Luận án Xây dựng mô hình hệ thống thông tin tích hợp cho doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực dịch vụ ở Việt Nam

Bé GI¸O DôC Vµ §µO T¹O Tr−êng ®¹i häc kinh tÕ quèc d©N
TRÇN THÞ KIM OANH x©y dùng m« h×nh hÖ thèng th«ng tin tÝch hîp cho doanh nghiÖp nhá vµ võa trong lÜnh vùc dÞch vô ë viÖt nam Chuyªn ngµnh: hÖ thèng th«ng tin qu¶n lý M· sè: 62340405 Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Trần Thị Song Minh 2. PGS.TS. Nguyễn Văn Vỵ Hµ Néi - 2018 LỜI CAM KẾT “Tôi đã đọc và hiểu về các hành vi vi phạm sự trung thực trong học thuật. Tôi cam kết bằng danh dự cá nhân rằng, nghiên cứu này do tôi tự thực hiện và không vi phạm yêu cầu về sự trung thực trong học thuật.” Xác nhận của Giáo viên hướng dẫn PGS.TS. Trần Thị Song Minh Hà nội, ngày 12 tháng 3 năm 2018 Nghiên cứu sinh Trần Thị Kim Oanh LỜI CẢM ƠN Tác giả xin trân trọng cảm ơn tập thể lãnh đạo và các thầy, cô giáo trường Đại học Kinh tế Quốc dân, nhất là các thầy, cô giáo khoa Tin học Kinh tế và Viện Đào tạo Sau đại học của Trường. Tác giả xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến PGS.TS. Trần Thị Song Minh, PGS.TS. Nguyễn Văn Vỵ đã nhiệt tình hướng dẫn và giúp đỡ tác giả hoàn thành bản luận án này. Tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành tới lãnh đạo trường Đại học Vinh, lãnh đạo và cán bộ, giảng viên khoa Công nghệ Thông tin, đặc biệt là các đồng nghiệp trong bộ môn Hệ thống Thông tin đã quan tâm, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tác xin gửi lời cảm ơn tới ban lãnh đạo, cán bộ phụ trách công nghệ thông tin trong các doanh nghiệp đã nhiệt tình trả lời phiếu điều tra, cung cấp thông tin cần thiết để tác giả hoàn thành bản luận án này. Tác giả xin gửi lời cảm ơn tới các cộng sự đã giúp đỡ tác giả trong việc xây dựng hệ thống tích hợp thử nghiệm. Tác giả xin gửi lời cảm ơn tới Công ty Cổ phần Công nghệ G5 đã nhận lời áp dụng thử nghiệm mô hình hệ thống tích hợp của tác giả xây dựng. Cuối cùng, tác giả xin đặc biệt gửi lời tri ân đến gia đình, người thân và bạn bè đã luôn động viên, khích lệ, chia sẻ khó khăn trong suốt thời gian qua. Xin trân trọng cảm ơn! Hà nội, ngày tháng năm 2018 Nghiên cứu sinh Trần Thị Kim Oanh MỤC LỤC LỜI CAM KẾT MỤC LỤC DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG DANH MỤC BIỂU ĐỒ DANH MỤC SƠ ĐỒ PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 1. Giới thiệu tóm tắt về luận án ............................................................................. 1 2. Lý do chọn đề tài................................................................................................ 2 3. Mục tiêu nghiên cứu .......................................................................................... 7 4. Khung lý thuyết ................................................................................................. 8 5. Đối tượng, phạm vi và phương pháp nghiên cứu ........................................... 10 6. Kết cấu luận án ................................................................................................ 11 7. Tổng quan tình hình nghiên cứu ..................................................................... 12 8. Đóng góp của luận án về lý luận và thực tiễn ................................................. 16 CHƯƠNG 1: LÝ THUYẾT VỀ TÍCH HỢP ỨNG DỤNG .................................... 18 1.1. Tích hợp ứng dụng ........................................................................................ 18 1.1.1. Tích hợp ứng dụng và sự cần thiết của tích hợp ứng dụng trong môi trường doanh nghiệp ...................................................................................................... 18 1.1.2. Các mô hình tích hợp ứng dụng ................................................................ 21 1.1.3. Tích hợp dữ liệu và tích hợp quy trình nghiệp vụ ...................................... 24 1.1.4. Lịch sử các công nghệ tích hợp ứng dụng ................................................. 27 1.1.5. Các tiêu chí đảm bảo sự tích hợp ứng dụng thành công ............................. 32 1.2. Kiến trúc hướng dịch vụ và công nghệ Web Services ................................. 34 1.2.1. Kiến trúc hướng dịch vụ ........................................................................... 34 1.2.2. Công nghệ Web Services .......................................................................... 45 1.2.3. Kết hợp kiến trúc hướng dịch vụ và quản lý quy trình nghiệp vụ .............. 51 1.3. Kết luận chương............................................................................................ 55 CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VIỆC TÍCH HỢP ỨNG DỤNG TRONG DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA LĨNH VỰC DỊCH VỤ Ở VIỆT NAM ......... 56 2.1. Vai trò của doanh nghiệp nhỏ và vừa lĩnh vực dịch vụ trong nền kinh tế . 56 2.2. Sự cần thiết nâng cao ứng dụng công nghệ thông tin đối với khối doanh nghiệp nhỏ và vừa lĩnh vực dịch vụ .................................................................... 58 2.3. Nghiên cứu mô hình kiến trúc hướng dịch vụ của hai nhà cung cấp IBM và Oracle ................................................................................................................... 63 2.3.1. Mô hình kiến trúc hướng dịch vụ của IBM................................................ 63 2.3.2. Mô hình kiến trúc hướng dịch vụ của Oracle............................................. 66 2.3.3. Đánh giá ưu, nhược điểm mô hình kiến trúc hướng dịch vụ của IBM và của Oracle ................................................................................................................. 67 2.4. Định hướng ứng dụng kiến trúc hướng dịch vụ trong doanh nghiệp nhỏ và vừa lĩnh vực dịch vụ ..................................................................................................... 70 2.4.1. Đánh giá sự phù hợp của kiến trúc hướng dịch vụ đối với doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam hiện nay .................................................................................. 70 2.4.2. Kiến trúc hướng dịch vụ đáp ứng các tiêu chí của việc tích hợp ứng dụng thành công .......................................................................................................... 72 2.5. Kết luận chương............................................................................................ 73 CHƯƠNG 3: THỰC TRẠNG ỨNG DỤNG CÔNG NGHỆ THÔNG TIN TRONG DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA LĨNH VỰC DỊCH VỤ Ở VIỆT NAM HIỆN NAY .................................................................................................... 74 3.1. Mô tả cuộc điều tra ....................................................................................... 74 3.1.1. Nội dung điều tra ...................................................................................... 74 3.1.2. Một số khó khăn trong quá trình thực hiện cuộc điều tra ........................... 75 3.2. Kết quả điều tra ............................................................................................ 76 3.2.1. Đầu tư cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin ................................................. 76 3.2.2. Phân tích quy mô doanh nghiệp theo số lượng lao động ............................ 76 3.2.3. Phân tích thực trạng triển khai ứng dụng ................................................... 77 3.2.4. Phân tích thực trạng nhập và đồng bộ dữ liệu ............................................ 78 3.2.5. Phân tích thực trạng lưu trữ dữ liệu ........................................................... 79 3.2.6. Phân tích thực trạng thiếu tính nhất quán dữ liệu....................................... 79 3.2.7. Phân tích mức độ và cách thức tương tác giữa các ứng dụng ..................... 79 3.2.8. Phân tích thực trạng truy cập dữ liệu thông qua mạng ............................... 81 3.2.9. Phương pháp phân tích và thiết kế các ứng dụng ....................................... 81 3.2.10. Quy trình nghiệp vụ ................................................................................ 82 3.3. Đánh giá về thực trạng ứng dụng công nghệ thông tin trong doanh nghiệp nhỏ và vừa lĩnh vực dịch vụ Việt Nam hiện nay ................................................ 82 3.3.1. Đánh giá chung ......................................................................................... 82 3.3.2. Về mức độ quan tâm của lãnh đạo doanh nghiệp đối với việc ứng dụng công nghệ thông tin ............................................................................................ 84 3.4. Một số quy trình nghiệp vụ cơ bản trong doanh nghiệp nhỏ và vừa lĩnh vực dịch vụ ........................................................................................................... 84 3.4.1. Ngôn ngữ mô hình hóa quy trình nghiệp vụ BPMN .................................. 84 3.4.2. Quy trình nghiệp vụ lương ........................................................................ 86 3.4.3. Quy trình nghiệp vụ bán hàng ................................................................... 88 3.4.4. Quy trình nghiệp vụ mua hàng .................................................................. 90 3.5. Kết luận chương............................................................................................ 91 CHƯƠNG 4: XÂY DỰNG MÔ HÌNH HỆ THỐNG THÔNG TIN TÍCH HỢP CHO DOANH NGHIỆP NHỎ VÀ VỪA TRONG LĨNH VỰC DỊCH VỤ Ở VIỆT NAM............................................................................................................... 92 4.1. Đề xuất mô hình kiến trúc hướng dịch vụ cho doanh nghiệp nhỏ và vừa lĩnh vực dịch vụ ................................................................................................... 92 4.1.1. Mô tả khái quát quá trình xây dựng mô hình ............................................. 92 4.1.2. Mô hình đề xuất ........................................................................................ 93 4.1.3. Mô hình xác thực dịch vụ.......................................................................... 97 4.1.4. Quy trình triển khai áp dụng mô hình ........................................................ 98 4.2. Xây dựng thử nghiệm hệ thống tích hợp theo mô hình đã đề xuất cho một doanh nghiệp cụ thể ........................................................................................... 100 4.2.1. Mô hình kiến trúc tổng thể của hệ thống thử nghiệm ............................... 100 4.2.2. Mô hình kỹ thuật của hệ thống thử nghiệm ............................................. 101 4.3. Đánh giá về việc triển khai ứng dụng tích hợp tại Công ty Cổ phần công nghệ G5 .............................................................................................................. 113 4.3.1. Giới thiệu về Công ty .............................................................................. 113 4.3.2. Đánh giá của Công ty về triển khai mô hình tích hợp .............................. 113 4.3.3. Đánh giá về chi phí xây dựng hệ thống tích hợp ...................................... 115 4.4. Các khuyến nghị đối với doanh nghiệp khi triển khai kiến trúc hướng dịch vụ ............................................................................................................... 120 4.4.1. Về góc độ quản lý ................................................................................... 120 4.4.2. Về góc độ kỹ thuật .................................................................................. 121 4.5. Kết luận chương.......................................................................................... 122 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 123 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ . 125 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................... 126 PHỤ LỤC A. PHIẾU ĐIỀU TRA ......................................................................... 130 PHỤ LỤC B. TẬP HỢP CÁC DỊCH VỤ CỦA HỆ THỐNG .............................. 138 PHỤ LỤC C. MÔ TẢ DỮ LIỆU VÀO/RA CỦA CÁC DỊCH VỤ ...................... 141 PHỤ LỤC D. GIAO DIỆN CÁC ỨNG DỤNG CỦA HỆ THỐNG ..................... 155 PHỤ LỤC E. THỰC HIỆN QUY TRÌNH NGHIỆP VỤ LƯƠNG ...................... 158 PHỤ LỤC F. ĐÁNH GIÁ VỀ TRIỂN KHAI HỆ THỐNG TÍCH HỢP ỨNG DỤNG CỦA CÔNG TY CỔ PHẦN CÔNG NGHỆ G5 ....................................... 172 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Stt Chữ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt 1. B2B Business to Business Từ doanh nghiệp tới doanh nghiệp 2. BAM Business Activity Monitoring Giám sát hoạt động kinh doanh 3. BPM Business Process Management Quản lý quy trình nghiệp vụ 4. BPMN Business Process Modeling Notation Ngôn ngữ mô hình hóa quy trình nghiệp vụ 5. CNTT Information Technology Công nghệ Thông tin 6. COM Component Object Model Mô hình đối tượng thành phần 7. CORBA Common Object Request Broker Architecture Kiến trúc môi giới các đối tượng 8. CSDL Database Cơ sở dữ liệu 9. CSTT Knowledge Base Cơ sở tri thức 10. DCE/RPC Distributed Computing Environment/Remote Procedure Calls Môi trường tính toán phân tán/Gọi thủ tục từ xa 11. DCOM Distributed Component Object Model Mô hình đối tượng phân tán 12. DNNVV Small and Medium-sized Enterprises Doanh nghiệp nhỏ và vừa 13. DV Services Dịch vụ Stt Chữ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt 14. ERP Enterprise Resource Planning Hoạch định nguồn lực doanh nghiệp 15. ESB Enterprise Service Bus Trục tích hợp doanh nghiệp 16. GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội 17. HTTP HyperText Transfer Protocol Giao thức truyền thông siêu văn bản 18. HTTT Information System Hệ thống thông tin 19. HTTTQL Management Information System Hệ thống thông tin quản lý 20. IDL Interactive Data Language Ngôn ngữ tương tác dữ liệu 21. IIOP Internet Inter-ORB Protocol Giao thức cho phép các chương trình phân tán giao tiếp qua Internet. 22. ISO International Organization for Standardization Tổ chức tiêu chuẩn quốc tế 23. J2EE Java 2 Platform, Enterprise Edition Nền tảng Java, phiên bản 2 - phiên bản công nghiệp 24. JCA Java Cryptography Architecture Kiến trúc mã hóa Java 25. JMS Java Message Services Dịch vụ thông điệp Java 26. JRMI Java Remote Method Invocation Triệu gọi phương thức từ xa của Java 27. M&A Mergers and Acquisitions Mua bán và sáp nhập Stt Chữ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt 28. MQ Message Queues Giao thức truyền thông bất đồng bộ 29. ORB Object Request Broker Môi giới yêu cầu đối tượng 30. ORPC Object RPC Giao thức mở rộng của DCE/RPC 31. OSS Oracle SOA Suite Bộ sản phẩm phần mềm lớp giữa của Oracle 32. QoS Quality of Service Chất lượng dịch vụ 33. RMI Remote Method Invoke Triệu gọi phương thức từ xa 34. RPC Remote Procedure Calls Gọi thủ tục từ xa 35. SMTP Simple Mail Transfer Protocol Giao thức truyền tải thư điện tử đơn giản 36. SO Strengths Opportunities Chiến lược SO 37. SOA Service Oriented Architecture Kiến trúc hướng dịch vụ 38. SOAP Simple Object Access Protocol Giao thức truy cập đối tượng đơn giản 39. ST Strengths Threats Chiến lược ST 40. SWOT Strengths, Weaknesses, Opportunities, Threats Điểm mạnh, Điểm yếu, Cơ hội, Thách thức 41. UDDI Universal Description, Discovery, Integration Tập quy tắc đăng ký và tìm kiếm thông tin các dịch vụ Web Stt Chữ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt 42. URL Uniform Resource Locator Định vị tài nguyên thống nhất 43. USD United States Dollar Đồng đô la Mỹ 44. VCCI Vietnam Chamber of Commerce and Industry Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt nam 45. WO Weaknesses Opportunities Chiến lược WO 46. WS Web Services Công nghệ dịch vụ Web 47. WSDL Web Services Description Language Ngôn ngữ mô tả dịch vụ Web 48. WT Weaknesses Threats Chiến lược WT 49. XML eXtensible Markup Language Ngôn ngữ đánh dấu mở rộng DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Lợi ích của việc tích hợp ứng dụng ............................................................ 20 Bảng 1.2. Tiêu chí đảm bảo tích hợp ứng dụng thành công ........................................ 32 Bảng 2.1. Vai trò của hệ thống thông tin trong chiến lược cạnh tranh. ....................... 59 Bảng 2.2. Phân tích SWOT đối với DNNVV lĩnh vực dịch vụ ................................... 61 Bảng 2.3. So sánh SOA của IBM và SOA của Oracle ................................................ 68 Bảng 4.1. Yêu cầu về hạ tầng phần cứng xây dựng hệ thống tích hợp thử nghiệm ... 102 Bảng 4.2. Công cụ sử dụng xây dựng các thành phần của hệ thống tích hợp ............ 106 Bảng 4.3. Chi phí thời gian và kinh phí xây dựng hệ thống tích hợp theo mô hình SOA.. 115 Bảng 4.4. Chi phí về thời gian và kinh phí xây dựng hệ thống tích hợp không theo mô hình SOA ................................................................................................................. 118 DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Mức độ đóng góp vào GDP của lĩnh vực dịch vụ. .................................. 57 Biểu đồ 2.2. Tỷ trọng doanh nghiệp lĩnh vực dịch vụ trong tổng số DNNVV. ........... 57 Biểu đồ 3.1. Tỷ lệ doanh nghiệp theo quy mô số lượng lao động. .............................. 76 Biểu đồ 3.2. Số ứng dụng đã được triển khai theo quy mô doanh nghiệp. .................. 77 Biểu đồ 3.3. Bình quân số HTTTQL đã được triển khai theo quy mô doanh nghiệp. .. 78 DANH MỤC SƠ ĐỒ Hình 1. Thực trạng ứng dụng các hệ thống đơn lẻ trong doanh nghiệp. ........................ 3 Hình 2. Mô hình hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp ERP ........................... 4 Hình 3. Khung lý thuyết của luận án ............................................................................ 9 Hình 1.1. Mô hình tích hợp điểm nối điểm với 3 ứng dụng và 10 ứng dụng ............... 23 Hình 1.2. Mô hình trục tích hợp với 3 ứng dụng và 10 ứng dụng. .............................. 24 Hình 1.3. Minh họa đồng bộ dữ liệu........................................................................... 25 Hình 1.4. Tích hợp quy trình nghiệp vụ ..................................................................... 26 Hình 1.5. Giao tiếp giữa bên sử dụng dịch vụ và bên cung cấp dịch vụ. ..................... 30 Hình 1.6. Sự cộng tác giữa các yếu tố trong một hệ thống SOA. ................................ 34 Hình 1.7. Các dịch vụ hợp tác để làm một công việc cụ thể. ...................................... 35 Hình 1.8. Dịch vụ đóng gói logic khác nhau .............................................................. 36 Hình 1.9. Dịch vụ nhận biết nhau ............................................................................... 37 Hình 1.10. Trao đổi thông điệp giữa hai dịch vụ ........................................................ 37 Hình 1.11. Các bước xây dựng hệ thống SOA theo chiến lược Top-down ................. 40 Hình 1.12. Các bước xây dựng hệ thống SOA theo chiến lược Bottom-up ................. 41 Hình 1.13. Kết nối các ứng dụng thông qua ESB ....................................................... 44 Hình 1.14. Mối quan hệ giữa các thành phần của Web Service .................................. 47 Hình 1.15. Các thành phần kỹ thuật cơ bản của một Web Service .............................. 48 Hình 1.16. Cấu trúc của SOAP Message .................................................................... 49 Hình 1.17. Cấu trúc của một WSDL mô tả Web Service ............................................ 50 Hình 1.18. Mối quan hệ giữa BPM và SOA. .............................................................. 52 Hình 1.19. Tầng quy trình nghiệp vụ không thông qua tầng dịch vụ. ......................... 53 Hình 1.20. Tầng quy trình nghiệp vụ thông qua tầng dịch vụ. .................................... 54 Hình 2.1. Mô hình 5 lực lượng cạnh tranh của Michael Porter ................................... 59 Hình 2.2. Kiến trúc phân tầng hệ thống SOA của IBM ................................