Luận án Tổ chức kế toán quản trị chi phí vận tải hàng hóa trong các công ty vận tải đường bộ Việt Nam
Dịch vụ vận tải ñường bộ có vị trí quan trọng trongnền kinh tế quốc dân, là cầu nối giữa các vùng kinh tế trong nước, góp phần ñángkể vào sự phát triển kinh tế - xã hội. Cùng với sự phát triển của sản xuất và lưu thông hàng hoá, nhu cầu về vận chuyển hàng hoá cho sản xuất và tiêu dùng ngày càng tăng. Thời gian qua cho thấy, các công ty vận tải ñã phát triển không ngừng cả về quy mô cũng như các dịch vụ cung cấp. Hiện nay, ở Việt Nam cũng như trên thế giới, các công ty kinh doanh dịch vụ vận tải ñược chia thành vận tải hàng không, vận tải ñường sắt, vận tải ñường biển và vận tải ñường bộ. Các công ty vận tải ñường bộ Việt Nam có ñặc ñiểm là cung cấp dịch vụ rộng khắp trên toàn quốc, cũng như các công ty kinhdoanh dịch vụ khác, quá trình sản xuất của các công ty vận tải ñường bộ không tập trung mà diễn ra ở khắp nơi vì vậy rất khó kiểm soát chi phí phát sinh. Hơn nữa, trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế, các công ty vận tải ñều chịu sự cạnh tranh gay gắt với các công ty vận tải khác trong và ngoài nước. ðể tồn tại và phát triển, các công ty vận tải phải không ngừng sử dụng có hiệu quả các nguồn lực ñể nâng cao hiệu qủa sản xuất kinh doanh. Muốn thực hiện ñược mục tiêu ñó, ñòi hỏi các công ty vận tải ñườngbộ phải cải tiến, ñổi mới công tác quản lý, phương thức kinh doanh cũng như hệ thống các công cụ quản lý, trong ñó có kế toán. Trong những năm qua, công tác kế toán của nước ta nói chung và tại các công ty kinh doanh dịch vụ vận tải ñường bộ nói riêng ñãkhông ngừng ñược cải tiến, hoàn thiện, tiếp cận các thông lệ, chuẩn mực quốc tế, từng bước ñáp ứng ñược yêu cầu về quản lý trong hội nhập kinh tế quốc tế. Tuy nhiên, hệ thống kế toán của các công ty vận tải ñường bộ nhìn chung mới chỉ ñề cập chủ yếu ñến kế toán tài chính còn kế toán quản trị nói chung và kế toán quản trị chi phí nói riêng vẫn ñang là vấn ñề khá mới mẻ cả về nhận thức và tổ chức thực hiện. Vì vậy, tác giả nghiên cứu ñề tài “Tổ chức kế toán quản trị chi phí vận tải hàng hoá trong các công ty vận tải ñường bộ Việt Nam” làm luận án tiến sỹ.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận án Tổ chức kế toán quản trị chi phí vận tải hàng hóa trong các công ty vận tải đường bộ Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
i
BéBé gi¸ogi¸o dôcdôc vµvµ ®µo®µo t¹ot¹o
Tr−êngTr−êng ®¹i®¹i hächäc kinhkinh tÕtÕ quècquèc d©nd©n
-------- --------
NguyÔn thÞ ngäc lan
Tæ CHøC KÕ TO¸N QU¶N TRÞ CHI PHÝ vËn t¶i h ng hãa
trong c¸c c«ng ty vËn t¶i ®−êng bé viÖt nam
Chuyªn ngµnh: KÕ to¸n (KÕ TO¸N, KiÓm to¸n vµ Ph©n tÝch)
M· sè: 62.34.30.01
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
1. pgs.ts. nguyÔn ngäc quang
2. pgs.ts. nguyÔn n¨ng phóc
HµHµ néi,néi, n¨mn¨m 20122012
i
L I CAM ðOAN
Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên c u c a
riêng tôi. Các s li u nêu trong Lu n án là hoàn toàn
trung th c. Nh ng k t lu n khoa h c c a Lu n án chưa
t ng ñư c ai công b trong b t kỳ công trình nào khác.
TÁC GI LU N ÁN
Nguy n Th Ng c Lan
ii
M C L C
TRANG PH BÌA
L I CAM ðOAN
DANH M C CÁC CH VI T T T
DANH M C B NG, BI U, SƠ ð
M C L C
L I M ð U ......................................................................................................................8
CHƯƠNG 1: CƠ S LÝ LU N V T CH C K TOÁN QU N TR CHI PHÍ
TRONG CÁC DOANH NGHI P KINH DOANH D CH V ......................................17
1.1. ð c ñi m ho t ñ ng kinh doanh d ch v nh hư ng t i t ch c k toán
qu n tr chi phí ...................................................................................................... 17
1.1.1. ð c ñi m v ho t ñ ng kinh doanh d ch v ................................................ 17
1.1.2. ð c ñi m v chi phí kinh doanh và giá thành d ch v ............................... 19
1.2. T ch c k toán qu n tr chi phí trong doanh nghi p kinh doanh d ch
v ............................................................................................................................. 20
1.2.2. K toán qu n tr chi phí trong doanh nghi p kinh doanh d ch v ............. 21
1.2.4. Yêu c u t ch c k toán qu n tr chi phí trong doanh nghi p kinh doanh
d ch v ..................................................................................................................... 24
1.2.5. Nguyên t c t ch c k toán qu n tr chi phí trong doanh nghi p kinh
doanh d ch v .......................................................................................................... 25
1.2.6. Các nhân t nh hư ng ñ n t ch c k toán qu n tr chi phí trong doanh
nghi p kinh doanh d ch v [37,77]........................................................................ 27
1.3. N i dung t ch c k toán qu n tr chi phí trong doanh nghi p kinh
doanh d ch v ......................................................................................................... 30
1.3.1. T ch c b máy k toán qu n tr chi phí trong doanh nghi p kinh doanh
d ch v ..................................................................................................................... 30
1.3.2. T ch c thu nh n thông tin ban ñ u v k toán qu n tr chi phí trong doanh
nghi p kinh doanh d ch v ..................................................................................... 36
1.3.3. T ch c phân tích, x lý và cung c p thông tin v k toán qu n tr chi phí
trong doanh nghi p kinh doanh d ch v ................................................................ 37
1.4. ð c ñi m t ch c k toán qu n tr chi phí v n t i hàng hoá trong các
công ty v n t i ñư ng b ...................................................................................... 63
1.4.1. Chi phí v n t i hàng hoá và phân lo i chi phí v n t i hàng hoá ................ 63
iii
1.4.2. T ch c h th ng ñ nh m c chi phí và l p d toán chi phí........................ 64
1.5. T ch c k toán qu n tr chi phí c a m t s nư c phát tri n và bài h c
kinh nghi m cho các doanh nghi p kinh doanh d ch v Vi t Nam........... 69
1.5.1. T ch c k toán qu n tr chi phí c a m t s nư c phát tri n..................... 69
1.5.2. Bài h c kinh nghi m t ch c k toán qu n tr chi phí cho các doanh nghi p
kinh doanh d ch v Vi t Nam............................................................................. 75
CHƯƠNG 2 : TH C TR NG T CH C K TOÁN QU N TR CHI PHÍ V N T I
HÀNG HOÁ TRONG CÁC CÔNG TY V N T I ðƯ NG B VI T NAM...........79
2.1. T ng quan v các công ty v n t i hàng hoá ñư ng b Vi t Nam ...... 79
2.1.1. L ch s hình thành và phát tri n c a v n t i hàng hoá ñư ng b [55]........ 79
2.1.2. ð c ñi m ho t ñ ng s n xu t kinh doanh và t ch c b máy c a các
công ty v n t i ñư ng b Vi t Nam............................................................... 82
2.1.3. ð c ñi m cơ ch tài chính nh hư ng t i t ch c k toán qu n tr chi
phí.................................................................................................................... 93
2.2. Th c tr ng t ch c k toán qu n tr chi phí v n t i hàng hoá trong
các công ty v n t i ñư ng b Vi t Nam ...................................................... 95
2.2.1. Th c tr ng t ch c b máy k toán qu n tr chi phí trong các công ty
v n t i ñư ng b Vi t Nam............................................................................. 96
2.2.2. Th c tr ng t ch c thu nh n thông tin ban ñ u v k toán qu n tr chi
phí trong các công ty v n t i ñư ng b Vi t Nam.......................................... 96
2.2.3. Th c tr ng t ch c phân tích, x lý và cung c p thông tin v k toán
qu n tr chi phí trong các công ty v n t i ñư ng b Vi t Nam....................... 98
2.3. ðánh giá th c tr ng t ch c k toán qu n tr chi phí v n t i hàng
hoá trong các công ty v n t i ñư ng b Vi t Nam............................... 120
2.3.1. T ng h p k t qu kh o sát................................................................ 120
2.3.2. ðánh giá k t qu kh o sát................................................................. 120
CHƯƠNG 3: HOÀN THI N T CH C K TOÁN QU N TR CHI PHÍ V N T I
HÀNG HOÁ TRONG CÁC CÔNG TY V N T I ðƯ NG B VI T NAM.........129
3.1. ð nh hư ng phát tri n c a ngành v n t i ñư ng b Vi t Nam....... 129
3.1.1. Quan ñi m phát tri n c a ngành giao thông v n t i ........................... 129
3.1.2. Chi n lư c phát tri n v n t i và d ch v v n t i trong chi n lư c phát
tri n ngành..................................................................................................... 130
iv
3.2. S c n thi t, nguyên t c và yêu c u hoàn thi n t ch c k toán qu n
tr chi phí v n t i hàng hoá trong các công ty v n t i ñư ng b Vi t Nam
....................................................................................................................... 132
3.2.1. S c n thi t ph i t ch c k toán qu n tr chi phí v n t i hàng hoá trong
các công ty v n t i ñư ng b Vi t Nam........................................................ 133
3.2.2. Nguyên t c hoàn thi n t ch c k toán qu n tr chi phi v n t i hàng hoá
trong các công ty v n t i ñư ng b Vi t Nam .............................................. 134
3.2.3. Yêu c u c a vi c hoàn thi n t ch c k toán qu n tr chi phí v n t i
hàng hoá trong các công ty v n t i ñư ng b Vi t Nam............................... 135
3.3. Gi i pháp hoàn thi n t ch c k toán qu n tr chi phí v n t i hàng
hoá trong các công ty v n t i ñư ng b Vi t Nam................................... 137
3.3.1. Hoàn thi n t ch c b máy k toán qu n tr chi phí trong các công ty
v n t i ñư ng b Vi t Nam........................................................................... 137
3.3.2. Hoàn thi n t ch c thu nh n thông tin ban ñ u v k toán qu n tr chi
phí trong các công ty v n t i ñư ng b Vi t Nam........................................ 139
3.3.3. Hoàn thi n t ch c, phân tích, x lý và cung c p thông tin v k toán
qu n tr chi phí trong các công ty v n t i ñư ng b Vi t Nam..................... 142
3.4. ði u ki n ñ th c hi n các gi i pháp.................................................. 173
3.4.1. ð i v i Nhà nư c................................................................................ 173
3.4.2. ð i v i các doanh nghi p v n t i ñư ng b ....................................... 175
K T LU N ......................................................................................................................179
DANH M C CÁC CÔNG TRÌNH C A TÁC GI ....................................................180
TÀI LI U THAM KH O...............................................................................................180
v
DANH M C CÁC CH VI T T T
Ch vi t t t Di n gi i
ABC : Active Base Costing
BHTN : B o hi m th t nghi p
BHXH : B o hi m xã h i
BHYT : B o hi m y t
BTC : B Tài chính
CCDC : Công c d ng c
CPNCTT : Chi phí nhân công tr c ti p
CPNVLTT : Chi phí nguyên v t li u tr c ti p
CPSXC : Chi phí s n xu t chung
CVP : Chi phí – Kh i lư ng – L i nhu n
DNNN : Doanh nghi p Nhà nư c
DNVT : Doanh nghi p v n t i
GTGT : Giá tr gia tăng
GTSP : Giá thành s n ph m
KC : Kaizen Costing
KHTSCð : Kh u hao tài s n c ñ nh
KMCP : Kho n m c chi phí
KPCð : Kinh phí công ñoàn
KTQT : K toán qu n tr
KTTC : K toán tài chính
LN : L i nhu n
NVL : Nguyên v t li u
NVLTT : Nguyên v t li u tr c ti p
SXKD : S n xu t kinh doanh
TC. : Target Costing
TKKT : Tài kho n k toán
TSCð : Tài s n c ñ nh
vi
DANH M C B NG, ð TH , SƠ ð
B NG
B ng 2.1. M c lương c ñ nh c a lái xe, ph xe năm 2010............................................99
B ng 2.2: ð nh m c chi phí nhiên li u tr c ti p năm 2010...........................................107
B ng 2.3: H s quy ñ i ñư ng tiêu chu n tính bình quân cho các
tuy n hành trình – Năm 2010 ..........................................................................................107
B ng 2.4: ð nh m c tiêu hao d u nh n năm 2010.........................................................109
B ng 2.5: ð nh m c ñơn giá ti n lương s n ph m t i công ty C ph n
v n t i ô tô s 2 (ñ ng/1.000 ñ ng doanh thu) – Năm 2010 .........................................110
B ng 2.6: B ng ñ nh m c trích trư c chi phí săm l p t i công ty v n
t i ô tô s 2 – Năm 2010 ..................................................................................................113
B ng 2.7: Báo cáo tình hình nhiên li u tiêu hao.............................................................118
Tr m xe 204 – Tháng 10/2010 ........................................................................................118
B ng 3.1: Phân lo i chi phí theo m c ñ ho t ñ ng Công ty v n t i ô
tô s 2 tháng 10/2010 .......................................................................................................143
B ng 3.2: Phân lo i chi phí theo cách ng x c a chi phí.............................................144
B ng 3.3: D toán chi phí nhiên li u tr c ti p tháng 10 năm 2010 ..............................149
t i công ty V n t i s 2.....................................................................................................149
B ng 3.4: D toán linh ho t chi phí nhiên li u tr c ti p................................................152
tháng 10 năm 2010 t i công ty V n t i s 2....................................................................152
B ng 3.5: B ng phân b chi phí cho các ho t ñ ng tháng 5/2010 ................................153
B ng 3.6: Báo cáo tình hình th c hi n chi phí trung tâm chi phí..................................167
B ng 3.7: Báo cáo d toán trung tâm l i nhu n.............................................................168
B ng 3.10: B ng phân tích chi phí s n xu t kinh doanh d ch v ...................................................171
B ng 3.11 : B ng báo cáo k t qu ho t ñ ng kinh doanh..............................................172
vii
ð TH
ð th 3.1: Phân tích m i quan h gi a chi phí – kh i lư ng – l i nhu n....................156
ð th 3.2: Phân tích m i quan h gi a chi phí – kh i lư ng – l i nhu n....................161
c a ñ i v n t i s 1 ...........................................................................................................161
ð th 3.3: Phân tích m i quan h gi a chi phí – kh i lư ng – l i nhu n....................162
c a ñ i v n t i s 2 ...........................................................................................................162
ð th 3.4: Phân tích m i quan h gi a chi phí – kh i lư ng – l i nhu n....................163
c a ñ i v n t i s 3 ...........................................................................................................163
SƠ ð
Sơ ñ 1.1: Mô hình t ch c b máy k toán chi phí k t h p...........................................33
Sơ ñ 1.2: Mô hình t ch c b máy k toán chi phí tách bi t .........................................34
Sơ ñ 1.3: Mô hình t ch c b máy k toán chi phí h n h p..........................................35
Sơ ñ 2.1: Quy trình t ch c ho t ñ ng kinh doanh d ch v v n t i hàng hoá ñư ng b
.............................................................................................................................................86
Sơ ñ 3.1: Mô hình t ch c b máy k toán k t h p .....................................................138
L I M ð U
1. Tính c p thi t c a ñ tài
D ch v v n t i ñư ng b có v trí quan tr ng trong n n kinh t qu c dân, là c u
n i gi a các vùng kinh t trong nư c, góp ph n ñáng k vào s phát tri n kinh t xã
h i. Cùng v i s phát tri n c a s n xu t và lưu thông hàng hoá, nhu c u v v n chuy n
hàng hoá cho s n xu t và tiêu dùng ngày càng tăng. Th i gian qua cho th y, các công
ty v n t i ñã phát tri n không ng ng c v quy mô cũng như các d ch v cung c p.
Hi n nay, Vi t Nam cũng như trên th gi i, các công ty kinh doanh d ch v v n t i
ñư c chia thành v n t i hàng không, v n t i ñư ng s t, v n t i ñư ng bi n và v n t i
ñư ng b . Các công ty v n t i ñư ng b Vi t Nam có ñ c ñi m là cung c p d ch v
r ng kh p trên toàn qu c, cũng như các công ty kinh doanh d ch v khác, quá trình s n
xu t c a các công ty v n t i ñư ng b không t p trung mà di n ra kh p nơi vì v y r t
khó ki m soát chi phí phát sinh. Hơn n a, trong xu th h i nh p kinh t qu c t , các
công ty v n t i ñ u ch u s c nh tranh gay g t v i các công ty v n t i khác trong và
ngoài nư c. ð t n t i và phát tri n, các công ty v n t i ph i không ng ng s d ng có
hi u qu các ngu n l c ñ nâng cao hi u q a s n xu t kinh doanh. Mu n th c hi n
ñư c m c tiêu ñó, ñòi h i các công ty v n t i ñư ng b ph i c i ti n, ñ i m i công tác
qu n lý, phương th c kinh doanh cũng như h th ng các công c qu n lý, trong ñó có
k toán.
Trong nh ng năm qua, công tác k toán c a nư c ta nói chung và t i các công
ty kinh doanh d ch v v n t i ñư ng b nói riêng ñã không ng ng ñư c c i ti n, hoàn
thi n, ti p c n các thông l , chu n m c qu c t , t ng bư c ñáp ng ñư c yêu c u v
qu n lý trong h i nh p kinh t qu c t . Tuy nhiên, h th ng k toán c a các công ty
v n t i ñư ng b nhìn chung m i ch ñ c p ch y u ñ n k toán tài chính còn k toán
qu n tr nói chung và k toán qu n tr chi phí nói riêng v n ñang là v n ñ khá m i m
c v nh n th c và t ch c th c hi n.
Vì v y, tác gi nghiên c u ñ tài “ T ch c k toán qu n tr chi phí v n t i
hàng hoá trong các công ty v n t i ñư ng b Vi t Nam ” làm lu n án ti n s .
2. T ng quan v v n ñ nghiên c u
K toán không ph i là m c ñích cu i cùng, k toán ch là phương ti n ñ ñ t
ñư c m c ñích cu i cùng c a ngư i s d ng thông tin. Nhu c u thông tin k toán c a
ngư i s d ng khác nhau là khác nhau. ð i v i các ñ i tư ng bên ngoài doanh nghi p
như nhà ñ u tư, khách hàng, cơ quan qu n lý ch c năng c a Nhà nư c …ñòi h i thông
tin k toán mang tính nguyên t c, chu n m c, ph bi n, công khai….Nhưng ñ i v i
nhà qu n tr trong doanh nghi p l i ñ cao tính linh ho t, cá bi t, ng u h ng theo chi n
lư c, yêu c u qu n tr ho t ñ ng s n xu t kinh doanh c a thông tin k toán. T ñó,
trong n n kinh t th trư ng, h th ng k toán doanh nghi p hình thành nên hai phân
h k toán khác nhau ñ ñáp ng nhu c u s d ng thông tin k toán ñó là k toán tài
chính và k toán qu n tr .
K toán qu n tr ra ñ i, phát tri n nh m ñáp ng nhu c u thông tin ñ nhà qu n tr
th c hi n toàn di n các ch c năng qu n tr . Các v n ñ v k toán qu n tr ñã ñư c các tác
gi Vi t Nam b t ñ u nghiên c u t nh ng năm ñ u th p k 90 (th k 20). Trong Lu n
án “V n ñ hoàn thi n k toán Vi t Nam” c a tác gi Nguy n Vi t (1995) ñã trình bày
phương hư ng và gi i pháp xây d ng h th ng k toán tài chính và k toán qu n tr trong
các doanh nghi p Vi t Nam, tuy nhiên nh ng ñ xu t v k toán qu n tr trong công trình
này ch mang tính cơ b n nh t c a h th ng k toán qu n tr .
ð n năm 1997, tác gi Ph m Văn Dư c ñã nghiên c u v “Phương hư ng xây
d ng n i dung và t ch c v n d ng k toán qu n tr vào các doanh nghi p Vi t Nam”,
tác gi ñã có nh ng nghiên c u c th và ñ xu t các bi n pháp ng d ng k toán qu n
tr vào th c ti n trong các doanh nghi p Vi t Nam. Tác gi ñã ñưa ra lý lu n chung v k
toán và k toán qu n tr như: thông tin c a k toán v i ho t ñ ng s n xu t kinh doanh, t
ch c thông tin k toán tài chính và k toán qu n tr trong n n kinh t th trư ng, t ñó th y
ñư c vai trò c a k toán qu n tr . Bên c nh ñó, tác gi ñã ñánh giá th c tr ng h th ng k
toán doanh nghi p Vi t Nam và th c t v n d ng k toán qu n tr vào doanh nghi p Vi t
Nam. Tác gi ñã xây d ng n i dung t ch c k toán qu n tr như xây d ng b máy k
toán qu n tr , phân tích chi phí – doanh thu – l i nhu n nh hư ng ñ n quá trình ra quy t
ñ nh c a doanh nghi p, ñ ng th i tác gi cũng ñưa ra phương pháp l p d toán, phương
pháp ki m tra, ñánh giá th c hi n. T ñó tác gi cũng ñưa ra gi i pháp ñ v n d ng t
ch c k toán qu n tr trong các doanh nghi p Vi t Nam. Tuy nhiên nh ng nghiên c u này
còn mang tính ch t chung cho t t c các lo i hình doanh nghi p, trong khi tính linh ho t
c a k toán qu n tr l i r t cao, ph thu c vào ñ c ñi m ho t ñ ng kinh doanh c a t ng
ngành.
Sang ñ u th kỳ 21, ñã có nhi u nghiên c u v các v n ñ c th c a k toán
qu n tr và ñi sâu nghiên c u k toán qu n tr áp d ng riêng cho t ng ngành như:
“Phương hư ng xây d ng h th ng báo cáo k toán qu n tr và t ch c v n d ng vào
các doanh nghi p Vi t Nam”, c a tác gi Ph m Quang (2002). Trong ñ tài nghiên c u
c a mình, tác gi ñã trình bày m t cách có h th ng các cơ s lý lu n v b n ch t c a
k toán qu n tr . Qua ñó, tác gi ñi sâu nghiên c u xây d ng h th ng báo cáo k toán
qu n tr như báo cáo hàng t n kho, báo cáo chi phí, xây d ng quy trình thu th p, x lý
d li u ñ l p báo cáo thu nh p, báo cáo ngân sách. K t qu nghiên c u cho th y tác
gi t p trung vào xây d ng h th ng báo cáo k toán qu n tr và vi c v n d ng vào các
doanh nghi p Vi t Nam nói chung.
Cùng trong năm 2002, tác gi Lê ð c Toàn nghiên c u v “ K toán qu n tr và
phân tích chi phí s n xu t trong ngành s n xu t công nghi p Vi t Nam”. Trong Lu n
án tác gi ñánh giá th c tr ng k toán qu n tr và phân tích chi phí s n xu t c a các
doanh nghi p s n xu t công nghi p. ð ng th i, tác gi cũng ñ c p ñ n xây d ng mô
hình k toán qu n tr và phân tích chi phí, t p trung vào hoàn thi n d toán chi phí,
phân tích ñánh giá tình hình tài chính theo bi n ñ ng c a các y u t . Trong lu n án, tác
gi có ñ c p ñ n m t s n i dung nghiên c u v k toán qu n tr , tuy nhiên tác gi ñi
sâu vào phân tích các y u t chi phí s n xu t nhi u hơn và ñưa ra mô hình k toán
qu n tr cho doanh nghi p s n xu t công nghi p.
Tác gi Giang Th Xuy n (2002) nghiên c u v “T ch c k toán qu n tr và
phân tích kinh doanh trong doanh nghi p Nhà nư c”. V i ñ tài c a mình, tác gi ñã
nghiên c u và ñưa ra các gi i pháp hoàn thi n h th ng thông tin k toán qu n tr như
ch ng t , tài kho n, s sách, báo cáo k toán qu n tr . Tuy nhiên, tác gi cũng t p
trung
