Luận án Quản lý đội ngũ giáo viên trường trung học phổ thông tỉnh lâm đồng trong bối cảnh đổi mới giáo dục

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI NGUYỄN HOÀNG CHƢƠNG QU¶N Lý §éI NGò GI¸O VI£N TR¦êNG TRUNG HäC PHæ TH¤NG TØNH L¢M §ång TRONG BèI C¶NH §æI MíI GI¸O DôC LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM HÀ NỘI NGUYỄN HOÀNG CHƢƠNG QU¶N Lý §éI NGò GI¸O VI£N TR¦êNG TRUNG HäC PHæ TH¤NG TØNH L¢M §ång TRONG BèI C¶NH §æI MíI GI¸O DôC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 62 14 01 14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: GS.TS NGUYỄN LỘC PGS.TS DƢƠNG THỊ HOÀNG YẾN HÀ NỘI - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các dữ liệu, kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa từng công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Tác giả luận án Nguyễn Hoàng Chƣơng MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu...................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................... 3 3. Đối tượng và khách thể nghiên cứu ........................................................................ 3 4. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu của đề tài ............................................................. 3 5. Giả thuyết khoa học ................................................................................................ 3 6. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................................. 4 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ...................................................... 4 8. Luận điểm bảo vệ .................................................................................................... 6 9. Đóng góp mới của luận án ...................................................................................... 6 10. Cấu trúc luận án .................................................................................................... 7 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC .......................................................................................................................... 8 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ........................................................................... 8 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về quản lý, phát triển đội ngũ giáo viên ........... 8 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về quản lý, phát triển đội ngũ giáo viên trường THPT ......................................................................................................... 12 1.1.3. Các công trình nghiên cứu về tạo ra lợi thế cạnh tranh thông qua quản lý nguồn nhân lực của tổ chức ..................................................................... 14 1.2. Nguồn nhân lực và quản lý nguồn nhân lực .................................................. 16 1.2.1. Khái niệm .................................................................................................... 16 1.2.2. Các mô hình quản lý nguồn nhân lực ......................................................... 19 1.2.3. Nội dung cơ bản của quản lý nguồn nhân lực ............................................ 23 1.2.4. Quản lý nguồn nhân lực nhằm tạo ra lợi thế cạnh tranh cho tổ chức ....... 24 1.3. Đổi mới giáo dục THPT và yêu cầu đặt ra đối với đội ngũ giáo viên trƣờng THPT ........................................................................................................... 26 1.3.1. Vị trí, vai trò của giáo dục THPT ............................................................... 26 1.3.2. Giáo viên THPT .......................................................................................... 27 1.3.3. Đổi mới giáo dục THPT và yêu cầu đặt ra đối với giáo viên THPT .......... 28 1.3.4. Đội ngũ giáo viên THPT ............................................................................. 31 1.3.5. Yêu cầu về khung phẩm chất, năng lực của giáo viên trường THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục ........................................................................... 35 1.4. Quản lý đội ngũ giáo viên trƣờng THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục ....... 37 1.4.1. Quản lý nhà trường của hiệu trưởng trường THPT ................................... 37 1.4.2. Quản lý đội ngũ giáo viên của hiệu trưởng trường THPT tạo lợi thế cạnh tranh cho nhà trường ................................................................................... 41 1.4.3. Nội dung quản lý đội ngũ giáo viên của hiệu trưởng trường THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục ........................................................................... 43 1.5. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý đội ngũ giáo viên trƣờng THPT trong bối cảnh đổi mới giáo dục............................................................................. 51 1.5.1. Những yếu tố thuộc về chủ thể quản lý ....................................................... 51 1.5.2. Những yếu tố thuộc về đối tượng quản lý ................................................... 52 1.5.3. Những yếu tố thuộc về môi trường quản lý ................................................ 52 Kết luận chƣơng 1 ................................................................................................... 54 Chƣơng 2: THỰC TIỄN QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƢỜNG THPT TỈNH LÂM ĐỒNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ......... 55 2.1. Khái quát về tỉnh Lâm Đồng và giáo dục THPT tỉnh Lâm Đồng ................. 55 2.1.1. Khái quát về tỉnh Lâm Đồng ....................................................................... 55 2.1.2. Khái quát về giáo dục tỉnh Lâm Đồng ........................................................ 56 2.1.3. Đặc điểm giáo dục THPT tỉnh Lâm Đồng .................................................. 56 2.2. Tổ chức nghiên cứu thực trạng ....................................................................... 56 2.2.1. Mục đích nghiên cứu thực trạng ................................................................. 56 2.2.2. Nội dung nghiên cứu thực trạng ................................................................. 57 2.2.3. Chọn mẫu địa bàn nghiên cứu .................................................................... 57 2.2.4. Công cụ nghiên cứu thực trạng .................................................................. 59 2.2.5. Quy trình nghiên cứu thực trạng ................................................................ 60 2.3. Thực trạng đội ngũ giáo viên trƣờng THPT tỉnh Lâm Đồng ...................... 65 2.3.1. Số lượng đội ngũ giáo viên và CBQL ......................................................... 66 2.3.2. Cơ cấu đội ngũ giáo viên ............................................................................ 66 2.3.3. Chất lượng đội ngũ giáo viên ..................................................................... 69 2.4. Thực trạng quản lý đội ngũ giáo viên trƣờng THPT tỉnh Lâm Đồng ........ 80 2.4.1. Thực trạng lập kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên ............................... 80 2.4.2. Thực trạng quy hoạch đội ngũ giáo viên .................................................... 81 2.4.3. Thực trạng tuyển chọn đội ngũ giáo viên ................................................... 82 2.4.4. Thực trạng phân công đội ngũ giáo viên .................................................... 83 2.4.5. Thực trạng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên ...................................... 84 2.4.6. Thực trạng đánh giá đội ngũ giáo viên ...................................................... 86 2.4.7. Thực trạng tạo môi trường thuận lợi cho đội ngũ giáo viên ...................... 87 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý đội ngũ giáo viên trƣờng THPT tỉnh Lâm Đồng .............................................................................................. 90 2.5.1. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng thuộc về chủ thể quản lý ....................... 91 2.5.2. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng thuộc về đối tượng quản lý ................... 92 2.5.3. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng thuộc về môi trường quản lý ................ 93 2.6. Trƣờng hợp nghiên cứu điển hình .................................................................. 96 2.6.1. Trường THPT Bảo Lộc ............................................................................... 97 2.6.2. Trường THPT Đạ Tẻh ................................................................................. 98 2.6.3. Trường THPT Lộc Phát ............................................................................ 100 Kết luận chƣơng 2 ................................................................................................. 102 Chƣơng 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH LÂM ĐỒNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC .......................................................................................... 103 3.1. Cơ sở và nguyên tắc đề xuất biện pháp ........................................................ 103 3.1.1. Cơ sở đề xuất biện pháp ........................................................................... 103 3.1.2. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ................................................................... 104 3.2. Đề xuất biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên trƣờng THPT đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục ...................................................................................... 106 3.2.1. Đề xuất Khung năng lực nghề nghiệp của giáo viên trường THPT phù hợp với yêu cầu đổi mới giáo dục phổ thông và thực tiễn của tỉnh Lâm Đồng .. 106 3.2.2. Xây dựng quy hoạch đội ngũ giáo viên theo Đề án vị trí việc làm của trường THPT phù hợp với đặc điểm vùng miền của tỉnh Lâm Đồng ....................... 112 3.2.3. Tổ chức bồi dưỡng phát triển năng lực nghề nghiệp cho giáo viên tạo lợi thế cạnh tranh cho trường THPT .................................................................. 115 3.2.4. Hoàn thiện chế độ chính sách, tạo môi trường thuận lợi cho giáo viên trường THPT ....................................................................................................... 119 3.2.5. Đánh giá gắn với thu hút, tuyển dụng và sử dụng đội ngũ giáo viên trường THPT ....................................................................................................... 122 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp ................................................................... 126 3.4. Khảo nghiệm và thực nghiệm biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên trƣờng THPT tỉnh Lâm Đồng trong bối cảnh đổi mới giáo dục đƣợc đề xuất .... 127 3.4.1. Trưng cầu ý kiến về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất ........................................................................................................... 127 3.4.2. Thực nghiệm biện pháp quản lý đã đề xuất .............................................. 133 Kết luận chƣơng 3 ................................................................................................. 146 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .............................................................................. 147 CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ Đà CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ........................................................................................ 150 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 151 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CBQL: Cán bộ quản lý CBQL-GV-CNV: Cán bộ q uản lý, giáo viên, công nhân viên CĐ, ĐH: Cao đẳng, Đại học CNH, HĐH: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CNTT: Công nghệ thông tin CSVC: Cơ sở vật chất DTNT: Dân tộc nội trú ĐNGV: Đội ngũ giáo viên ĐT: Đào tạo GD&ĐT: Giáo dục và Đào tạo GDTX: Giáo dục thường xuyên GV: Giáo viên KHNNL: Kế hoạch nguồn nhân lực KHTN: Khoa học tự nhiên LĐ: Lao động NCKH: Nghiên cứu khoa học NNGV: Nghề nghiệp giáo viên NNL: Nguồn nhân lực QLNNL: Quản lý nguồn nhân lực TB: Trung bình TBC: Trung bình cộng THCS: Trung học cơ sở THPT: Trung học phổ thông TTCM: Tổ trưởng chuyên môn TTGDTX: Trung tâm giáo dục thường xuyên UBND: Ủy ban nhân dân XHCN: Xã hội chủ nghĩa DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1. Số lượng đội ngũ GV và CBQL trường THPT tỉnh Lâm Đồng ......... 56 Bảng 2.2. Mẫu nghiên cứu thực trạng quản lý đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng ......................................................................... 59 Bảng 2.3. Thang đánh giá mức độ khảo sát thực trạng ........................................ 65 Bảng 2.4. Số lượng giáo viên và CBQL trường THPT tỉnh Lâm Đồng tham gia khảo sát.......................................................................................... 66 Bảng 2.5. Cơ cấu độ tuổi đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng ........ 66 Bảng 2.6. Cơ cấu tuổi nghề đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng ....... 67 Bảng 2.7. Cơ cấu giới tính, tôn giáo đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng ........................................................................................... 67 Bảng 2.8. Cơ cấu trình độ chuyên môn đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng .................................................................................... 68 Bảng 2.9. Cơ cấu trình độ lý luận chính trị, ngoại ngữ, tin học của đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng.............................................. 68 Bảng 2.10. Cơ cấu theo năng lực phát triển chuyên môn và năng lực phát triển nhà trường của đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng .............. 69 Bảng 2.11. Thực trạng phẩm chất đạo đức, phẩm chất nghề nghiệp, trách nhiệm công dân của đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng ................. 70 Bảng 2.12. Thực trạng về kiến thức của đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng ........................................................................................... 71 Bảng 2.13. Thực trạng năng lực thực hiện hoạt động dạy học và giáo dục của đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng .......................... 72 Bảng 2.14. Thực trạng năng lực hoạt động xã hội của đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng ............................................................. 73 Bảng 2.15. Thực trạng năng lực phát triển chuyên môn của đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng ..................................................... 74 Bảng 2.16. Thực trạng năng lực phát triển nhà trường của đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng ............................................................. 75 Bảng 2.17. Thực trạng chất lượng đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng....... 76 Bảng 2.18. So sánh ý kiến đánh giá các năng lực và phẩm chất của đội ngũ giáo viên thuộc 03 nhóm trường THPT tỉnh Lâm Đồng .................... 78 Bảng 2.19. Thực trạng lập kế hoạch phát triển đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng ......................................................................... 80 Bảng 2.20. Thực trạng quy hoạch đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng .................................................................................... 81 Bảng 2.21. Thực trạng tuyển chọn đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng .................................................................................... 82 Bảng 2.22. Thực trạng phân công đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng .................................................................................... 83 Bảng 2.23. Thực trạng đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng .................................................................................... 84 Bảng 2.24. Thực trạng đánh giá đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng ..... 86 Bảng 2.25. Thực trạng tạo môi trường thuận lợi cho đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng .................................................................................... 87 Bảng 2.26. Thực trạng quản lý đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng ...... 88 Bảng 2.27. So sánh thực trạng quản lý đội ngũ giáo viên giữa 03 nhóm trường THPT tỉnh Lâm Đồng ............................................................. 90 Bảng 2.28. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng thuộc về chủ thể quản lý đến quản lý đội ngũ giáo viên THPT tỉnh Lâm Đồng ............................... 91 Bảng 2.29. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng thuộc về giáo viên trong quản lý đội ngũ giáo viên THPT tỉnh Lâm Đồng ........................................ 92 Bảng 2.30. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng thuộc về môi trường quản lý trong quản lý đội ngũ giáo viên THPT tỉnh Lâm Đồng ...................... 93 Bảng 2.31. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng ............................................................. 94 Bảng 2.32. So sánh các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đội ngũ giáo viên của 03 nhóm trường THPT tỉnh Lâm Đồng .............................................. 96 Bảng 2.33. Thực trạng hoạt động quản lý đội ngũ giáo viên Trường THPT Bảo Lộc, thành phố Bảo Lộc, Lâm Đồng ............................................ 97 Bảng 2.34. Thực trạng hoạt động quản lý đội ngũ giáo viên Trường THPT Đạ Tẻh, huyện Đạ Tẻh, Lâm Đồng ........................................................... 99 Bảng 2.35. Thực trạng hoạt động quản lý đội ngũ giáo viên Trường THPT Lộc Phát, thành phố Bảo Lộc, Lâm Đồng ......................................... 100 Bảng 3.1. Khung năng lực và phẩm chất nghề nghiệp của người giáo viên trường THPT ............................................................................ 108 Bảng 3.2. Mức độ cấp thiết của các biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng trong bối cảnh đổi mới giáo dục ....... 129 Bảng 3.3. Mức độ khả thi của các biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng trong bối cảnh đổi mới giáo dục ....... 130 Bảng 3.4. Kết quả đánh giá về kỹ năng của giáo viên trường THPT trước và sau thực nghiệm ........................................................................... 138 Bảng 3.5. Kết quả xếp loại hạnh kiểm của học sinh trường THPT (từ năm học 2013-2014 đến 2015-2016) ........................................................ 141 Bảng 3.6. Kết quả thi tốt nghiệp THPT của Trường THPT Lộc Phát ............... 142 Bảng 3.7. Kết quả xét tuyển lớp 10 của Trường THPT Lộc Phát ..................... 142 Bảng 3.8. Kết quả đánh giá về lợi thế cạnh tranh của nhà trường trước và sau thực nghiệm ................................................................................ 144 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Thực trạng chất lượng đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng ......................................................................................... 77 Biểu đồ 2.2. So sánh ý kiến đánh giá các năng lực và phẩm chất của đội ngũ giáo viên thuộc 03 nhóm trường THPT tỉnh Lâm Đồng .................. 78 Biểu đồ 2.3. Thực trạng quản lý đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng ....... 89 Biểu đồ 2.4. So sánh thực trạng quản lý đội ngũ giáo viên giữa 03 nhóm trường THPT tỉnh Lâm Đồng ........................................................... 90 Biểu đồ 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng ........................................................... 94 Biểu đồ 2.6. So sánh các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý đội ngũ giáo viên của 03 nhóm trường THPT tỉnh Lâm Đồng ..................................... 96 Biểu đồ 3.1. Tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lý đội ngũ giáo viên trường THPT tỉnh Lâm Đồng trong bối cảnh đổi mới giáo dục..................................................... 132 DANH MỤ