Luận án Tổ chức không gian khu công nông nghiệp vùng Tây Bắc (lấy tỉnh Sơn La làm địa bàn nghiên cứu chính)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ XÂY DỰNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC HÀ NỘI TRẦN QUANG HUY TỔ CHỨC KHÔNG GIAN KHU CÔNG NÔNG NGHIỆP VÙNG TÂY BẮC (LẤY TỈNH SƠN LA LÀM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU CHÍNH) LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: KIẾN TRÚC HÀ NỘI, 2024 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ XÂY DỰNG TRƯỜNG ĐẠI HỌC KIẾN TRÚC HÀ NỘI TRẦN QUANG HUY TỔ CHỨC KHÔNG GIAN KHU CÔNG NÔNG NGHIỆP VÙNG TÂY BẮC (LẤY TỈNH SƠN LA LÀM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU CHÍNH) LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHUYÊN NGÀNH: KIẾN TRÚC MÃ SỐ: 9580101 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS. CHẾ ĐÌNH HOÀNG 2. TS. NGUYỄN ĐỨC DŨNG HÀ NỘI, 2024 I LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án “Tổ chức không gian khu công nông nghiệp vùng Tây Bắc” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và tài liệu trong luận án là trung thực. Nghiên cứu sinh Trần Quang Huy II LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian dài học tập và nghiên cứu tại Trường Đại học Kiến trúc Hà Nội, đến nay tôi đã hoàn thành luận án “Tổ chức không gian khu công nông nghiệp vùng Tây Bắc”. Đây là kết quả từ quá trình nỗ lực nghiên cứu của bản thân cùng với sự hỗ trợ và động viên từ nhiều người. Đầu tiên, tôi xin bày tỏ sự biết ơn chân thành và sâu sắc đến các thầy PGS.TS Chế Đình Hoàng và TS. Nguyễn Đức Dũng là những người đã trực tiếp tận tình hướng dẫn, dìu dắt tôi trong suốt quá trình thực hiện Luận án. Tôi cũng xin trân trọng gửi lời cảm ơn đến thầy PGS.TS. Nguyễn Tuấn Anh và bố tôi PGS.TS Trần Như Thạch là những người đã giúp đỡ tôi rất nhiều về mặt nghiên cứu chuyên môn cũng như động viên tinh thần tôi trong những lúc khó khăn. Tôi cũng chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo, các nhà khoa học trong và ngoài trường, cùng các đồng nghiệp bộ môn Kiến trúc công nghiệp đã luôn sẵn lòng chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm để giúp tôi hoàn thành Luận án.. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban giám hiệu Trường Đại học kiến trúc Hà Nội, khoa Sau đại học, Bộ môn Sau đại học Kiến trúc công trình, Khoa kiến trúc và các Khoa, Phòng ban khác trong Trường đã tạo điều kiện cho tôi hoàn thành công việc nghiên cứu. Sau cùng, tôi đặc biệt gửi lời cảm ơn tới gia đình bố, mẹ, vợ đã luôn đồng hành cùng tôi trong quá trình thực hiện Luận án. Nghiên cứu sinh III MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1 1. Lý do lựa chọn đề tài ...................................................................................................... 1 2. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ...................................................................................... 2 3. Mục đích, mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 3 4. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................ 3 5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài ........................................................................ 5 6. Nội dung nghiên cứu....................................................................................................... 5 7. Kết quả nghiên cứu và đóng góp mới ............................................................................. 6 8. Các khái niệm liên quan ................................................................................................. 6 9. Cấu trúc của luận án ....................................................................................................... 8 PHẦN NỘI DUNG ................................................................................................. 10 CHƯƠNG 1 : TỔNG QUAN VỀ TỔ CHỨC KHÔNG GIAN KHU CÔNG NÔNG NGHIỆP ..................................................................................................... 10 1.1. GIỚI THIỆU KCNN TẠI MỘT SỐ NƯỚC TRÊN THẾ GIỚI ............................ 10 1.1.1. Sơ lược tình hình phát triển KCNN tại các nước trên thế giới ..................................... 10 1.1.2. Phân loại KCNN trên thế giới ....................................................................................... 11 1.1.3. Một số KCNN tại các nước trên thế giới ...................................................................... 11 1.1.4. Nhận định sơ bộ về các KCNN trên thế giới ................................................................ 18 1.2. TÌNH HÌNH XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN CÁC KCNN, CSSX CNN TẠI VIỆT NAM ...................................................................................................................................... 19 1.2.1. Thực trạng TCKG KCNN tại Việt Nam ....................................................................... 19 1.2.1.1 Tình hình phát triển KCNN tại Việt Nam ...................................................... 19 1.2.1.2 TCKG một số KCNN điển hình tại Việt Nam................................................ 21 1.2.1.3 Những tồn tại trong TCKG KCNN tại Việt Nam ........................................... 26 1.2.2. Thực trạng kiến trúc các CSSX CNN tại Việt Nam ..................................................... 27 1.3. TÌNH HÌNH XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN KCNN, CSSX CNN VÙNG TÂY BẮC VỚI ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU CHÍNH TẠI SƠN LA .............................................. 29 1.3.1. Sơ lược tình hình phát triển sản xuất công nông nghiệp vùng Tây Bắc ....................... 29 1.3.2. Các mô hình sản xuất công nông nghiệp đang hoạt động tại vùng Tây Bắc ................ 30 1.3.3. Thực trạng TCKG các khu, cụm, tổ hợp sản xuất công nông nghiệp vùng Tây Bắc với địa bàn nghiên cứu chính tại Sơn La ............................................................................ 31 1.3.3.1 Các KCN, CCN có chức năng chế biến nông sản .......................................... 31 1.3.3.2 Các Tổ hợp sản xuất công nông nghiệp.......................................................... 34 1.3.3.3 Nhận định chung về TCKG các Khu, cụm, tổ hợp công nông nghiệp ........... 35 1.3.4. Thực trạng kiến trúc các CSSX CNN vùng Tây Bắc với địa bàn nghiên cứu chính tại Sơn La ........................................................................................................................... 36 1.3.4.1 CSSX công nghiệp ......................................................................................... 36 1.3.4.2 CSSX nông nghiệp ......................................................................................... 37 1.4. CÁC NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN TCKG KCNN ........................................ 40 1.4.1. Các nghiên cứu trên thế giới liên quan đến TCKG KCNN .......................................... 40 1.4.2. Các nghiên cứu trong nước liên quan đến TCKG KCNN ............................................ 42 1.4.3. Các nghiên cứu liên quan đến kiến trúc CSSX CNN ................................................... 44 IV 1.5. NHỮNG VẤN ĐỀ CẦN NGHIÊN CỨU VÀ GIẢI QUYẾT .................................. 44 CHƯƠNG 2 : CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ TỔ CHỨC KHÔNG GIAN KCNN VÙNG TÂY BẮC ................................................................................................... 46 2.1. CƠ SỞ PHÁP LÝ VỀ TCKG KCNN VÀ KIẾN TRÚC CSSX CNN VÙNG TÂY BẮC ...................................................................................................................................... 46 2.1.1. Các văn bản, quy định, quy phạm ................................................................................. 46 2.1.2. Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội vùng Tây Bắc ...................................................... 47 2.1.3. Định hướng phát triển sản xuất công nông nghiệp vùng Tây Bắc................................ 48 2.1.4. Nhận định chung về lĩnh vực pháp lý ........................................................................... 49 2.2. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ TCKG KCNN VÀ KIẾN TRÚC CSSX CNN VÙNG TÂY BẮC ...................................................................................................................................... 50 2.2.1. Các CSSX CNN trong chuỗi giá trị nông sản ............................................................... 50 2.2.2. Lý thuyết về lựa chọn địa điểm, quy mô, cơ cấu KCNN .............................................. 52 2.2.2.1 Nguyên tắc lựa chọn địa điểm ........................................................................ 52 2.2.2.2 Các nhân tố ảnh hưởng đến việc lựa chọn địa điểm ....................................... 53 2.2.2.3 Phương pháp xác định quy mô KCNN ........................................................... 54 2.2.2.4 Tham khảo xây dựng cơ cấu chức năng KCNN ............................................. 54 2.2.3. Lý thuyết về tổ chức các phân khu trong KCNN ......................................................... 55 2.2.3.1 Một số phương pháp phân khu trên tổng mặt bằng KCNN ............................ 55 2.2.3.2 Phương pháp tổ chức hệ thống giao thông KCNN ......................................... 56 2.2.4. Lý thuyết về kiến trúc cảnh quan KCNN ..................................................................... 57 2.2.5. Yêu cầu thiết kế hệ thống hạ tầng kỹ thuật KCNN ...................................................... 58 2.2.6. Lý thuyết phòng chống ô nhiễm và bảo vệ môi trường trong KCNN .......................... 59 2.2.7. Lý thuyết về kiến trúc các CSSX CNN ........................................................................ 62 2.2.7.1 Đặc điểm của CSSX nông nghiệp và CSSX công nghiệp .............................. 62 2.2.7.2 Yêu cầu khoảng cách từ CSSX CNN đến các công trình chức năng khác ..... 63 2.2.7.3 Công nghệ sản xuất ........................................................................................ 64 2.2.7.4 Phân nhóm các không gian chức năng CSSX CNN ....................................... 65 2.3. CÁC YẾU TỐ ĐẶC TRƯNG ẢNH HƯỞNG ĐẾN TCKG KCNN VÀ KIẾN TRÚC CSSX CNN VÙNG TÂY BẮC ............................................................................................... 66 2.3.1. Thực trạng kinh tế và phân vùng phát triển các khu vực vùng Tây Bắc ...................... 66 2.3.2. Nhiệm vụ của KCNN vùng Tây Bắc ............................................................................ 67 2.3.3. Vai trò của KCNN trong không gian chung của khu vực ............................................. 69 2.3.4. Điều kiện tự nhiên......................................................................................................... 73 2.3.5. Nguồn lao động ............................................................................................................. 74 2.3.6. Hệ thống hạ tầng kỹ thuật ............................................................................................. 76 2.4. BÀI HỌC KINH NGHIỆM VỀ TCKG KCNN VÀ KIẾN TRÚC CSSX CNN .... 77 2.4.1. Về hình thức tổ chức sản xuất KCNN .......................................................................... 77 2.4.2. Về mục tiêu sản xuất ..................................................................................................... 77 2.4.3. Về tổ chức sản xuất tuần hoàn hướng tới sinh thái ....................................................... 78 2.4.4. Về quy mô chiếm đất .................................................................................................... 79 2.4.5. Về các loại hình CSSX phù hợp tổ chức trong KCNN................................................. 79 2.4.6. Về kiến trúc các CSSX CNN ........................................................................................ 80 CHƯƠNG 3 : TỔ CHỨC KHÔNG GIAN KCNN VÙNG TÂY BẮC ......... 81 3.1. QUAN ĐIỂM, NGUYÊN TẮC VỀ TCKG KCNN VÀ KIẾN TRÚC CSSX CNN VÙNG TÂY BẮC ................................................................................................................... 81 V 3.2. ĐẶC TRƯNG CƠ BẢN CỦA KCNN VÙNG TÂY BẮC ....................................... 83 3.2.1. Đặc điểm KCNN vùng Tây Bắc ................................................................................... 83 3.2.2. Thành phần chức năng KCNN vùng Tây Bắc .............................................................. 84 3.2.3. Các loại hình CSSX CNN trong KCNN vùng Tây Bắc ............................................... 85 3.2.4. Phân loại mô hình KCNN vùng Tây Bắc ..................................................................... 87 3.2.4.1 Phân loại KCNN theo mục tiêu sản xuất ........................................................ 87 3.2.4.2 Phân loại KCNN theo cấp độ phát triển ......................................................... 89 3.2.4.3 Phân loại KCNN theo quy mô chiếm đất ....................................................... 90 3.2.4.4 Phân loại KCNN theo mức độ tổ chức sản xuất ............................................. 90 3.3. TỔ CHỨC KHÔNG GIAN KCNN VÙNG TÂY BẮC ........................................... 92 3.3.1. Lựa chọn địa điểm, quy mô KCNN vùng Tây Bắc ...................................................... 92 3.3.1.1 Xác định các khu vực tiềm năng .................................................................... 94 3.3.1.2 Đánh giá sơ bộ khu vực có tiềm năng xây dựng KCNN ................................ 94 3.3.1.3 Xác định quy mô, cơ cấu chức năng KCNN .................................................. 96 3.3.1.4 Đánh giá chi tiết vị trí xây dựng KCNN ......................................................... 99 3.3.2. Tổ chức mặt bằng tổng thể KCNN vùng Tây Bắc ...................................................... 100 3.3.2.1 Tổ chức các phân khu ................................................................................... 101 3.3.2.2 Tổ chức hệ thống giao thông và hạ tầng kỹ thuật ......................................... 108 3.3.2.3 Tổ chức kiến trúc cảnh quan KCNN ............................................................ 111 3.4. KIẾN TRÚC CÁC CƠ SỞ SẢN XUẤT CÔNG NÔNG NGHIỆP TRONG KCNN VÙNG TÂY BẮC ................................................................................................................. 114 3.4.1. Phân khu chức năng .................................................................................................... 115 3.4.2. Tổ chức tổng mặt bằng cơ sở sản xuất........................................................................ 117 3.4.3. Tổ hợp hình khối kiến trúc ......................................................................................... 121 3.4.4. Kiến trúc công trình sản xuất ...................................................................................... 124 3.4.4.1 Mặt bằng ....................................................................................................... 124 3.4.4.2 Mặt cắt và khung kết cấu .............................................................................. 126 3.4.4.3 Vỏ bao che .................................................................................................... 127 3.4.4.4 Tạo hình thẩm mỹ công trình ....................................................................... 129 3.4.5. Kiến trúc một số loại nhà sản xuất điển hình vùng Tây Bắc ...................................... 131 3.4.5.1 Nhà chăn nuôi bò sữa ................................................................................... 131 3.4.5.2 Nhà chăn nuôi lợn ......................................................................................... 133 3.4.5.3 Nhà chăn nuôi gà .......................................................................................... 136 3.4.5.4 Nhà máy chế biến thức ăn chăn nuôi ............................................................ 137 3.5. ỨNG DỤNG CÁC GIẢI PHÁP TCKG KCNN VÀ KIẾN TRÚC CSSX CNN TẠI TỈNH SƠN LA ...................................................................................................................... 138 3.5.1. Lựa chọn khu vực nghiên cứu ứng dụng các giải pháp .............................................. 138 3.5.2. Đánh giá sơ bộ và xác định loại hình, quy mô KCNN tại bản Thuông Cuông .......... 140 3.5.3. Đánh giá chi tiết khu đất xây dựng KCNN ................................................................. 141 3.5.4. Triển khai phương án lựa chọn: KCNN sản xuất, quy mô 115ha .............................. 142 3.5.5. Đánh giá phương án chọn ........................................................................................... 144 3.6. BÀN LUẬN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................................................. 144 3.6.1. Bàn về khả năng xây dựng thành công KCNN tại vùng Tây Bắc với địa bàn nghiên cứu chính tại Sơn La .......................................................................................................... 144 3.6.2. Bàn về khả năng áp dụng giải pháp TCKG KCNN và kiến trúc CSSX CNN cho các khu vực khác tại Việt Nam ................................................................................................ 145 3.6.3. Bàn về tổ chức quản lý KCNN ................................................................................... 146 3.6.4. Bàn về hạn chế của Luận án và những hướng nghiên cứu tiếp theo .......................... 147 VI KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.............................................................................. 148 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ............................................................................................. KH-01 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. TL-01 PHỤ LỤC Phụ lục 1 : Minh hoạ mặt cắt một số loại đường giao thông trong KCNN ........................ PL-01 Phụ lục 2 : Thông tin chi tiết các KCN, CCN vùng Tây Bắc ............................................. PL-01 Phụ lục 3 : Thông tin về một số CSSX công nông nghiệp quy mô lớn và trung bình tại Sơn La ................................................................................................................................ PL-13 Phụ lục 4 : Hệ số đơn vị vật nuôi và công thức chuyển đổi ............................................... PL-14 Phụ lục 5: Các quy định về khoảng cách an toàn môi trường với một số loại công trình trong KCNN ................................................................................................................................ PL-15 Phụ lục 6 : Thông tin chi tiết về thiết kế KCNN sản xuất quy mô 115ha tại bản Thuông Cuông, Vân Hồ, Sơn La .................................................................................................................. PL-20 Phụ lục 7 : Tính toán quy mô tối thiểu các loại hình CSSX chăn nuôi .............................. PL-26 Phụ lục 8 : Tính toán các ngưỡng quy mô tối thiểu, tối đa của KCNN vùng Tây Bắc ...... PL-28 Phụ lục 9 : Thông số kỹ thuật cho các vật liệu bao che CSSX CNN ................................. PL-31 VII DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT TT KÝ HIỆU NỘI DUNG 1 ATMT An toàn môi trường 2 CCN Cụm công nghiệp 3 CSSX Cơ sở sản xuất 4 CSSX CNN Cơ sở sản xuất công nông nghiệp 5 ĐVVN Đơn vị vật nuôi 6 FAO Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên Hợp Quốc 7 KCN Khu công nghiệp 8 KCNN Khu công nông nghiệp 9 KNN ƯDCNC Khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao 10 TCKG Tổ chức không gian 11 XNCN Xí nghiệp công nghiệp VIII DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1 Bảng phân loại KCNN [82] (tr 129-131) ................................................................. 11 Bảng 1.2 Bảng tổng hợp chức năng các mô hình KCNN trên thế giới .................................... 18 Bảng 1.3 Bảng tổng hợp cơ cấu chức năng các mô hình khu sản xuất tập trung dưới 1.000 ha tại Việt Nam (nguồn [12, 45] – biên tập: Tác giả) ................................................................... 19 Bảng 1.4 Bảng tổng hợp thông tin một số CSSX công nghiệp quy mô lớn tại Sơn La (nguồn Internet – Biên tập: tác giả) .............................................................................