Vào ñầu thế kỷ 18, các Nhà lâm học Đức như Hartig, GL [52], Heyer, F
[53], ñã ñề xuất nguyên tắc sử dụng lâu bền ñối vớirừng thuần loài ñều tuổi. Vào
thời ñiểm này các nhà khoa học Pháp (Gournand, 1922) và Thụy Sỹ (H. Biolley)
cũng ñã ñề ra phương pháp kiểm tra, ñiều chỉnh sản lượng ñối với rừng ñồng tuổi
khai thác chọn [51].
Hiện nay ñã có nhiều tổ chức ñưa ra khái niệm QLRBV như Tổ chức Gỗ
nhiệt ñới (ITTO), Hiệp ước Helsinki [37], ủy ban Quốc tế về môi trường và phát
triển [24],. Các ñịnh nghĩa trên có cách diễn ñạtkhác nhau nhưng bao gồm hai vấn
ñề chính là quản lý rừng ổn ñịnh bằng các biện phápphù hợp nhằm ñạt các mục tiêu
ñề ra và ñảm bảo sự bền vững về kinh tế, xã hội và môi trường [23].
Trong giai ñoạn ñầu của thế kỷ XX, hệ thống quản lýrừng ñã tập trung ở nhiều
quốc gia, ñặc biệt là những quốc gia ñang phát triển. Vai trò sự tham gia của cộng
ñồng trong quản lý rừng không ñược chú ý. Mặc dù trong các quy ñịnh pháp luật thì
rừng là tài sản của toàn dân nhưng trên thực tế người dân không hề ñược hưởng lợi từ
rừng, vì vậy họ chỉ biết khai thác rừng ñể lấy lâm sản và lấy ñất canh tác phục vụ cho
6
nhu cầu sống của chính họ mà không hề quan tâm ñến xây dựng và bảo vệ vốn rừng.
Bên cạnh ñó, cùng với sự phát triển của ngành công nghiệp, nhu cầu lâm sản ngày
càng tăng nên trong giai ñoạn này tình trạng khai thác quá mức trở thành nguyên
nhân làm suy thoái tài nguyên rừng [34].
129 trang |
Chia sẻ: superlens | Lượt xem: 1673 | Lượt tải: 4
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận văn Đánh giá tác động xã hội của công tác quản lý rừng tại công ty lâm nghiệp Nam Nung tỉnh Đăk Nông, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN
==============
VŨ MINH KHÔI
ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG XÃ HỘI CỦA CÔNG TÁC QUẢN
LÝ RỪNG TẠI CÔNG TY LÂM NGHIỆP NAM NUNG
TỈNH ĐĂK NÔNG
LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP
Buôn Ma Thuột - 2009
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY NGUYÊN
--------------------------------------------
VŨ MINH KHÔI
ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG XÃ HỘI CỦA CÔNG TÁC QUẢN
LÝ RỪNG TẠI CÔNG TY LÂM NGHIỆP NAM NUNG
TỈNH ĐĂK NÔNG
Chuyên ngành: Lâm học
Mã số: 60.62.60
LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC LÂM NGHIỆP
Người hướng dẫn khoa học:
TS. Võ Đại Hải
Buôn Ma Thuột - Năm 2009
i
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan: Luận văn “Đánh giá tác động xã hội của công tác quản lý
rừng của Công ty lâm nghiệp Nam Nung tỉnh Đak Nông” là công trình nghiên
cứu của riêng tôi.
Các số liệu trong luận văn được sử dụng trung thực. Kết quả nghiên cứu được
trình bày trong luận văn này chưa được công bố tại bất cứ công trình nào khác
Buôn Ma Thuột, tháng 6 năm 2009
Tác giả
ii
LỜI CẢM ƠN
Luận văn này được hoàn thành tại Khoa Nông lâm - Trường Đại học
Tây Nguyên theo chương trình đào tạo Cao học Lâm nghiệp khoá I, giai đoạn
2006 - 2009.
Trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn, tác giả đã nhận được
sự quan tâm, giúp đỡ của Khoa Sau đại học, khoa Nông lâm - Trường Đại học
Tây Nguyên, Sở Nông nghiệp & PTNT tỉnh Đăk Nông, nhân dịp này tác giả
xin chân thành cảm ơn về sự giúp đỡ quí báu đó.
Trước hết, tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành tới TS. Võ Đại
Hải - người hướng dẫn khoa học, đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tác giả trong
suốt thời gian thực hiện luận văn.
Xin chân thành cảm ơn Khoa Sau Đại học - Trường Đại học Tây
Nguyên đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ tác giả trong thời gian học tập cũng như
hoàn thành luận văn.
Tác giả xin cảm ơn UBND, Sở NN & PTNT tỉnh Đăk Nông đã tạo mọi
điều kiện thuận lợi cho tác giả học tập và triển khai đề tài nghiên cứu. Xin
cảm ơn Công ty Lâm nghiệp Nam Nung đã cung cấp những thông tin, tư liệu
cần thiết cũng như tạo điều kiện cho tác giả thu thập số liệu ngoại nghiệp
phục vụ cho luận văn.
Cuối cùng tác giả xin chân thành cảm ơn các đồng nghiệp, bạn bè gần
xa và người thân trong gia đình đã giúp đỡ, động viên tác giả trong suốt thời
gian học tập và hoàn thành luận văn.
Buôn Ma Thuột, tháng 6 năm 2009
Tác giả
iii
Môc Lôc
Trang
§Æt vÊn
®Ò......................................................................................................................1
Ch−¬ng I: Tæng quan vÊn ®Ò nghiªn cøu..................................................3
1.1. Trªn thÕ giíi...............................................................................................3
1.1.1. §¸nh gi¸ t¸c ®éng x· héi cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt l©m nghiÖp.........3
1.1.2 Nghiªn cøu vÒ qu¶n lý rõng bÒn v÷ng.....................................................5
1.1.3. C¸c chÝnh s¸ch thu hót ng−êi d©n tham gia vµo c«ng t¸c qu¶n lý rõng..6
1.1.4. C¸c gi¶i ph¸p t¨ng c−êng qu¶n lý rõng bÒn v÷ng..................................8
1.2. ë ViÖt Nam.................................................................................................9
1.2.1. §¸nh gi¸ t¸c ®éng x· héi cña c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt l©m nghiÖp.........9
1.2.2. Nghiªn cøu vÒ qu¶n lý rõng bÒn v÷ng..................................................11
1.2.3. C¸c chÝnh s¸ch thu hót ng−êi d©n tham gia vµo c«ng t¸c qu¶n lý rõng.........13
1.2.4. C¸c gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c−êng qu¶n lý rõng bÒn v÷ng.......................15
1.3. NhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ chung.....................................................................17
Ch−¬ng 2: Môc tiªu, ®èi t−îng, ph¹m vi, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p
nghiªn cøu.....................................................................................................................18
2.1. Môc tiªu ®Ò tµi..........................................................................................18
2.2. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu.............................................................18
2.3. Néi dung nghiªn cøu................................................................................19
2.4. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu...........................................................................20
2.4.1. Quan ®iÓm nghiªn cøu vµ c¸ch tiÕp cËn...............................................20
2.4.2. Ph−¬ng h−íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò...........................................................21
2.4.3. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu cô thÓ............................................................23
Ch−¬ng III: §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi khu vùc nghiªn
cøu..................................................................................................................27
3.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn....................................................................................27
3.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý...........................................................................................27
3.1.2. §Þa h×nh................................................................................................27
iv
3.1.3. §Êt ®ai..................................................................................................28
3.1.4. KhÝ hËu.................................................................................................28
3.1.5. Thñy v¨n...............................................................................................28
3.1.6. Tµi nguyªn rõng....................................................................................29
3.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi.........................................................................30
3.2.1. D©n sè, d©n téc vµ lao ®éng..................................................................30
3.2.2. C¬ së h¹ tÇng, y tÕ, gi¸o dôc.................................................................32
3.3. NhËn xÐt vµ ®¸nh gi¸ chung.....................................................................33
Ch−¬ng 4: KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ th¶o luËn..............................................35
4.1. §¸nh gi¸ t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ QLBVR cña c«ng
ty l©m nghiÖp Nam Nung............................................................................35
4.1.1. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ c¬ cÊu tæ chøc cña C«ng ty............................35
4.1.2. Tµi nguyªn rõng....................................................................................40
4.1.3. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh............................................................43
4.1.4. T×nh h×nh qu¶n lý b¶o vÖ rõng..............................................................54
4.2. §¸nh gi¸ t×nh h×nh giao ®Êt l©m nghiÖp, kho¸n QLBVR t¹i C«ng ty
L©m nghiÖp Nam Nung ..........................................................................56
4.2.1. §¸nh gi¸ t×nh h×nh giao ®Êt l©m nghiÖp trªn ®Þa bµn............................56
4.2.2. §¸nh gi¸ t×nh h×nh giao kho¸n QLBVR t¹i C«ng ty............................59
4.3. §¸nh gi¸ t¸c ®éng qua l¹i gi÷a C«ng ty L©m nghiÖp Nam Nung vµ ®Þa
ph−¬ng................................................................................................................................62
4.3.1. Nh÷ng ho¹t ®éng hç trî cña C«ng ty L©m nghiÖp Nam Nung ®èi víi
®Þa ph−¬ng ..............................................................................................62
4.3.2. Nh÷ng ho¹t ®éng cña ®Þa ph−¬ng hç trî C«ng ty.................................73
4.4. §¸nh gi¸ møc ®é phï hîp c¸c tiªu chuÈn x· héi trong QLRBV ë C«ng
ty L©m nghiÖp Nam Nung........................................................................76
4.4.1. Tiªu chuÈn quèc gia vÒ qu¶n lý rõng bÒn v÷ng vµ nh÷ng tiªu chÝ vÒ x· héi...76
4.4.2. §¸nh gi¸ møc ®é phï hîp c¸c tiªu chÝ x· héi ë C«ng ty L©m nghiÖp
Nam Nung................................................................................................83
v
4.5. §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p vµ c¸c c«ng viÖc −u tiªn nh»m thóc ®Èy QLRBV vµ
bÒn v÷ng vÒ mÆt x· héi ë C«ng ty L©m nghiÖp Nam Nung....................89
4.5.1. Ph©n tÝch ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, c¬ héi vµ th¸ch thøc vÒ t¸c ®éng
x· héi ë C«ng ty L©m nghiÖp Nam Nung.................................................89
4.5.2. §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy qu¶n lý rõng bÒn v÷ng vÒ
mÆt x· héi t¹i C«ng ty L©m nghiÖp Nam Nung........................................91
4.5.3. §Ò xuÊt c¸c c«ng viÖc −u tiªn...............................................................97
Ch−¬ng V: KÕt luËn, tån t¹i vµ kiÕn nghÞ........................................................98
5.1. KÕt luËn....................................................................................................98
5.2. Tån t¹i.....................................................................................................101
5.3. KiÕn nghÞ................................................................................................102
Tµi liÖu tham kh¶o.........................................................................................103
PhÇn phô lôc
Phô lôc 1: Danh s¸ch mét sè ng−êi chñ yÕu ®· tham gia pháng vÊn, trao ®æi
Phô lôc 2 : Tæ chøc bé m¸y c«ng ty hiÖn nay
Phô lôc 3: C¸c th«ng tin, sè liÖu cÇn thu thËp t¹i C«ng ty L©m nghiÖp Nam Nung
Phô lôc 4: Th«ng tin, Sè liÖu cÇn thu thËp ë c¸c x·
Phô lôc 5: §Ò c−¬ng Pháng vÊn hé gia ®×nh
vi
Danh môc c¸c b¶ng
B¶ng Tªn b¶ng Trang
3.1 Dân số 2 xã trên địa bàn công ty lâm nghiệp Nam Nung quản lý 30
3.2 Các dân tộc trên địa bàn công ty lâm nghiệp Nam Nung quản lý 31
3.3 Tình hình lao động 2 xã trên địa bàn Công ty lâm nghiệp Nam Nung 32
4.1 Tæng sè c¸n bé l©m tr−êng chia theo tr×nh ®é chuyªn m«n 38
4.2 C¬ cÊu tæ chøc vµ ®éi ngò c¸n bé c«ng ty l©m nghiÖp Nam
Nung
39
4.3 HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt vµ tµi nguyªn rõng cña C«ng ty 40
4.4 Tr÷ l−îng rõng c«ng ty l©m nghiÖp Nam Nung theo nhãm cÊp kÝnh 42
4.5 KÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña C«ng ty l©m nghiÖp
Nam Nung giai ®o¹n 2004 - 2006
46
4.6 KÕ ho¹ch thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt giai ®o¹n 2007 - 2010 49
4.7 KÕ ho¹ch trång cao su, trång rõng giai ®o¹n 2007 - 2010 50
4.8 KÕ ho¹ch nu«i d−ìng rõng giai ®o¹n 2007 - 2010 51
4.9 KÕ ho¹ch lµm giµu rõng giai ®o¹n 2007 - 2010 52
4.10 KÕ ho¹ch khoanh nu«i rõng giai ®o¹n 2007 - 2010 52
4.11 Dù kiÕn khai th¸c gç giai ®o¹n 2007 - 2010 53
4.12 Dù kiÕn khai th¸c l©m s¶n phô (Lå «) 53
4.13 Thèng kª c¸c cuéc häp c«ng t¸c QLBVR vµ PCCCR 55
4.14 Thèng kª diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp ®· giao trªn ®Þa bµn x· N©m Nung 57
4.15 Thèng kª diÖn tÝch ®Êt l©m nghiÖp ®· giao trªn ®Þa bµn x· N©m N§ir 57
4.16 Thèng kª diÖn tÝch giao kho¸n QLBVR 59
4.17 TiÒn ñng hé x©y nhµ t×nh nghÜa 68
4.18 Hç trî x©y dùng §Ëp §¨k viªng 68
4.19 Hç trî x©y dùng ®−êng giao th«ng n«ng th«n vµ ®−êng ®iÖn cao thÕ 69
4.20 Tiªu chuÈn 2 - tiªu chÝ - chØ sè vÒ mÆt x· héi 79
4.21 Tiªu chuÈn 3 - tiªu chÝ - chØ sè vÒ mÆt x· héi 80
4.22 Tiªu chuÈn 4 - tiªu chÝ - chØ sè vÒ mÆt x· héi 81
4.23 KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ møc ®é phï hîp c¸c chØ sè x· héi ë C«ng ty
L©m nghiÖp Nam Nung theo tiªu chuÈn 2 FSC ViÖt Nam
83
4.24 KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ møc ®é phï hîp c¸c chØ sè x· héi ë C«ng ty
L©m nghiÖp Nam Nung theo tiªu chuÈn 3 FSC ViÖt Nam
84
vii
4.25 KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ møc ®é phï hîp c¸c chØ sè x· héi ë C«ng ty
L©m nghiÖp Nam Nung theo tiªu chuÈn 4 FSC ViÖt Nam
86
4.26 Ph©n tÝch ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, c¬ héi vµ th¸ch thøc vÒ t¸c
®éng x· héi ë C«ng ty L©m nghiÖp Nam Nung
89
4.27 C¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc c¸c chØ sè cßn tån t¹i trong tiªu chuÈn
2 cña FSC ViÖt Nam: "QuyÒn vµ tr¸ch nhiÖm sö dông ®Êt"
91
4.28 C¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc c¸c chØ sè cßn tån t¹i trong tiªu chuÈn
3 cña FSC ViÖt Nam: "QuyÒn cña ng−êi d©n së t¹i"
91
4.29 C¸c biÖn ph¸p kh¾c phôc c¸c chØ sè cßn tån t¹i trong tiªu chuÈn 2
cña FSC ViÖt Nam: "Quan hÖ céng ®ång vµ quyÒn cña c«ng d©n"
92
viii
DANH MôC C¸C Ký HIÖU Vµ Tõ VIÕT T¾T
TT Ký hiÖu Gi¶i thÝch
1 BVR B¶o vÖ rõng
3 CCR Chøng chØ rõng
4 §KTN, KT-XH §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi
5 ESIA §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr−êng vµ x· héi
6 FAO Tæ chøc n«ng l−¬ng thùc thÕ giíi
7 FSC Héi ®ång qu¶n trÞ rõng
8 NWG Tæ c«ng t¸c quèc gia
10 KHKT Khoa häc kü thuËt
12 NN & PTNT N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn N«ng th«n
13 QLR Qu¶n lý rõng
14 QLBVR Qu¶n lý b¶o vÖ rõng
15 QLRBV Qu¶n lý rõng bÒn v÷ng
16 PCCCR Phßng ch¸y ch÷a ch¸y rõng
18 UBND Uû ban nh©n d©n
19 GEF Quü m«i tr−êng toµn cÇu
20 ITTO Tæ chøc gç nhiÖt ®íi quèc tÕ
21 XDCB X©y dùng c¬ b¶n
22 PRA §¸nh gi¸ n«ng th«n cã sù tham gia
23 RBTC Rõng b¶o tån cao
24 RRA §¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n
25 SWOT §iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, c¬ héi, th¸ch thøc
26 VACR V−ên, ao, chuång, ruéng
ix
danh môc c¸c h×nh ¶nh
H×nh Tªn h×nh Trang
2.1 Ph−¬ng h−íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò 22
2.2 Pháng vÊn c¸n bé x· vµ c«ng nh©n C«ng ty 25
2.3 S¬ ®å c¸c b−íc thùc hiÖn nghiªn cøu 26
4.1 V¨n phßng C«ng ty L©m nghiÖp Nam Nung 36
4.2 Rõng trång cao su cña C«ng ty L©m nghiÖp Nam Nung 41
4.3 Rõng trång thö nghiÖm c©y l¸ réng C«ng ty L©m nghiÖp Nam
Nung
44
4.4 Rõng trång Xoan ta C«ng ty L©m nghiÖp Nam Nung 45
4.5 Ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng tham gia c¸c dù ¸n trång Cao su cña
C«ng ty
64
1
ĐẶT VẤN ĐỀ
Trong giai đoạn hiện nay QLRBV (Quản lý rừng bền vững) được đặt ra như
là một yêu cầu cấp thiết với mỗi quốc gia và cộng đồng quốc tế. Đầu thập kỷ 90 của
thế kỷ XX, nhờ sáng kiến của những người sử dụng và kinh doanh gỗ về việc chỉ
buôn bán và sử dụng gỗ có nguồn gốc từ các khu rừng đã được quản lý bền vững, từ
đó một loạt các tổ chức QLRBV đã ra đời và có phạm vi hoạt động khác nhau trên
thế giới như Montreal, ITTO, Pan - European, Africal Timber Organization
Initiative, CIFOR và FSC, trong đó chứng chỉ FSC là có uy tín và có phạm vi áp
dụng rộng rãi nhất. Hợp tác lâm nghiệp trong khối ASEAN cũng chủ yếu xoay
quanh chủ đề QLRBV với 2 lý do: một là xu hướng mất rừng của các nước đang
phát triển do áp lực dân số, lương thực, khai thác trái phép, cháy rừng,... hai là bị thị
trường thế giới từ chối dần việc nhập khẩu nếu đồ gỗ không có chứng chỉ QLRBV.
Ở Việt Nam, trong nửa thế kỷ từ năm 1945 đến 1990 diện tích rừng liên tục
giảm từ 14,3 xuống 9,2 triệu ha, độ che phủ rừng là 27,2% mà lý do chính là do
quản lý và sử dụng rừng không bền vững. Từ sau năm 1992 thông qua các chương
trình lớn như 327 và sau đó là dự án 661, gần 3 triệu ha rừng đã được phục hồi, góp
phần thúc đẩy ngành lâm nghiệp phát triển và cân bằng môi trường sinh thái cho đất
nước. Theo kết quả kiểm kê rừng công bố ngày 27/8/2007 của Bộ Nông nghiệp và
PTNT thì đến hết ngày 31/12/2006 diện tích rừng nước ta đã tăng lên là 12,874 triệu
ha với độ che phủ là 38,0%. Để giữ được diện tích rừng hiện có và phát triển thêm
vốn rừng thì QLRBV là một yêu cầu rất cần thiết ở nước ta.
Trong Chiến lược Phát triển Lâm nghiệp quốc gia giai đoạn 2006 - 2020 ghi
rõ: Đẩy mạnh xây dựng thương hiệu và cấp chứng chỉ rừng cho các mặt hàng xuất
khẩu; Nâng cấp năng lực quản lý cho chủ rừng, xây dựng các tiêu chuẩn và cấp
chứng chỉ rừng, mục tiêu đến năm 2020 ít nhất 30% diện tích rừng sản xuất được
cấp chứng chỉ rừng. Chương trình Quản lý và phát triển bền vững - một trong 5
2
chương trình trọng điểm quốc gia về lâm nghiệp, có vai trò đặc biệt quan trọng
trong việc lần đầu tiên xác định cho đất nước một lâm phận ổn định 15,6 triệu ha,
với 7,8 triệu ha rừng sản xuất, có 30% được cấp chứng chỉ QLRBV, cung cấp 22,2
triệu m3 gỗ/năm, kim ngạch xuất khẩu 7,8 tỷ USD vào năm 2020.
QLRBV đòi hỏi phải đáp ứng bền vững trên cả 3 khía cạnh: kinh tế, xã hội và
môi trường, trong đó yếu tố xã hội ở Việt Nam hiện nay đang được quan tâm nhiều
vì nó gắn liền với đời sống của hàng chục triệu người dân miền núi, gắn với xóa đói
giảm nghèo và chính sách đầu tư của Chính phủ, đặc biệt trong bối cảnh Nhà nước
đang có những thay đổi lớn trong sắp xếp các lâm trường quốc doanh thành các
công ty lâm nghiệp tự hạch toán kinh doanh độc lập.
Công ty Lâm nghiệp Nam Nung, tiền thân là lâm trường Nam Nung những
năm trước đây hoạt động chủ yếu là khai thác rừng tự nhiên, sau đó chuyển sang
trồng rừng phòng hộ và quản lý bảo vệ rừng theo dự án 661. Hiện nay khi chuyển
sang cơ chế tự hạch toán kinh doanh Công ty đang đứng trước những cơ hội và
thách thức mới, đặc biệt là trong việc thu hút người dân địa phương vào quản lý
rừng. Đây là một trong những yêu cầu bắt buộc đối với công tác quản lý rừng bền
vững, vì vậy đánh giá tác động xã hội là một trong những vấn đề quan trọng hàng
đầu cần phải thực hiện để có những bước đi phù hợp.
Xuất phát từ yêu cầu đó, đề tài “Đánh giá tác động xã hội của công tác quản
lý rừng tại Công ty Lâm Lâm nghiệp Nam Nung tỉnh Đăk Nông” đặt ra là hết sức
cần thiết nhằm giúp Công ty Lâm nghiệp Nam Nung nói riêng và các Công ty Lâm
nghiệp/lâm trường có điều kiện tương tự tiếp cận và dần đáp ứng được các tiêu chí
của Bộ Tiêu chuẩn quốc gia về QLRBV mà trước hết là các tiêu chí xã hội trong
điều kiện và bối cảnh mới.
3
CHƯƠNG 1
TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1 Trên thế giới
1.1.1. Đánh giá tác động xã hội của các hoạt động sản xuất lâm nghiệp
Đánh giá tác động xã hội và môi trường (ESIA) đang ngày càng được tăng
cường và áp dụng ở nhiều ngành với mục tiêu đảm bảo cho các vấn đề xã hội và
môi trường được quan tâm thoả đáng trước khi đưa ra những lựa chọn đầu tư quan
trọng. Đây là phương tiện phù hợp để hỗ trợ quá trình ra quyết định [3]. Trước
những năm 1990, thuật ngữ “đánh giá dự án” mới chỉ giới hạn ở đánh giá hiệu quả,
chủ yếu là về mặt kinh tế. Từ sau năm 1990 các hoạt động đánh giá đã bao gồm cả
đánh giá tác động tức là xem xét các hoạt động của dự án đó có bền vững không sau
khi dự án kết thúc (John et al, 2000). Hiện nay, việc đánh giá tác động được xem
như bắt buộc đối với tất cả các hoạt động đánh giá, bao gồm tất cả các thay đổi về
sinh thái, văn hoá - xã hội, kinh tế, kỹ thuật, thể chế và chính sách đem lại bởi các
hoạt động của một chương trình, dự án.
Đánh giá và giám sát tác động nhằm mục đích xem xét những thay đổi được
mong đợi có thực sự xảy ra không? có hay không những tác động không được mong
đợi nhằm điều chỉnh việc quản lý dự án; cung cấp thông tin cần thiết cho quá trình
ra quyết định từ cấp dự án tới cấp ra chính sách [3].
Ở rất nhiều quốc gia ESIA được thiết lập như một qui trình lập kế hoạch/phê
duyệt chủ yếu chỉ áp dụng cho thiết kế khả thi các dự án phát triển quy mô lớn.
ESIA không có mối liên kết cụ thể với bất kỳ một cơ chế phê duyệt hay cấp phép
nào, điều đó có nghĩa rằng những kết quả của quy trình ESIA không thể có hiệu lực
và khó kiểm soát [36].
Năm 1996 trong báo cáo đánh giá của Winconsin Woodland, Micheal
Luedeke và Jeff Martin (1996) đã khuyến nghị rằng hoạt động đánh giá tài chính
4
đơn thuần chỉ nên sử dụng cho các công ty kinh doanh mà lợi nhuận kinh tế là yếu
tố hàng đầu, còn đối với các dự án đầu tư mang nhiều yếu tố xã hội thì nên cân nhắc
việc đánh giá hiệu quả xã hội và môi trường.
Tổ chức nghiên cứu cao cấp về phát triển quốc tế Nhật bản (2003) đã đề xuất
việc đánh giá tác động không chỉ tập trung so sánh kết quả đầu ra với đầu vào của
dự án mà còn phải xem xét những ảnh hưởng tiêu cực và tích cực, hiện tại và tương
lai, thậm chí là những ảnh hưởng gián tiếp phát sinh từ những ảnh hưởng trực tiếp.
Vì vậy, trong quá trình đánh giá dự án, việc thiết kế phương pháp và câu hỏi nên
chia thành các nhóm vấn đề là chính sách, thể chế - quản lý, kỹ thuật, môi trường,
văn hoá - xã hội và kinh tế - tài chính; những tác động được phân loại thành 4
nhóm: tích cực/tiêu cực và mong đợi/không mong đợi.
FAO [45], [46] nhấn mạnh việc đánh giá hiệu quả xã hội và môi trường khi
đưa ra các báo cáo tham luận về lâm nghiệp xã hội, lâm nghiệp cộng đồng. Cũng theo
FAO [44], một dự án trong lâm nghiệp