Luận án Sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1919-1975 ở trường THPT Thừa Thiên Huế

I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Trong xu thế hội nhập thế giới hiện nay, việc giữ gìn bản sắc văn hóa, giáo dục truyền thống tốt đẹp của dân tộc cho thế hệ trẻ được chú trọng. Nghị quyết Đại hội VIII của Đảng Cộng sản Việt Nam, khi bàn về công tác giáo dục đã chỉ rõ, phải “.lựa chọn những nội dung có tính cơ bản, hiện đại. Tăng cường giáo dục công dân, giáo dục lòng yêu nước, chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, giáo dục đạo đức và nhân văn, lịch sử dân tộc và bản sắc văn hóa dân tộc; ý chí vươn lên vì tương lai của bản thân và tiền đồ đất nước.” (40, tr. 109). Lịch sử địa phương là một bộ phận hữu cơ của LSDT, bất cứ một sự kiện nào của lịch sử dân tộc đều diễn ra ở một địa phương cụ thể với thời gian, không gian nhất định. Tùy quy mô, tính chất phản ánh mà sự kiện ảnh hưởng đến phạm vi của từng địa phương, cả nước và thậm chí mang tầm thế giới. Tri thức LSĐP là một bộ phận hợp thành, là một biểu hiện cụ thể và phong phú của tri thức LSDT. Nó chứng minh sự phát triển hợp quy luật của mỗi địa phương trong sự phát triển chung của cả nước. Như vậy không có nghĩa tri thức LSVN chỉ là phép cộng đơn giản tri thức lịch sử các địa phương mà việc nhận thức LSVN phải được hình thành trên nền tảng hệ thống tri thức LSĐP đa dạng đã được tổng hợp, khái quát ở mức độ cao. Do đó, việc dạy học LSVN và LSĐP có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Xuất phát từ những nhận thức đó, có thể khẳng định rằng việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN là cần thiết ở nhà trường phổ thông, có ý nghĩa lớn, nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học bộ môn “Những chất liệu lịch sử địa phương sẽ làm cho bài học về lịch sử dân tộc, thậm chí cả lịch sử thế giới thêm sống động, cụ thể và thực hơn, tạo nên những xúc cảm thật của HS hoặc thầy giáo trong mỗi bài học lịch sử” (112; tr. 43). Bởi vì, sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN giúp HS có sự hình dung đa dạng về quá khứ, tạo được biểu tượng sinh động, chính xác về các sự kiện, hiện tượng lịch sử. Từ đó các em có thể dễ dàng lĩnh hội các thuật ngữ, hình thành các khái niệm lịch sử, nắm được những kết luận khoa học mang tính khái quát. Mặt khác, nó còn có tác dụng trong việc giáo dục tư tưởng, tình cảm đạo đức cho HS. Mỗi sự kiện LSĐP đều gắn liền với tên đất, tên người cụ thể, gần gũi với cuộc sống, qua đó mà gợi ở các em niềm tự hào, lòng biết ơn, góp phần bồi dưỡng tình yêu quê hương, đây cũng là cội nguồn của lòng yêu nước, tự hào dân tộc. Trong dạy học LSVN, việc sử dụng các nguồn tài liệu lịch sử dịa phương còn giúp HS thấy được mối quan hệ giữa cái chung, cái riêng; cái phổ biến, cái đặc thù. Qua đó góp phần phát triển tư duy cho HS. Việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN ở các trường phổ thông hiện nay, mặc dù có nhiều cố gắng, vẫn còn nhiều hạn chế, ví như: tài liệu LSĐP sưu tầm, lưu giữ trong các trường phổ thông nghèo nàn; GV chưa thực sự quan tâm, ít đầu tư thời gian, công sức để sưu tầm, lựa chọn tài liệu cần thiết để sử dụng. Nếu có sử dụng cũng chỉ dừng ở mức độ minh họa, làm rõ thêm các sự kiện chứ chưa xem đây là nguồn kiến thức cần phải có trong mỗi bài giảng. ở một số nơi, các tiết LSĐP được quy định trong chương trình còn bị xem nhẹ, thiếu sự đầu tư nên giờ học đôi khi mang tính chất hình thức; có GV còn sử dụng các giờ học LSĐP để dạy bù, ôn tập. Vì vậy, chưa nâng cao chất lượng giáo dục bộ môn lịch sử, chưa tạo ra mối gắn kết tình cảm, xác định trách nhiệm của HS đối với quê hương. Nguyên nhân của tình hình đó có nhiều; song chủ yếu là do GV chưa xem việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSDT là cần thiết, còn lúng túng trong xác định mục tiêu, lựa chọn nội dung, thời lượng và mức độ vận dụng vào việc dạy học từng bài cụ thể. Vì vậy, khi dạy học LSDT sẽ khó tận dụng được sự phong phú, tính đa dạng của các nguồn tài liệu LSĐP để hiểu rõ hơn LSDT. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để HS có hiểu biết đầy đủ, sâu sắc về LSDT, lịch sử của mảnh đất, con người nơi các em sinh ra, lớn lên? Làm sao để khi tiến hành bài giảng, GV có thể kết hợp một cách nhuần nhuyễn, sáng tạo giữa tri thức LSĐP với LSDT? Đây là một yêu cầu cần chú ý trong dạy học LSDT hiện nay. Trong những năm gần đây, ngành giáo dục Việt Nam đang tiến hành đổi mới phương pháp dạy học ở trường phổ thông nhưng chưa đáp ứng được mục tiêu giáo dục đề ra. Nguyên nhân dẫn đến thực trạng yếu kém của giáo dục nói chung, giáo dục lịch sử nói riêng là do “chậm đổi mới về cơ cấu, hệ thống, mục tiêu, nội dung và phương pháp, .”(104; tr. 65). Thừa Thiên Huế, mảnh đất kéo dài từ sông Ô Lâu đến đèo Hải Vân, là một bộ phận máu thịt của tổ quốc Việt Nam. Nơi đây đã từng chứng kiến biết bao thăng trầm của lịch sử, nơi hội tụ của các nền văn hóa đã từng tồn tại trên đất nước Việt Nam. Đây cũng là nơi phản ánh những sự kiện lớn của Việt Nam trong suốt chiều dài lịch sử gắn với những câu chuyện về Huyền Trân công chúa, về việc Nguyễn Hoàng vào trấn thủ Thuận Hóa, về các Chúa Nguyễn, Hoàng đế Quang Trung và Vương triều Nguyễn. Hơn nữa, TT. Huế với “vị trí chính trị đặc biệt quan trọng, tỉnh lỵ Thừa Thiên Huế có cố đô Huế, kinh đô của triều đình phong kiến nhà Nguyễn - Huế là trung tâm đầu não của xứ Trung kỳ bảo hộ, mảnh đất mà chủ nghĩa thực dân và phong kiến cấu kết chặt chẽ với nhau ra sức bóc lột và đàn áp phong trào đấu tranh của nhân dân” (4; tr. 149). Trong cảnh sống lầm than, nô lệ, TT. Huế lại là mảnh đất tốt cho lý tưởng cách mạng được gieo mầm, nảy hạt và từng bước phát triển. Tháng 4/1930, Tỉnh Đảng bộ TT. Huế được thành lập. Từ đây, Đảng bộ đã lãnh đạo nhân dân đứng lên trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc. Cách mạng tháng Tám 1945 thành công, nước Việt Nam dân chủ cộng hoà ra đời; không lâu sau đó, toàn thể dân tộc Việt Nam nói chung, nhân dân TT. Huế nói riêng lại phải tiến hành hai cuộc kháng chiến trường kỳ chống Pháp, chống Mỹ cứu nước (1954 -1975) để bảo vệ nền độc lập. Vì thế, sử dụng tài liệu LSĐP TT. Huế trong dạy học LSVN không chỉ là việc làm nhằm nâng cao hiệu quả dạy học lịch sử ở TT. Huế mà còn làm sáng tỏ những đóng góp của nhân dân TT. Huế vào sự nghiệp chung. Qua đó, góp phần giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ - những chủ nhân tương lai của nước nhà. Vấn đề đặt ra là xác định tiêu chí để chọn hệ thống tài liệu lịch sử TT. Huế, sử dụng trong dạy học LSVN sao cho có hiệu quả. Đây là điều mà chúng tôi phải quan tâm giải quyết trong khuôn khổ luận án. Với những lý do trên, tôi chọn đề tài “Sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử Việt Nam giai đoạn 1919 - 1975 ở trường Trung học phổ thông Thừa Thiên Huế” làm đề tài luận án Tiến sĩ khoa học giáo dục, chuyên ngành Lý luận và Phương pháp dạy học bộ môn lịch sử. 2. LịCH Sử VấN Đề Xuất phát từ việc nhận thức tầm quan trọng và ý nghĩa to lớn của việc nghiên cứu vấn đề dạy học LSĐP ở nhà trường phổ thông, cũng như việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN, các công trình nghiên cứu về LSĐP ngày càng phong phú, đa dạng ở Việt Nam cũng như nhiều nước khác. Các luận án, luận văn được thực hiện, bài nghiên cứu được công bố trên các tạp chí chuyên ngành, trong các chuyên khảo. Tất cả đã đề cập ít nhiều đến việc dạy học LSĐP và sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSDT, cụ thể: a. ở nước ngoài Vấn đề sử dụng tài liệu nói chung, tài liệu lịch sử nói riêng (trong đó có tài liệu LSĐP) đã được các nhà lý luận dạy học quan tâm: Liên Xô trước đây - từ rất sớm, rất quan tâm đến công tác nghiên cứu LSĐP. Trong trường học người ta đã sử dụng tài liệu LSĐP để giáo dục tư tưởng, tình cảm, đạo đức cho HS. Văn kiện giáo dục đầu tiên của chính quyền Xô viết (năm 1918) đã yêu cầu các trường phổ thông dạy học lịch sử trong giờ nội khoá. A. A. Vaghin trong giáo trình “Phương pháp dạy học lịch sử ở trường phổ thông” đã khẳng định nguồn tài liệu lịch sử chiếm một vị trí quan trọng trong quá trình dạy học lịch sử ở trường phổ thông. Ông cũng cho rằng, việc lĩnh hội tài liệu là điều kiện cần thiết làm cho HS có quan điểm đúng đắn về lịch sử . N. G. Đai ri trong cuốn “Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào” cũng đã chỉ ra rằng thầy giáo bắt buộc phải biết rõ những thành tựu của khoa học lịch sử và các khoa học giáo dục, những vấn đề mà khoa học đang giải quyết, phải biết tất cả những hiện tượng quan trọng nhất của đời sống chính trị xã hội và văn hóa. Muốn vậy “phải sử dụng không ngừng và có hệ thống tất cả mọi nguồn tư liệu muôn hình muôn vẻ: tác phẩm kinh điển, văn kiện của Đảng và Nhà nước, sách chuyên khảo, sách giáo khoa, sách báo tạp chí, tác phẩm hội họa, những cuộc tham quan” và khẳng định “toàn bộ công tác dạy học sẽ vô cùng có lợi, nếu thầy giáo hiểu môn học trên cơ sở tất cả những nguồn tư liệu có liên quan đến sự kiện.”(38, tr. 10) Từ việc nhấn mạnh đến vai trò của việc sử dụng tài liệu trong dạy học lịch sử, ông đã đề xuất phương pháp sử dụng SGK, tài liệu tham khảo, chỉ rõ mối quan hệ giữa SGK, tài liệu tham khảo với bài giảng GV trên lớp. Cũng như thế, I . F. Kharlamốp trong cuốn “Phát huy tính tích cực học tập của HS như thế nào?.khẳng định: “vấn đề sử dụng sách giáo khoa và tài liệu học tập. có lịch sử của nó mà theo chúng tôi có những điều bổ ích đáng học hỏi.” bởi vì “. trong quá trình làm việc với sách giáo khoa và tài liệu học tập, HS nắm vững và củng cố được kiến thức, đồng thời các em tiếp thu được kĩ năng, kĩ xảo” (77, tr. 37). Ông cũng khẳng định “tài liệu học tập tự nó đã chứa đựng nhiều yếu tố kích thích, động viên tính ham hiểu biết và tính tích cực tư duy HS. Đó là tính chất mới lạ của tri thức khoa học, tính sáng tỏ của các sự kiện, tính độc đáo của các kết luận, phương pháp đặc sắc để phát hiện ra các khái niệm đã được hình thành, sự thâm nhập sâu xa vào bản chất của hiện tượng” (77, tr. 88). Việc xử lý mối quan hệ giữa sử dụng tư liệu và bài giảng mà ông nêu ra vẫn còn có giá trị thực tiễn, được nhiều GV lịch sử ở trường phổ thông nước ta thừa nhận và sử dụng. Trong các hội nghị lịch sử quốc tế năm 1979 (tại Cộng hòa Dân chủ Đức), năm 1980 (tại Rumani), vấn đề nghiên cứu và giảng dạy LSĐP được thảo luận một cách nghiêm túc. Năm 1994, tại Hội nghị khoa học về giáo dục lịch sử các nước Đông Nam á, các nhà khoa học đã đặt ra nhiều vấn đề liên quan đến phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu LSĐP, các nguồn và phương pháp xử lý sử liệu. Trong Khuyến nghị của Nghị viện Châu Âu, số 1283, liên quan đến lịch sử và việc học tập lịch sử ở Châu Âu, ngày 22/1/1996, nhấn mạnh “Nội dung của các chương trình lịch sử phải rất mở rộng; phải bao gồm tất cả những bộ mặt của xã hội (lịch sử xã hội và văn hóa cũng như lịch sử chính trị), . Lịch sử địa phương cũng như lịch sử dân tộc (nhưng không phải là lịch sử theo quan điểm dân tộc chủ nghĩa) phải được giảng dạy, cũng như lịch sử các tộc người thiểu số.” (92, tr. 66). Như vậy, qua tài liệu nghiên cứu của các tác giả nước ngoài, chúng tôi rút ra một số kết luận sau: Thứ nhất, tất cả các tác giả đều nhấn mạnh đến sự cần thiết phải sử dụng tài liệu trong dạy học ở trường phổ thông. Nguồn tài liệu nếu được sử dụng hợp lý còn góp phần nâng cao kiến thức, bồi dưỡng tư tưởng, tình cảm và phát huy được năng lực nhận thức độc lập, sáng tạo cho HS. Thứ hai, các công trình nghiên cứu nói trên đã ra những cơ sở lý luận cho việc nghiên cứu, sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSDT ở trường phổ thông. Thứ ba, Các công trình nghiên cứu đã cung cấp những kinh nghiệm thực tiễn quý báu cho việc sử dụng tài liệu học tập phù hợp với đối tượng, cấp học, đặc trưng vùng miền góp cho chúng tôi nhiều điều bổ ích khi thực hiện nhiệm vụ luận án. b. ở trong nước Trong giáo trình “Phương pháp dạy học lịch sử” xuất bản các năm 1976, 1980, 1992, 1998, 2002, các tác giả đã nhấn mạnh đến việc cần phải gắn công tác học tập bộ môn lịch sử trong nhà trường với thực tiễn xã hội, xem việc nghiên cứu, giảng dạy LSĐP và xem tài liệu LSĐP như một nguồn tài liệu thành văn trong dạy học, sử dụng chúng là một trong những biện pháp nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Trong giáo trình Lịch sử địa phương của GS. Phan Ngọc Liên, PGS. Nguyễn Cảnh Minh xuất bản năm 1995; trong cuốn Lịch sử địa phương của GS. Phan Ngọc Liên, GS. Trương Hữu Quýnh xuất bản năm 1989; giáo trình Lịch sử địa phương của Trung tâm Đào tạo từ xa Đại học Huế.đều đã đề cập đến công tác sưu tầm, chỉnh lý, kiểm tra tư liệu, biên soạn công trình LSĐP và hoàn chỉnh các bài giảng LSĐP theo quy định của chương trình. Các nhà lý luận về phương pháp dạy học bộ môn như GS. TS. Phan Ngọc Liên, PGS. TS. Trịnh Đình Tùng, PGS. TS. Nguyễn Thị Côi, PGS. TS. Trần Đức Minh, PGS. TS. Nguyễn Hữu Chí, TS. Nguyễn Anh Dũng, PGS. TS. Trần Vĩnh Tường, TS Đặng Văn Hồ, TS. Đặng Công Lộng, TS. Trần Viết Thụ, .thông qua nhiều bài viết trên các tạp chí nghiên cứu đã đề cập đến nhiều khía cạnh của vấn đề LSĐP và đều thống nhất quan điểm cần thiết phải đưa LSĐP vào giảng dạy trong nhà trường phổ thông cũng như nhấn mạnh sự cần thiết phải sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSDT. Một số luận án tiến sĩ như “Sử dụng tác phẩm của Hồ Chí Minh trong dạy học lịch sử Việt Nam lớp 12, PTTH” của Hoàng Đình Chiến, năm 1993; “Nghiên cứu việc dạy học lịch sử địa phương ở trường PTTH (qua thực nghiệm ở Bình Định)” của Đặng Công Lộng, năm 1996; “Phong trào chống Pháp của các dân tộc tỉnh Đắc Lắc trước Cách mạng tháng Tám” của Phan Văn Bé năm 1983; luận án “Sử dụng di tích lịch sử trong dạy học lịch sử ở trường trung học cơ sở” của Hoàng Thanh Hải năm 1999. đã khẳng định tính cấp thiết phải đưa nguồn tài liệu LSĐP vào giảng dạy trong nhà trường. Sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN là vấn đề được nhiều học viên cao học quan tâm làm luận văn, đề tài tốt nghiệp, chẳng hạn, “Sử dụng tài liệu lịch sử Quảng Nam - Đà Nẵng trong dạy học lịch sử Việt Nam (1858 - 1945) ở trường THPT Quảng Nam và Đà Nẵng” của học viên Nguyễn Hữu Giang năm 1999; “Dạy học lịch sử cách mạng tháng Tám của Hà Nam cho HS lớp 12 - THPT ở địa phương” của học viên Nguyễn Mạnh Hưởng năm 2000; “Sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử dân tộc (1954 - 1975) ở trường THPT tỉnh Quảng Bình của học viên Nguyễn Minh Đức năm 2004. Nhìn chung, các tác giả đã nêu bật được tầm quan trọng của việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN, đã nhấn mạnh mối quan hệ giữa địa phương với dân tộc. Đồng thời, các tác giả cũng đã đưa ra một số biện pháp, hình thức sử dụng tài liệu LSĐP trong cả nước cũng như ở từng địa phương như Quảng Nam - Đà Nẵng, Nghĩa Bình, Đắc Lắc, Quảng Bình. Tháng 6 năm 2002, Hội Giáo dục Lịch sử thuộc Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, kết hợp với Đại học Vinh tổ chức Hội thảo khoa học về vấn đề Nghiên cứu, biện soạn và giảng dạy lịch sử địa phương. Trong 474 trang kỷ yếu của hội thảo, các tác giả chủ yếu đi sâu vào những vấn đề chung về nghiên cứu, biên soạn và giảng dạy LSĐP; việc đổi mới phương pháp giảng dạy LSĐP và một số kết quả nghiên cứu mới về LSĐP. Nhìn chung, vấn đề sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSDT chỉ được đề cập trong một số ít bài viết, như của đồng tác giả Trần Vĩnh Tường - Ngô Minh Oanh với bài “Sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSDT ở trường THPT (Qua thí dụ ở Quảng Bình)”, Tác giả Hoàng Thị Nhạc với bài viết “Sử dụng di tích LSĐP để dạy bài Khởi nghĩa Lam Sơn trong SGK Lịch sử lớp 7 - THCS” và bài viết của tác giả Trương Quốc Phương “Bảo tàng Xô viết Nghệ Tĩnh - Một trường học tốt về lịch sử cách mạng”. Các bài viết đã đề cập đến một số vấn đề cơ sở lý luận của việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSDT, và lý giải vấn đề bằng tài liệu lịch sử cụ thể của các địa phương. Các bài viết trên tuy trình bày rất khái quát nhưng đây là những gợi ý bổ ích cho chúng tôi khi thực hiện đề tài. Riêng ở TT. Huế, một tỉnh rất chú trọng và đẩy mạnh công tác nghiên cứu về lịch sử và văn hoá địa phương, đã có nhiều công trình viết về LSĐP, như lịch sử Đảng bộ Tỉnh TT. Huế, Lịch sử Đảng bộ thành phố Huế, Lịch sử Đảng bộ các huyện Hương Thuỷ, A Lưới, Quảng Điền, Phú Vang, Hương Thuỷ, Địa chí TT. Huế.hồi ký, sách báo, lịch sử truyền thống các ngành, nhiều bài báo trên các tạp chí, báo địa phương và cả nước. Sở Giáo dục - Đào tạo TT. Huế được sự chỉ đạo của Bộ và các cấp lãnh đạo đã hướng dẫn GV sưu tầm, chỉnh lý và biên soạn các bài LSĐP của tỉnh mình và đưa vào giảng dạy trong các trường phổ thông. Các công trình trên còn khẳng định tầm quan trọng của việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSDT, đề cập đến một phần sự kiện và một vài biện pháp vận dụng nguồn tài liệu LSĐP trong dạy học. Tuy vậy, chưa hình thành một hệ thống lý luận hoàn chỉnh về việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN. Chính vì vậy, thực hiện đề tài, chúng tôi mong muốn sẽ đóng góp một phần trong việc hình thành một cơ sở lý luận phù hợp và đề xuất các biện pháp sư phạm có tính khả thi về sử dụng tài liệu LSĐP vào dạy học LSDT để góp phần nâng cao chất lượng giáo dục bộ môn. Từ việc tìm hiểu trên, đặt ra nhiều vấn đề mà trong phạm vi đề tài, chúng tôi phải quan tâm giải quyết: Thứ nhất, tiếp thu kết quả nghiên cứu đã đạt được và từng bước nâng cao cơ sở lý luận của việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSDT. Thứ hai, phân tích chương trình, nội dung SGK để xác định đầy đủ, chính xác nguồn tài liệu lịch sử TT. Huế sử dụng trong dạy học LSVN giai đoạn (1919 - 1975) ở trường THPT. Thứ ba, Tiến hành khảo sát thực tiễn và TNSP để kiểm chứng tính khả thi của các biện pháp sư phạm mà luận án đề xuất. 3. ĐốI TƯợNG NGHIÊN CứU Quá trình sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN giai đoạn (1919 - 1975) ở trường THPT TT. Huế. 4. PHạM VI NGHIÊN CứU - Nội dung nghiên cứu của đề tài được giới hạn trong quá trình LSVN (1919 - 1975), chương trình Cải cách giáo dục hiện hành và có tính đến chương trình mới được ban hành. - Trên cơ sở nghiên cứu mối quan hệ giữa các sự kiện lớn của LSDT được đề cập trong SGK với các sự kiện LSĐP, luận án không nghiên cứu tài liệu lịch sử địa phương như một nguồn sử liệu trong nghiên cứu lịch sử dân tộc hay ở góc độ sử liệu học mà là nguồn tài liệu phục vụ cho việc dạy học LSDT. Trong khuôn khổ luận án, chúng tôi xác định nguồn tài liệu LSĐP (giới hạn ở nguồn tài liệu thành văn) cần thiết và đề xuất hướng sử dụng trong dạy học LSVN (trong bài nội khoá và hoạt động ngoại khoá) cho học sinh THPT ở Thừa Thiên Huế. Từ việc xử lý kết quả thực nghiệm sư phạm, kết hợp và kế thừa kết quả TNSP của một số đồng nghiệp ở các tỉnh Quảng Nam, Quảng Bình, Bắc Ninh. chúng tôi rút ra kết luận chung mang tính khái quát theo nguyên tắc từ điểm suy ra diện trên cơ sở các cứ liệu khoa học và đề xuất các biện pháp mang tính khả thi trong việc sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử dân tộc. 5. MụC ĐíCH, NHIệM Vụ CủA Đề TàI Thực hiện đề tài, chúng tôi xác định rõ mục tiêu cần đạt như sau: - Khẳng định vai trò và ý nghĩa của việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN ở trường phổ thông, - Khai thác, sử dụng tài liệu lịch sử TT. Huế trong dạy học LSVN giai đoạn (1919 - 1975) ở trường THPT. - Đề xuất các biện pháp sư phạm có tính khả thi nhằm góp phần nâng cao hiệu quả dạy học không chỉ ở trường THPT TT - Huế mà còn đặt cơ sở để sử dụng tài liệu lịch sử địa phương của nhiều trường trong cả nước. Để đạt được mục đích trên, luận án tập trung giải quyết những nhiệm vụ sau: - Tìm hiểu lý luận về vấn đề sử dụng tài liệu lịch sử nói chung, tài liệu LSĐP nói riêng có liên quan và tình hình thực tiễn làm nền tảng cho việc giải quyết vấn đề mà đề tài đặt ra. - Tìm hiểu chương trình, nội dung SGK Lịch sử lớp 12 (phần LSVN (1919 - 1975) và LSĐP TT. Huế xác định những nội dung LSĐP có thể và cần sử dụng trong dạy học LSDT. - Dựa vào nội dung bài học, tài liệu khai thác, đối tượng và điều kiện dạy học để đề xuất những biện pháp sư phạm theo hướng phát huy tính tích cực nhận thức của HS trong việc tổ chức dạy học trên lớp cũng như ngoài giờ học . - Qua thực nghiệm khẳng định hiệu quả sư phạm của các biện pháp đã đề xuất, từ đó rút ra những kết luận về tính khả thi của các biện pháp được tiến hành. Những kết luận được khái quát hoá, không chỉ dừng ở thao tác, hướng dẫn cụ thể mà quan trọng hơn là xác định được phương hướng, quan điểm khoa học để tiến hành sử dụng tài liệu lịch sử TT. Huế trong dạy học LSVN ở trường THPT. 6. PHƯƠNG PHáP NGHIÊN CứU - Cơ sở phương pháp luận: Cơ sở phương pháp luận của đề tài dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm đường lối của Đảng và Nhà nước về giáo dục phổ thông, đặc biệt là quan điểm về giáo dục lịch sử, thông qua nghiên cứu và giảng dạy lịch sử. - Để thực hiện đề tài chúng tôi sử dụng các phương pháp sau: + Nghiên cứu lý luận: nghiên cứu các tác phẩm của các tác gia kinh điển, của Hồ Chí Minh bàn về công tác giáo dục ở trường phổ thông; các công trình của các nhà lý luận khoa học giáo dục, tâm lý học, các chuyên gia về lĩnh vực giáo dục lịch sử, về LSĐP, LSVN, chương trình, nội dung SGK và các vấn đề có liên quan đến phạm vi đề tài. + Tiến hành điều tra cơ bản: Thông qua nhiều cách khác nhau: dự giờ, quan sát, điều tra xã hội học, trao đổi với những người quản lý chuyên môn ở các sở Giáo dục - Đào tạo, đối với GV, HS trong các trường THPT ở TT. Huế, tranh thủ ý kiến của các đồng nghiệp trong các tổ bộ môn Phương pháp dạy học Lịch sử ở các trường Đại học, Cao đẳng, các nhà nghiên cứu giáo dục lịch sử. Trên cơ sở đó, chúng tôi sẽ xử lý số liệu, phân tích để phác thảo thực trạng việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN giai đoạn (1919 - 1975) ở trường THPT, đây là cơ sở để chúng tôi đề xuất các biện pháp sư phạm thích hợp. + Nghiên cứu nội dung LSVN giai đoạn 1919 - 1975 trong SGK và tài liệu lịch sử TT. Huế tương ứng, có thể, cần thiết sử dụng trong dạy học LSVN giai đoạn (1919 - 1975) ở trường THPT. + Soạn giáo án và tiến hành thực nghiệm trong các trường THPT ở TT. Huế để kiểm tra giả thiết và hiệu quả của các biện pháp sư phạm đã đề xuất. + Sử dụng phương pháp thống kê toán học: Dựa vào kết quả thu được giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng, tiến hành phân tích kết quả, so sánh các giá trị thu được để rút ra những kết luận khoa học về các biện pháp sư phạm mà luận án đã đề xuất. 7. ý NGHĩA KHOA HọC Và THựC TIễN CủA Đề TàI Nghiên cứu đề tài có ý nghĩa hết sức quan trọng về lý luận và thực tiễn. Về lý luận: Góp phần làm phong phú thêm lý luận về sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học lịch sử nói chung và việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN nói riêng. Đây là một trong những yêu cầu về mặt sư phạm cần thiết cho việc nâng cao chất lượng dạy học lịch sử ở trường THPT. Về thực tiễn: Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần giúp GV phổ thông vận dụng vào thực tiễn dạy học lịch sử để nâng cao chất lượng dạy học bộ môn. Luận án còn là tài liệu tham khảo cho việc nghiên cứu phương pháp dạy học lịch sử của giảng viên, sinh viên các trường Đại học, Cao đẳng sư phạm, cho việc dạy học lịch sử của GV ở trường THPT hiện nay. 8. GIả THUYếT KHOA HọC Hiệu quả dạy học LSDT ở trường THPT sẽ được nâng cao khi sử dụng tài liệu LSĐP phù hợp với nguyên tắc, phương pháp và các hình thức tổ chức dạy học, khi chú trọng phát huy tính tích cực nhận thức của HS, chú ý đến đặc điểm tâm lý lứa tuổi, trình độ nhận thức của HS, đặc điểm vùng miền, điều kiện dạy học. 9. ĐóNG GóP CủA LUậN áN Thực hiện tốt đề tài, chúng tôi sẽ: - Góp phần hoàn chỉnh hệ thống cơ sở lý luận cho việc sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN. - Xác định được quan hệ giữa một số sự kiện lớn của LSVN giai đoạn 1919 - 1975 liên quan đến các địa phương và một số nội dung LSĐP cần thiết, mức độ sử dụng trong một bài giảng cụ thể ở giai đoạn này. - Đề xuất các biện pháp sử dụng mang tính khả thi trong phạm vi đề tài nghiên cứu. - Trên cơ sở sử dụng tài liệu lịch sử TT. Huế trong dạy học LSVN để đi đến những kết luận chung mang tính khái quát và có thể vận dụng để dạy học cho các địa phương khác ngoài TT. Huế về sử dụng tài liệu lịch sử địa phương trong dạy học lịch sử dân tộc ở trường THPT. 10. CấU TRúC CủA LUậN áN Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, luận án gồm ba chương: Chương 1: Vấn đề sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSDT ở trường THPT: Lý luận và thực tiễn Chương 2: Khai thác tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN giai đoạn 1919 - 1975 ở trường THPT TT. Huế Chương 3: Các biện pháp sử dụng tài liệu LSĐP trong dạy học LSVN giai đoạn 1919 - 1975 ở trường THPT Thừa Thiên Huế - Thực nghiệm sư phạm và khái quát.