng để ph ỏng v ấn sâu, thu th ập ý ki ến đánh giá, nh ận định về phát tri ển T ĐKT TN của các chuyên gia các cán b ộ lãnh đạo, qu ản lý c ủa các TĐKT TN, đại di ện c ơ quan nghiên c ứu, c ơ quan liên quan đến qu ản lý nhà n ước, ho ạch định chính sách phát tri ển doanh nghi ệp ở Vi ệt Nam (theo m ẫu t ại Ph ụ lục 2), làm rõ h ơn các n ội dung, k ết qu ả nghiên c ứu, nh ận định, k ết lu ận c ủa Lu ận án. Đối tượng ph ỏng v ấn là các cán b ộ lãnh đạo, qu ản lý c ủa các T ĐKT TN là nh ững cá nhân gi ữ ch ức v ụ qu ản lý điều hành ho ặc ng ười sáng l ập các T ĐKT TN ở Vi ệt Nam. - Ph ươ ng pháp t ổng h ợp, so sánh : Ngoài ra, tác gi ả sử dụng kết h ợp các ph ươ ng pháp nghiên c ứu l ịch s ử, ph ươ ng pháp t ổng h ợp, so sánh nh ằm phân tích, so sánh (đặc điểm, quy mô, l ịch s ử ngu ồn g ốc hình thành ) gi ữa T ĐKT TN ở Vi ệt Nam v ới T ĐKT TN ở các qu ốc gia trong khu v ực và th ế gi ới; gi ữa T ĐKT TN v ới các T ĐKT NN ở Vi ệt Nam b) Ngu ồn d ữ li ệu s ử dụng - Dữ li ệu s ơ c ấp: Dữ li ệu sơ c ấp thu th ập được t ừ quá trình kh ảo sát, ph ỏng vấn sâu được tác gi ả tổng h ợp, x ử lý b ằng Microsoft Excel để phân tích, so sánh và rút ra nh ững nh ận định, k ết qu ả nghiên c ứu c ủa Lu ận án. - Dữ li ệu th ứ cấp: D ữ li ệu th ứ cấp được tác gi ả thu th ập t ừ các ngu ồn: + Cơ s ở dữ li ệu điều tra, kh ảo sát doanh nghi ệp hàng n ăm của T ổng C ục th ống kê (GSO) đối v ới các doanh nghi ệp có quy mô l ớn, có T ổng ngu ồn v ốn/T ổng tài s ản trên 100 t ỷ đồng. Các d ữ li ệu này ph ản ánh quy mô phát tri ển c ủa T ĐKT TN ở Vi ệt Nam t ừ năm 2010 đến nay. + Số li ệu k ết qu ả kinh doanh t ừ th ị tr ường ch ứng khoán Vi ệt Nam ( đối v ới các TĐKT TN, doanh nghi ệp quy mô l ớn đã niêm y ết); 1 Theo quy định t ại Điều 4 Lu ật H ỗ tr ợ doanh nghi ệp nh ỏ và v ừa (s ố 04/2017/QH14 ngày 12/6/2017) thì doanh nghi ệp nh ỏ và v ừa (DNNVV) có quy mô Tổng ngu ồn v ốn/T ổng tài s ản không quá 100 t ỷ đồng, có số lao động tham gia b ảo hi ểm xã h ội bình quân n ăm không quá 200 ng ười. Vì v ậy, trong Lu ận án này, doanh nghi ệp có quy mô l ớn được hi ểu là có Tổng ngu ồn v ốn/T ổng tài s ản trên 100 t ỷ đồng. 7 + Báo cáo k ết qu ả kinh doanh c ủa m ột s ố TĐK TN, doanh nghi ệp quy mô l ớn ở Vi ệt Nam; + Báo cáo xếp h ạng TOP 500 doanh nghi ệp t ư nhân l ớn nh ất Vi ệt Nam c ủa Công ty Vietnam Report VNR500 (www.vnr500.com.vn), bảng xếp h ạng TOP 500 tập đoàn, doanh nghi ệp có doanh thu l ớn nh ất th ế gi ới (Fortune 500 tại www.fortune.com)... Các s ố li ệu th ứ cấp được tác gi ả thu th ập, x ử lý để phân tích, so sánh theo các tiêu chí v ề quy mô v ốn, tài sản, doanh thu, lao động của các T ĐK TN, doanh nghi ệp quy mô l ớn ở Vi ệt Nam. 4.2. Khung phân tích của lu ận án Tác gi ả th ực th ực hi ện nghiên c ứu theo các b ước sau đây: Bước 1 : T ổng quan các công trình nghiên c ứu liên quan. Lu ận án nghiên c ứu tổng quan các lý thuy ết v ề kinh t ế học phát tri ển, các nghiên c ứu v ề TĐKT TN trong nước và ngoài n ước. Tác gi ả nghiên c ứu t ại bàn, s ử dụng các ph ươ ng pháp phân tích, tổng h ợp các công trình nghiên c ứu liên quan trong và ngoài n ước, đặc bi ệt là kinh nghi ệm phát tri ển T ĐKT c ủa m ột s ố qu ốc gia điển hình trên th ế gi ới; qua đó xác định các kho ảng tr ống nghiên c ứu, h ướng nghiên c ứu c ủa Lu ận án. Bước 2 : Nghiên c ứu th ực ti ễn phát tri ển c ủa các T ĐKT TN. Lu ận án s ử dụng ph ươ ng pháp phân tích, t ổng h ợp để đánh giá th ực tr ạng phát tri ển c ủa các T ĐKT TN ở Vi ệt Nam v ề mặt ch ất và l ượng, có s ử dụng các s ố li ệu s ơ c ấp và th ứ cấp; phân tích các nhân t ố ảnh h ưởng đến phát tri ển các T ĐKT TN ở Vi ệt Nam qua các nhóm nhân t ố bên trong và bên ngoài tác động đến phát tri ển c ủa các T ĐKT TN ở Vi ệt Nam. Đồng th ời, lu ận án c ũng nghiên c ứu m ột s ố TĐKT TN điển hình ở Vi ệt Nam để bổ sung, minh h ọa cho nh ững k ết lu ận, nh ận định c ủa tác gi ả. Bước 3 : Phân tích, t ổng h ợp nh ững v ấn đề lý thuy ết và th ực ti ễn phát tri ển c ủa các T ĐKT TN. Qua nghiên c ứu các v ấn đề lý lu ận và th ực ti ễn, tác gi ả tổng h ợp, rút ra nh ững h ạn ch ế, b ất c ập v ề lý lu ận và th ực ti ễn phát tri ển T ĐKT TN ở Vi ệt Nam. Đây là nh ững c ơ s ở quan tr ọng để đề xu ất các quan điểm, định h ướng và gi ải phát phát tri ển T ĐKT TN ở Vi ệt Nam th ời gian t ới.. Bước 4 : Đề xu ất quan điểm, định h ướng và gi ải pháp phát tri ển T ĐKT TN. Trên c ơ s ở bước 3, tác gi ả tổng h ợp, đề xu ất các quan điểm, định h ướng phát tri ển các T ĐKT TN ở Vi ệt Nam th ời gian t ới và ki ến ngh ị các gi ải pháp chính sách phát tri ển T ĐKT TN ở Vi ệt Nam đến n ăm 2030. 8 Khung lý thuy ết Th ực tr ạng Yêu c ầu, b ối c ảnh về TĐKT TN phát tri ển T ĐKT TN ở Vi ệt Nam phát tri ển TĐKT TN Phát tri ển Các nhân t ố Kinh nghi ệm TĐKT TN tác động qu ốc t ế về TĐKT TN Quan điểm, định Gi ải pháp phát tri ển hướng phát tri ển TĐKT TN đến 2030 TĐKT TN Hình 1: Khung phân tích của lu ận án Ngu ồn: T ổng h ợp c ủa tác gi ả 5. Nh ững đóng góp m ới c ủa Lu ận án 5.1. V ề mặt lý lu ận Lu ận án đã h ệ th ống hóa cơ s ở lý lu ận v ề TĐKT TN và làm rõ nh ững v ấn đề cơ b ản v ề TĐKT TN và phát tri ển T ĐKT TN, bao g ồm: - Hệ th ống hóa c ơ s ở lý lu ận v ề TĐKT TN, đư a ra các định ngh ĩa, quan ni ệm, cách hi ểu khách nhau v ề TĐKT ở các qu ốc gia, đư a ra định ngh ĩa riêng v ề TĐKT TN; - Xác định, làm rõ n ội hàm “phát tri ển” và “phát tri ển T ĐKT TN”, bao g ồm s ự gia t ăng v ề lượng và thay đổi v ề ch ất c ủa T ĐKT TN và m ối quan h ệ bi ện ch ứng gi ữa lượng và ch ất trong quá trình phát tri ển T ĐKT TN, đồng th ời xác định các tiêu chí đánh giá s ự phát tri ển c ủa T ĐKT TN; - Khái quát, làm rõ các đặc điểm, ph ươ ng th ức hình thành, quan h ệ liên k ết, mô hình t ổ ch ức qu ản lý và vai trò c ủa T ĐKT TN trong n ền kinh t ế; - Xác định các nhân t ố tác động đến s ự phát tri ển c ủa T ĐKT TN, bao g ồm nhóm các nhân t ố tác động bên ngoài T ĐKT TN (nhân t ố khách quan) và nhóm các nhân t ố tác động bên trong T ĐKT TN (nhân t ố ch ủ quan). 5.2. V ề mặt th ực ti ễn - Lu ận án đã cung c ấp b ức tranh toàn di ện v ề th ực tr ạng phát tri ển các T ĐKT TN ở Vi ệt Nam thông qua đánh giá th ực tr ạng phát tri ển các T ĐKT TN trên các khía 9 cạnh v ề quy mô doanh thu, tài s ản, v ốn ch ủ sở hữu, lao động... và quá trình thay đổi về ch ất, hi ệu qu ả ho ạt động và c ơ c ấu c ủa các T ĐKT TN. - Lu ận án xác định được và đánh giá các nhân t ố tác động (tích c ực và tiêu cực) đến phát tri ển các T ĐKT TN ở Vi ệt Nam, góp ph ần giúp các nhà ho ạch định chính sách, qu ản lý, qu ản tr ị TĐKT TN đề ra nh ững chính sách phát tri ển các T ĐKT TN phù h ợp, phát huy các nhân t ố tác động tích c ực và gi ảm thi ểu tác động c ủa các nhân t ố tiêu c ực đối v ới T ĐKT TN ở Vi ệt Nam. - Lu ận án đã đề xu ất được các quan điểm, định h ướng, gi ải pháp phát tri ển TĐKT TN ở Vi ệt Nam, góp ph ần giúp các c ơ quan qu ản lý nhà n ước ho ạch định chính sách phát tri ển T ĐKT TN ở Vi ệt Nam m ột cách khoa h ọc và có t ầm nhìn dài hạn đến n ăm 2030. 6. K ết c ấu c ủa Lu ận án Ngoài ph ần m ở đầu và k ết lu ận, Lu ận án có k ết c ầu g ồm 4 Ch ươ ng: Ch ươ ng 1: T ổng quan nghiên c ứu v ề tập đoàn kinh t ế tư nhân Ch ươ ng 2: Cơ s ở lý lu ận và kinh nghi ệm qu ốc t ế phát tri ển t ập đoàn kinh t ế tư nhân Ch ươ ng 3: Th ực tr ạng phát tri ển t ập đoàn kinh t ế tư nhân ở Vi ệt Nam Ch ươ ng 4: Quan điểm, định h ướng và giải pháp phát tri ển t ập đoàn kinh t ế tư nhân ở Vi ệt Nam đến n ăm 2030. 10 CH ƯƠ NG 1: TỔNG QUAN NGHIÊN C ỨU V Ề TẬP ĐOÀN KINH T Ế TƯ NHÂN 1.1. Tình hình nghiên c ứu ngoài n ước Tại nhi ều n ước trên th ế gi ới, T ĐKT TN đã có b ề dày l ịch s ử phát tri ển t ừ hàng tr ăm n ăm nay và có th ời k ỳ là m ột trong nh ững v ấn đề quan tâm chính c ủa các nhà nghiên c ứu, kinh t ế và qu ản lý. Chính vì v ậy, có nhi ều nghiên c ứu đã được th ực hi ện trên nhi ều khía c ạnh khác nhau v ề TĐKT TN, t ừ các v ấn đề cơ b ản nh ất (khái ni ệm, bản ch ất, đặc điểm ) đến các v ấn đề ph ức t ạp h ơn (mô hình qu ản tr ị, c ơ c ấu t ổ ch ức, quan h ệ liên k ết, pháp lý...). - Về quan ni ệm v ề TĐKT TN: Trên th ế gi ới hi ện có r ất nhi ều định ngh ĩa khác nhau v ề “t ập đoàn kinh t ế”, nh ưng ch ưa có m ột định ngh ĩa nào được xem là chu ẩn mực và v ẫn ch ưa có s ự th ống nh ất v ề nội hàm. Vì v ậy, cho đến nay, đã có nhi ều quan điểm khác nhau v ề TĐKT, địa v ị pháp lý c ủa T ĐKT, k ể cả về các thu ật ng ữ khác nhau s ử dụng để “ám ch ỉ” về TĐKT. Một s ố nghiên c ứu g ần đây đã d ựa trên h ọc thuy ết chi phí giao d ịch c ủa Ronald Coase (Coase, 1937; 386-405) (chi phí giao d ịch quy ết định đến m ở rộng hay thu h ẹp quy mô c ủa doanh nghi ệp) để đư a ra khái ni ệm về TĐKT TN. (Mark Granovetter, 1995; 93-130) cho r ằng, t ất c ả các doanh nghi ệp không ho ạt động kinh doanh nh ư m ột đơ n v ị độc l ập trên th ị tr ường mà th ường thông qua các trao đổi ho ặc nh ững cam k ết chính th ức nào đó. Các doanh nghi ệp th ường tham gia m ột liên minh gi ữa các doanh nghi ệp và v ận hành doanh nghi ệp nh ư m ột ph ần c ủa nhóm đó. H ọc thuy ết chi phí giao d ịch tìm ki ếm các ranh gi ới hi ệu qu ả về mặt kinh t ế gi ữa m ột t ổ ch ức v ới môi tr ường ho ạt động c ủa nó. Theo đó, (Granovetter, 1995; 93-130) cho r ằng “T ĐKT TN là m ột t ổ hợp doanh nghi ệp liên kết v ới nhau d ưới m ột s ố hình th ức c ả chính th ức và phi chính th ức”. (Lisa A. Keister, 1998; 404-440) cho r ằng, r ất khó có th ể có m ột khái ni ệm T ĐKT chung trên toàn c ầu. Tuy nhiên, có th ể hi ểu T ĐKT là m ột t ổ hợp doanh nghi ệp, liên k ết v ới nhau thông qua các quan h ệ xã h ội, pháp lu ật và kinh t ế, đặc bi ệt thông qua quan h ệ sở hữu v ốn (công ty m ẹ-công ty con) trong T ĐKT. Các DNTV trong T ĐKT là các ch ủ th ể pháp lý độc l ập, có t ư cách pháp nhân. (Tarun, Khanna et al., 2001; 45-74) cho rằng, T ĐKT TN là m ột nhóm công ty độc l ập v ề pháp lý ràng bu ộc v ới nhau chính th ức ho ặc phi chính th ức và th ực hi ện ph ối h ợp v ới nhau, trong đó m ỗi công ty là một pháp nhân độc l ập, có báo cáo tài chính riêng, có H ĐQT riêng và ch ịu trách nhi ệm tr ước các c ổ đông c ủa công ty” (khác v ới t ổ ch ức kinh doanh k ết h ợp