Luận án Tác động của chi ngân sách nhà nước, quản trị công đến tăng trưởng kinh tế các địa phương tại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH PHẠM THANH HÙNG TÁC ĐỘNG CỦA CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC, QUẢN TRỊ CÔNG ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ CÁC ĐỊA PHƯƠNG TẠI VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2022 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP. HỒ CHÍ MINH PHẠM THANH HÙNG TÁC ĐỘNG CỦA CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC, QUẢN TRỊ CÔNG ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ CÁC ĐỊA PHƯƠNG TẠI VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SỸ KINH TẾ Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 9.34.02.01 Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Hoàng Thị Thanh Hằng TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2022 MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG DANH MỤC HÌNH CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU ........................................................................... 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................................ 4 1.3. Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................................... 4 1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................................... 5 1.5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................. 5 1.6. Ý nghĩa nghiên cứu .......................................................................................................... 6 1.7. Kết cấu nghiên cứu .......................................................................................................... 8 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT TÁC ĐỘNG CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC, QUẢN TRỊ CÔNG ĐỊA PHƯƠNG ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ VÀ CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ........................................................................................................................... 9 2.1. Tổng quan về các khái niệm ............................................................................................ 9 2.1.1. Tổng quan chi ngân sách Nhà nước .............................................................................. 9 2.1.1.1. Ngân sách nhà nước ................................................................................................... 9 2.1.1.2. Chi ngân sách nhà nước ........................................................................................... 11 2.1.2. Tăng trưởng kinh tế ..................................................................................................... 18 2.1.2.1. Khái niệm tăng trưởng kinh tế ................................................................................. 18 2.1.2.2. Khái niệm tăng trưởng kinh tế địa phương .............................................................. 20 2.1.3. Tổng quan quản trị công địa phương .......................................................................... 12 2.1.3.1. Khái niệm ................................................................................................................. 12 2.1.3.2. Đo lường quản trị công và quản trị công địa phương .............................................. 13 2.2. Cơ sở lý thuyết liên quan ............................................................................................... 20 2.2.1. Lý thuyết liên quan về tác động của chi ngân sách nhà nước đến tăng trưởng kinh tế20 2.2.1.1. Lý thuyết cân bằng của David Ricardo .................................................................... 20 2.2.1.2. Lý thuyết Keynes và lý thuyết tân cổ điển .............................................................. 22 2.2.1.3. Lý thuyết luật Wagner ............................................................................................. 24 2.2.1.4. Mối quan hệ phi tuyến tính giữa chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế .................... 27 2.2.2. Lý thuyết về tác động của quản trị công đến tăng trưởng kinh tế .............................. 30 2.2.3. Cơ sở lý thuyết về tác động của quản trị công đến mối quan hệ giữa chi ngân sách nhà nước và tăng trưởng kinh tế .................................................................................................. 32 2.2.3.1. Lý thuyết về Lựa chọn công và lý thuyết Kinh tế chính trị ..................................... 32 2.2.3.2. Lý thuyết Kinh tế học thể chế mới ........................................................................... 33 2.2.3.3. Lý thuyết tác động của quản trị công đến mối quan hệ giữa chi ngân sách nhà nước và tăng trưởng kinh tế ........................................................................................................... 36 2.4. Lược khảo các nghiên cứu liên quan ............................................................................. 40 2.4.1. Các nghiên cứu liên quan về tác động của chi ngân sách nhà nước đến tăng trưởng kinh tế ............................................................................................................................................ 40 2.4.1.1. Nghiên cứu nước ngoài ............................................................................................ 40 2.4.1.2. Nghiên cứu trong nước ............................................................................................ 43 2.4.2. Các nghiên cứu liên quan về tác động của chi ngân sách nhà nước đến tăng trưởng kinh tế trong điều kiện quản trị công ............................................................................................ 45 2.4.3. Khoảng trống nghiên cứu............................................................................................ 52 TÓM TẮT CHƯƠNG 2........................................................................................................ 54 CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU TÁC ĐỘNG CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC, QUẢN TRỊ CÔNG ĐỊA PHƯƠNG ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ CÁC ĐỊA PHƯƠNG TẠI VIỆT NAM ................................................................................................. 55 3.1. Thiết kế nghiên cứu ....................................................................................................... 55 3.3. Mô hình nghiên cứu ....................................................................................................... 59 3.4. Dữ liệu nghiên cứu ......................................................................................................... 67 3.5. Phương pháp ước lượng các mô hình ............................................................................ 67 3.5.1. Phương pháp ước lượng các mô hình tác động của chi ngân sách nhà nước, quản trị công địa phương đến tăng trưởng kinh tế địa phương tại Việt Nam .................................... 67 3.5.2. Phương pháp kiểm định sự tồn tại ngưỡng chi ngân sách Nhà nước, quản trị công địa phương và đánh giá tác động của chi ngân sách nhà nước đến tăng trưởng kinh tế địa phương tại Việt Nam tương ứng với các ngưỡng quản trị công địa phương ..................................... 69 TÓM TẮT CHƯƠNG 3........................................................................................................ 73 CHƯƠNG 4: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM TÁC ĐỘNG CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC, QUẢN TRỊ CÔNG ĐỊA PHƯƠNG ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ CÁC ĐỊA PHƯƠNG TẠI VIỆT NAM ......................................................................................... 74 4.1. Thống kê mô tả mẫu nghiên cứu và tương quan giữa các biến: .................................... 74 4.2. Kết quả ước lượng mô hình ........................................................................................... 78 4.2.1. Kết quả ước lượng mô hình tác động của chi ngân sách nhà nước đến tăng trưởng kinh tế các địa phương tại Việt Nam ............................................................................................ 78 4.2.2. Kết quả kiểm định ngưỡng chi ngân sách nhà nước ở các địa phương tại Việt Nam 87 4.2.3. Kết quả ước lượng mô hình tác động của chi ngân sách nhà nước đến tăng trưởng kinh tế địa phương theo phân loại tỉnh thành tại Việt Nam .......................................................... 87 4.2.4. Kết quả đánh giá tác động của chi ngân sách nhà nước đến tăng trưởng kinh tế địa phương tại Việt Nam trong điều kiện quản trị công địa phương .......................................... 90 4.2.5. Kết quả xác định các ngưỡng quản trị công địa phương và đánh giá tác động của chi ngân sách nhà nước đến tăng trưởng kinh tế địa phương tại Việt Nam tương ứng với các ngưỡng này.......................................................................................................................... 102 4.2.5.1. Kiểm định hiệu ứng ngưỡng Tham gia của người dân ở cấp cơ sở (TG) .............. 103 4.2.5.2. Kiểm định hiệu ứng ngưỡng Trách nhiệm giải trình với người dân (TN) ............. 103 4.2.5.3. Kiểm định hiệu ứng ngưỡng Kiểm soát tham nhũng trong khu vực công (KS) .... 107 4.2.5.4. Kiểm định hiệu ứng ngưỡng Thủ tục hành chính công (TT) ................................. 111 4.2.5.5. Kiểm định hiệu ứng ngưỡng Cung ứng dịch vụ công (CU) .................................. 115 4.2.5.6. Kiểm định hiệu ứng ngưỡng Công khai, minh bạch trong việc ra quyết định (CK) ............................................................................................................................................. 116 KẾT LUẬN CHƯƠNG 4 ................................................................................................... 116 CHƯƠNG 5: KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH .................................................... 118 5.1. Kết luận ........................................................................................................................ 118 5.2. Hàm ý chính sách ......................................................................................................... 121 5.2.1. Hàm ý chính sách liên quan đến chi ngân sách Nhà nước ....................................... 121 5.2.1.1. Nâng cao hiệu quả quản trị chi ngân sách địa phương .......................................... 121 5.2.1.2. Quản trị chi phát triển sự nghiệp kinh tế xã hội..................................................... 123 5.2.1.3. Quản trị chi đầu tư phát triển ................................................................................. 124 5.2.2. Hàm ý chính sách liên quan đến quản trị công địa phương ...................................... 126 5.2.2.1. Minh bạch hóa hoạt động quản trị công địa phương ............................................. 126 5.2.2.2. Phòng chống tham nhũng trong khu vực công ...................................................... 127 5.2.2.3. Tinh gọn thủ tục hành chính công ......................................................................... 128 5.3. Hạn chế và hướng nghiên cứu trong tương lai ............................................................ 129 TÓM TẮT CHƯƠNG 5...................................................................................................... 130 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................................. 131 PHỤ LỤC 1: THỐNG KÊ MÔ TẢ MẪU PHỤ LỤC 2: KẾT QUẢ ƯỚC LƯỢNG MÔ HÌNH TÁC ĐỘNG CỦA CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ ĐỊA PHƯƠNG PHỤ LỤC 3: KIỂM ĐỊNH HIỆU ỨNG NGƯỠNG CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC PHỤ LỤC 4: KẾT QUẢ ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ ĐỊA PHƯƠNG TẠI VIỆT NAM TRONG ĐIỀU KIỆN QUẢN TRỊ CÔNG ĐỊA PHƯƠNG PHỤ LỤC 5: KẾT QUẢ XÁC ĐỊNH CÁC NGƯỠNG QUẢN TRỊ CÔNG ĐỊA PHƯƠNG VÀ ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC ĐẾN TĂNG TRƯỞNG KINH TẾ ĐỊA PHƯƠNG TẠI VIỆT NAM TƯƠNG ỨNG VỚI CÁC NGƯỠNG NÀY PHỤ LỤC 6: DANH SÁCH CÁC TỈNH THÀNH TRONG MẪU NGHIÊN CỨU PHỤ LỤC 7: DỮ LIỆU NGHIÊN CỨU DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Ký hiệu viết tắt Từ tiếng Anh Nghĩa đầy đủ 1 FE Fixed Effects Tác động cố định 2 FGLS Feasible Generalized Least Squares Phương pháp bình phương bé nhất tổng quát khả thi 3 GRDP Gross Regional Domestic Product Tổng sản phẩm trên địa bàn 4 NSNN Ngân sách Nhà nước 5 RE Random Effects Tác động ngẫu nhiên 6 SGMM System generalized method of moments Phương pháp moment tổng quát hệ thống 7 PAPI The Viet Nam Provincial Governance and Public Administration Performance Index Chỉ số hiệu quả Quản trị và Hành chính công cấp tỉnh tại Việt Nam. DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Lược khảo các nghiên cứu liên quan ..................................................................... 48 Bảng 3.1. Phân loại các tỉnh thành trong mẫu nghiên cứu .................................................... 61 Bảng 3.2. Tổng hợp các biến trong mô hình nghiên cứu ....................................................... 65 Bảng 4.1. Kết quả thống kê mô tả các biến trong mô hình .................................................... 74 Bảng 4.2: Ma trận hệ số tương quan ...................................................................................... 77 Bảng 4.3: Kiểm tra đa cộng tuyến giữa các biến độc lập ...................................................... 78 Bảng 4.4. Kết quả ước lượng mô hình tác động của chi ngân sách nhà nước đến tăng trưởng kinh tế các địa phương tại Việt Nam ..................................................................................... 79 Bảng 4.5. Kết quả ước lượng mô hình tĩnh bằng phương pháp FGLS .................................. 80 Bảng 4.6. Kết quả ước lượng mô hình động bằng phương pháp SGMM.............................. 81 Bảng 4.7. Kết quả ước lượng mô hình tác động của các thành phần chi ngân sách nhà nước đến tăng trưởng kinh tế các địa phương tại Việt Nam ........................................................... 83 Bảng 4.8. Kết quả ước lượng mô hình tĩnh bằng phương pháp FGLS .................................. 84 Bảng 4.9. Kết quả ước lượng mô hình động bằng phương pháp SGMM.............................. 85 Bảng 4.10: Kiểm định sự tồn tại của chi ngân sách địa phương tại Việt Nam ...................... 87 Bảng 4.11. Kết quả ước lượng mô hình theo phân loại tỉnh thành bằng phương pháp SGMM ................................................................................................................................................ 87 Bảng 4.12. Kết quả ước lượng mô hình tác động của chi ngân sách nhà nước, quản trị công địa phương đến tăng trưởng kinh tế các địa phương tại Việt Nam bằng phương pháp Fixed Effects .................................................................................................................................... 91 Bảng 4.13. Kết quả ước lượng mô hình tác động của chi ngân sách nhà nước, quản trị công địa phương đến tăng trưởng kinh tế các địa phương tại Việt Nam bằng phương pháp FGLS ................................................................................................................................................ 94 Bảng 4.14. Kết quả ước lượng mô hình tác động của chi ngân sách nhà nước, quản trị công địa phương đến tăng trưởng kinh tế các địa phương tại Việt Nam bằng phương pháp SGMM ................................................................................................................................................ 96 Bảng 4.15. Kết quả ước lượng mô hình tác động kép của chi ngân sách nhà nước, quản trị công địa phương đến tăng trưởng kinh tế các địa phương tại Việt Nam bằng phương pháp SGMM ................................................................................................................................... 99 Bảng 4.16: Kiểm định sự tồn tại của hiệu ứng ngưỡng với thành phần tham gia của người dân ở cấp cơ sở (TG) .................................................................................................................. 103 Bảng 4.17: Kiểm định sự tồn tại của hiệu ứng ngưỡng với thành phần Trách nhiệm giải trình với người dân (TN) .............................................................................................................. 104 Bảng 4.18: Kiểm định số lượng ngưỡng thành phần Trách nhiệm giải trình với người dân (TN) ...................................................................................................................................... 105 Bảng 4.19: Tác động của chi ngân sách nhà nước, quản trị công địa phương đến tăng trưởng kinh tế địa phương tương ứng với ngưỡng Trách nhiệm giải trình với người dân (TN) ..... 107 Bảng 4.20: Kiểm định sự tồn tại của hiệu ứng ngưỡng với thành phần Kiểm soát tham nhũng trong khu vực công (KS) ...................................................................................................... 107 Bảng 4.21: Kiểm định số lượng ngưỡng thành phần Kiểm soát tham nhũng trong khu vực công (KS) ............................................................................................................................. 108 Bảng 4.22: Tác động của chi ngân sách nhà nước, quản trị công địa phương đến tăng trưởng kinh tế địa phương tương ứng với ngưỡng Kiểm soát tham nhũng trong khu vực công (KS) .............................................................................................................................................. 110 Bảng 4.23: Kiểm định sự tồn tại của hiệu ứng ngưỡng với thành phần Thủ tục hành chính công (TT) ............................................................................................................................. 111 Bảng 4.24: Kiểm định số lượng ngưỡng thành phần Thủ tục hành chính công (TT) ......... 112 Bảng 4.25: Tác động của chi ngân sách nhà nước, quản trị công địa phương đến tăng trưởng kinh tế địa phương tương ứng với ngưỡng Thủ tục hành chính công (TT) ......................... 114 Bảng 4.26: Kiểm định sự tồn tại của hiệu ứng ngưỡng với thành phần Cung ứng dịch vụ công (CU) ..................................................................................................................................... 115 Bảng 4.27: Kiểm định sự tồn tại của hiệu ứng ngưỡng với thành phần Công khai, minh bạch trong việc ra quyết định (CK) .............................................................................................. 116 DANH MỤC HÌNH Hình 2.1. Đường cong chi tiêu công và tăng trưởng kinh tế ................................................. 28 Hình 4.1. Mối quan hệ giữa growth, LNG, LNG1, LNG2 .................................................... 77 Hình 4.2. giá trị ngưỡng đối với thành phần Trách nhiệm giải trình với người dân (TN) .. 106 Hình 4.3. giá trị ngưỡng đối với thành phần Kiểm soát tham nhũng trong khu vực công (KS) .............................................................................................................................................. 109 Hình 4.4. giá trị ngưỡng đối với thành phần Thủ tục hành chính công (TT) ...................... 113 1 CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU NGHIÊN CỨU 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Tăng trưởng kinh tế là biến số kinh tế vĩ mô quan trọng nhất phản ánh kết quả hoạt động chung của xã hội do sản xuất nhiều hàng hóa và dịch vụ hơn, cải thiện năng suất và tăng trưởng cung lao động. Tăng năng suất liên quan đến sự kết hợp của lực lượng lao động, vốn vật chất như nhà máy và thiết bị; tăng cường sử dụng công nghệ mới... Hiện nay, hầu hết các quốc gia trên thế giới đều quan tâm đến tăng trưởng kinh tế, mối quan hệ của nó với các yếu tố thành phần thúc đẩy kinh tế phát triển. Tuy vậy, cơ chế hoạt động (dựa theo sự can thiệp quản lý của nhà nước hay theo quy luật của nền kinh tế thị trường), các nhân tố tác động đến tăng trưởng kinh tế vẫn đang còn gây nhiều tranh luận. Học thuyết về tăng trưởng kinh tế bắt đầu với lý thuyết “bàn tay vô hình – invisible hand” của Adam Smith. Theo đó, thị trường tự nó