Luận án Quản lý chất lượng đào tạo tại trường đại học Thái bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM VŨ THỊ DUNG QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC THÁI BÌNH THEO TIẾP CẬN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI, 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM VŨ THỊ DUNG QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC THÁI BÌNH THEO TIẾP CẬN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG Chuyên ngành: Quản lý Giáo dục Mã số: 9.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Trần Khánh Đức 2. PGS.TS. Đặng Bá Lãm HÀ NỘI, 2018 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả Vũ Thị Dung ii LỜI CẢM ƠN Em xin bầy tỏ lòng biết ơn sâu sắc, thành kính tới PGS. TS. Trần Khánh Đức, PGS.TS. Đặng Bá Lãm, những người thầy đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ Em trong thời gian học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận án. Em xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, các thầy giáo, cô giáo của Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam đã quan tâm, tạo điều kiện, giúp đỡ, hướng dẫn Em trong quá trình học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận án này. Em chân thành cảm ơn lãnh đạo, các thầy giáo, cô giáo của Trường Đại học Thái Bình đã tạo điều kiện về vật chất, tinh thần và góp ý cho tác giả trong thời gian học tập, nghiên cứu để hoàn thành luận án. Lời cuối cùng, Em cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, khích lệ, giúp đỡ Em trong thời gian công tác, học tập và nghiên cứu khoa học. Trong thời gian học tập và điều kiện nghiên cứu còn gặp nhiều khó khăn, chắc chắn luận án không tránh khỏi những hạn chế, sơ xuất. Em kính mong nhận được những góp ý tâm huyết của các thầy giáo, cô giáo, bạn bè, đồng nghiệp để luận án được hoàn thiện trong thời gian sớm nhất. Em mong muốn có cơ hội được triển khai đề tài này với quy mô lớn hơn, đóng góp nhiều cho công tác quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình và các trường đại học trong cả nước. Em xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày .....tháng 12 năm 2018 Tác giả Vũ Thị Dung iii DANH MỤC CÁC TỪ, CỤM TỪ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lý CĐ, ĐH Cao đẳng, Đại học CNH, HĐH Công nghiệp hóa, Hiện đại hóa CL Chất lượng CLGD Chất lượng giáo dục CLĐT Chất lượng đào tạo CSGD Cơ sở giáo dục CSĐT Cơ sở đào tạo CSVC Cơ sở vật chất ĐH Đại học ĐHSP Đại học sư phạm ĐHĐP Đại học địa phương ĐT Đào tạo ĐBCL Đảm bảo chất lượng ĐNGV Đội ngũ giảng viên GDĐH Giáo dục đại học GDĐT Giáo dục đào tạo GV Giảng viên KSCL Kiểm soát chất lượng KĐCL Kiểm định chất lượng NCKH Nghiên cứu khoa học QLCL Quản lý chất lượng QLCLĐT Quản lý chất lượng đào tạo QTĐT Quá trình đào tạo SV Sinh viên STN Sau thử nghiệm TCCN Trung cấp chuyên nghiệp THPT Trung học phổ thông TTN Trước thử nghiệm iv MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài. ................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu. ............................................................................................. 3 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu. .......................................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học. ............................................................................................... 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu. ............................................................................................ 3 6. Giới hạn, phạm vi nghiên cứu. ............................................................................... 4 7. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu. .............................................. 4 8. Luận điểm bảo vệ. .................................................................................................. 7 9. Đóng góp mới của luận án. ..................................................................................... 7 10. Cấu trúc luận án. ................................................................................................... 7 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC THEO TIẾP CẬN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG ................................. 8 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề. ............................................................................ 8 1.1.1. Nghiên cứu về chất lượng đào tạo đại học. ................................................ 8 1.1.2. Nghiên cứu về quản lý chất lượng đào tạo đại học .................................. 11 1.1.3. Nghiên cứu về đảm bảo chất lượng đào tạo đại học ................................ 15 1.1.4. Đánh giá chung ........................................................................................ 18 1.1.5. Những vấn đề luận án cần tiếp tục nghiên cứu ........................................ 19 1.2. Một số khái niệm cơ bản liên quan.................................................................... 20 1.2.1. Chất lượng. ............................................................................................... 20 1.2.2. Quản lý chất lượng. .................................................................................. 22 1.2.3. Đào tạo và chất lượng đào tạo đại học. .................................................... 24 1.2.4. Quản lý chất lượng đào tạo đại học. ........................................................ 26 1.2.5. Quản lý chất lượng đào tạo đại học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. .. 28 1.3. Các cấp độ và mô hình quản lý chất lượng. ...................................................... 28 1.3.1. Các cấp độ quản lý chất lượng. ................................................................ 28 1.3.2. Các mô hình quản lý chất lượng .............................................................. 35 1.4. Quá trình đào tạo đại học. .................................................................................. 40 1.4.1. Đầu vào. ................................................................................................... 40 1.4.2. Quá trình. ................................................................................................. 42 1.4.3. Đầu ra. ...................................................................................................... 42 1.5. Nội dung quản lý chất lượng đào tạo đại học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. .... 43 1.5.1. Xây dựng chính sách chất lượng, kế hoạch chiến lược. .......................... 43 1.5.2. Cấu trúc hệ thống quản lý chất lượng đào tạo đại học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. ................................................................................................................. 45 1.5.3. Các bước triển khai hệ thống quản lý chất lượng đào tạo đại học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng............................................................................................................. 45 1.6. Các yếu tố tác động đến quản lý chất lượng đào tạo đại học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. ......................................................................................................... 53 1.6.1. Yếu tố chủ quan. ...................................................................................... 55 1.6.2. Yếu tố khách quan. .................................................................................. 53 Kết luận chương 1................................................................................................... 55 v CHƯƠNG 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC THÁI BÌNH THEO TIẾP CẬN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG VÀ KINH NGHIỆM QUỐC TẾ ............................................... 57 2.1. Các chủ trương, chính sách quản lý chất lượng đào tạo giáo dục đại học ........ 57 2.2. Trường đại học Thái Bình trong hệ thống giáo dục quốc dân. .......................... 59 2.2.1. Đặc trưng của các trường đại học địa phương ......................................... 59 2.2.2. Thông tin chung về Trường Đại học Thái Bình. ..................................... 60 2.2.3. Khảo sát thực trạng quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng .................................................................... 71 2.3. Thực trạng quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. ........................................................................................... 75 2.3.1. Thực trạng về nhận thức của lãnh đạo, cán bộ giảng viên, công nhân viên về vai trò của quản lý chất lượng trong nhà trường. ................................................ 75 2.3.2. Thực trạng xây dựng hệ thống quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. .................................................... 77 2.3.3. Thực trạng vận hành hệ thống quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. ........................................... 95 2.3.4. Thực trạng đánh giá, cải tiến hệ thống quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. ............................. 97 2.4. Đánh giá chung. ............................................................................................... 102 2.4.1. Điểm mạnh. ............................................................................................ 102 2.4.2. Điểm yếu. ............................................................................................... 103 2.4.3. Thời cơ. .................................................................................................. 104 2.4.4. Thách thức.............................................................................................. 104 2.5. Kinh nghiệm Quốc tế về quản lý chất lượng đào tạo đại học theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. ............................................................................................... 104 2.5.1. Kinh nghiệm của Trung Quốc. .............................................................. 104 2.5.2. Kinh nghiệm của Singapore. .................................................................. 105 2.5.3. Kinh nghiệm của Thái Lan. ................................................................... 105 2.5.4. Kinh nghiệm của Mỹ. ............................................................................ 106 2.5.5. Những kinh nghiệm Quốc tế trong quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. ........................................... 107 Kết luận chương 2................................................................................................. 108 CHƯƠNG 3 CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC THÁI BÌNH THEO TIẾP CẬN ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG ................................................................................................................. 110 3.1. Các nguyên tắc đề xuất biện pháp. .................................................................. 110 3.1.1. Đảm bảo chất lượng và hiệu quả. .......................................................... 110 3.1.2. Đảm bảo tính hệ thống. .......................................................................... 110 3.1.3. Đảm bảo tính khả thi. ............................................................................. 110 3.1.4. Đảm bảo tính kế thừa. ............................................................................ 110 3.2. Đề xuất hệ thống quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. .................................................................................. 110 3.2.1. Giới thiệu hệ thống. ............................................................................... 110 3.2.2. Mô tả hệ thống. ...................................................................................... 112 vi 3.3. Các biện pháp quản lý chất lượng đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình theo tiếp cận đảm bảo chất lượng. .................................................................................. 112 3.3.1. Biện pháp 1: Tổ chức bồi dưỡng, nâng cao nhận thức vai trò của hệ thống quản lý chất lượng, vai trò của từng cá nhân trong vận hành, đánh giá và cải tiến hệ thống quản lý. ......................................................................................................... 112 3.3.2. Biện pháp 2: Chỉ đạo hoàn thiện chính sách chất lượng, kế hoạch chiến lược và các văn bản quản lý khác. .......................................................................... 115 3.3.3. Biện pháp 3: Tổ chức xây dựng quy trình cho các công việc chưa được quy trình hóa. ................................................................................................................................ 120 3.3.4. Biện pháp 4: Chỉ đạo hoàn thiện các quy trình chưa hợp lý, bổ sung văn bản hướng dẫn thực hiện quy trình. ........................................................................ 125 3.3.5. Biện pháp 5: Tổ chức nâng cao năng lực vận hành các tiểu hệ thống cho cán bộ giảng viên, nhân viên. ................................................................................. 129 3.3.6. Biện pháp 6: Tập huấn kĩ năng viết báo cáo tự đánh giá hệ thống quản lý và đề xuất cải tiến quy trình cho tất cả cán bộ, giảng viên trong trường, chuẩn bị báo cáo để đón đoàn đánh giá ngoài. ............................................................................ 131 3.4. Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất. .................. 135 3.4.1. Mục đích khảo sát. ................................................................................. 135 3.4.2. Nội dung khảo sát. ................................................................................. 135 3.4.3. Phương pháp khảo sát. ........................................................................... 135 3.4.4. Đối tượng khảo sát. ................................................................................ 135 3.4.5. Kết quả khảo sát về sự cần thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất .................................................................................................................... 136 3.5. Thử nghiệm. ..................................................................................................... 139 3.5.1. Mục đích thử nghiệm. ............................................................................ 139 3.5.2. Nội dung thử nghiệm. ............................................................................ 139 3.5.3. Đối tượng thử nghiệm ............................................................................ 139 3.5.4. Phương pháp và tiến trình thử nghiệm. .................................................. 140 3.5.5. Thời gian thử nghiệm ............................................................................. 140 3.5.6. Quy trình thử nghiệm. ............................................................................ 140 3.5.7. Kết quả thử nghiệm. ............................................................................... 142 Kết luận chương 3................................................................................................. 146 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...................................................................... 148 1. Kết luận. .............................................................................................................. 148 2. Khuyến nghị. ....................................................................................................... 149 2.1. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo...................................................................... 149 2.2. Đối với Ủy ban nhân dân tỉnh Thái Bình. ....................................................... 150 2.3. Đối với Trường Đại học Thái Bình. ................................................................ 150 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ ....................................................................................................... 151 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 152 DANH MỤC PHỤ LỤC ....................................................................................... 158 vii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Hình Tên hình Trang 1.1. Các cấp độ quản lý chất lượng ................................................................................. 31 1.2. Vòng tròn Deming .................................................................................................... 35 1.3. Mô hình ĐBCL AUN- QA ....................................................................................... 36 1.4. Đảm bảo chất lượng cấp trường- AUN .................................................................... 37 1.5. Đảm baỏ chất lượng bên trong - AUN ..................................................................... 37 1.6. Đảm bảo chất lượng cấp chương trình- AUN .......................................................... 38 1.7. Mô hình tổng thể quá trình đào tạo đại học ............................................................. 40 1.8. Cấu trúc đảm bảo chất lượng bên trong cơ sở đào tạo đại học ................................ 45 2.1. Sơ đồ mối quan hệ của Trường Đại học Thái Bình ................................................. 61 2.2. Cơ cấu tổ chức của Trường Đại học Thái Bình ....................................................... 63 2.3. Thực trạng nhận thức về vai trò của quản lý chất lượng .......................................... 76 2.4. Thực trạng xây dựng quy trình xây dựng chuẩn đầu ra ........................................... 79 2.5 Thực trạng xây dựng quy trình quản lý phát triển chương trình đào tạo ................. 80 2.6 Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động tuyển sinh ................................. 82 2.7 Thực trạng xây dựng quy trình quản lý đội ngũ giảng viên ..................................... 83 2.8 Thực trạng xây dựng quy trình quản lý cơ sở vật chất ............................................. 85 2.9 Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động giảng dạy .................................. 86 2.10 Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động học tập ..................................... 88 2.11 Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động nghiên cứu khoa học ................ 89 2.12 Thực trạng xây dựng quy trình quản lý hoạt động đánh giá .................................... 90 2.13 Thực trạng xây dựng quy trình quản lý kết quả học tập .......................................... 92 2.14. Thực trạng xây dựng quy trình đánh giá kiến thức chuyên môn, KNNN ................ 93 2.15. Thực trạng xây dựng quy trình đánh giá khả năng thích ứng .................................. 94 2.16. Thực trạng vận hành hệ thống QLCL ..................................................................... 96 2.17. Thực trạng đánh giá xây dựng hệ thống QLCL ....................................................... 98 2.18. Thực trạng đánh giá vận hành hệ thống QLCL ...................................................... 100 2.19. Hệ thống QLCL của Mỹ ........................................................................................... 106 3.1. Hệ thống QLCL đào tạo tại Trường Đại học Thái Bình .......................................... 110 3.2. Quy trình QL CĐR ................................................................................................... 120 3.3. Quy trình QL phát triển CTĐT ................................................................................ 121 3.4. Quy trình QL hoạt động học tập, thực tập........................................................