Luận án Tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn Thành phố Hồ Chí Minh

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ĐOÀN TRỌNG CHỈNH TỘI CƯỚP TÀI SẢN DƯỚI HÌNH THỨC PHẠM TỘI CÓ TỔ CHỨC THEO PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2022 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI ĐOÀN TRỌNG CHỈNH TỘI CƯỚP TÀI SẢN DƯỚI HÌNH THỨC PHẠM TỘI CÓ TỔ CHỨC THEO PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM TỪ THỰC TIỄN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Ngành: Luật Hình sự và Tố tụng hình sự Mã số: 9.38.01.04 LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: GS.TS. HỒ TRỌNG NGŨ HÀ NỘI - 2022 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan Luận án này là công trình nghiên cứu khoa học độc lập của riêng tôi. Các số liệu, tài liệu được sử dụng trong luận án có nguồn gốc và trích dẫn rõ ràng. Hà Nội, ngày 02 tháng 5 năm 2022 NGƯỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU ..................................... 10 1.1. Tình hình nghiên cứu ở ngoài nước liên quan đến đề tài nghiên cứu ....... 10 1.2. Tình hình nghiên cứu ở trong nước liên quan đến đề tài nghiên cứu ........ 15 1.3. Đánh giá tình hình nghiên cứu và những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu trong luận án ..................................................................................................... 29 Tiểu kết chương 1 .................................................................................................... 32 Chương 2: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VỀ TỘI CƯỚP TÀI SẢN DƯỚI HÌNH THỨC PHẠM TỘI CÓ TỔ CHỨC ......... 33 2.1. Những vấn đề lý luận về tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức 33 2.2. Quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức .................................................................................. 56 2.3. Quy định của Bộ luật hình sự một số nước khác trên thế giới về tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức ............................................. 78 Tiểu kết chương 2 .................................................................................................... 86 Chương 3: THỰC TIỄN ÁP DỤNG CÁC QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VỀ TỘI CƯỚP TÀI SẢN DƯỚI HÌNH THỨC PHẠM TỘI CÓ TỔ CHỨC TẠI THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .................................................. 87 3.1. Khái quát tình hình tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức xảy ra trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh từ năm 2011 đến năm 2021 ........ 87 3.2. Thực tiễn định tội danh tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức của các cơ quan tiến hành tố tụng tại thành phố Hồ Chí Minh ............... 94 3.3. Thực tiễn quyết định hình phạt đối với tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh ............................. 109 3.4. Nguyên nhân của những sai lầm, vướng mắc trong việc áp dụng quy định của pháp luật hình sự về tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức ... 130 Tiểu kết chương 3 .................................................................................................. 140 Chương 4: YÊU CẦU VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ÁP DỤNG QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT HÌNH SỰ VỀ TỘI CƯỚP TÀI SẢN DƯỚI HÌNH THỨC PHẠM TỘI CÓ TỔ CHỨC ............................................. 141 4.1. Yêu cầu nâng cao chất lượng áp dụng quy định của pháp luật hình sự đối với tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức .......................... 141 4.2. Các giải pháp nâng cao chất lượng áp dụng quy định của pháp luật hình sự đối với tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức ..................... 148 Tiểu kết chương 4 .................................................................................................. 171 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 172 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ................................ 175 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 176 PHỤ LỤC .............................................................................................................. Pl.1 DANH MỤC CÁC CỤM TỪ VIẾT TẮT STT VIẾT TẮT VIẾT ĐẦY ĐỦ 1 BLHS Bộ luật hình sự 2 CTTP Cấu thành tội phạm 3 TAND Tòa án nhân dân 4 TNHS Trách nhiệm hình sự 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Công cuộc đổi mới đất nước, xây dựng và phát triển toàn diện nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa trong điều kiện hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, gia nhập tổ chức kinh tế thế giới (WTO) đã và đang mang lại những thành tựu to lớn trong các lĩnh vực của đời sống xã hội. Bên cạnh những thành tựu đó, mặt trái của nền kinh tế thị trường cũng kéo theo nhiều hiện tượng xã hội tiêu cực, trong đó có tình hình tội phạm nói chung, tình hình các tội xâm phạm sở hữu, trong đó có tình hình tội cướp tài sản nói riêng. Những hiện tượng xã hội tiêu cực đó cũng đã và đang ảnh hưởng không tốt đến việc tiếp tục thực hiện hai nhiệm vụ chiến lược “Xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa”, vì vậy cần được khắc phục và dần loại bỏ trên phạm vi cả nước nói chung và ở từng địa bàn cụ thể nói chung. Đối với địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, điều đó cũng không phải là ngoại lệ. Là một trung tâm kinh tế lớn của cả nước, thành phố Hồ Chí Minh có tốc độ phát triển kinh tế nhanh và quá trình công nghiệp hóa, đô thị hóa diễn ra mạnh mẽ. Số lượng dân cư đông, tăng nhanh, thành phần phức tạp, phong tục tập quán và văn hóa ứng xử khác nhau, hiểu biết pháp luật còn hạn chế, nhiều đối tượng hình sự từ các địa phương khác lợi dụng tình hình nhập cư trà trộn vào thành phố Hồ Chí Minh... làm cho tình hình tội phạm nói chung, tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức nói riêng ở thành phố này trong những năm vừa qua diễn biến phức tạp, nguy hiểm. Số liệu thống kê (xem bảng 3.1 – Phần phụ lục) cho thấy, số vụ án cũng như số bị cáo bị xét xử về tội cướp tài sản tại thành phố Hồ Chí Minh trong 10 năm qua là 1.562 vụ với 3.618 bị cáo, trung bình mỗi năm có 156,2 vụ án với 361,8 bị cáo. So với các địa phương khác trên cả nước thì con số này là tương đối lớn; tăng giảm không đều và liên tục qua các năm, nhất là, so với năm 2019, thì năm 2020 tăng cả về số vụ án và cả số bị cáo. Thực tiễn xét xử hình sự tại thành phố Hồ Chí minh trong những năm gần đây cũng cho thấy, tội phạm này xảy ra mang tính chất băng nhóm, có tổ chức, hoạt động mang tính cơ động cao, có sự liên kết chặt 2 chẽ giữa các tổ chức tội phạm ở các địa phương với nhau xảy ra ngày càng nhiều. Khi thực hiện loại tội phạm này, người phạm tội thường sử dụng vũ khí, đặc biệt là vũ khí nóng để gây án, nên để lại hậu quả rất nghiêm trọng về tính mạng, sức khỏe và tài sản, gây ảnh hưởng lớn đến trật tự an toàn xã hội, gây bức xúc lớn trong quần chúng nhân dân và là sự thách thức lớn đối với cơ quan thi hành pháp luật. Số liệu thống kê về tội cướp tài sản nói chung và tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức trên cả nước cũng như tại thành phố Hồ Chí Minh cho thấy tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức chiếm tỷ lệ 45,2% trong các vụ án cướp tài sản và chiếm tỉ lệ 2,4% trong số các vụ phạm pháp hình sự đã phát hiện, điều tra, truy tố và xét xử. Số liệu khái quát về tình hình tội cướp tài sản nói chung và tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức đã nêu trên đây vừa phản ánh kết quả của đấu tranh chống tội phạm, đồng thời phản ánh hệ luỵ của phòng ngừa, trong đó có chống tội phạm này chưa tốt vốn xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác nhau, trong đó có: Thứ nhất, về lý luận, một số vấn đề, chẳng hạn như thế nào là phạm tội có tổ chức hay mối tương quan giữa trách nhiệm hình sự của những người đồng phạm chưa được nhận thức một cách thống nhất trong giới luật học cũng như giữa các cơ quan, người tiến hành tố tụng ở các ngành, các địa phương, dẫn đến các cách hiểu khác nhau về “cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức” và trách nhiệm của những người cùng thực hiện tội phạm trong trường hợp phạm tội này đã gây ảnh hưởng không tốt đến định tội danh cũng như định khung hình phạt một cách chính xác, bảo đảm các nguyên tắc công bằng, phân hóa trách nhiệm hình sự và cá thể hóa hình phạt, nhân đạo... đối với người phạm tội. Thứ hai, các quy định về tội cướp tài sản nói chung, tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức nói riêng mặc dù được quy định khá sớm và ngày càng được hoàn thiện, song vẫn còn những tình tiết (dấu hiệu) chưa thực sự rõ ràng, trong khi văn bản hướng dẫn của cơ quan có thẩm quyền hướng dẫn về tình tiết này đã được ban hành quá lâu chưa được cập nhật cho phù hợp với những tình hình hiện tại cũng như không có giá trị pháp lý để hướng dẫn áp dụng cho quy định của BLHS 3 hiện hành, dẫn đến những cách hiểu và áp dụng khác nhau trong thực tiễn xét xử. Mặt khác, các nguyên tắc trong việc quyết định hình phạt đối với người phạm tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức nói riêng và phạm tội có tổ chức nói chung với từng vai trò cụ thể ngoài người chủ mưu, cầm đầu, chỉ huy cũng chưa được pháp luật hình sự quy định một cách cụ thể làm cho việc quyết định hình phạt đối với người phạm tội trong một số trường hợp “bị ảnh hưởng” bởi cảm tính của người áp dụng pháp luật hình sự. Bên cạnh đó, thực tế hiện nay cho thấy, trường hợp phạm tội cướp tài sản của tổ chức tội phạm và trường hợp phạm tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức có tính nguy hiểm và mức độ nguy hiểm cho xã hội cao thấp khác nhau. Tuy nhiên, hai trường hợp này vẫn chưa được BLHS hiện hành quy định mà hầu hết được áp dụng chung với tình tiết tăng nặng định khung “phạm tội có tổ chức” ở các tội phạm cụ thể nói chung và tội cướp tài sản nói riêng. Điều này làm cho tính răn đe, tính công bằng, tính phân hoá trách nhiệm hình và cá thể hoá hình phạt, tính nhân đạo... của pháp luật hình sự đối với từng hành vi phạm tội khi áp dụng hình phạt chưa thực sự được bảo đảm trên thực tế. Từ những phân tích khái quát nêu trên có thể thấy, để có thể giải quyết được vấn đề tội phạm, bên cạnh việc tăng cường các biện pháp phòng ngừa (ở nghĩa hẹp của từ này) tình hình tội phạm, cần tăng cường chất lượng, hiệu quả của chống tội phạm, tức xử lý các tội phạm đã xảy ra. Vai trò to lớn trong chống, tức xử lý tội phạm đã xảy ra trên thực tế, thuộc về pháp luật hình sự. Vai trò to lớn đó của pháp luật hình sự, đến lượt mình không chỉ tùy thuộc vào chính sách hình sự, trong đó có chính sách pháp luật hình sự mà còn tùy thuộc vào chất lượng của các quy phạm pháp luật hình sự - phương tiện thể hiện chính sách pháp luật hình sự, chất lượng của áp dụng các quy phạm pháp luật hình sự trên thực tế và mức độ hoàn thiện chúng nhằm đáp ứng yêu cầu của chống tội phạm trong điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của đất nước. Từ góc độ chống tội phạm trong điều kiện, hoàn cảnh mới của đất nước, pháp luật hình sự cần được tiếp tục nghiên cứu trên tất cả các phương diện lý luận, thực tiễn và xu hướng phát triển. Nói cách khác, việc nghiên cứu một cách có hệ thống, giải quyết các vấn đề lý luận mới đặt ra, phân tích đánh giá các quy định 4 của pháp luật hình sự hiện hành và thực tiễn áp dụng các quy định đối với tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức để đưa ra những giải pháp tiếp tục hoàn thiện pháp luật và giải quyết những vướng mắc của thực tiễn áp dụng pháp luật trong lĩnh vực tư pháp hình sự là yêu cầu đang đặt ra hiện nay. Cần lưu ý thêm rằng, trong nhiều năm kể từ thời điểm sửa đổi Bộ luật hình sự năm 2009 đến nay chưa có một luận án tiến sĩ nào nghiên cứu vấn đề này. Chính vì vậy, thông qua việc nghiên cứu những quy định của pháp luật hiện hành gắn với phân tích thực tiễn đấu tranh phòng ngừa và chống tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức tại địa phương điển hình như thành phố Hồ Chí Minh để từ đó đề xuất các giải pháp nâng cao chất lượng áp dụng quy định của pháp luật hình sự về tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức tại địa bàn nói trên nói riêng cũng như trên phạm vi cả nước nói chung trong tình hình hiện nay là một yêu cầu cần thiết. Đó cũng chính là lý do để nghiên cứu sinh chọn đề tài “Tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức theo pháp luật hình sự Việt Nam từ thực tiễn thành phố Hồ Chí Minh” để nghiên cứu làm luận án tiến sĩ luật học của mình. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án 2.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của luận án này là làm sáng tỏ về mặt lý luận, thực trạng pháp luật và thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự về tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức tại thành phố Hồ Chí Minh, để trên cơ sở đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng áp dụng quy định của pháp luật hình sự về tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, luận án tập trung thực hiện những nhiệm vụ chủ yếu sau đây: - Phân tích, đánh giá tổng quan tình hình nghiên cứu ở trong nước và ở nước ngoài liên quan đến đề tài luận án, rút ra những vấn đề cần nghiên cứu trong luận án. - Phân tích những vấn đề lý luận về tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức. 5 - Phân tích các quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức; các quy định trong pháp luật hình sự của một số nước ngoài về tội danh này có so sánh với các quy định của pháp luật hình sự Việt Nam hiện hành để thấy được những tiến bộ cần tiếp thu, học tập. - Nghiên cứu, phân tích thực trạng áp dụng pháp luật hình sự về tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức tại thành phố Hồ Chí Minh, qua đó, đánh giá những thành tựu, rút ra những hạn chế, bất cập và xác định những nguyên nhân của những hạn chế, bất cập đó. - Trên cơ sở kết quả nghiên cứu lý luận, thực tiễn và yêu cầu nâng cao chất lượng áp dụng quy định của pháp luật hình sự về tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức, luận án đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng áp dụng quy định của pháp luật hình sự về tội nói trên. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức theo quy định của pháp luật hình sự Việt Nam. Luận án này lấy các quan điểm khoa học đã được nêu ra trong khoa học luật hình sự về tội phạm, đồng phạm, phạm tội có tổ chức, tội cướp tài sản, tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức; các quy định của pháp luật hình sự Việt Nam cũng như của pháp luật hình sự một số nước trên thế giới về tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức; thực tiễn áp dụng quy định của pháp luật hình sự nói trên tại thành phố Hồ Chí Minh để nghiên cứu những vấn đề thuộc nội dung nghiên cứu của đề tài luận án. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về phạm vi chuyên ngành nghiên cứu: Đề tài luận án được nghiên cứu dưới góc độ luật hình sự và tố tụng hình sự. - Về phạm vi thực tiễn: + Về pháp luật hình sự thực định: Luận án nghiên cứu các quy định của pháp luật hình sự Việt Nam về tội cướp tài sản nói chung và tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức nói riêng. Luận án còn nghiên cứu các quy định trong 6 pháp luật hình sự của một số nước trên thế giới về tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức. + Về thực tiễn áp dụng quy định của pháp luật hình sự Việc áp dụng quy định của pháp luật hình sự đối với tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức được tiến hành bởi nhiều chủ thể khác nhau như các cơ quan tiến hành tố tụng hình sự, những người tiến hành tố tụng hình sự và nhiều nội dung khác nhau như định tội danh, miễn trách nhiệm hình sự, quyết định hình phạt, miễn hình phạt, giảm hình phạt đã tuyên... Tuy nhiên, luận án này chỉ tập trung nghiên cứu chủ thể áp dụng là Toà án và người tiến hành tố tụng hình sự là Thẩm phán, Hội thẩm (Hội đồng xét xử) và hai nội dung chính của áp dụng pháp luật hình sự là định tội danh và quyết định hình phạt đối với người phạm tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức. - Phạm vi về thời gian và không gian: + Các số liệu xét xử, các vụ án điển hình phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài được luận án thu thập trong thời gian từ năm 2011 đến hết năm 2021. + Các số liệu xét xử, các vụ án điển hình phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài được luận án thu thập tại thành phố Hồ Chí Minh. 4. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận án 4.1. Phương pháp luận Đề tài luận án được thực hiện trên cơ sở chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác – Lênin; Tư tưởng Hồ Chí Minh; Quan điểm, chủ trương, đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam; Chính sách hình sự của Nhà nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam về tội phạm, về hình phạt, về đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm... 4.2. Phương pháp nghiên cứu Đề tài luận án còn được nghiên cứu trên cơ sở sử dụng có kết hợp trong một tổng thể các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau: - Phương pháp phân tích và tổng hợp: Phương pháp phân tích và tổng hợp được luận án sử dụng xuyên suốt toàn bộ các chương của luận án để thực hiện tất cả các 7 nhiệm vụ nghiên cứu. Cụ thể là, luận án sử dụng phương pháp phân tích và tổng hợp để phân tích các quan điểm đã được nêu ra trong khoa học luật hình sự về tội phạm, các yếu tố cấu thành tội phạm của tội cướp tài sản, trách nhiệm hình sự...; phân tích các quy định cụ thể của pháp luật hình sự; thực tiễn tình hình tội cướp tài sản nói chung, tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức nói riêng trên thực tế; thực tiễn áp dụng pháp luật hình sự đối với tội này trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh; từ đó khái quát lại để phân tích, rút ra những cái thuộc về bản chất của các hiện tượng, các quan điểm, quy định và hoạt động thực tiễn này (Chương 2, Chương 3); từ đó rút ra các đánh giá, kết luận và kiến nghị phù hợp giữa lý luận và thực tiễn (Chương 4). - Phương pháp thống kê được luận án sử dụng chủ yếu trong chương 3 để phân tích thực trạng về tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức và việc áp dụng các quy định của pháp luật để xử lý hình sự đối với hành vi phạm tội này ở địa bàn thành phố Hồ Chí Minh. Phương pháp này cũng được sử dụng trong việc khảo sát, lấy ý kiến chuyên gia về cách xử lý cũng như tổng hợp những khó khăn vướng mắc và nguyên nhân. - Phương pháp kết hợp lý luận với thực tiễn: Phương pháp này được luận án sử dụng trong tất cả các chương của luận án. Cụ thể, tác giả sử dụng lý luận về khái niệm, các dấu hiệu pháp lý của tội phạm để phân tích, đánh giá tội cướp tài sản trên thực tế; từ đó, khái quát lên thành những vấn đề có tính lý luận của tội này (Chương 2, Chương 3); kết hợp lý luận và thực tiễn làm cơ sở đề xuất các giải pháp hoàn thiện pháp luật. Ngoài ra, luận án cũng đề cập đến một số vấn đề của tội phạm học liên quan đến trách nhiệm hình sự, làm cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc xem xét, đánh giá chính sách hình sự của Nhà nước ta đối với tội cướp tài sản dưới hình thức đồng phạm có tổ chức (Chương 4). - Phương pháp so sánh: Phương pháp này chủ yếu được sử dụng tại Chương 2 của luận án. Cụ thể là được vận dụng trong việc so sánh các quy định của pháp luật hình sự về tội cướp tài sản dưới hình thức phạm tội có tổ chức trong lịch sử lập pháp hình sự Việt Nam, trong quy định pháp luật của một số nước trên thế giới với quy định về tội danh này trong bộ luật hình sự hiện hành để thấy được những điểm tích cực, tiến bộ cần học hỏi, tiếp thu; so sánh khái niệm có tổ chức trong quy định của 8 pháp luật Việt Nam, của các nhà khoa học với quy định tại Công ư