Luận án Thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội đối với phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung bộ, Việt Nam

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH ĐỖ PHƢƠNG ANH THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI ĐỐI VỚI PHỤ NỮ Ở NÔNG THÔN CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ, VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ NHÀ NƢỚC VÀ PHÁP LUẬT HÀ NỘI - 2023 HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH ĐỖ PHƢƠNG ANH THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI ĐỐI VỚI PHỤ NỮ Ở NÔNG THÔN CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ, VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ NGÀNH: LÝ LUẬN VÀ LỊCH SỬ NHÀ NƢỚC VÀ PHÁP LUẬT Mã số: 9 38 01 06 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS,TS. NGUYỄN THỊ BÁO 2. PGS,TS. TRẦN QUANG HIỂN HÀ NỘI - 2023 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. Tác giả luận án Đỗ Phƣơng Anh DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ASXH : An sinh xã hội BCH : Ban Chấp hành BĐG : Bình đẳng giới BHTN : Bảo hiểm thất nghiệp BHXH : Bảo hiểm xã hội BHYT : Bảo hiểm y tế BNN : Bệnh nghề nghiệp CEDAW : Công ƣớc xóa bỏ phân biệt đối xử với phụ nữ dƣới mọi hình thức HĐND : Hội đồng nhân dân HTX : Hợp tác xã KVPCT : Khu vực phi chính thức NCS : Nghiên cứu sinh NLĐ : Ngƣời lao động NSDLĐ : Ngƣời sử dụng lao động TNLĐ : Tai nạn lao động UBND : Ủy ban nhân dân WB : Ngân hàng thế giới XHCN : Xã hội chủ nghĩa MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI ĐỐI VỚI PHỤ NỮ Ở NÔNG THÔN 8 1.1. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án 8 1.2. Đánh giá chung tình hình nghiên cứu và những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu 21 Chƣơng 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI ĐỐI VỚI PHỤ NỮ Ở NÔNG THÔN VIỆT NAM 27 2.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò của thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội đối với phụ nữ ở nông thôn Việt Nam 27 2.2. Nội dung pháp luật và hình thức thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội đối với phụ nữ ở nông thôn Việt Nam 41 2.3. Điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội đối với phụ nữ ở nông thôn Việt Nam 53 2.4. Thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội đối với phụ nữ ở nông thôn một số nƣớc trên thế giới và giá trị tham khảo đối với Việt Nam 61 Chƣơng 3: YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG, THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT VÀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI ĐỐI VỚI PHỤ NỮ Ở NÔNG THÔN CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ, VIỆT NAM 71 3.1. Các yếu tố ảnh hƣởng đến thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội đối với phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ, Việt Nam 71 3.2. Thực trạng pháp luật về bảo hiểm xã hội đối với phụ nữ ở nông thôn Việt Nam 79 3.3. Thực trạng thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội đối với phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ, Việt Nam 93 Chƣơng 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI ĐỐI VỚI PHỤ NỮ Ở NÔNG THÔN CÁC TỈNH BẮC TRUNG BỘ, VIỆT NAM 120 4.1. Quan điểm bảo đảm thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội đối với phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ, Việt Nam 120 4.2. Giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội đối với phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ, Việt Nam 127 KẾT LUẬN 150 DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN 153 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 154 PHỤ LỤC 164 DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 3.1. Lực lƣợng lao động 6 tỉnh Bắc Trung Bộ phân theo khu vực/giới tính 73 Bảng 3.2. Thu nhập bình quân đầu ngƣời/tháng theo giá hiện hành phân theo nguồn thu (cả nam và nữ) 74 Bảng 3.3. Nhu cầu tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện 79 Bảng 3.4. Các nguồn thông tin mà phụ nữ tiếp cận 101 Bảng 3.5. Tổng hợp số liệu phụ nữ ở nông thôn tham gia bảo hiểm xã hội ở một số tỉnh Bắc Trung Bộ 102 Bảng 3.6. Số tiền nợ đọng bảo hiểm xã hội của các đơn vị sử dụng lao động ở các tỉnh Bắc Trung Bộ 109 DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 3.1. Tỷ lệ tham gia bảo hiểm xã hội trong tổng số lao động nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ 77 Biểu đồ 3.2. Sự tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc/bảo hiểm xã hội tự nguyện của phụ nữ các tỉnh Bắc Trung Bộ 112 Biểu đồ 3.3. Tỷ lệ phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ đƣợc hƣởng chế độ trợ cấp thai sản 113 DANH MỤC CÁC HỘP Trang Hộp 3.1. Kinh nghiệm trong công tác tuyên truyền, vận động phụ nữ tham gia bảo hiểm xã hội 102 Hộp 3.2. Vi phạm điển hình của đơn vị sử dụng lao động ở một số tỉnh Bắc Trung Bộ 108 Hộp 3.3. Khó khăn trong quản lý đóng bảo hiểm xã hội cho ngƣời lao động đối với các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ 109 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Bảo hiểm xã hội (BHXH) đƣợc hiểu là sự bảo đảm hoặc thay thế cho những thu nhập bị mất hoặc bị giảm của ngƣời lao động khi thai sản, về già hoặc khi gặp rủi ro (nhƣ ốm đau, tai nạn lao động (TNLĐ), chết...) trên cơ sở đóng quỹ của ngƣời lao động và ngƣời sử dụng lao động (NSDLĐ) cho cơ quan BHXH trƣớc khi xảy ra những biến cố đó. Để tổ chức triển, khai có hiệu quả các chính sách, chế độ BHXH cho ngƣời lao động (NLĐ), thì việc ban hành pháp luật và tổ chức thực hiện pháp luật về BHXH là một trong những biện pháp, cách thức quan trọng mà bất kỳ Nhà nƣớc nào cũng phải tiến hành nhằm bảo đảm quyền con ngƣời, quyền cơ bản của công dân, thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, góp phần cho sự phát triển bền vững của đất nƣớc. Trên bình diện quốc tế, do nhiều nguyên nhân khách quan, chủ quan nên một số quyền của phụ nữ ở nông thôn trong đó có quyền tham gia BHXH chƣa đƣợc bảo đảm đầy đủ, còn chịu nhiều thiệt thòi so với nam giới và với phụ nữ ở khu vực thành thị. Khuyến nghị chung số 34 về quyền của phụ nữ ở nông thôn cũng chỉ rõ: “Quyền và lợi ích của phụ nữ ở nông thôn không đƣợc ghi nhận trong các luật, các chính sách quốc gia hoặc ngay cả khi đã có quy định trong hệ thống pháp luật thì cũng chƣa đƣợc thực hiện đầy đủ trên thực tế” [100]. Vì vậy, phụ nữ ở nông thôn đƣợc coi là một trong những đối tƣợng yếu thế trong xã hội. Ở Việt Nam, BHXH đƣợc coi là “một trong những trụ cột của chính sách an sinh xã hội (ASXH), góp phần thực hiện tiến bộ và công bằng xã hội, bảo đảm ổn định chính trị - xã hội và phát triển kinh tế - xã hội” [8]. Vì vậy, Đảng và Nhà nƣớc ta đã luôn quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng và thực hiện chính sách ASXH, bảo đảm tiến bộ và công bằng xã hội, coi đó vừa là mục tiêu, vừa là động lực phát triển bền vững đất nƣớc, thể hiện tính ƣu việt, bản chất tốt đẹp của chế độ ta. Việc ban hành và tổ chức thực hiện chính sách, pháp luật về ASXH nói chung, BHXH nói riêng đã đạt đƣợc nhiều thành tựu quan trọng nhƣ: Hệ thống chính sách pháp luật về BHXH từng bƣớc đƣợc hoàn thiện, ngày càng đồng bộ, phù hợp với thực tế đất 2 nƣớc và thông lệ quốc tế; đối tƣợng tham gia BHXH ngày càng đƣợc mở rộng, số ngƣời đƣợc hƣởng BHXH không ngừng tăng lên; năng lực, hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nƣớc về BHXH đƣợc nâng lên; việc giải quyết chế độ, chính sách cho ngƣời lao động có nhiều tiến bộ. Đối với, phụ nữ ở nông thôn là lực lƣợng lao động đông đảo, đóng vai trò quan trọng trong sản xuất nông nghiệp, quyết định sự thành công của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH, HĐH) nông nghiệp, nông thôn. Riêng ở các tỉnh Bắc Trung Bộ, lực lƣợng lao động nữ ở nông thôn chiếm chiếm tỷ lệ 79,28% và cao hơn so với tỷ lệ trung bình của cả nƣớc (67,6%) [77]. Những năm qua, việc thực hiện pháp luật về BHXH đối với nhóm lao động nữ ở nông thôn đã đƣợc các cấp ủy đảng, chính quyền địa phƣơng quan tâm chỉ đạo thực hiện. Do đó, phụ nữ nông thôn đã có cơ hội tiếp cận và tham gia hệ thống BHXH; Nhà nƣớc đã thực hiện khá đầy đủ và kịp thời các chế độ BHXH, bảo đảm quyền của phụ nữ, góp phần quan trọng trong thực hiện bình đẳng giới (BĐG), phát triển hài hòa giữa các vùng đô thị/nông thôn, đồng bằng/miền núi. Tuy nhiên, hiện nay, việc tham gia và thụ hƣởng chế độ BHXH của phụ nữ ở nông thôn Việt Nam nói chung, các tỉnh Bắc Trung Bộ gặp nhiều khó khăn, rào cản do: pháp luật về BHXH còn nhiều khoảng trống chƣa đảm bảo đƣợc các quyền ASXH cơ bản của phụ nữ ở nông thôn; việc tổ chức thực hiện pháp luật về BHXH chƣa có biện pháp đặc thù cho lao động nữ ở nông thôn; các chủ thể thực hiện pháp luật về BHXH chƣa phát huy hết vai trò, trách nhiệm của mình; tình trạng vi phạm pháp luật về BHXH còn xảy ra khá phổ biến... Thời gian qua, vấn đề quyền con ngƣời, quyền bình đẳng và quyền bảo đảm ASXH cho phụ nữ ở nông thôn; thực hiện pháp luật BHXH đã đƣợc các cơ quan quản lý, các nhà khoa học quan tâm nghiên cứu, song đến nay vấn đề thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn Việt Nam nói chung, ở các tỉnh Bắc Trung Bộ nói riêng vẫn còn là khoảng trống cần đƣợc quan tâm nghiên cứu xây dựng khung lý thuyết; đánh giá thực trạng và đƣa ra các quan điểm giải pháp nhằm bảo đảm cho phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ đƣợc tiếp cận và thụ hƣởng đầy đủ các quyền về BHXH, góp phần ổn định, tạo dựng cuộc sống ấm no, hạnh phúc, bảo đảm BĐG, công bằng và tiến bộ xã hội cho phụ nữ ở nông thôn. 3 Từ những lý do trên cho thấy, việc lựa chọn đề tài “Thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội đối với phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ, Việt Nam” làm đề tài luận án tiến sĩ ngành Lý luận và lịch sử Nhà nƣớc và pháp luật là có tính cấp thiết, có ý nghĩa lý luận và thực tiễn. 2. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở làm sáng tỏ lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ, luận án nêu quan điểm, đề xuất giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn ở các tỉnh Bắc Trung Bộ, Việt Nam trong thời gian tới. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt đƣợc mục đích nêu trên, luận án có nhiệm vụ sau: Một là, nghiên cứu, đánh giá tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án: tình hình nghiên cứu trong nƣớc, ở nƣớc ngoài, rút ra những vấn đề đã đƣợc các công trình nghiên cứu làm rõ có thể kế thừa trong luận án và những vấn để luận án cần tiếp tục nghiên cứu. Hai là, nghiên cứu cơ sở lý luận thực hiện pháp luật về BHXH: khái niệm, đặc điểm, vai trò, nội dung pháp luật, hình thức thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn; điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn; thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn một số nƣớc trên thế giới và giá trị tham khảo đối với Việt Nam. Ba là, đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ, Việt Nam: chỉ ra các yếu tố ảnh hƣởng, ƣu điểm, hạn chế của pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn; ƣu điểm, hạn chế của hình thức thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ và nguyên nhân. Bốn là, nêu các quan điểm và đề xuất giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ, Việt Nam. 4 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của luận án là thực hiện pháp luật về BHXH đối phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ, Việt Nam. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về nội dung: Bảo hiểm xã hội là đối tƣợng nghiên cứu của nhiều ngành khoa học với nhiều cách tiếp cận khác nhau. Luận án nghiên cứu thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ, Việt Nam dƣới góc độ khoa học pháp lý và phù hợp với ngành lý luận và lịch sử nhà nƣớc và pháp luật. - Phạm vi về không gian: Luận án nghiên cứu và đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ, Việt Nam gồm 06 tỉnh: Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên Huế. - Phạm vi về thời gian: Luận án nghiên cứu thực trạng thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn từ khi Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 có hiệu lực ngày 01/01/2016, các số liệu đƣợc thu thập, phân tích, xử lý và đánh giá từ năm 2016 đến 09 tháng đầu năm 2022. 4. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận Luận án đƣợc nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam và chính sách, pháp luật của Nhà nƣớc ta về pháp luật, thực hiện pháp luật, thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội; bảo đảm quyền con ngƣời, quyền ASXH cho ngƣời dân; bảo đảm quyền của phụ nữ và các đối tƣợng yếu thế trong xã hội; bảo đảm sự phát triển hài hòa, bền vững giữa các vùng nông thôn và đô thị, trong xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam hiện nay. Đồng thời vận dụng các lý thuyết về BHXH để phân tích, luận giải khái niệm về thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn Việt Nam; đặc điểm thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn; vai trò thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn, các điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn...) 5 4.2. Phương pháp nghiên cứu Trên cơ sở phƣơng pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử của triết học Mác - Lênin, luận án sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể nhƣ: Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp; phƣơng pháp logic; phƣơng pháp lịch sử; phƣơng pháp thống kê; phƣơng pháp điều tra xã hội học. Cụ thể: - Phương pháp phân tích, tổng hợp đƣợc sử dụng để phân tích tài liệu sơ cấp và tài liệu thứ cấp, đƣa ra nhận xét đánh giá về tình hình nghiên cứu tại Chƣơng 1; nghiên cứu các khái niệm, đặc điểm, vai trò của thực hiện pháp luật về BXH đối với phụ nữ ở nông thôn; các điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn tại Chƣơng 2; phân tích thực trạng thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ và nguyên nhân; tổng hợp các số liệu về thực hiện pháp luật BHXH của 6 tỉnh Bắc Trung Bộ tại Chƣơng 3. - Phương pháp logic đƣợc sử dụng để đảm bảo tính logic của các nội dung nghiên cứu trong suốt 04 chƣơng của luận án. Chƣơng 1 từ một khảo cứu tổng quan các công trình đã công bố có liên quan đến đề tài luận án chỉ ra những vấn đề luận án cần tiếp tục làm rõ; Chƣơng 2, luận án nghiên cứu cơ sở lý luận thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn, bao gồm: Khái niệm, đặc điểm, vai trò; nội dung pháp luật, hình thức thực hiện pháp luật; các điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn. Trên cơ sở đó, tại Chƣơng 3, luận án đánh giá điều kiện về tự nhiên; điều kiện về kinh tế - văn hóa - xã hội; tổ chức bộ máy BHXH ở các tỉnh Bắc Trung Bộ có ảnh hƣởng đến thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn; đánh giá ƣu điểm, hạn chế của pháp luật về BHXH; ƣu điểm, hạn chế của hình thức thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn và nguyên nhân. Từ đó đƣa ra các quan điểm và giải pháp nhằm bảo đảm thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ, Việt Nam tại Chƣơng 4. - Phương pháp lịch sử đƣợc sử dụng trong đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ, Việt Nam từ năm 2016 đến nay; làm rõ bối cảnh hiện nay khi đời sống của phụ nữ ở nông 6 thôn chịu ảnh hƣởng nặng nề của thiên tai, dịch bệnh, biến đổi khí hậu, nền kinh tế suy thoái... - Phương pháp thống kê đƣợc sử dụng chủ yếu ở Chƣơng 3 để tính toán, phân tích, tổng hợp các số liệu về dân cƣ, lao động, thu nhập, việc làm; số phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ tham gia, chƣa tham gia BHXH; số liệu về thu, chi, xử lý vi phạm, số tiền nợ quỹ BHXH... từ các báo cáo thực hiện nhiệm vụ hàng năm của cơ quan BHXH các tỉnh Bắc Trung Bộ. Từ đó có những nhận định đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn bảo đảm khách quan, toàn diện. - Phương pháp điều tra xã hội học đƣợc sử dụng để thu thập thông tin từ 600 phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ (gồm những phụ nữ đang tham gia BHXH; chƣa tham gia BHXH) nhằm nắm bắt tâm tƣ, nguyện vọng, vƣớng mắc, khó khăn trong quá trình đóng và thụ hƣởng chế độ BHXH; từ đó chứng minh, luận giải sâu sắc thực trạng đã nêu ở Chƣơng 3; tiếp nhận những ý kiến, sáng kiến của NLĐ để đƣa ra các quan điểm, giải pháp đảm bảo tính khả thi ở Chƣơng 4. Có thể nói, luận án sử dụng nhiều phƣơng pháp nghiên cứu và kết hợp, linh hoạt các phƣơng pháp trong mỗi chƣơng để giải quyết thấu đáo các vấn đề nêu trong luận án. 5. Những đóng góp mới của luận án Dƣới góc độ lý luận chung về Nhà nuớc và Pháp luật, Luận án là công trình đầu tiên nghiên cứu một cách tƣơng đối có hệ thống thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ, Việt Nam. Luận án có những đóng góp mới về khoa học, đó là: - Luận án đã xây dựng đƣợc khái niệm, đặc điểm, vai trò của thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn; phân tích làm rõ nội dung pháp luật, hình thức thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn; các điều kiện bảo đảm thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn, Việt Nam. - Luận án phân tích, đánh giá một cách toàn diện những ƣu điểm, hạn chế của pháp luật về BHXH; ƣu điểm, hạn chế và nguyên nhân trong thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ, Việt Nam. 7 - Luận án đƣa ra quan điểm và đề xuất các giải pháp bảo đảm thực hiện pháp luật về BHXH đối với phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ, Việt Nam hiện nay. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài - Về lý luận, kết quả nghiên cứu của luận án góp phần hoàn thiện lý luận về thực hiện pháp luật về BHXH nói chung, đối với phụ nữ ở nông thôn nói riêng; chỉ rõ thực trạng thực hiện pháp luật về BHXH với phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ, Việt Nam; đề xuất các giải pháp góp phần thực hiện tốt chính sách, pháp luật về BHXH của Đảng và Nhà nƣớc; bảo đảm quyền ASXH cho ngƣời dân nói chung, cho các đối tƣợng yếu thế trong đó có phụ nữ ở nông thôn các tỉnh Bắc Trung Bộ nói riêng. - Về thực tiễn, kết quả nghiên cứu của luận án là tài liệu có giá trị tham khảo cho các cơ quan quản lý nhà nƣớc về BHXH, cơ quan BHXH các tỉnh Bắc Trung Bộ; các tổ chức, cá nhân có thẩm quyền trong quá trình ban hành các văn bản, tổ chức thực hiện các chính sách, pháp luật về BHXH; góp phần thực hiện tốt hơn chính sách, pháp luật về BĐG, bảo đảm quyền của phụ nữ ở nông thôn; đồng thời có giá trị tham khảo trong công tác nghiên cứu, giảng dạy ở các cơ sở đào tạo chuyên môn có liên quan đến đề tài. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục công trình khoa học của tác giả liên quan đến luận án, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung luận án đƣợc kết cấu gồm 04 chƣơng, 11 tiết. 8 Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ BẢO HIỂM XÃ HỘI ĐỐI VỚI PHỤ NỮ Ở NÔNG THÔN 1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1.1. Các nghiên cứu lý luận về thực hiện pháp luật về bảo hiểm xã hội đối với phụ nữ ở nông thôn 1.1.1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước Hiện nay, có rất nhiều nghiên cứu lý luận có liên quan đến đề tài luận án theo mức độ từ xa tới gần và ở nhiều chuyên ngành khác nhau nhƣ các nghiên cứu về bảo đảm quyền cho phụ nữ ở nông thôn Việt Nam; về thực hiện BHXH (gồm chế độ BHXH bắt buộc và BHXH tự nguyện); thực hiện pháp luật về BHXH cho NLĐ nói chung, cho lao động ở khu vực phi chính thức (KVPCT) nói riêng... Tuy nhiên, do yêu cầu về dung lƣợng nên Luận án chỉ tập trung đánh giá tổng quan tình hình nghiên cứu lý luận ở các nhóm công trình về bảo đảm quyền của phụ nữ ở nông thôn và thực hiện chế độ BHXH đối với lao động ở KVPCT. Các công trình nghiên cứu, báo cáo khoa học, luận án, luận văn, bài báo, tạp chí... đã xây dựng đƣợc khung lý thuyết khá hoàn chỉnh về phụ nữ ở nông thôn nhƣ: khái niệm, đặc điểm, vai trò; các điều kiện/yếu tố ảnh hƣởng đến tiếp cận và thụ hƣởng quyền của phụ nữ ở nông thôn. - Cuốn sách “Xây dựng Nông thôn mới những vấn đề lý luận và thực tiễn”, do Vũ Văn Phúc