Luận án Quản lý đầu tư xây dựng công trình y tế tại Thành phố Hà Nội theo phương thức đối tác công tư

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ XÂY DỰNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC HÀ NỘI -------------------------- NGUYỄN THỊ THU HIỀN QUẢN LÝ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH Y TẾ TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI THEO PHƯƠNG THỨC ĐỐI TÁC CÔNG TƯ LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN LÝ ĐÔ THỊ VÀ CÔNG TRÌNH Hà Nội - Năm 2024 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ XÂY DỰNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC HÀ NỘI ----------------------------------- NGUYỄN THỊ THU HIỀN QUẢN LÝ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH Y TẾ TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI THEO PHƯƠNG THỨC ĐỐI TÁC CÔNG TƯ LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH : QUẢN LÝ ĐÔ THỊ VÀ CÔNG TRÌNH MÃ SỐ : 9580106 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC 1. PGS.TS. LÊ ANH DŨNG 2. TS. NGUYỄN THỊ BÌNH MINH Hà Nội - Năm 2024 i LỜI CẢM ƠN Trong thời gian thực hiện luận án “Quản lý đầu tư xây dựng công trình y tế tại thành phố Hà Nội theo phương thức đối tác công tư”, tác giả đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ, hướng dẫn chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, các nhà khoa học, các cơ quan, ban ngành, đồng nghiệp, các anh chị khóa trên và các bạn nghiên cứu sinh cùng học tập. Trước hết, tác giả xin bày tỏ lòng kính trọng và cảm ơn chân thành đối với PGS.TS. Lê Anh Dũng và TS. Nguyễn Thị Bình Minh, người Thầy, Cô đã trực tiếp hướng dẫn và chỉ bảo tận tình, giúp đỡ trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu luận án. Tác giả trân trọng gửi lời cảm ơn Ban Giám hiệu trường Đại học Kiến trúc Hà Nội, Khoa Sau đại học đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để giúp tôi hoàn thành luận án. Bên cạnh đó, tôi rất biết ơn Lãnh đạo Viện Kinh tế xây dựng đã không ngừng động viên, nhắc nhở và tạo điều kiện thuận lợi trong công việc, thời gian công tác để tôi có thể tập trung hoàn thành khóa luận đúng quy định. Tác giả xin chân thành cảm ơn các thầy cô giáo, các nhà khoa học, các chuyên gia đã có những nhận xét, góp ý, chia sẻ kinh nghiệm và các số liệu trong lĩnh vực quản lý đô thị và công trình để có thêm cơ sở lý luận, thực tiễn góp phần hoàn thành luận án. Sau cùng là sự biết ơn sâu sắc đến các thành viên trong gia đình cùng những người thân, đồng nghiệp và bạn bè đã luôn ở bên cạnh, động viên và giúp đỡ tác giả hoàn thành luận án nghiên cứu này. Tác giả xin trân trọng cảm ơn! ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của riêng cá nhân tôi, các số liệu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc và được trích dẫn rõ ràng. Đề tài nghiên cứu không trùng lặp với bất kỳ công trình khoa học nào đã được công bố. Tác giả luận án Nguyễn Thị Thu Hiền iii MỤC LỤC Lời cảm ơn ........ i Lời cam đoan ... ii Mục lục........ iii Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt .......vii Danh mục bảng biểu ...........ix Danh mục các hình vẽ, đồ thị ......x MỞ ĐẦU....1 MỤC LỤC ................................................................................................................ iii 1. Tính cấp thiết của đề tài ..................................................................................... 1 2. Mục đích và mục tiêu nghiên cứu ..................................................................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................... 4 4. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu ...................................................... 4 5. Nội dung nghiên cứu ........................................................................................... 7 6. Kết quả nghiên cứu ............................................................................................. 7 7. Đóng góp mới của đề tài ..................................................................................... 7 8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án ...................................................... 7 9. Cấu trúc của luận án .......................................................................................... 8 CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH Y TẾ THEO PHƯƠNG THỨC ĐỐI TÁC CÔNG TƯ .................... 9 1.1. Giới thiệu chung về quản lý đầu tư xây dựng công trình y tế theo phương thức đối tác công tư ................................................................................................... 9 1.1.1. Quản lý đầu tư xây dựng công trình y tế ................................................... 9 1.1.2. Phương thức đối tác công tư trong lĩnh vực y tế ..................................... 11 1.2. Các công trình nghiên cứu khoa học có liên quan ......................................... 16 1.2.1. Nghiên cứu ở một số nước trên thế giới .................................................. 17 1.2.2. Nghiên cứu ở Việt Nam ............................................................................ 26 1.2.3. Tổng hợp các kết quả công trình nghiên cứu khoa học ......................... 32 1.3. Khoảng trống nghiên cứu và hướng nghiên cứu của luận án ...................... 33 1.3.1. Khoảng trống nghiên cứu ........................................................................ 33 1.3.2. Hướng nghiên cứu của luận án ............................................................... 33 iv CHƯƠNG 2: CƠ SỞ KHOA HỌC, PHÁP LÝ VÀ THỰC TIỄN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH Y TẾ THEO PHƯƠNG THỨC ĐỐI TÁC CÔNG TƯ ................................................................................. 35 2.1. Lý luận chung quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng công trình y tế theo phương thức đối tác công tư................................................................................... 35 2.1.1. Quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng ..................................................... 35 2.1.2. Phương thức đối tác công tư ..................................................................... 37 2.1.3. Quản lý đầu tư xây dựng công trình y tế theo phương thức đối tác công tư ...................................................................................................................................42 2.2. Cơ sở pháp lý quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng công trình y tế theo phương thức đối tác công tư................................................................................... 47 2.2.1. Chính sách chung ...................................................................................... 47 2.2.2. Chính sách của thành phố Hà Nội ........................................................... 54 2.3. Kinh nghiệm quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng công trình y tế theo phương thức đối tác công tư trên thế giới ............................................................. 56 2.3.1. Canada ....................................................................................................... 56 2.3.2. Australia (Úc) ............................................................................................ 60 2.3.3. Ấn Độ ......................................................................................................... 65 2.3.4. Thổ Nhĩ Kỳ ................................................................................................ 67 2.3.5. Trung Quốc ............................................................................................... 70 2.3.6. Bài học kinh nghiệm đối với thành phố Hà Nội, Việt Nam .................... 73 CHƯƠNG 3: PHÂN TÍCH VÀ ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH Y TẾ TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI THEO PHƯƠNG THỨC ĐỐI TÁC CÔNG TƯ ......................................... 76 3.1. Các công trình y tế tại thành phố Hà Nội ....................................................... 76 3.2. Thực trạng về quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng công trình y tế theo phương thức đối tác công tư................................................................................... 78 3.2.1. Dự án đầu tư xây dựng công trình y tế .................................................... 78 3.2.2. Bộ máy quản lý nhà nước về đối tác công tư .......................................... 83 3.2.3. Các chủ thể tham gia quản lý đầu tư xây dựng công trình .................... 87 3.2.4. Quản lý đầu tư xây dựng công trình y tế ................................................. 90 3.2.5. Quản lý nhà nước đầu tư xây dựng công trình theo phương thức đối tác công tư tại thành phố Hà Nội .................................................................................. 95 v 3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng công trình y tế theo phương thức đối tác công tư ................................................................... 98 3.3.1. Ý chí chính trị ........................................................................................... 100 3.3.2. Môi trường thực hiện dự án .................................................................... 100 3.3.3. Bộ máy quản lý nhà nước ........................................................................ 103 3.3.4. Năng lực quản lý đầu tư xây dựng dự án ............................................... 103 3.3.5. Thương hiệu của cơ sở y tế, khám chữa bệnh ....................................... 104 3.4. Đánh giá các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng công trình y tế theo phương thức đối tác công tư .............................................. 105 3.4.1. Thiết kế nghiên cứu ................................................................................. 105 3.4.2. Điều tra, khảo sát thu thập số liệu .......................................................... 107 3.4.3. Kết quả phân tích, đánh giá các yếu tố ảnh hưởng ................................ 109 3.5. Hạn chế và nguyên nhân tác động đến quản lý đầu tư xây dựng công trình y tế theo phương thức PPP tại thành phố Hà Nội ................................................. 111 3.5.1. Hạn chế ..................................................................................................... 111 3.5.2. Nguyên nhân ............................................................................................ 114 CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH Y TẾ TẠI THÀNH PHỐ HÀ NỘI THEO PHƯƠNG THỨC ĐỐI TÁC CÔNG TƯ ..................................................................................................... 116 4.1. Quan điểm, nguyên tắc quản lý đầu tư xây dựng công trình y tế theo phương thức đối tác công tư ............................................................................................... 116 4.2. Định hướng quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng công trình y tế theo phương thức đối tác công tư................................................................................. 118 4.2.1. Định hướng quản lý đầu tư xây dựng công trình .................................. 118 4.2.2. Định hướng phát triển hệ thống y tế....................................................... 120 4.3. Giải pháp quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng công trình y tế theo phương thức đối tác công tư ............................................................................................... 123 4.3.1. Giải pháp về môi trường thực hiện dự án .............................................. 123 4.3.2. Giải pháp về bộ máy quản lý ................................................................... 130 4.3.3. Giải pháp về chất lượng thương hiệu y tế .............................................. 137 4.3.4. Giải pháp về nguồn nhân lực quản lý nhà nước đầu tư xây dựng dự án theo phương thức đối tác công tư .......................................................................... 139 vi 4.4. Kiểm nghiệm kết quả nghiên cứu bằng phân tích hiệu quả tài chính ...... 140 4.5. Bàn luận những vấn đề nghiên cứu trong luận án ...................................... 144 4.5.1. Chính sách về môi trường thực hiện quản lý đầu tư xây dựng ............. 145 4.5.2. Bộ máy quản lý nhà nước về quản lý đầu tư xây dựng công trình y tế theo phương thức đối tác công tư .................................................................................. 145 4.5.3. Xây dựng thương hiệu cơ sở y tế............................................................. 146 4.5.4. Xây dựng nguồn nhân lực quản lý nhà nước đầu tư xây dựng công trình theo phương thức đối tác công tư .......................................................................... 146 4.5.5. Lợi ích kinh tế tài chính khi quản lý đầu tư xây dựng công trình theo phương thức đối tác công tư .................................................................................. 146 4.6. Đề xuất hướng nghiên cứu tiếp theo ............................................................. 147 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 148 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ................................................................................................. KH-1 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................. TL-1 PHỤ LỤC 1. MẠNG LƯỚI CÁC BỆNH VIỆN CÔNG LẬP TRỰC THUỘC SỞ Y TẾ HÀ NỘI ..................................................................................................... PL-1 PHỤ LỤC 2. MẪU PHIẾU ĐIỀU TRA KHẢO SÁT ..................................... PL-3 PHỤ LỤC 3. KẾT QUẢ PHÂN TÍCH, ĐÁNH GIÁ ĐỊNH LƯỢNG YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUẢN LÝ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH BỆNH VIỆN THEO PHƯƠNG THỨC ĐỐI TÁC CÔNG TƯ ................................. PL-6 PHỤ LỤC 4. KINH NGHIỆM QUỐC TẾ VỀ QUẢN LÝ ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CÔNG TRÌNH BỆNH VIỆN THEO PHƯƠNG THỨC ĐỐI TÁC CÔNG TƯ TẠI MỘT SỐ NƯỚC ....................................................................................... PL-14 PHỤ LỤC 5. PHÂN TÍCH, ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ KINH TẾ TÀI CHÍNH DỰ ÁN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG THEO PHƯƠNG THỨC ĐỐI TÁC CÔNG TƯ ............................................................................................................................PL-27 vii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Tên đầy đủ ADB Ngân hàng phát triển Châu Á (The Asian Development Bank) BF Xây dựng - Tài chính (Build - Finance) BFM Xây dựng - Tài chính - Bảo trì (Build - Finance - Maintain) BLT Xây dựng - Thuê dịch vụ - Chuyển giao (Build - Lease - Transfer) BOO Xây dựng - Sở hữu - Vận hành (Build - Own - Operate) BOOT Xây dựng - Sở hữu - Kinh doanh - Chuyển giao (Build - Owner - Operate - Transfer) BOT Xây dựng - Vận hành - Chuyển giao (Build - Operate - Transfer) BHYT Bảo hiểm y tế BQLDA Ban Quản lý dự án BT Xây dựng - Chuyển giao (Build - Transfer) BTL Xây dựng - Chuyển giao - Thuê dịch vụ (Build - Transfer - Lease) BTC Bộ Tài chính BTO Xây dựng - Chuyển giao - Vận hành (Build - Transfer - Operate) Crore Đơn vị số đếm của Ấn độ (1 Crore = 10.000.000) CSHT Cơ sở hạ tầng CSLL Cơ sở lý luận CSTT Cơ sở thực tiễn CTR Chất thải rắn CQNN Cơ quan Nhà nước DBF Thiết kế - Xây dựng - Tài chính (Design - Build - Finance) DBFLT Thiết kế - Xây dựng - Tài chính - Cho thuê - Chuyển giao (Design - Build - Finance - Lease - Transfer) DBFM Thiết kế - Xây dựng - Tài chính - Bảo dưỡng (Design - Build - Finance - Maintain) DBFMO Thiết kế - Xây dựng - Tài chính - Bảo dưỡng -Vận hành (Design - Build - Finance - Maintain - Operate) DBFMOT Thiết kế - Xây dựng - Tài chính - Bảo dưỡng -Vận hành - Chuyển giao viii Chữ viết tắt Tên đầy đủ (Design - Build - Finance - Maintain - Operate- Transfer) DBFOT Thiết kế - Xây dựng - Tài chính – Vận hành - Chuyển giao (Design - Build - Finance - Operate - Transfer) DBOM Thiết kế - Xây dựng - Vận hành - Bảo dưỡng (Design - Build - Operate - Maintain) DNDA Doanh nghiệp dự án ĐTXD Đầu tư xây dựng ĐTXDCT Đầu tư xây dựng công trình GTĐB Giao thông đường bộ GTVT Giao thông vận tải HĐND Hội đồng nhân dân HTKT Hạ tầng kỹ thuật KH&ĐT Kế hoạch và Đầu tư KH-TC Kế hoạch Tài chính NCTKT Nghiên cứu tiền khả thi NCKT Nghiên cứu khả thi NN&PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn NSNN Ngân sách Nhà nước NSTP Ngân sách thành phố NSTW Ngân sách Trung ương O&M Vận hành và Quản lý (Operation and Management) ODA Hỗ trợ Phát triển Chính thức (Official Development Assistance) PFI Sáng kiến tài chính tư nhân (Private Finance Initiative) PPP Đối tác công tư (Public - Private Partnerships) QLNN Quản lý nhà nước QLTB Quản lý thiết bị ROT Cải tạo - Vận hành - Chuyển giao (Rehabilitate - Operate - Transfer) TMĐT Tổng mức đầu tư ix Chữ viết tắt Tên đầy đủ TNHH Trách nhiệm hữu hạn TN&MT Tài nguyên và Môi trường TW Trung ương UBND Ủy ban nhân dân UNESCAP United Nations Economic, Social Commission for Asia and the Pacific VBPL Văn bản pháp luật VfM Value of Money (Giá trị của đồng tiền) XHH Xã hội hóa XLNT Xử lý nước thải WB Ngân hàng thế giới (World Bank) x DANH MỤC BẢNG, BIỂU Bảng 1.1: Phân cấp công trình y tế ............................................................................ 10 Bảng 1.2: Thứ tự các nguyên nhân chậm tiến độ của dự án ....................................... 21 Bảng 1.3: Hình thức lựa chọn hợp đồng dự án đối tác công tư ................................. 24 Bảng 1.4: Kết quả phân bổ các yếu tố rủi ro trong dự án giao thông đường bộ theo phương thức đối tác công tư ở Việt Nam ................................................................... 28 Bảng 1.5: Tổng hợp kết quả nghiên cứu xác định (nhận diện) rủi ro trong các dự án giao thông đường bộ Việt Nam theo phương thức đối tác công tư ............................. 30 Bảng 2.1: Quy mô của dự án đầu tư xây dựng trong lĩnh vực y tế ............................ 52 Bảng 2.2: Một số quy định chính điều chỉnh dự án PPP trong lĩnh vực y tế ............. 53 Bảng 2.3: Số lượng dự án đầu tư xây dựng theo phương thức đối tác công tư tại Canada ..................................................................................................................................... 56 Bảng 2.4: Tổng hợp một số dự án ĐTXDCT y tế theo phương thức PPP .................. 57 Bảng 2.5: Một số dự án quản lý đầu tư xây dựng công trình y tế tại Úc .................... 61 Bảng 2.6: Phân bổ rủi ro trong ĐTXDCT y tế theo phương thức đối tác công tư ..... 64 Bảng 2.7: Một số dự án đầu tư xây dựng bệnh viện theo phương thức đối tác công tư tại Ấn Độ ..................................................................................................................... 65 Bảng 2.8: Một số dự án bệnh viện được quản lý đầu tư xây dựng theo phương thức đối tác công tư tại Thổ Nhĩ Kỳ .......................................................................................... 68 Bảng 2.9: Một số dự án được quản lý đầu tư xây dựng theo phương thức đối tác công tư tại Trung Quốc ............................................................................................................ 73 Bảng 3.1: Thống kê cơ sở y tế trên địa bàn thành phố Hà Nội ................................... 76 Bảng 3.2: Số lượng các dự án đối tác công tư tại Việt Nam ....................................... 79 Bảng 3.3: Thống kê danh mục đề xuất dự án đối tác công tư lĩnh vực y tế ................ 80 Bảng 3.4: Nội dung thẩm định báo cáo đề xuất dự án đối tác công tư ....................... 94 Bảng 3.5: Các dự án thuộc công trình trọng điểm của thành phố Hà Nội .................. 96 Bảng 3.6: Thang đo các biến và mức độ kỳ vọng của các nghiên cứu trước ............ 106 Bảng 3.7: Chất lượng của đối tượng điều tra, khảo sát ............................................. 108 Bảng 4.1: Chỉ tiêu kinh tế tài chính theo các phương án đầu tư ............................... 142 Bảng 4.2: Phân chia trách nhiệm quản lý ĐTXDCT ................................................ 144 xi DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Hình MĐ.1: Khung nghiên cứu trong luận án ............................................................ 5 Hình 1.1: Phương thức PPP phổ biến trong lĩnh vực y tế ......................................... 12 Hìn