Luận án Quy chế pháp lý về doanh nghiệp đấu giá tài sản

ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH TRÀ VINH TRƢỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH NGÔ THỊ PHƢƠNG THẢO QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ DOANH NGHIỆP ĐẤU GIÁ TÀI SẢN LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT KINH TẾ TRÀ VINH, NĂM 2024 ISO 9001:2015 ỦY BAN NHÂN DÂN TỈNH TRÀ VINH TRƢỜNG ĐẠI HỌC TRÀ VINH NGÔ THỊ PHƢƠNG THẢO QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ DOANH NGHIỆP ĐẤU GIÁ TÀI SẢN Ngành: Luật kinh tế Mã ngành: 9380107 LUẬN ÁN TIẾN SĨ Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS. Nguyễn Ngọc Điện 2. TS. Nguyễn Anh Tuấn TRÀ VINH, NĂM 2024 i LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan Luận án tiến sĩ “Quy chế pháp lý về doanh nghiệp đấu giá tài sản” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận án là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Những số liệu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được thu thập từ các nguồn tài liệu khác nhau và được ghi chú cụ thể trong tài liệu tham khảo. Trà Vinh, ngày tháng năm 2024 Ngô Thị Phƣơng Thảo ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện và nghiên cứu Luận án tiến sĩ “Quy chế pháp lý về doanh nghiệp đấu giá tài sản”, tôi đã nhận được nhiều sự giúp đỡ, tạo mọi điều kiện thuận lợi từ Ban Giám hiệu Trường Đại học Trà Vinh, Phòng Đào tạo sau đại học, Trường Kinh tế, Luật, các phòng, ban chức năng thuộc Trường Đại học Trà Vinh, các nhà khoa học,... Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất về sự giúp đỡ đó. Đặc biệt tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến Người hướng dẫn khoa học, đã nhiệt tình hướng dẫn, định hướng và có nhiều góp ý thiết thực trong quá trình tôi thực hiện Luận án. Cuối cùng, tôi xin cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã động viên, khích lệ, tạo điều kiện trong quá trình tôi thực hiện và hoàn thành Luận án này. iii MỤC LỤC Nội dung Trang LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................................... ii MỤC LỤC ......................................................................................................................... iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................................... ix TÓM TẮT .......................................................................................................................... x PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................................ 1 2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................ 4 2.1 Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................................. 4 2.2 Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 4 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ................................................................................ 6 3.1 Đối tượng nghiên cứu................................................................................................ 6 3.2 Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................... 6 3.2.1 Phạm vi nghiên cứu về nội dung ....................................................................... 6 3.2.2 Phạm vi nghiên cứu về không gian và thời gian ................................................ 6 4. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................ 7 4.1 Phương pháp luận ...................................................................................................... 7 4.2 Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................... 7 5. Kết cấu của luận án ....................................................................................................... 8 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI VÀ ĐỊNH HƢỚNG NGHIÊN CỨU ...................................................... 10 1.1 Tổng quan các công trình nghiên cứu trong và ngoài nƣớc có liên quan đến quy chế pháp lý về doanh nghiệp đấu giá tài sản ................................................................. 10 1.1.1 Các công trình nghiên cứu trong và ngoài nước có liên quan đến quy chế pháp lý về doanh nghiệp đấu giá tài sản ......................................................................................... 10 1.1.2 Đánh giá các công trình nghiên cứu có liên quan đến quy chế pháp lý về doanh nghiệp đấu giá tài sản và các vấn đề được tiếp tục nghiên cứu trong Luận án ................. 31 1.2 Những đóng góp mới khoa học của luận án ............................................................ 36 1.2.1 Đóng góp mới về lý luận ...................................................................................... 36 1.2.2 Đóng góp mới về thực tiễn ................................................................................... 36 1.3 Lý thuyết nghiên cứu ................................................................................................. 37 iv 1.3.1 Các lý thuyết liên quan đến bản chất pháp lý của đấu giá tài sản ........................ 37 1.3.2 Các lý thuyết liên quan đến đặc điểm, vai trò của doanh nghiệp đấu giá tài sản 40 1.3.3 Các lý thuyết liên quan đến điều kiện thành lập doanh nghiệp đấu giá tài sản ... 42 1.3.4 Các lý thuyết liên quan đến quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp đấu giá tài sản ...................................................................................................................................... 44 1.3.5 Các lý thuyết liên quan đến chế tài đối với doanh nghiệp đấu giá tài sản ........... 48 1.4 Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu ......................................................... 50 1.4.1 Câu hỏi và giả thuyết nghiên cứu chính ............................................................... 50 1.4.2 Câu hỏi và giả thuyết nghiên cứu phụ .................................................................. 52 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 ................................................................................................ 58 CHƢƠNG 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ DOANH NGHIỆP ĐẤU GIÁ TÀI SẢN VÀ QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ DOANH NGHIỆP ĐẤU GIÁ TÀI SẢN ............ 59 2.1 Khái quát về đấu giá tài sản ..................................................................................... 59 2.1.1 Khái niệm đấu giá tài sản ..................................................................................... 59 2.1.2 Bản chất pháp lý của đấu giá tài sản .................................................................... 68 2.2 Khái quát về doanh nghiệp đấu giá tài sản ............................................................. 72 2.2.1 Khái niệm doanh nghiệp đấu giá tài sản .............................................................. 72 2.2.2 Đặc điểm doanh nghiệp đấu giá tài sản ................................................................ 75 2.2.3 Vai trò của doanh nghiệp đấu giá tài sản ............................................................. 81 2.3 Nội dung và nguyên tắc xây dựng quy chế pháp lý về doanh nghiệp đấu giá tài sản ..................................................................................................................................... 87 2.3.1 Khái niệm quy chế pháp lý và quy chế pháp lý về doanh nghiệp đấu giá tài sản ...................................................................................................................................... 87 2.3.2 Nội dung và vị trí của quy chế pháp lý về doanh nghiệp đấu giá tài sản ............. 91 2.3.3 Nguyên tắc xây dựng quy chế pháp lý về doanh nghiệp đấu giá tài sản ............. 95 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 .............................................................................................. 104 CHƢƠNG 3: QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ ĐIỀU KIỆN THÀNH LẬP DOANH NGHIỆP ĐẤU GIÁ TÀI SẢN ...................................................................................... 105 3.1 Điều kiện về hình thức pháp lý và ngành, nghề kinh doanh của doanh nghiệp đấu giá tài sản ................................................................................................................ 105 3.1.1 Hình thức pháp lý của doanh nghiệp đấu giá tài sản ......................................... 105 3.1.2 Ngành, nghề kinh doanh của doanh nghiệp đấu giá tài sản ............................... 107 3.2 Điều kiện về chủ thể thành lập doanh nghiệp đấu giá tài sản ............................. 108 v 3.2.1 Chủ thể thành lập doanh nghiệp đấu giá tài sản ................................................. 110 3.2.2 Tiêu chuẩn đấu giá viên và hình thức hành nghề của đấu giá viên tại doanh nghiệp đấu giá tài sản ...................................................................................................... 111 3.3 Các điều kiện khác đối với doanh nghiệp đấu giá tài sản .................................... 128 3.3.1 Tên doanh nghiệp đấu giá tài sản ....................................................................... 128 3.3.2 Trụ sở, cơ sở vật chất, trang thiết bị của doanh nghiệp đấu giá tài sản ............. 131 3.3.3 Cơ quan có thẩm quyền cho phép thành lập và quản lý doanh nghiệp đấu giá tài sản .................................................................................................................................... 133 3.4 Chế tài đối với doanh nghiệp đấu giá tài sản khi vi phạm các điều kiện thành lập doanh nghiệp .................................................................................................................. 136 3.4.1 Xử phạt vi phạm hành chính đối với doanh nghiệp đấu giá tài sản ................... 137 3.4.2 Thu hồi Giấy đăng ký hoạt động của doanh nghiệp đấu giá tài sản .................. 139 3.5 Giải pháp hoàn thiện quy chế pháp lý về điều kiện thành lập doanh nghiệp đấu giá tài sản ........................................................................................................................ 140 3.5.1 Về hình thức pháp lý của doanh nghiệp đấu giá tài sản ..................................... 140 3.5.2 Về ngành, nghề kinh doanh của doanh nghiệp đấu giá tài sản .......................... 142 3.5.3 Về chủ thể thành lập doanh nghiệp đấu giá tài sản ............................................ 143 3.5.4 Về tiêu chuẩn đấu giá viên ................................................................................ 145 3.5.5 Về hình thức hành nghề của đấu giá viên .......................................................... 148 3.5.6 Về tên doanh nghiệp đấu giá tài sản .................................................................. 148 3.5.7 Về trụ sở, cơ sở vật chất, trang thiết bị của doanh nghiệp đấu giá tài sản ......... 149 3.5.8 Về cơ quan có thẩm quyền cho phép thành lập và quản lý doanh nghiệp đấu giá tài sản ............................................................................................................................... 150 3.5.9 Chế tài đối với doanh nghiệp đấu giá tài sản ..................................................... 151 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 .............................................................................................. 153 CHƢƠNG 4: QUY CHẾ PHÁP LÝ VỀ QUYỀN, NGHĨA VỤ VÀ TRÁCH NHIỆM PHÁP LÝ ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP ĐẤU GIÁ TÀI SẢN .................................. 154 4.1 Quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp đấu giá tài sản trong quan hệ nội bộ doanh nghiệp .............................................................................................................................. 154 4.1.1 Quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp đấu giá tài sản trong thiết lập cơ cấu tổ chức doanh nghiệp ........................................................................................................... 154 4.1.2 Quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp đấu giá tài sản đối với đấu giá viên ....... 162 vi 4.2 Quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp đấu giá tài sản trong quan hệ với các thực thể ngoài doanh nghiệp ................................................................................................. 169 4.2.1 Quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp đấu giá tài sản trong quan hệ với Nhà nước ......................................................................................................................... 169 4.2.2 Quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp đấu giá tài sản trong quan hệ với người có tài sản đấu giá .................................................................................................................. 174 4.2.3 Quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp đấu giá tài sản trong quan hệ với người tham gia đấu giá ............................................................................................................... 185 4.3 Trách nhiệm pháp lý đối với doanh nghiệp đấu giá tài sản trong quá trình hoạt động ................................................................................................................................. 191 4.3.1 Xử phạt vi phạm hành chính đối với doanh nghiệp đấu giá tài sản ................... 192 4.3.2 Trách nhiệm hình sự đối với doanh nghiệp đấu giá tài sản ............................... 193 4.3.3 Thu hồi Giấy đăng ký hoạt động đối với doanh nghiệp đấu giá tài sản............. 194 4.4 Giải pháp hoàn thiện quy chế pháp lý về quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm pháp lý đối với doanh nghiệp đấu giá tài sản ........................................................................... 198 4.4.1 Về quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp đấu giá tài sản trong thiết lập cơ cấu tổ chức doanh nghiệp ........................................................................................................... 198 4.4.2 Về quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp đấu giá tài sản đối với đấu giá viên ...................................................................................................................... 202 4.4.3 Về quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp đấu giá tài sản trong quan hệ với Nhà nước ................................................................................................................................. 204 4.4.4 Về quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp đấu giá tài sản trong quan hệ với người có tài sản đấu giá ............................................................................................................. 206 4.4.5 Về quyền và nghĩa vụ của doanh nghiệp đấu giá tài sản trong quan hệ với người tham gia đấu giá ............................................................................................................... 210 4.4.6 Về trách nhiệm pháp lý đối với doanh nghiệp đấu giá tài sản ........................... 211 KẾT LUẬN CHƢƠNG 4 .............................................................................................. 217 PHẦN KẾT LUẬN ........................................................................................................ 218 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................... 221 PHỤ LỤC 01: GIẤY TỜ CHỨNG MINH THỜI GIAN CÔNG TÁC PHÁP LUẬT. 1 PHỤ LỤC 02: NHỮNG TRƢỜNG HỢP BỊ THU HỒI CHỨNG CHỈ HÀNH NGHỀ ĐẤU GIÁ ............................................................................................................................ 3 PHỤ LỤC 03: SỔ THEO DÕI TÀI SẢN ĐẤU GIÁ ...................................................... 4 vii PHỤ LỤC 04: SỔ ĐĂNG KÝ ĐẤU GIÁ TÀI SẢN ....................................................... 5 PHỤ LỤC 05: BẢN ÁN CỦA TÕA ÁN GIẢI QUYẾT CÁC TRANH CHẤP LIÊN QUAN ĐẾN ĐẤU GIÁ TÀI SẢN..................................................................................... 7 PHỤ LỤC 06: BẢN ÁN SỐ 03/2020/DS-PT NGÀY 17/01/2020 CỦA TÕA ÁN NHÂN DÂN TỈNH ĐẮK LẮK ....................................................................................... 10 PHỤ LỤC 07: QUY CHẾ CUỘC ĐẤU GIÁ ................................................................ 25 PHỤ LỤC 08: BẢN ÁN SỐ 105/2017/DS-PT NGÀY 21/6/2017 CỦA TÕA ÁN NHÂN DÂN TỈNH TÂY NINH ...................................................................................... 26 viii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT CAA China Autioneers Association (Hiệp hội đấu giá viên Trung Quốc) CPTPP Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership (Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương) CTHD Công ty hợp danh DN Doanh nghiệp DNTN Doanh nghiệp tư nhân ĐGTS Đấu giá tài sản ĐGV Đấu giá viên EEA European Economic Area (Khu vực kinh tế châu Âu) EU European Union (Liên minh châu Âu) EVFTA European-Vietnam Free Trade Agreement (Hiệp định Thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu) GDP Gross Domestic Product (Tổng sản phẩm trong nước) HĐTV Hội đồng thành viên LDN Luật Doanh nghiệp LĐGTS Luật Đấu giá tài sản NCS Nghiên cứu sinh TPP Trans-Pacific Partnership Agreemnet (Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương) USD United States Dollar (Đô la Mỹ) VCCI Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam WTO Tổ chức Thương mại thế giới ix TÓM TẮT Luận án đi sâu phân tích và chỉ những hạn chế của các quy phạm pháp luật từ điều kiện thành lập đến quyền, nghĩa vụ và chế tài đối với doanh nghiệp đấu giá tài sản. Trên cơ sở kế thừa kết quả nghiên cứu từ các công trình đã công bố của các tác giả trước, phân tích chuyên sâu một số vấn đề lý luận về doanh nghiệp đấu giá tài sản và quy chế pháp lý về doanh nghiệp đấu giá tài sản, vận dụng các lý thuyết, học thuyết kết hợp với việc học hỏi kinh nghiệm lập pháp của các nước có hoạt động đấu giá tài sản phát triển và hàng loạt doanh nghiệp đấu giá tài sản hoạt động hiệu quả (Pháp, Đức, Nhật Bản, Trung Quốc, Hoa Kỳ), Luận án đưa ra các đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy phạm pháp luật về điều kiện thành lập, quyền, nghĩa vụ và chế tài đối với doanh nghiệp đấu giá tài sản. Để thực hiện được mục tiêu đó, Luận án sử dụng phương pháp luận duy vật lịch sử biện chứng của Chủ nghĩa Mác - Lênin, bên cạnh đó là các phương pháp nghiên cứu khoa học: phân tích - tổng hợp, so sánh, lịch sử - logic, diễn dịch, quy nạp, nghiên cứu tài liệu, thu thập số liệu. Từ khóa: doanh nghiệp đấu giá tài sản, điều kiện thành lập, quyền, nghĩa vụ, chế tài. ABSTRACT The thesis analyzes in depth and point out the limitations of the legal regulations, from the conditions of establishment to rights, obligations and sanctions for auction enterprises. On the basis of inheriting research results from published works of previous authors, in-depth analysis a number of theoretical issues about auction enterprises and legal regulations on auction enterprises, applying theories combined with learning from the legislative experience of countries with well-established and many effective auction enterprises (France, Germany, Japan, China, the United States), the thesis makes suggestions for the amendment and supplementation of legal regulations on conditions for establishment, rights, obligations and sanctions for auction enterprises. To achieve those goals, the thesis uses the dialectical historical materialism method of Marxism - Leninism, besides, there are scientific research methods: analysis - synthesis, comparison, history - logic, deductive, inductive, document study, data collection. Keywords: asset auction enterprise, establishment conditions, rights, obligations, sanctions. 1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU Đấu giá tài sản đã hình thành và phát triển từ lâu ở các nước theo cơ chế kinh tế thị trường, với bản chất là một ngành, nghề kinh doanh mang lại nguồn lợi nhuận khổng lồ và hàng loạt các côn