Luận án Tạo động lực lao động cho điều dưỡng viên trong các bệnh viện công lập trên địa bàn Thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ LAO ĐỘNG - THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG - XÃ HỘI ---------------- NGÔ THỊ HỒNG NHUNG TẠO ĐỘNG LỰC LAO ĐỘNG CHO ĐIỀU DƯỠNG VIÊN TRONG CÁC BỆNH VIỆN CÔNG LẬP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN ÁN TIẾN SĨ HÀ NỘI, 2022 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ LAO ĐỘNG - THƯƠNG BINH VÀ XÃ HỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC LAO ĐỘNG - XÃ HỘI ---------------- NGÔ THỊ HỒNG NHUNG TẠO ĐỘNG LỰC LAO ĐỘNG CHO ĐIỀU DƯỠNG VIÊN TRONG CÁC BỆNH VIỆN CÔNG LẬP TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: Quản trị nhân lực Mã số: 9340404 LUẬN ÁN TIẾN SĨ Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS MAI QUỐC CHÁNH 2. TS. ĐÀO QUANG VINH HÀ NỘI, 2022 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng: Đây là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án này là trung thực và chưa từng được dùng để bảo vệ một học vị nào. Những trích dẫn trong luận án đều có nguồn gốc chính xác và rõ ràng Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này Hà Nội, ngày tháng năm 2022 Tác giả luận án Ngô Thị Hồng Nhung ii LỜI CẢM ƠN Với tấm lòng biết ơn của mình, tác giả xin gửi lời tri ân sâu sắc nhất đến 02 giáo viên hướng dẫn PGS.TS Mai Quốc Chánh và TS. Đào Quang Vinh. Sự hướng dẫn tận tình, tâm huyết và trách nhiệm của các thầy đã giúp tác giả hoàn thành luận án của mình. Tác giả chân thành biết ơn trường Đại học Lao động Xã hội, Khoa sau đại học, Khoa Quản lý nguồn nhân lực và các thầy cô đã tham gia giảng dạy chương trình nghiên cứu sinh. Những kiến thức và những phương pháp mới được tiếp thu từ quá trình nghiên cứu tại trường là hành trang quan trọng giúp tác giả hoàn thành luận án. Tác giả xin chân thành cám ơn những người bạn, những đồng nghiệp, những Anh/chị là lãnh đạo trong các bệnh viện công trên địa bàn TP Hà Nội, các chuyên gia, nhà nghiên cứu, giảng viên trong lĩnh vực quản trị nhân lực và điều đã tạo điều kiện và hỗ trợ thông tin trong quá trình tác giả tìm hiểu, nghiên cứu, phân tích. Trân trọng cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã luôn sát cánh, tạo điều kiện tốt nhất để tôi học tập và hoàn thiện luận án. Xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2022 Tác giả luận án Ngô Thị Hồng Nhung iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ......................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do lựa chọn đề tài nghiên cứu ............................................................................. 1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................... 2 2.1. Mục đích nghiên cứu............................................................................................. 2 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................................................ 2 3. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................................. 3 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ................................................................................ 3 4.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................... 3 4.2. Phạm vi nghiên cứu .............................................................................................. 3 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận án ............................................................... 3 5.1. Về mặt học thuật, lý luận ...................................................................................... 3 5.2. Về mặt thực tiễn .................................................................................................... 4 6. Kết cấu của luận án .................................................................................................. 4 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ .................................... 6 ĐỘNG LỰC VÀ TẠO ĐỘNG LỰC LAO ĐỘNG CỦA ............................................. 6 ĐIỀU DƯỠNG VIÊN .................................................................................................. 6 1.1. Tổng quan các nghiên cứu về động lực lao động và tạo động lực lao động trong tổ chức nói chung ............................................................................................................ 6 1.2. Các nghiên cứu về động lực và tạo động lực lao động của điều dưỡng viên trong bệnh viện ................................................................................................................... 10 1.3. Tổng quan các nghiên cứu về giải pháp tạo động lực lao động ............................ 15 1.4. Khoảng trống nghiên cứu .................................................................................... 17 1.4.1. Đánh giá về những nghiên cứu ngoài nước và trong nước về động lực và tạo động lực lao động ...................................................................................................... 18 1.4.2. Các nội dung nghiên cứu của luận án ............................................................... 18 TÓM TẮT CHƯƠNG 1............................................................................................. 20 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ TẠO ĐỘNG LỰC LAO ĐỘNG CHO ĐIỀU DƯỠNG VIÊN TRONG BỆNH VIỆN CÔNG LẬP .................................................. 21 2.1. Điều dưỡng viên tại Bệnh viện công lập trong hệ thống y tế Việt Nam ............... 21 2.1.1. Một số khái niệm ............................................................................................. 21 2.1.1.1. Hệ thống y tế ................................................................................................. 21 2.1.1.2. Bệnh viện ...................................................................................................... 21 2.1.1.4. Điều dưỡng ................................................................................................... 23 2.1.1.5. Điều dưỡng viên ............................................................................................ 24 iv 2.1.2. Phân loại bệnh viện công lập trong hệ thống y tế Việt Nam ............................. 24 2.1.3. Vai trò của điều dưỡng viên trong bệnh viện .................................................... 25 2.2. Tạo động lực lao động cho điều dưỡng viên trong bệnh viện công lập ................ 28 2.2.1. Một số khái niệm ............................................................................................. 29 2.2.1.1 Động lực lao động .......................................................................................... 29 2.2.1.2. Tạo động lực lao động ................................................................................... 31 2.2.1.3. Tạo động lực lao động cho điều dưỡng viên .................................................. 32 2.2.2. Tiêu chí đánh giá động lực lao động của điều dưỡng viên trong bệnh viện công lập.............................................................................................................................. 32 2.2.3. Mô hình nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu của luận án ............................... 37 2.2.3.1. Cơ sở phân loại các công cụ tạo động lực lao động cho điều dưỡng viên ....... 37 2.2.3.2. Mô hình nghiên cứu ...................................................................................... 41 2.2.3.3. Giả thuyết nghiên cứu ................................................................................... 42 TÓM TẮT CHƯƠNG 2............................................................................................. 52 CHƯƠNG 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................ 53 3.1. Quy trình nghiên cứu của luận án ........................................................................ 53 3.2. Dữ liệu nghiên cứu .............................................................................................. 56 3.2.1. Dữ liệu sơ cấp .................................................................................................. 56 3.3. Phương pháp nghiên cứu ..................................................................................... 56 3.3.1. Nghiên cứu định tính ........................................................................................ 56 3.3.2. Nghiên cứu định lượng ..................................................................................... 58 3.3.2.1. Thiết kế phiếu khảo sát .................................................................................. 58 3.3.2.2. Phát triển thang đo ........................................................................................ 60 3.3.2.3. Thiết kế mẫu nghiên cứu ............................................................................... 64 3.4. Thu thập và xử lý thông tin trong nghiên cứu định lượng chính thức .................. 66 3.5. Thu thập và xử lý thông tin trong nghiên cứu định lượng bổ sung ....................... 69 TÓM TẮT CHƯƠNG 3............................................................................................. 71 CHƯƠNG 4. THỰC TRẠNG TẠO ĐỘNG LỰC LAO ĐỘNG ................................. 72 VÀ TÁC ĐỘNG CỦA CÔNG CỤ TẠO ĐỘNG LỰC ĐẾN ĐỘNG LỰC LAO ĐỘNG CỦA ĐIỀU DƯỠNG VIÊN BỆNH VIỆN CÔNG LẬP TRÊN ĐỊA BÀN TP HÀ NỘI .................................................................................................................................. 72 4.1. Một số đặc điểm nguồn nhân lực điều dưỡng của nước ta ................................... 72 4.2. Đánh giá thực trạng động lực lao động của điều dưỡng viên trong các bệnh viện công lập trên địa bàn TP Hà Nội hiện nay .................................................................. 76 4.2.1. Đánh giá động lực lao động của điều dưỡng viên trong các bệnh viện công lập trên địa bàn TP Hà Nội theo mức độ gắn bó với công việc và bệnh viện .................... 76 4.2.2. Đánh giá động lực lao động của điều dưỡng viên trong các bệnh viện công lập trên địa bàn TP Hà Nội theo “Sự nỗ lực trong công việc” .......................................... 77 v 4.2.3. Đánh giá động lực lao động của điều dưỡng viên trong các bệnh viện công lập trên địa bàn TP Hà Nội theo mức độ hài lòng công việc ............................................. 79 4.2.4 Đánh giá chung về động lực lao động của điều dưỡng viên trong các bệnh viện công lập trên địa bàn TP Hà Nội ................................................................................ 80 4.3. Kết quả nghiên cứu định lượng chính thức về đánh giá tác động của các công cụ tạo động lực đến động lực lao động của ĐDV trong bệnh viện công lập trên địa bàn TP Hà Nội ....................................................................................................................... 85 4.3.1. Thống kê mô tả tổng thể mẫu nghiên cứu ......................................................... 85 4.3.2. Kiểm định độ tin cậy của các thang đo ............................................................. 87 4.3.2.1. Kiểm định Cronbach’s Anpha cho biến phụ thuộc ......................................... 87 4.3.2.2. Kiểm định Cronbach’s Anpha cho biến độc lập ............................................. 89 4.3.2.3. Phân tích nhân tố khám phá EFA .................................................................. 94 4.3.2.4. Kiểm định phương sai trích của các nhân tố ................................................. 94 4.3.3. Kiểm định thang đo bằng phân tích yếu tố khẳng định (CFA) .......................... 98 4.3.4. Kiểm định giả thuyết nghiên cứu bằng mô hình cấu trúc tuyến tính SEM ....... 103 4.4. Thực trạng các công cụ tạo động lực tác động đến động lực lao động của điều dưỡng viên trong bệnh viện công lập trên địa bàn TP Hà Nội .................................. 109 4.4.1. Thù lao tài chính ............................................................................................ 109 4.4.2. Điều kiện và môi trường làm việc .................................................................. 114 4.4.3. Mối quan hệ với lãnh đạo ............................................................................... 116 4.4.4. Đánh giá và ghi nhận thành tích ..................................................................... 118 4.4.5. Đào tạo và phát triển nghề nghiệp .................................................................. 121 4.4.6. Mối quan hệ với đồng nghiệp ......................................................................... 124 4.4.7. Quan hệ với bệnh nhân và người nhà bệnh nhân ............................................ 126 4.4.8. Trao quyền trong công việc ............................................................................ 128 TÓM TẮT CHƯƠNG 4........................................................................................... 131 CHƯƠNG 5. LUẬN BÀN VỀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP, KIẾN NGHỊ NHẰM TẠO ĐỘNG LỰC LAO ĐỘNG CHO ĐIỀU DƯỠNG VIÊN TRONG BỆNH VIỆN CÔNG LẬP TRÊN ĐỊA BÀN TP HÀ NỘI ......................... 132 5.1. Luận bàn về kết quả nghiên cứu ........................................................................ 132 5.2. Một số giải pháp nhằm nâng cao động lực lao động của điều dưỡng viên.......... 135 5.2.1. Nhóm giải pháp về chính sách thù lao tài chính .............................................. 136 5.2.2. Nhóm giải pháp về đào tạo, bồi dưỡng và tạo cơ hội thăng tiến cho đội ngũ ĐDV ........................................................................................................................ 140 5.2.4. Hoàn thiện hoạt động đánh giá thực hiện công việc của điều dưỡng trong bệnh viện .......................................................................................................................... 148 5.2.5. Xây dựng văn hóa Bệnh viện để đẩy mạnh mối quan hệ hài hòa giữa các cá nhân trong bệnh viện ........................................................................................................ 153 vi 5.2.6. Cải thiện quan hệ giao tiếp giữa điều dưỡng với người bệnh và người nhà người bệnh ......................................................................................................................... 155 5.3. Một số kiến nghị ............................................................................................... 156 TÓM TẮT CHƯƠNG 5........................................................................................... 160 PHẦN KẾT LUẬN.................................................................................................. 161 DANH MỤC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ĐƯỢC CÔNG BỐ. ................................................................................ 162 TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................................................ 163 PHỤ LỤC ................................................................................................................ 171 vii DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 3.1. Nội dung phỏng vấn chuyên gia ................................................................. 57 Bảng 3.2. Bảng tóm tắt thang đo các công cụ tạo động lực lao động của điều dưỡng viên được đề cập bởi các nhà nghiên cứu trước và được hiệu chỉnh bởi tác giả .......... 60 Bảng 3.3. Thống kê số lượng bệnh viện công lập chia theo các tuyến ........................ 65 trên địa bàn TP Hà Nội .............................................................................................. 65 Bảng 3.4: Phân bổ mẫu khảo sát ................................................................................ 66 Bảng 4.1: Số cơ sở đào tạo ngành điều dưỡng năm 2020 ........................................... 73 Bảng 4.2: Động lực lao động của điều dưỡng viên trong bệnh viện công lập ............. 76 trên địa bàn TP Hà Nội theo mức độ gắn bó với bệnh viện ........................................ 76 Bảng 4.3: Động lực lao động của điều dưỡng viên trong bệnh viện công lập ............. 78 trên địa bàn TP Hà Nội theo sự nỗ lực trong công việc .............................................. 78 Bảng 4.4: Động lực lao động của điều dưỡng viên trong bệnh viện công lập trên địa bàn TP Hà Nội theo mức độ hài lòng công việc ......................................................... 79 Bảng 4.5: Mong muốn chuyển sang đơn vị khác theo giới tính và độ tuổi .................. 83 Bảng 4.6: Kết cấu mẫu nghiên cứu ............................................................................ 86 Bảng 4.7: Bảng tóm tắt kết quả phân tích Cronbach’s Alpha cho biến phụ thuộc ....... 87 Bảng 4.8: Bảng tóm tắt kết quả phân tích Cronbach’s Alpha cho biến phụ thuộc ....... 88 sau khi loại biến không phù hợp ................................................................................ 88 Bảng 4.9: Bảng tóm tắt kết quả phân tích Cronbach’s Alpha cho biến độc lập ........... 89 Bảng 4.10: Bảng tóm tắt kết quả phân tích Cronbach’s Alpha cho biến độc lập ......... 92 sau khi loại biến thành phần không phù hợp .............................................................. 92 Bảng 4.11: Kiểm định tính thích hợp của mô hình phân tích nhân tố.......................... 94 Bảng 4.12: Kiểm định phương sai trích của các nhân tố ............................................. 94 Bảng 4.13. Ma trận xoay các nhóm nhân tố khám phá - Biến độc lập......................... 96 Bảng 4.14: Hệ số hồi quy mô hình CFA .................................................................. 100 Bảng 4.15: Bảng hệ số tương quan ........................................................................... 102 Bảng 4.16. Bảng trọng số hồi quy chuẩn hóa ........................................................... 103 Bảng 4.17: Bảng hệ số hồi quy chưa chuẩn hóa ....................................................... 104 Bảng 4.18: Trọng số hồi quy chuẩn hóa ................................................................... 105 Bảng 4.19: Kết quả kiểm định giả thuyết nghiên cứu ............................................... 107 Bảng 4.20: Kết quả kiểm định Anova ...................................................................... 108 Bảng 4.21: Thống kê mô tả về công cụ Thù lao tài chính ......................................... 111 Bảng 4.22: Thống kê mô tả về công cụ Điều kiện và môi trường làm việc ............... 114 Bảng 4.23: Thống kê mô tả về công cụ Mối quan hệ với lãnh đạo ........................... 117 Bảng 4.24: Thống kê mô tả về công cụ đánh giá và ghi nhận thành tích ................... 119 Bảng 4.25: Thống kê mô tả biến “Đào tạo và phát triển nghề nghiệp” ..................... 122 viii Bảng 4.26: Thống kê mô tả biến “Mối quan hệ với đồng nghiệp” ............................ 124 Bảng 4.27: Thống kê mô tả về biến “Quan hệ với bệnh nhân và người nhà bệnh nhân” ................................................................................................................................ 126 Bảng 4.28: Thống kê mô tả về biến “trao quyền trong công việc” ............................ 128 Bảng 5.1. Bảng xác định hệ số năng lực của nhân viên y tế...................................... 139 ix DANH MỤC SƠ ĐỒ - BIỂU ĐỒ Sơ đồ: Sơ đồ 2.1. Công cụ tạo động lực theo quan điểm của Andrzej Borowski .................... 39 Sơ đồ 2.2. Công cụ tạo động lực lao động cho công chức .......................................... 40 Sơ đồ 2.3. Công cụ tạo động lực lao động cho bác sĩ bệnh viện công ......................... 40 Sơ đồ 2.4. Mô hình nghiên cứu tác động của công cụ tạo động lực đến động lực lao động của điều dưỡng viên bệnh viện công lập trên địa bàn TP Hà