Luận án Tác động của toàn cầu hóa kinh tế đối với dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam
Trong gần hai thập niên qua, nguồn vốn ñầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) ñã ñóng góp ñáng kể vào thành tựu kinh tế xã hội của Việt Nam. Theo thống kê của Bộ Kế hoạch và ðầu tư: “Tính ñến cuối tháng 10 năm 2006, cả nước có 6.761 dự án còn hiệu lực với tổng vốn ñầu tư ñăng ký 57,3 tỷ USD, vốn thực hiện (của các dự án còn hoạt ñộng) ñạt trên 28,5 tỷ USD. (Nếu tính cả các dự án ñã hết hiệu lực thì tổng vốn thực hiệnñạt hơn 36 tỷ USD”. Tới hết tháng 12, tổng vốn ñăng kí ñạt hơn 10 tỷ USD [4]. FDI góp phần từng bước chuyển dịch cơ cấu nền kinh tế theo hướng giảmtỷ trọng GDP của nông nghiệp và tăng tỷ trọng GDP của công nghiệp, chế biến, dịch vụ và công nghệ cao. Riêng trong lĩnh vực công nghiệp, FDI tạo ra khoảng 40% sản lượng. FDI cũng tạo ñiều kiện ñể một số công nghệ tiên tiến ñược chuyển giao và ứng dụng tại Việt Nam, tạo công ăn việc làm trực tiếp và gián tiếp cho hàng triệu lao ñộng có kĩ năng giản ñơn và bước ñầu góp phần hình thành một lực lượng lao ñộng có kĩ năng cao, ñồng thời cũng ñem lại cơ hội ñể các nhà quản lí của Việt Nam tiếp cận với trình ñộ quản lí sản xuất của thế giới. Không kém phần quan trọng, FDI góp phần ñáng kể vào việc gia tăng giá trị xuất khẩu, do vậy tác ñộng trực tiếp tới cán cân thương mại của nền kinh tế theo hướng ngày càng lành mạnh hơn. Tuy nhiên, tiến trình toàn cầu hóa kinh tế (sau ñây gọi tắt là toàn cầu hóa) ñang diễn ra nhanh chóng trên nhiều ngành và lĩnh vực kinh tế ñã tác ñộng rõ rệt và nhiều chiều tới việc thu hút và sử dụng nguồn vốn ñầu tư trực tiếp nước ngoài của Việt Nam. Một mặt, toàn cầu hóamang lại cơ hội ñể nền kinh tế có thể tiếp cận với một thị trường vốn rộngrãi và hoạt ñộng một cách tương ñối tự do; mang lại lợi thế so sánh cho một số yếu tố thu hút ñầu tư vốn có như nguồn nhân lực rẻ và nguồn tài nguyên phong phú, ñồng thời tạo ra 8 một số yếu tố thu hút ñầu tư mới. Mặt khác, tiến trình toàn cầu hóa cũng tạo ra một môi trường cạnh tranh khốc liệt hơn trong việc thu hút FDI, trong khi sức cạnh tranh thu hút ñầu tư của Việt Nam ñã có những giai ñoạn có biểu hiện giảm sút. Lợi thế so sánh của nguồn nhân lực và tài nguyên bị suy giảm tương ñối trong tương quan với các yếu tố vốn và công nghệ khi nền kinh tế toàn cầu ñang từng bước chuyển sang nền kinh tế tri thức. Trong khi ñó, nguồn nhân lực của Việt Nam lại chưa ñủ năng lực ñểthu hút, hấp thụ một cách tối ưu những nguồn vốn và công nghệ trên thị trường quốc tế. Môi trường thu hút ñầu tư của Việt Nam vẫn còn nhiều bất cập, chưa ñáp ứng ñược những diễn biến nhanh chóng của tiến trình toàn cầu hoá mặc dù ngày càng ñược hoàn thiện và ñiều chỉnh theo hướng cởi mở hơn, nhất là khi bộ Luật ðầu tư bắt ñầu có hiệu lực vào ngày 01/7/2006.Ngoài ra, xu hướng tự do hoá thương mại, hội nhập kinh tế quốc tế, mở rộng thị trường làm cho các doanh nghiệp của Việt Nam, nhất là những doanh nghiệp có vốn FDI sản xuất các sản phẩm hướng tới thị trường ngoài nước, phải ñối mặt với một thị trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt hơn. Do vậy, trên thực tế, mặc dù ñã ñạt ñược một số thành tựu ban ñầu trong việc thu hút FDI, song dòng FDI vào Việt Nam cũng không tránh khỏi những biến ñộng, thậm chí trong một số thời ñiểm giá trị FDI thu hút bị thoái lui do tác ñộng của môi trường quốc tế. Hiện tượng này ñược biểu hiện rõ nhất trong giai ñoạn sau cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ khu vực năm 1997. Vấn ñề ñặt ra là: Tiến trình toàn cầu hóa kinh tế ñã tác ñộng lên dòng FDI qua những kênh nào? Dòng FDI của thế giới nói chung và của Việt Nam nói riêng ñã vận ñộng thế nào dưới dưới tác ñộng ñó? Và quan trọng hơn cả là các nhà hoạch ñịnh chính sách có thể làm gì ñể kiểm soát hoặc ñiều chỉnh những tác ñộng này nhằm tạo ra một dòng FDI tối ưu vào Việt Nam? Những vấn ñề trên ñòi hỏi phải ñược phân tích một cách tổng quan và kịp thời ñể có thể hỗ trợ các nhà hoạch ñịch chính sách trong việc lựa chọn 9 một phương án tối ưu nhằm tiếp tục tận dụng một cách hữu hiệu nguồn vốn FDI trong thời gian tới, khi tiến trình toàn cầu hoá ngày càng diễn ra nhanh và rộng hơn, khi Việt Nam ñã là thành viên của Tổ chứcThương mại Thế giới (WTO) và sẽ ngày càng mở cửa và hội nhập ñầy ñủ hơnvới nền kinh tế thế giới. Trong bối cảnh ñó, tác giả lựa chọn vấn ñề “Tác ñộng của toàn cầu hóa kinh tế ñối với dòng vốn ñầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam”làm ñề tài luận án.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận án Tác động của toàn cầu hóa kinh tế đối với dòng vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
2
L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u c a riêng
tôi. Các s li u nêu và trích d n trong lu n án là trung th c.
Nh ng k t qu nghiên c u c a lu n án chưa t ng ñư c ai
công b trong b t c công trình nào khác.
TÁC GI LU N ÁN
ð Hoàng Long
3
M C L C
DANH M C B NG BI U..................................................................................................4
DANH M C CÁC T VI T T T.....................................................................................6
L I M ð U ......................................................................................................................7
CHƯƠNG 1: TÁC ð NG C A TOÀN C U HÓAKINH T ð I V I DÒNG FDI
TRÊN TH GI I .....................................................................................18
1.1. M t s quan ni m v toàn c u hoá cơ s lý thuy t và th c ti n c a
toàn c u hoá kinh t ......................................................................................18
1.2. Tác ñ ng c a toàn c u hoá kinh t ñ i v i dòng FDI. ..........................40
1.3. S v n ñ ng c a dòng FDI toàn c u .....................................................67
CHƯƠNG 2 :TÁC ð NG C A TOÀN C U HÓA KINH T ð I V I DÒNG FDI
VÀO VI T NAM......................................................................................79
2.1. Ch trương ñ i m i, m c a n n kinh t ti n trình h i nh p kinh t
qu c t và cơ h i huy ñ ng ngu n l c t bên ngoài ....................................79
2.2. Tác ñ ng c a toàn c u hoá kinh t ñ i v i s v n ñ ng c a dòng FDI
vào Vi t Nam................................................................................................90
2.3. M t s b t c p trong vi c thu hút FDI Vi t Nam ............................130
CHƯƠNG 3 : XU HƯ NG V N ð NG C A DÒNG FDI TOÀN C U M T S
GI I PHÁP ð I V I VI C THU HÚT FDI C A VI T NAM143
3.1. Xu hư ng phát tri n c a dòng FDI toàn c u.......................................143
3.2. M t s thu n l i và thách th c ñ i v i vi t nam trong thu hút FDI ...155
3.3. M t s nhóm gi i pháp........................................................................160
K T LU N................................................................................................... 183
TÀI LI U THAM KH O........................................................................... 185
PH L C...................................................................................................... 194
4
DANH M C B NG BI U
B ng 1.1. Nh ng thay ñ i trong qui ñ nh ñi u ti t c p qu c gia, ..............46
B ng 1.2. Các v sáp nh p và thôn tính v i giá tr trên 1 t USD ..................51
B ng 1.3. T ng quan giá tr FDI toàn c u thu hút ñư c..................................56
B ng 1.4. Giá tr kim ng ch xu t nh p kh u hàng hoá tính theo khu v c và
các nhóm kinh t 1990 2003 (t l % thay ñ i theo hàng năm)...............58
B ng 1.5. Ư c tính giá tr ñ u tư ra nư c ngoài 1990 2002...........................64
B ng 1.6. T tr ng giá tr ñ u tư vào R&D/GDP t 2000 2003 ...................65
B ng 1.7. Tác ñ ng c a toàn c u hóa ñ i v i FDI ..........................................77
B ng 2.1. S doanh nghi p ñang ho t ñ ng tính theo lo i hình......................96
B ng 2.2. ð u tư tr c ti p nư c ngoài theo ngành 1988 2006 (tÝnh tíi .......101
..103
B ng 2.3. ð u tư tr c ti p nư c ngoài theo hình th c ñ u tư (1988 2005)
B ng 2.4. ð u tư c a các TNC vào Vi t Nam phân theo ngành...................105
B ng 2.5. T ng kim ng ch xu t nh p kh u theo năm (tri u USD)............114
B ng 2.6. Kim ng ch xu t kh u theo ngành kinh t (tri u USD)..................116
B ng 2.7. Cơ c u giá tr thương m i theo khu v c kinh t ............................116
B ng 2.8. Th ng kê tình hình nh p kh u hàng hóa Vi t Nam .........117
B ng 2.9. Xu hư ng gia tăng FDI c a các qu c gia thành viên....................120
B ng 2.10. Phân b ngu n nhân l c phân theo ngành kinh t (nghìn ngư i).
.................................................................................................................125
B ng 2.11. Giá tr và cơ c u FDI phân theo ngành. ......................................126
B ng 2.12. ð u tư tr c ti p c a nư c ngoài ñư c c p gi y phép ................133
B ng 2.13. ðóng góp c a FDI trong GDP (%)..............................................136
B ng 2.14. V n ñ u tư phát tri n phân theo thành ph n kinh t ..................136
B ng 2.15. Tác ñ ng c a toàn c u hóa ñ i v i dòng FDI vào Vi t Nam......141
B ng 3.1. ð u tư tr c ti p nư c ngoài trên ñ u ngư i (USD) ......................157
5
DANH M C HÌNH
Hình 1.1. Các kênh tác ñ ng c a toàn c u hoá ñ i v i FDI............................41
Hình 1.2. Cơ ch tác ñ ng c a toàn c u hóa ñ i v i dòng FDI.......................43
Hình 1.3. S lư ng các BITs và DTTs, 1990 2005.......................................46
Hình 1.4. T ng BITs theo nhóm qu c gia, tính ñ n 2004...............................47
Hình 1.5. S lư ng Hi p ñ nh ñ u tư qu c t ngoài BITs...............................48
Hình 1.6. T l thương m i th gi i/ GDP và t l FDI..................................59
Hình 1.7. Giá tr FDI vào các nư c tính theo nhóm........................................68
Hình 1.8. Giá tr FDI xu t phát t các n n kinh t ñang phát tri n, ................71
Hình 1.9. T l tăng trư ng kim ng ch thương m i hàng năm, ......................73
Hình 2.1. T ng giá tr v n FDI vào Vi t Nam t 1988 ñ n tháng 6/2006 ....102
Hình 2.2. Tác ñ ng c a BTA và vi c gia nh p WTO ñ i v i FDI ...............119
Hình 2.3. Gi ¶ thuyÕt t¸c dông tiªu cùc v t¸c dông tÝch cùc ®Õn FDI ...........124
Hình 2.4. Tăng trư ng GDP ch s ICOR...................................................132
Hình 3.1. Ph i h p s d ng bi n pháp xúc ti n ñ u tư .................................181
6
DANH M C CÁC T VI T T T
AFTA Khu v c thương m i t do Asean Free Trade Area
ASEAN
APEC Di n ñàn h p tác kinh t châu Á Asia Pacific Economic
Thái Bình Dương Cooperation
ASEAN Hi p h i các qu c gia ðông Association of Southeast Asian
Nam Á Nations
BIT Hi p ñ nh ñ u tư song phương Bilateral Investment Treaty
CEFT Thu quan ưu ñãi có hi u l c Common Effective Preferential
chung Tariff
COCOM U ban ph i h p ki m soát xu t Coordinating Committee for
kh u ña phương Multilateral Export Controls
DTT Hi p ñ nh ch ng ñánh thu hai Double Taxation Treaty
l n
EU Liên minh châu Âu European Union
FDI ð u tư tr c ti p nư c ngoài Foreign Direct Investment
GATT Hi p ñ nh chung v thu quan và General Agreement on Tariffs
thương m i and Trade
IMF Qu ti n t qu c t International Monetary Fund
JETRO T ch c Xúc ti n Ngo i thương JETRO
Nh t B n
OLI S h u N i ñ a hoá Qu c t Ownership Localization
hoá Internationalization
R&D Nghiên c u và tri n khai Research and Development
WTO T ch c thương m i th gi i World Trade Organization
WB Ngân hàng th gi i World Bank
UNCTAD H i ngh c a Liên h p qu c v United Nation Conference on
Thương m i và Phát tri n Trade and Development
7
L I M ð U
1. Tính c p thi t c a ñ tài
Trong g n hai th p niên qua, ngu n v n ñ u tư tr c ti p nư c ngoài
(FDI) ñã ñóng góp ñáng k vào thành t u kinh t xã h i c a Vi t Nam. Theo
th ng kê c a B K ho ch và ð u tư: “Tính ñ n cu i tháng 10 năm 2006, c
nư c có 6.761 d án còn hi u l c v i t ng v n ñ u tư ñăng ký 57,3 t USD,
v n th c hi n (c a các d án còn ho t ñ ng) ñ t trên 28,5 t USD. (N u tính
c các d án ñã h t hi u l c thì t ng v n th c hi n ñ t hơn 36 t USD”. T i
h t tháng 12, t ng v n ñăng kí ñ t hơn 10 t USD [4]. FDI góp ph n t ng
bư c chuy n d ch cơ c u n n kinh t theo hư ng gi m t tr ng GDP c a nông
nghi p và tăng t tr ng GDP c a công nghi p, ch bi n, d ch v và công ngh
cao. Riêng trong lĩnh v c công nghi p, FDI t o ra kho ng 40% s n lư ng.
FDI cũng t o ñi u ki n ñ m t s công ngh tiên ti n ñư c chuy n giao và
ng d ng t i Vi t Nam, t o công ăn vi c làm tr c ti p và gián ti p cho hàng
tri u lao ñ ng có kĩ năng gi n ñơn và bư c ñ u góp ph n hình thành m t l c
lư ng lao ñ ng có kĩ năng cao, ñ ng th i cũng ñem l i cơ h i ñ các nhà qu n
lí c a Vi t Nam ti p c n v i trình ñ qu n lí s n xu t c a th gi i. Không kém
ph n quan tr ng, FDI góp ph n ñáng k vào vi c gia tăng giá tr xu t kh u, do
v y tác ñ ng tr c ti p t i cán cân thương m i c a n n kinh t theo hư ng
ngày càng lành m nh hơn.
Tuy nhiên, ti n trình toàn c u hóa kinh t (sau ñây g i t t là toàn c u
hóa) ñang di n ra nhanh chóng trên nhi u ngành và lĩnh v c kinh t ñã tác
ñ ng rõ r t và nhi u chi u t i vi c thu hút và s d ng ngu n v n ñ u tư tr c
ti p nư c ngoài c a Vi t Nam. M t m t, toàn c u hóa mang l i cơ h i ñ n n
kinh t có th ti p c n v i m t th trư ng v n r ng rãi và ho t ñ ng m t cách
tương ñ i t do; mang l i l i th so sánh cho m t s y u t thu hút ñ u tư v n
có như ngu n nhân l c r và ngu n tài nguyên phong phú, ñ ng th i t o ra
8
m t s y u t thu hút ñ u tư m i. M t khác, ti n trình toàn c u hóa cũng t o
ra m t môi trư ng c nh tranh kh c li t hơn trong vi c thu hút FDI, trong khi
s c c nh tranh thu hút ñ u tư c a Vi t Nam ñã có nh ng giai ño n có bi u
hi n gi m sút. L i th so sánh c a ngu n nhân l c và tài nguyên b suy gi m
tương ñ i trong tương quan v i các y u t v n và công ngh khi n n kinh t
toàn c u ñang t ng bư c chuy n sang n n kinh t tri th c. Trong khi ñó,
ngu n nhân l c c a Vi t Nam l i chưa ñ năng l c ñ thu hút, h p th m t
cách t i ưu nh ng ngu n v n và công ngh trên th trư ng qu c t . Môi
trư ng thu hút ñ u tư c a Vi t Nam v n còn nhi u b t c p, chưa ñáp ng
ñư c nh ng di n bi n nhanh chóng c a ti n trình toàn c u hoá m c dù ngày
càng ñư c hoàn thi n và ñi u ch nh theo hư ng c i m hơn, nh t là khi b
Lu t ð u tư b t ñ u có hi u l c vào ngày 01/7/2006. Ngoài ra, xu hư ng t
do hoá thương m i, h i nh p kinh t qu c t , m r ng th trư ng làm cho các
doanh nghi p c a Vi t Nam, nh t là nh ng doanh nghi p có v n FDI s n xu t
các s n ph m hư ng t i th trư ng ngoài nư c, ph i ñ i m t v i m t th
trư ng c nh tranh ngày càng kh c li t hơn. Do v y, trên th c t , m c dù ñã
ñ t ñư c m t s thành t u ban ñ u trong vi c thu hút FDI, song dòng FDI vào
Vi t Nam cũng không tránh kh i nh ng bi n ñ ng, th m chí trong m t s th i
ñi m giá tr FDI thu hút b thoái lui do tác ñ ng c a môi trư ng qu c t . Hi n
tư ng này ñư c bi u hi n rõ nh t trong giai ño n sau cu c kh ng ho ng tài
chính ti n t khu v c năm 1997.
V n ñ ñ t ra là: Ti n trình toàn c u hóa kinh t ñã tác ñ ng lên dòng
FDI qua nh ng kênh nào? Dòng FDI c a th gi i nói chung và c a Vi t Nam
nói riêng ñã v n ñ ng th nào dư i dư i tác ñ ng ñó? Và quan tr ng hơn c là
các nhà ho ch ñ nh chính sách có th làm gì ñ ki m soát ho c ñi u ch nh
nh ng tác ñ ng này nh m t o ra m t dòng FDI t i ưu vào Vi t Nam?
Nh ng v n ñ trên ñòi h i ph i ñư c phân tích m t cách t ng quan và
k p th i ñ có th h tr các nhà ho ch ñ ch chính sách trong vi c l a ch n
9
m t phương án t i ưu nh m ti p t c t n d ng m t cách h u hi u ngu n v n
FDI trong th i gian t i, khi ti n trình toàn c u hoá ngày càng di n ra nhanh và
r ng hơn, khi Vi t Nam ñã là thành viên c a T ch c Thương m i Th gi i
(WTO) và s ngày càng m c a và h i nh p ñ y ñ hơn v i n n kinh t th
gi i. Trong b i c nh ñó, tác gi l a ch n v n ñ “Tác ñ ng c a toàn c u hóa
kinh t ñ i v i dòng v n ñ u tư tr c ti p nư c ngoài vào Vi t Nam” làm ñ
tài lu n án.
2. Tình hình nghiên c u ñ tài
§ cã nhiÒu nghiªn cøu trong v ngo i n−íc vÒ to n cÇu ho¸ nói chung
và toàn c u hóa kinh t nói riêng . Trong sè ®ã ph¶i kÓ ®Õn c¸c t¸c gi¶ nh− §ç
Léc DiÖp (Chñ nghÜa T− b¶n ®Çu ThÕ kØ XXI), NguyÔn Duy Quý (ThÕ giíi
Trong Hai ThËp niªn ®Çu ThÕ kØ XXI), TrÇn V¨n Tïng (TÝnh Hai mÆt cña
To n cÇu ho¸), D−¬ng Phó HiÖp v Vò V¨n H (To n cÇu hãa Kinh tÕ), Fred
W. Riggs, Tehranian, Modelski, Chase Dunn, Jeffry Hart (Kh¸i niÖm C¬ b¶n
vÒ To n cÇu ho¸), David Held v McGrew (Sù ChuyÓn m×nh To n cÇu),
Michel Beaud (LÞch sö Chñ nghÜa T− b¶n tõ 1500 ®Õn 2000), Harry Shutt
(Chñ nghÜa T− b¶n: Nh÷ng BÊt æn TiÒm t ng), T«n Ngò Viªn (To n cÇu ho¸:
NghÞch lý cña ThÕ giíi T− b¶n Chñ nghÜa), NguyÔn TrÇn QuÕ (Nh÷ng VÊn ®Ò
To n cÇu Ng y nay)... MÆc dï cã ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn, c¸ch lËp luËn hoÆc
dïng nh÷ng thuËt ng÷ kh¸c nhau, song phÇn lín c¸c t¸c gi¶ ®Òu ®i t×m lêi gi¶i
cho vÊn ®Ò “To n cÇu hãa l g×?”. §Ó tr¶ lêi c©u hái n y, hÇu hÕt c¸c t¸c gi¶
®Òu c¨n cø v o nh÷ng khÝa c¹nh sau cña to n cÇu ho¸: (1) Thêi gian v kh«ng
gian cña to n cÇu ho¸; (2) C¸c lÜnh vùc cña to n cÇu ho¸; (3) H×nh thøc biÓu
hiÖn cña to n cÇu hãa; v (4) T¸c ®éng cña to n cÇu hãa.
XÐt vÒ thêi ®iÓm xuÊt hiÖn v kh«ng gian cña to n cÇu ho¸, mét sè häc
gi¶ cho r»ng qu¸ tr×nh to n cÇu ho¸ ® x¶y ra tõ nhiÒu n¨m tr−íc ®©y; song
quy m« v v møc ®é cña to n cÇu ho¸ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®−îc ®Èy
nhanh lªn gÊp nhiÒu lÇn. Nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn to n cÇu hãa kinh t
l nh÷ng tiÕn bé v−ît bËc vÒ khoa häc v c«ng nghÖ trong nh÷ng th p k cuèi
10
cña Thiªn niªn kØ thø Hai. HÇu hÕt c¸c häc gi¶ ®Òu thèng nhÊt quan ®iÓm l
to n cÇu ho¸ diÔn ra trªn mäi lÜnh vùc, trong ®ã næi bËt nhÊt l : To n cÇu ho¸
kinh tÕ, to n cÇu ho¸ chÝnh trÞ, to n cÇu hãa sinh th¸i v m«i tr−êng, to n cÇu
hãa v¨n ho¸ v to n cÇu ho¸ th«ng tin.
H×nh thøc biÓu hiÖn cña to n cÇu ho¸ còng rÊt ®a d¹ng. Trong ®ã, næi
bËt l mét c¬ së h¹ tÇng to n cÇu dùa trªn tri thøc, khoa häc v c«ng nghÖ v
mét kiÕn tróc th−îng tÇng ®ang tõng b−íc ®−îc h×nh th nh qua viÖc ng y c ng
cã nhiÒu thiÕt chÕ, tæ chøc quèc tÕ chuyªn vÒ nh÷ng lÜnh vùc kh¸c nhau ®−îc
th nh lËp. Trong lÜnh vùc kinh tÕ, to n cÇu ho¸ ®−îc biÓu hiÖn cô thÓ trong
mét sè mÆt sau: Th nh t , th trư ng v n g m các dòng ñ u tư tr c ti p nư c
ngoài (FDI), vi n tr phát tri n chính th c (ODA), các kho n vay song
phương, ña phương, các kho n ñ u tư qua th trư ng ch ng khoán…, ñư c
m r ng v quy mô, di chuy n nhanh theo xu hư ng t do hơn; Th hai , th
trư ng hàng hóa và d ch v c a các n n kinh t ñư c m r ng và chuy n d ch
m nh v cơ c u, liên k t và ph thu c l n nhau nhi u hơn; Th ba , ngu n
nhân l c toàn c u có bư c trư ng thành v ch t lư ng, ñư c huy ñ ng và s
d ng dư i nhi u hình th c m i ña d ng hơn v i s h tr c a công ngh
thông tin và các phương th c qu n lí s n xu t và phân ph i s n ph m m i;
Th tư, khoa h c và công ngh ñ t ñư c nh ng thành t u n i b t, vư t tr i,
ñư c chuy n giao, ng d ng và ngày càng ñóng vai trò quan tr ng hơn như
m t y u t ñ u vào c a s n xu t, bư c ñ u t o cơ s cho n n kinh t tri th c
toàn c u; Th năm , m t ki n trúc kinh t toàn c u ñang ñư c hình thành v i
vi c nhi u liên k t, th ch kinh t qu c t ti p t c ñư c c ng c , hoàn thi n,
ho c m i ra ñ i nh m ñáp ng yêu c u v qu n lí, ñi u ti t các quan h kinh
t m i ngày càng ñan xen và ph c t p hơn gi a các qu c gia.
M t s tác gi ho c t ch c như IMF, WB hay WTO cũng t p trung vào
nghiên c u v tác ñ ng c a toàn c u hoá ñ i v i n n kinh t th gi i . Ch ng
h n IMF ñã vi t trong báo cáo Vi n c nh Kinh t Th gi i năm 1997 như sau:
11
Toàn c u hoá t c là s ph thu c l n nhau v kinh t gi a các qu c gia
trên th gi i ngày càng tăng thông qua giá tr các kho n giao d ch xuyên biên
gi i v hàng hoá, và các d ch v v di chuy n dòng v n qu c t ngày càng l n
hơn, và cũng thông qua vi c ph bi n công ngh nhanh chóng hơn. Toàn c u
hoá mang ñ n c thách th c và cơ h i cho các n n kinh t và các nhà quy t
sách. c p ñ r ng, l i ích phúc l i c a toàn c u hoá v b n ch t là tương t
như quá trình chuyên môn hoá, và m r ng th trư ng thông qua thương m i,
như các nhà kinh t h c c ñi n ñã nh n m nh. B ng vi c phân hoá l c lư ng
lao ñ ng qu c t m nh m hơn và vi c phân b hi u qu hơn các kho n ti t
ki m, toàn c u hoá ñã nâng cao năng su t lao ñ ng và m c s ng trung bình,
trong khi ñó, kh năng ti p c n các s n ph m nư c ngoài cho phép khách
hàng ñư c hư ng hàng lo t các hàng hoá và d ch v v i chi phí th p hơn.
Toàn c u hoá cũng mang l i l i ích, ch ng h n b ng cách cho phép m t qu c
gia huy ñ ng m t giá tr tài chính l n hơn (như các nhà ñ u tư có th ti p m t
cách r ng rãi hơn t i m t lo t các công c tài chính nh ng th trư ng khác
nhau) và nâng cao m c ñ c nh tranh gi a các công ty [71, tr.45].
Nh ng tác ñ ng trên c a toàn c u hoá là không ñ ng ñ u ñ i v i các
n n kinh t phát tri n và ñang phát tri n. Các qu c gia tư b n phát tri n, v i
ti m l c kinh t m nh m , d i dào v v n, công ngh , kinh nghi m qu n lí và
ngu n nhân l c có kĩ năng lao ñ ng cao, s có kh năng chi ph i, tác ñ ng
ñ n n n kinh t toàn c u m c ñ và quy mô r ng l n hơn. Trong khi ñó, các
qu c gia ñang phát tri n, do ngu n l c h n ch , s ít có kh năng chi ph i n n
kinh t qu c t , mà ngư c l i s ch u tác ñ ng và ph thu c nhi u hơn vào
n n kinh t th gi i. ði u này cũng có nghĩa là l i nhu n và r i ro t toàn c u
hoá ch c ch n s nh ng m c ñ khác nhau gi a các n n kinh t này.
V tác ñ ng c a toàn c u hoá kinh t ñ i v i dòng ñ u tư tr c ti p
nư c ngoài , trên cơ s các h c thuy t kinh t c ñi n, k t h p v i th c ti n
12
c a ti n trình toàn c u hoá kinh t trong hai th p niên qua, m t s tác gi ñã
n l c phát tri n m t s mô hình lí thuy t v FDI trong giai ño n toàn c u
hoá; nghiên c u v s v n ñ ng c a FDI toàn c u trong m i liên h v i ngu n
nhân l c, ngu n tài nguyên, v i xu hư ng t do hoá thương m i hàng hoá và
d ch v …Theo mô hình OLI do tác gi John Dunning và m t s nhà nghiên
khác phát tri n, các y u t như quy n s h u v n, ñ a ñi m ñ u tư và quá
trình n i ñ a hóa ñư c nh n m nh như là nh ng y u t quy t ñ nh ñ i v i
dòng FDI. M t s tác gi khác l i thiên v mô hình “l c hút” và “l c ñ y” ñ i
v i FDI. Trong khi ñó theo các tác gi He Liping thu c Vi n Nghiên c u tài
chính, ngân hàng và kinh t qu c gia c a Trung Qu c (Impact of
Globalization on China: An Accessment with regard to China’ Reforms and
Liberalization) và Deepack Nayyar (2000) thu c Vi n Nghiên c u Th gi i
v Kinh t Phát tri n (Cross border movements of people) thì dòng FDI v n
ñ ng dư i tác ñ ng c a xu hư ng nh t th hoá các y u t s n xu t trên toàn
c u. M t s nghiên c u khác nh n m nh tác ñ ng c a khoa h c và công ngh ,
c a các công ty TNC, c a các th ch kinh t , tài chính qu c t ho c c a các
chính sách kinh t vĩ mô t i FDI.
V tác ñ ng c a toàn c u hoá kinh t ñ i v i dòng FDI vào Vi t Nam ,
các tác gi như Nguy n Văn Dân (Nh ng v n ñ c a Toàn c u hoá kinh t .
2001); Võ ð i Lư c (Kinh t ñ i ngo i nư c ta hi n nay: tình hình và các gi i
pháp. 2004); Tr n Văn Th (Th i cơ m i cho FDI Vi t Nam. 2005) nh n
m nh tác ñ ng c a vi c c i thi n môi trư ng ñ u tư và ch trương h i nh p
kinh t qu c t c a Vi t Nam ñ i v i FDI. Trong khi ñó, các tác gi Nguy n
Như Bình và Jonathan Haughton (Trade Liberalization and Foreign Direct
Investment in Vietnam. 2002) l i nh n m nh tác ñ ng c a vi c m c a th
trư ng và gia nh p WTO ñ i v i dòng FDI. Theo hai tác gi , v i vi c Vi t
Nam ngày càng h i nh
