Ngôn ngữ học hiện nay quan tâm nhiều đến ngôn ngữ ứng dụng.
Ngôn ngữ ứng dụng trong các phƣơng tiện thông tin đại chúng trong đó có
ngôn ngữ truyền hình có một vị trí quan trọng, đặc biệt là đối với một đài
PTTH địa phƣơng nhƣ đài phát thanh truyền hình Thái Nguyên (PTTH TN).
Sử dụng ngôn ngữ trên báo chí là vấn đề đƣợc xã hội rất quan tâm hiện
nay trƣớc thực tế sử dụng ngôn ngữ thiếu chọn lọc, thiếu sáng tạo, thậm chí
chƣa tôn trọng ngôn ngữ tiếng Việt trên báo chí. Vấn đề này đã thu hút sự
quan tâm của giới chuyên môn, của các nhà ngôn ngữ học và đông đảo các
tầng lớp bạn đọc, khán giả.
1.2. Đài PTTH TN đã có 18 năm hoạt động và phát triển lĩnh vực
truyền hình, song chƣa có một công trình nào nghiên cứu một cách căn bản về
đặc điểm sử dụng ngôn ngữ trong các chƣơng trình của đài, đặc biệt là ngôn
ngữ sử dụng trong chƣơng trình Thời sự, một chƣơng trình đƣợc nhiều khán
giả quan tâm, và đƣợc coi nhƣ chƣơng trình “đinh”, chƣơng trình “xƣơng
sống” của các Đài PTTH. Chính vì thế, trong nhiều năm qua, việc đánh giá
những ƣu điểm để phát huy và hạn chế để khắc phục, hoặc từ đó lựa chọn
phƣơng án sử dụng ngôn ngữ một cách hiệu quả trong các chƣơng trình của
đài dƣờng nhƣ còn bỏ ngỏ. Có thể xem việc tìm hiểu đặc điểm sử dụng ngôn
ngữ trong chƣơng trình thời sự, để hƣớng đến c huẩn ngôn ngữ trong chƣơng
trình là rất cần thiết với một đài PTTH của tỉnh trung tâm của vùng Đông Bắc
nói riêng và các Đài PTTH trong khu vực có điểm tƣơng đồng về địa lý, văn
hóa nói chung.
103 trang |
Chia sẻ: lvbuiluyen | Lượt xem: 5547 | Lượt tải: 2
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận văn Đặc điểm sử dụng ngôn ngữ trong chương trình thời sự truyền hình (qua tư liệu của đài phát thanh truyền hình Thái Nguyên), để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
------------00------------
LÊ THỊ NHUNG
ĐẶC ĐIỂM SỬ DỤNG NGÔN NGỮ TRONG CHƢƠNG TRÌNH
THỜI SỰ TRUYỀN HÌNH
(QUA TƢ LIỆU CỦA ĐÀI PT - TH THÁI NGUYÊN)
LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ HỌC
THÁI NGUYÊN - NĂM 2010
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM
------------00------------
LÊ THỊ NHUNG
ĐẶC ĐIỂM SỬ DỤNG NGÔN NGỮ TRONG CHƢƠNG TRÌNH
THỜI SỰ TRUYỀN HÌNH
(QUA TƢ LIỆU CỦA ĐÀI PT - TH THÁI NGUYÊN)
Chuyên ngành: NGÔN NGỮ HỌC
Mã số: 60 22 01
LUẬN VĂN THẠC SĨ NGÔN NGỮ HỌC
HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS – TS. Đỗ Việt Hùng
THÁI NGUYÊN - NĂM 2010
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số
liệu, kết quả trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học của luận
văn chƣa từng đƣợc ai công bố trong bất kì công trình nào khác.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN
Lê Thị Nhung
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
MỤC LỤC
PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................. 1
1. Lý do chọn đề tài ................................................................................... 6
2. Lịch sử vấn đề ........................................................................................ 7
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu .......................................................... 8
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................... 9
5. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................ 9
6. Đóng góp mới ......................................................................................... 9
7. Bố cục luận văn .................................................................................... 10
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÍ THUYẾT ................................................................... 11
1. 1. Báo chí và ngôn ngữ báo chí ............................................................. 11
1.1. 1. Báo chí .......................................................................................... 11
1.1. 2. Chức năng của ngôn ngữ báo chí .................................................. 12
1.1. 3. Đặc điểm phong cách của ngôn ngữ báo chí .................................. 13
1.1.4. Giới thiệu về truyền hình ................................................................ 15
1.1.5. Chuẩn mực ngôn ngữ và chuẩn trong báo chí ................................. 19
1.2. Giới thiệu về Đài phát thanh - truyền hình Thái Nguyên.................... 26
1. 2.1. Về Đài phát thanh - truyền hình Thái Nguyên ................................ 26
1.2.2. Về Chƣơng trình Thời sự của Đài phát thanh - truyền hình Thái Nguyên 27
Chƣơng 2: ĐẶC ĐIỂM NGÔN NGỮ THỜI SỰ TRUYỀN HÌNH XÉT TRÊN
CÁC VĂN BẢN VIẾT................................................................................. 37
2.1. Đặc điểm từ ngữ ................................................................................ 37
2.1.1. Sử dụng rộng rãi lớp từ văn hóa gọt giũa ........................................ 37
2.1.2. Sử dụng nhiều từ ngữ thƣa gửi, đƣa đẩy ......................................... 38
2.1.3. Sử dụng nhiều số từ ........................................................................ 41
2.2.4. Chủ yếu dùng từ một nghĩa ( ít dùng từ đa nghĩa) ........................... 46
2.1.5.Dùng từ dễ hiều, gần gũi với lời ăn tiếng nói hàng ngày của quần
chúng. ....................................................................................................... 47
2.1.6. Sử dụng rộng rãi lớp từ ngữ giàu hình ảnh, giàu sắc thái biểu cảm . 48
2.1.7. Sử dụng nhiều danh từ riêng - tên riêng .......................................... 49
2.1.8. Sử dụng khá nhiều thuật ngữ, từ ngữ chuyên ngành ........................ 50
2.1.9. Sử dụng nhiều từ ngữ Hán – Việt.................................................... 51
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2.2. Đặc điểm câu ..................................................................................... 52
2.2.1. Thƣờng sử dụng câu ngắn .............................................................. 53
2.2.2. Sử dụng đầy đủ các kiểu câu xét về mặt cấu tạo ngữ pháp. ............ 55
2.3. Đặc điểm văn bản .............................................................................. 61
2.3.1. Dung lƣợng của văn bản thƣờng ngắn ............................................ 61
2.3.2. Các văn bản đều có nhan đề ( tít) .................................................... 62
2.3.2. Các văn bản đƣợc liên kết chặt chẽ ................................................. 64
Chƣơng 3: NGÔN NGỮ THỜI SỰ TRUYỀN HÌNH XÉT TRÊN CÁC VĂN
BẢN PHÁT THANH ................................................................................... 74
3.1. Việc thể hiện văn bản ( phát thanh) bị ảnh hƣởng bởi nhiều yếu tố khác
nhau.......................................................................................................... 74
3.2. Về đặc điểm phát âm ....................................................................... 77
3.2.1. Các văn bản đƣợc phát âm chuẩn so với giọng Hà nội .................... 77
3.3.2. Ngữ điệu thể hiện các chức năng ngữ pháp ................................... 83
3.3.3. Thể hiện chức năng biểu cảm.......................................................... 85
3.3.4. Thể hiện chức năng Lô gic ............................................................ 90
3.3.5. Thể hiện chức năng dụng học ........................................................ 91
3. 4 . Ngữ điệu xử lý cho các khúc đoạn đặc biệt của văn bản .................. 93
3. 5. Chiến lƣợc sử dụng các phƣơng tiện hỗ trợ ....................................... 95
3.6. Tiểu kết ............................................................................................. 96
KẾT LUẬN ................................................................................................. 98
TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 102
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
1.1. Ngôn ngữ học hiện nay quan tâm nhiều đến ngôn ngữ ứng dụng.
Ngôn ngữ ứng dụng trong các phƣơng tiện thông tin đại chúng trong đó có
ngôn ngữ truyền hình có một vị trí quan trọng, đặc biệt là đối với một đài
PTTH địa phƣơng nhƣ đài phát thanh truyền hình Thái Nguyên (PTTH TN).
Sử dụng ngôn ngữ trên báo chí là vấn đề đƣợc xã hội rất quan tâm hiện
nay trƣớc thực tế sử dụng ngôn ngữ thiếu chọn lọc, thiếu sáng tạo, thậm chí
chƣa tôn trọng ngôn ngữ tiếng Việt trên báo chí. Vấn đề này đã thu hút sự
quan tâm của giới chuyên môn, của các nhà ngôn ngữ học và đông đảo các
tầng lớp bạn đọc, khán giả.
1.2. Đài PTTH TN đã có 18 năm hoạt động và phát triển lĩnh vực
truyền hình, song chƣa có một công trình nào nghiên cứu một cách căn bản về
đặc điểm sử dụng ngôn ngữ trong các chƣơng trình của đài, đặc biệt là ngôn
ngữ sử dụng trong chƣơng trình Thời sự, một chƣơng trình đƣợc nhiều khán
giả quan tâm, và đƣợc coi nhƣ chƣơng trình “đinh”, chƣơng trình “xƣơng
sống” của các Đài PTTH. Chính vì thế, trong nhiều năm qua, việc đánh giá
những ƣu điểm để phát huy và hạn chế để khắc phục, hoặc từ đó lựa chọn
phƣơng án sử dụng ngôn ngữ một cách hiệu quả trong các chƣơng trình của
đài dƣờng nhƣ còn bỏ ngỏ. Có thể xem việc tìm hiểu đặc điểm sử dụng ngôn
ngữ trong chƣơng trình thời sự, để hƣớng đến chuẩn ngôn ngữ trong chƣơng
trình là rất cần thiết với một đài PTTH của tỉnh trung tâm của vùng Đông Bắc
nói riêng và các Đài PTTH trong khu vực có điểm tƣơng đồng về địa lý, văn
hóa nói chung.
1.3. Là ngƣời đang công tác tại Đài PTTH Thái Nguyên, trực tiếp tổ
chức sản xuất và thực hiện các chƣơng trình thời sự, ngƣời thực hiện luận văn
có điều kiện tìm hiểu về các chƣơng trinh thời sự truyền hình. Từ việc nghiên
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
cứu đề tài, chúng tôi hy vọng có sự đóng góp thiết thực vào sự phát triển của
đài PTTH tỉnh Thái Nguyên
2. Lịch sử vấn đề
Ngôn ngữ văn học và ngôn ngữ báo chí cùng dùng văn tự, từ ngữ làm
phƣơng tiện chuyển tải nội dung, nhƣng có sự khác nhau cơ bản ở chỗ: Ngôn
ngữ văn học đƣợc hình thành trên cơ sở tƣ duy hình tƣợng, phƣơng pháp sáng
tác của văn học nặng về hƣ cấu. Còn ngôn ngữ báo chí thực hiện mục đích
thông tin nên cần đáp ứng yêu cầu: chuẩn xác, phong phú, mới mẻ và hấp
dẫn, không đƣợc hƣ cấu.
Thực tiễn hoạt động báo chí nƣớc ta hiện nay rất phong phú, đa dạng.
Đi theo sự phát triển nhiều loại hình thông tin đại chúng, ngôn ngữ báo chí
cũng tách dần ra theo từng ngành riêng, trong đó truyền hình đƣợc đánh giá là
một trong những thể loại báo chí có ƣu thế nổi trội bởi nó sử dụng tất cả các
dạng thức ngôn ngữ mà báo in, báo nói (phát thanh), mạng Internet và các
phƣơng thức tuyên truyền khác sử dụng. Cùng với những hình ảnh thực tiễn
sống động, cách sử dụng ngôn ngữ của các chƣơng trình truyền hình có những
đặc điểm khác biệt, ngôn ngữ truyền hình cần đƣợc xem xét từ góc độ ngôn
ngữ viết và cả ngôn ngữ nói. Ngôn ngữ truyền hình mang đặc điểm của ngôn
ngữ báo chí (GS -TS Nguyễn Đức Dân) mang những đặc trƣng cơ bản của
ngôn ngữ nói, dạng thức nói (Luận văn TS của TS Nguyễn Thế Kỷ), có tác
động bởi yếu tố tâm lý ngôn ngữ học (GS.TS Nguyễn Đức Tồn). Qua các tài
liệu tham khảo chúng tôi thấy chƣa có công trình nào nghiên cứu về đặc điểm
ngôn ngữ của chƣơng trình thời sự truyền hình nói chung (đặc biệt là chƣơng
trình thời sự truyền hình của một Đài PTTH của một địa phƣơng) nên mạnh
dạn tìm hiểu đề tài này. Theo GS.TS Nguyễn Đức Tồn “Việc nghiên cứu đặc
điểm ngôn ngữ sử dụng trong các phƣơng tiện giao tiếp đại chúng nói chung,
phát thanh và truyền hình nói riêng, thuộc loại vấn đề rât có tính thời sự. Giá
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
trị của những vấn đề đó đã vƣợt ra ngoài pham vi ngôn ngữ học thuần túy”.
(TCNN 12- 1999)
Trong cuốn “Ngôn ngữ báo chí” ( NXB ĐHQG HN, 2001) ở phần Mở
đầu tác giả Vũ Quang Hào viết“Nói đến ngôn ngữ báo chí”, nếu hiểu “báo
chí” không theo nghĩa truyền thống, nghĩa là báo chí đƣợc hiểu gồm báo in,
báo phát thanh và báo hình thì có thể nói rằng trong tập bài giảng này (Ngôn
ngữ báo chí) ngôn ngữ báo hình hoàn toàn bị bỏ ngỏ, do chỗ chúng tôi không
xác định đƣợc phạm vi khảo sát”. Tìm hiểu “Bài giảng ngôn ngữ báo chí” của
Khoa báo chí trƣờng Cao đẳng PTTH trong chƣơng IV Ngôn ngữ báo hình,
giáo án này chỉ đề cập đến ngôn ngữ hình ảnh (câu hình) của thể loại này chứ
không đề cập đến ngôn ngữ đƣợc phát thanh, một phần không thể thiếu của
bất kỳ chƣơng tình truyền hình nào.
Nhƣ vậy có thể thấy việc tìm hiểu ngôn ngữ truyền hình là việc làm
khó khăn. Nếu nhƣ Ngôn ngữ phát thanh đƣợc nghiên cứu khá sớm (PGSTS
Nguyễn Đức Tồn năm 1977, 1989 Nguyễn Đình Lƣơng 1993) thì các công
trình nghiên cứu về ngôn ngữ truyền hình chƣa đƣợc quan tâm đúng mức.
Trong khi thể loại báo chí truyền hình đƣợc đánh giá là thành tựu to lớn của
khoa học công nghệ hiện đại, là loại hình báo chí hiện đại nhất của thời đại việc
chú ý đến nội dung trong đó có ngôn ngữ trong các chƣơng trình truyền hình
sao cho tƣơng xứng với vị trí vai trò của truyền hình là việc làm đáng kể.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu của luận văn là nghiên cứu đặc điểm sử dụng
ngôn ngữ của chƣơng trình Thời sự truyền hình Đài PTTH Thái Nguyên,
nhằm đánh giá theo những chuẩn tƣơng đối của việc sử dụng ngôn ngữ nói
chung và ngôn ngữ PTTH nói riêng.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
- Nghiên cứu cơ sở lý thuyết, đặc điểm ngôn ngữ, ngôn ngữ báo chí để
hình thành một bộ chuẩn đối chiếu cách sử dụng ngôn ngữ của chƣơng trình
qua văn bản chuẩn bị phát thanh và đƣợc phát thanh.
- Nhận xét rút ra kết luận về đặc điểm sử dụng ngôn ngữ trong chƣơng
trình thời sự cũng nhƣ nét đặc trƣng mang tính địa phƣơng của chƣơng trình.
4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tƣợng nghiên cứu là các chƣơng trình thời sự truyền hình đã đƣợc
phát sóng bao gồm cả văn bản viết và văn bản phát thanh – truyền hình (đã
đƣợc phát thanh viên [PTV], biên tập viên [BTV] đọc cùng với hình ảnh) đã
phát sóng từ tháng 6/2009 đến nay.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Trong công trình nghiên cứu này, chúng tôi sử chụng phƣơng pháp
nghiên cứu chủ yếu là phƣơng pháp miêu tả với những thủ pháp cơ bản sau:
5.1. Thủ pháp thống kê, phân loại
Thủ pháp này đƣợc sử dụng để khảo sát, thống kê và phân loại các kiểu
câu sử dụng trong chƣơng trình làm cơ sở phân tích, nhận xét, đánh giá cách
sử dụng và hiệu quả của đối tƣợng nghiên cứu.
5.2. Thủ pháp đối chiếu
Thủ pháp này đƣợc sử dụng để so sánh giữa phƣơng tiện ngôn ngữ đã
đƣợc sử dụng và những đặc trƣng cần có của thể loại…
5.3. Thủ pháp phân tích
Phân tích các trƣờng hợp sử dụng ngôn ngữ gắn với ngữ cảnh cụ thể
của chƣơng trình để tìm ra mục đích, nội dụng chƣơng trình.
6. Đóng góp mới
6.1. Về mặt lý luận
Đây sẽ là luận văn đầu tiên nghiên cứu tƣơng đối đấy đủ, và sâu sắc đặc
điểm sử dụng ngôn ngữ chƣơng trình thời sự truyền hình của một đài PTTH
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
địa phƣơng. Kết quả của luận văn sẽ góp thêm tƣ liệu và cách nhìn nhận về
việc sử dụng ngôn ngữ trong chƣơng trình thời sự truyền hình của Đài PTTH
Thái Nguyên.
5.2. Về mặt thực tiễn
Kết quả nghiên cứu của luận văn có thể giúp ích cho việc nâng cao chất
lƣợng sử dụng ngôn ngữ của tờ báo hình, một thể loại báo chí đang đƣợc
đánh giá cao hiện nay, cụ thể là nâng cao chất lƣợng chƣơng trình thời sự đài
PTTH Thái Nguyên.
7. Bố cục luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và thƣ mục tham khảo, luận văn gồm có 3
chƣơng.
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT
Chƣơng 2: NGÔN NGỮ THỜI SỰ TRUYỀN HÌNH XÉT TRÊN
CÁC VĂN BẢN VIẾT
Chƣơng 3: NGÔN NGỮ THỜI SỰ TRUYỀN HÌNH XÉT TRÊN
CÁC VĂN BẢN PHÁT THANH
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
Chƣơng 1
CƠ SỞ LÍ THUYẾT
1. 1. Báo chí và ngôn ngữ báo chí
1.1. 1. Báo chí
Trong giai đoạn hiện nay, ngƣời ta thƣờng dùng khái niệm báo chí
“truyền thông” để bao gồm cả báo viết, báo nói với khái niệm kênh viết, kênh
nói và kênh hình. Trong đó, kênh viết là kênh dùng trong in ấn. Kênh nói
đƣợc dùng ở đài phát thanh và truyền hình. Kênh hình chỉ đƣợc dùng trên đài
truyền hình.
Văn bản báo chí có phong cách ngôn ngữ truyền thông đại chúng.
Nguyên tắc trung thực, chính xác của thông tin báo chí có ảnh hƣởng tới
phong cách ngôn ngữ báo chí. Nhà báo chỉ có thể sử dụng biện pháp tu từ khi
thấy chắc chắn không có sự ảnh hƣởng hay gây hiểu lầm về tính chính xác
của sự kiện.
Báo chí ra đời trƣớc hết do nhu cầu thông tin. Qua báo chí ngƣời ta có
thể nhanh chóng tiếp cận đƣợc các vấn đề mà mình quan tâm. Xã hội ngày
càng phát triển, nhu cầu thông tin của con ngƣời ngày càng lớn. Báo chí trở
thành công cụ đắc lực phục vụ nhu cầu thông tin của con ngƣời. Đóng vai trò
là phƣơng tiện thông tin cực kỳ quan trọng, đáp ứng nhu cầu bức thiết của
quần chúng, báo chí Việt Nam đã tạo nên một phong cách ngôn ngữ riêng
trong hệ thống các phong cách chức năng của tiếng Việt.
Có thể dựa trên những tiêu chí khác nhau để phân loại báo chí. Trƣớc
hết dựa vào kênh truyền ta có: báo nói (phát thanh – truyền hình) và báo viết.
Dựa vào thời gian, tần xuất phát hành một loại báo cụ thể, có thể chia báo chí
thành các loại nhƣ nhật báo, tuần báo, bán nguyệt san hay nguyệt báo... Theo
nội dung và dung lƣợng thông tin lại có thể chia báo chí ra nhiều loại, trong
đó báo dành cho các bài viết có thông tin ngắn gọn kịp thời còn tạp chí dành
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
cho các thông tin chuyên đề, yêu cầu về thông tin cập nhật không đặt ra quá
bức thiết. Các thể loại báo chí đƣợc phân theo tính chất và cách đƣa thông tin.
Những thể loại hay xuất hiện nhất là: bản tin, bình luận, phóng sự, điều tra,
ghi nhanh, ký chân dung, quảng cáo báo chí, ý kiến bạn đọc (khán giả), tâm
sự bạn đọc ...
1.1. 2. Chức năng của ngôn ngữ báo chí
Các chức năng của báo chí trong xã hội đã làm cho ngôn ngữ trên báo
chí mang những đặc điểm đặc thù, phân biệt với hàng loạt các phong cách
chức năng khác xét từ phía ngôn nghĩa. Sau đây là các đặc điểm quan trọng
nhất của ngôn ngữ báo chí.
a. Chức năng thông báo
Do nhiệm vụ hàng đầu của báo chí là phản ánh tin tức các sự kiện trong
cộng đồng, nên công việc cấp thiết đặt lên hàng đầu của những ngƣời làm
công tác báo chí là phải sẵn sàng có một bộ phƣơng tiện truyền tải tin tức sắc
bén và nhanh nhạy. Để thực hiện đƣợc yêu cầu này, ngôn ngữ trƣớc nhất phải
đảm bảo đƣợc tính khách quan trong phản ánh sự kiện. Báo chí nhờ chức
năng này của ngôn ngữ phản ánh đƣợc trung thực thông tin diễn ra trong thực
tế. Qua đó báo chí trở thành thức ăn tinh thần lành mạnh, có ích, giúp ngƣời
tiếp nhận thông tin mở rộng hiểu biết, phát triển tƣ duy theo khuynh hƣớng
toàn diện hóa.
b. Chức năng đinh hƣớng dƣ luận
Chức năng này gắn liền với chức năng thông báo. "Các nhà tỷ phú,
triệu phú không bao giờ dùng Đài phát thanh, báo chí của chúng một cách vô
ích cả. Vì thế tuy đại diện cho công luận xã hội, mỗi tờ báo thực chất là đại
diện cho một nhóm ngƣời hay một tập đoàn ngƣời trong xã hội" (V.I Lê Nin).
Ngôn ngữ báo chí luôn phải đảm nhiệm một nhiệm vụ to lớn là hƣớng dẫn dƣ
luận và tác động đến dƣ luận, làm cho ngƣời đọc hiểu đƣợc bản chất của của
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
sự thật để phân biệt rõ đâu là chân l ý, đâu là ngụy biện, phân biệt thật, giả để
quyết định thái độ ủng hộ hay phản đối.
c. Chức năng tập hợp và tổ chức quần chúng
Khi thực hiện chức năng định hƣớng dƣ luận, bản thân báo chí có sức
qui tụ bạn đọc về phía mình. Chính sự thu hút của ngôn ngữ báo chí đã tạo ra
khả năng tập hợp và tổ chức quần chúng rất lớn. Lịch sử đã chứng minh sức
mạnh tinh thần to lớn của đến mức chuyển hóa thành sức mạnh vật chất của
ngôn ngữ báo chí. Ví dụ sức mạnh của tờ báo "Thanh niên" ra đời năm 1925,
tờ "Cờ Giải phóng" trong thời kỳ giành chính quyền.
1.1. 3. Đặc điểm phong cách của ngôn ngữ báo chí
Trong tiến trình thực hiện các nhiệm vụ của báo chí đối với xã hội, hệ
thống ngôn từ của báo chí loại bỏ và tiếp thu các đặc điểm ngôn ngữ ở các
lĩnh vực và thiết chế xã hội khác và tự thiết lập nên cho mình hệ đặc điểm
riêng. Chính các đặc điểm này tạo nên đặc điểm cấu trúc phong cách của ngôn
ngữ báo chí. Hệ đặc điểm riêng này bao gồm:
a. Cô đọng nhƣng biểu cảm
Nói tới báo chí là nói tới đặc điểm ngắn gọn. Sự ngắn gọn của báo chí
khác với ngắn gọn của phong cách hành chính – công vụ và phong cách khoa
học. Bởi sự ngắn gọn của ngôn ngữ báo chí vẫn ít nhiều gắn với xúc cảm chủ
quan cá nhân, với quan điểm của mỗi tờ báo cụ thể.
Tính ngắn gọn của ngôn ngữ báo chí cũng là yêu cầu tất yếu xuất phát
từ chức năng cơ bản của báo chí là thông tin nhanh. Muốn thông tin nhanh,
nhiều làm cho báo đa dạng phong phú, những nét rƣờm trong báo chí phải bị
loại bỏ.
b. Hấp dẫn nhƣng thuyết phục
Tính hấp dẫn và thuyết phục của ngôn ngữ báo chí có thể coi là một
trong các yếu tố quyết định sinh tồn của nó.Trong thời đại mà báo chí phát
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
triển, cuộc cạnh tranh bạn đọc diễn ra ngày càng quyết liệt thì yêu cầu về tính
cấp hấp dẫn và thuyết phục sẽ ngày càng cao. Đặc tính này đƣợc thể hiện qua
các phƣơng diện:
Về nội dung, thông tin luôn phải mới, đa dạng và phong phú. Trong đó
có yêu cầu dƣa tin nhanh, xác thực, có tính cập nhật. Đƣa tin không một chiều
mà phải phản