Luận văn Giải pháp thúc đẩy hoạt động đầu tư nước ngoài trên thị trường chứng khoán Việt Nam

Lêi c¶m ¬n “Gi¶i ph¸p thóc ®Èy ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam” hiÖn nay lµ mét ®Ò tµi mang tÝnh cÊp thiÕt nh­ng cßn kh¸ míi mÎ t¹i ViÖt Nam. Trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ hoµn thµnh ®Ò tµi, t«i ®· gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n vÒ mÆt kiÕn thøc vµ tµi liÖu. Tuy vËy, ®Ò tµi ®· ®¹t mét sè kÕt qu¶ cã ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn. Cã ®­îc kÕt qu¶ ®ã lµ nhê vµo sù ®éng viªn, gióp ®ì to lín cña gia ®×nh, thÇy c« vµ b¹n bÌ. T«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n ch©n thµnh vµ s©u s¾c tíi Tr­êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n, Khoa Ng©n hµng-Tµi chÝnh ®· t¹o ®iÒu kiÖn vÒ mÆt thêi gian cho t«i hoµn thµnh luËn v¨n; GS-TS NguyÔn V¨n Nam, Phã HiÖu tr­ëng tr­êng §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n ®· tËn t×nh h­íng dÉn t«i trong suèt qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®Ò tµi. Bªn c¹nh ®ã, t«i ®· nhËn ®­îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp v« cïng quý b¸u cña c¸c chuyªn gia vÒ chøng kho¸n. T«i xin göi lêi c¶m ¬n tíi TS NguyÔn S¬n-Vô phã Vô Ph¸t triÓn thÞ tr­êng, Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n­íc cïng toµn thÓ c¸c c¸n bé cña Vô. Cuèi cïng, t«i xin ®­îc göi nh÷ng t×nh c¶m s©u s¾c nhÊt tíi gia ®×nh, b¹n bÌ ®· lu«n lµ nguån ®éng viªn, khÝch lÖ, t¹o mäi ®iÒu kiÖn gióp ®ì t«i v­ît qua khã kh¨n ®Ó hoµn thµnh luËn v¨n tèt nghiÖp. Do h¹n chÕ vÒ thêi gian vµ kiÕn thøc, luËn v¨n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Víi tinh thÇn cÇu thÞ trong häc tËp vµ nghiªn cøu, t«i kÝnh mong nhËn ®­îc nh÷ng nhËn xÐt, gãp ý h¬n n÷a tõ phÝa thÇy c« cïng b¹n ®äc. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n! Môc lôc Lêi c¶m ¬n i Môc lôc ii Lêi më ®Çu 1 Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t 4 Ch­¬ng 1: 5 Lý luËn chung vÒ ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam 5 1.1 TÝnh tÊt yÕu cña ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam 5 1.1.1 §Þnh h­íng cña §¶ng và Nhµ n­íc 5 1.1.2 Thùc tr¹ng nguån vèn n­íc ngoµi ch¶y vµo ViÖt Nam 6 1.2 §Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n 12 1.2.1 C¸c h×nh thøc tham gia cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n 12 1.2.2 Vai trß cña ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam 18 1.3 Kinh nghiÖm c¸c n­íc trong viÖc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n 22 1.3.1 Thùc tr¹ng ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i mét sè thÞ tr­êng chøng kho¸n khu vùc Ch©u ¸ 22 1.3.2 Bµi häc kinh nghiÖm cho ViÖt Nam 28 Ch­¬ng 2: 30 Thùc tr¹ng ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam 30 2.1 Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ Doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ sù ph¸t triÓn ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam 30 2.1.1 Qu¸ tr×nh Cæ phÇn ho¸ Doanh nghiÖp nhµ n­íc thêi gian qua 30 2.1.2 Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn ThÞ tr­êng Chøng kho¸n ViÖt Nam 33 2.2 C¬ së ph¸p lý ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam 42 2.2.1 C¸c v¨n b¶n ¸p dông cho ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi nãi chung 42 2.2.2 C¸c v¨n b¶n ph¸p lý ¸p dông trùc tiÕp cho ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam 49 2.2.3 Mét sè ®iÓm l­u ý kh¸c liªn quan tíi hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam 55 2.3 Thùc tr¹ng tham gia thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi 57 2.3.1 Nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi mua chøng kho¸n cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ 57 2.3.2 C¬ së cho ho¹t ®éng §TNN t¹i c¸c c«ng ty cæ phÇn cã vèn §TNN 64 2.3.3 Nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi tham gia mua, b¸n chøng kho¸n trªn TTGDCK Thµnh phè Hå ChÝ Minh 67 2.3.4 Nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi tham gia gãp vèn vµo c«ng ty chøng kho¸n liªn doanh, c«ng ty qu¶n lý quü liªn doanh 77 Ch­¬ng 3: 79 Gi¶i ph¸p thóc ®Èy ho¹t ®éng ®Èu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam 79 3.1 §Þnh h­íng ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Õn n¨m 2010 79 3.1.1 Quan ®iÓm ®Þnh h­íng chiÕn l­îc ph¸t triÓn TTCK ViÖt Nam 79 3.1.2 §Þnh h­íng ph¸t triÓn TTCK ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 81 3.2 Gi¶i ph¸p thóc ®Èy ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam 83 3.2.1 æn ®Þnh vµ c¶i thiÖn m«i tr­êng kinh tÕ vÜ m« 84 3.2.2 Hoµn thiÖn khu«n khæ ph¸p lý vÒ chøng kho¸n vµ TTCK 85 3.2.3 T¨ng cung hµng ho¸ vÒ mÆt sè l­îng vµ chÊt l­îng 86 3.2.4 Tõng b­íc hoµn thiÖn c¬ së vËt chÊt kü thuËt hç trî thÞ tr­êng 89 3.3 Mét sè kiÕn nghÞ nh»m t¨ng c­êng ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam 91 3.3.1 KiÕn nghÞ vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi trong giao dÞch chøng kho¸n 91 3.3.2 KiÕn nghÞ vÒ chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi 92 3.3.3 KiÕn nghÞ vÒ giíi h¹n ®Çu t­ ®èi víi ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n 93 3.3.4 KiÕn nghÞ vÒ sù tham gia cña tæ chøc kiÓm to¸n, tæ chøc ®Þnh møc tÝn nhiÖm 94 3.3.5 KiÕn nghÞ vÒ hoµn thiÖn hÖ thèng kÕ to¸n ¸p dông cho c¸c c«ng ty niªm yÕt 95 KÕt luËn 97 Phô lôc 1 99 Phô lôc 2 100 Phô lôc 3 101 Phô lôc 4 104 Phô lôc 5 108 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 110 Lêi më ®Çu 1. Lý do lùa chän ®Ò tµi ViÖt Nam ®ang trong thêi kú c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i ho¸ ®ßi hái ph¶i cã mét nÒn t¶ng tµi chÝnh æn ®Þnh, ph¸t triÓn. Víi t­ c¸ch lµ ngµnh dÉn d¾t, hÖ thèng tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc gia ®· vµ ®ang cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn, c¶i c¸ch vµ hoµn thiÖn ®Ó ®¸p øng yªu cÇu vµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®i lªn cña ®Êt n­íc. ViÖc ra ®êi thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam vµo th¸ng 7 n¨m 2000 ®­îc coi nh­ mét mèc ph¸t triÓn quan träng vµ tÊt yÕu cña hÖ thèng tµi chÝnh hiÖn ®¹i. Bªn c¹nh ®ã, hoµ chung víi qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi, ®Èy m¹nh hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ, thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®ang nhËn ®­îc sù quan t©m cña nhiÒu tæ chøc, c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc. MÆc dï ®· ®¹t mét sè kÕt qu¶ ®¸ng mõng sau h¬n 3 n¨m ho¹t ®éng nh­ng thùc tÕ cho thÊy TTCK ViÖt Nam vÉn cßn nhá bÐ, manh món vµ ch­a cã tÝnh chuyªn nghiÖp. Nh»m ph¸t triÓn thÞ tr­êng thµnh mét kªnh dÉn vèn hiÖu qu¶ cho nÒn kinh tÕ, tËn dông nguån lùc quan träng bªn ngoµi, viÖc thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n ®ang trë thµnh mét yªu cÇu võa mang tÝnh cÊp thiÕt, võa mang tÝnh chiÕn l­îc. 2. Môc ®Ých nghiªn cøu ®Ò tµi §Ò tµi “Gi¶i ph¸p thóc ®Èy ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam” ®­îc lùa chän xuÊt ph¸t tõ ®ßi hái cña thùc tiÔn kh¸ch quan. NhËn thøc ®­îc vai trß to lín cña ®Çu t­ n­íc ngoµi ®èi víi nÒn kinh tÕ nãi chung vµ TTCK nãi riªng, trªn c¬ së nghiªn cøu häc tËp kinh nghiÖm cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi, ®Ò tµi sÏ x©u chuçi thùc tr¹ng ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam thêi gian qua, tæng kÕt, ®¸nh gi¸ c¸c thµnh tùu ®¹t ®­îc, c¸c h¹n chÕ vµ bÊt cËp cÇn th¸o gì. Tõ ®ã, t×m ra mét sè gi¶i ph¸p cã tÝnh kh¶ thi cao, phï hîp víi thùc tiÔn thÞ tr­êng vµ nÒn kinh tÕ. Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hç trî thùc thi gi¶i ph¸p còng sÏ ®­îc ®Ò cËp trong phÇn nghiªn cøu cña ®Ò tµi. 3. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu §èi t­îng nghiªn cøu trong ®Ò tµi lµ c¸c ho¹t ®éng §TNN thùc hiÖn trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam thêi gian qua. MÆc dï thÞ tr­êng chøng kho¸n tËp trung míi ®i vµo vËn hµnh trong h¬n 3 n¨m, song thÞ tr­êng chøng kho¸n s¬ khai tù ph¸t t¹i ViÖt Nam ®· xuÊt hiÖn tõ nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90’ khi b¾t ®Çu c«ng cuéc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc. V× vËy, ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi ngoµi tËp trung chñ yÕu vµo ho¹t ®éng §TNN ®ang diÔn ra kh¸ m¹nh mÏ trªn TTGDCK TP HCM, cßn ®Ò cËp tíi m¶ng thÞ tr­êng s¬ cÊp, n¬i nhµ §TNN mua cæ phiÕu lÇn ®Çu cña c¸c DNNN cæ phÇn ho¸. Do sù h¹n chÕ vÒ viÖc tiÕp cËn th«ng tin trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n tù do thø cÊp ®èi víi c¸c c«ng ty cæ phÇn, DNNN cæ phÇn ho¸ nªn luËn v¨n sÏ kh«ng nghiªn cøu m¶ng thùc tr¹ng nµy. LÜnh vùc nghiªn cøu cßn kh¸ míi mÎ víi nhiÒu néi dung phøc t¹p, liªn quan tíi c¸c lÜnh vùc kinh tÕ – chÝnh trÞ – x· héi kh¸c nhau cña ®Êt n­íc. Trong khu«n khæ luËn v¨n tèt nghiÖp, ®Ò tµi chØ dõng l¹i ë viÖc nghiªn cøu c¸c lý luËn chung, c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. Tõ ®ã ®¸nh gi¸ thùc tr¹ng vµ t×m mét sè gi¶i ph¸p ®Ó t¹o m«i tr­êng th«ng tho¸ng nhÊt, hÊp dÉn nhÊt ®èi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. C¸c vÊn ®Ò ph©n tÝch mang tÝnh nghiÖp vô, ®¸nh gi¸ b»ng chØ sè kinh tÕ sÏ kh«ng ®­îc bµn tíi trong ®Ò tµi. 4. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu §Ò tµi ®· sö dông tæng hîp c¸c ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu kh¸c nhau th­êng ¸p dông cho khèi ngµnh kinh tÕ: ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö, ph­¬ng ph¸p pháng vÊn, thu thËp, tæng hîp, ph©n tÝch d÷ liÖu trªn c¬ së ®Þnh l­îng vµ ®Þnh tÝnh, ph­¬ng ph¸p trÝch dÉn,… 5. KÕt cÊu luËn v¨n Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, môc lôc, phô lôc, danh môc tõ ng÷ viÕt t¾t, danh môc tµi liÖu tham kh¶o, luËn v¨n tËp trung vµo mét sè néi dung chÝnh sau: Ch­¬ng 1: Lý luËn chung vÒ ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam hiÖn nay Ch­¬ng 3: Gi¶i ph¸p thóc ®Èy ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam Trªn ®©y ®· kh¸i qu¸t toµn bé nh÷ng vÊn ®Ò ®­îc ®Ò cËp tíi trong luËn v¨n. Néi dung cô thÓ xin cïng thÇy c« vµ b¹n ®äc theo dâi trong c¸c phÇn tiÕp sau. Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t Bé KH&§T  Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­   C K  Chøng kho¸n   CPH  Cæ phÇn ho¸   CTCP  C«ng ty cæ phÇn   C«ng ty TNHH  C«ng ty Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n   DNNN  Doanh nghiÖp Nhµ n­íc   DNV&N  Doanh nghiÖp võa vµ nhá   §TNN  §Çu t­ n­íc ngoµi   FDI  §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi   KBNN  Kho b¹c Nhµ n­íc   LD  Liªn doanh   NHNN  Ng©n hµng Nhµ n­íc   NHTM  Ng©n hµng th­¬ng m¹i   NN  Vèn n­íc ngoµi   ODA  Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc   Phßng §K-TTBT-LKCK  Phßng §¨ng ký – Thanh to¸n bï trõ- L­u ký chøng kho¸n   TNDN  Thu nhËp doanh nghiÖp   TPCP  Tr¸i phiÕu ChÝnh phñ   TTCK  ThÞ tr­êng chøng kho¸n   TTGDCK  Trung t©m Giao dÞch Chøng kho¸n   UBCKNN  Uû ban Chøng kho¸n Nhµ n­íc   XHCN  X· héi chñ nghÜa   Lý luËn chung vÒ ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam TÝnh tÊt yÕu cña ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam §Þnh h­íng cña §¶ng và Nhµ n­íc NhËn thøc râ tÇm quan träng cña ho¹t ®éng §TNN ®èi víi sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ ViÖt Nam, ngay tõ nh÷ng n¨m cuèi thËp kû 80, t¹i §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI quan ®iÓm më cöa ®· ®­îc ®­a ra nh»m phôc vô sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, ph¸t triÓn kinh tÕ quèc d©n trªn c¬ së khai th¸c vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc cña ®Êt n­íc. Trªn c¬ së ®ã, §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· ®Ò ra c¸c chÝnh s¸ch, nhiÖm vô vµ gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m thu hót vèn §TNN, më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i trªn mäi mÆt cña ®êi sèng kinh tÕ. GÇn ®©y nhÊt, NghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø IX ®· chØ râ: “Chñ ®éng vµ khÈn tr­¬ng h¬n trong héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, …, t¹o m«i tr­êng ®Çu t­, kinh doanh b×nh ®¼ng, minh b¹ch, æn ®Þnh, th«ng tho¸ng, cã tÝnh c¹nh tranh cao so víi khu vùc; t¨ng nhanh xuÊt khÈu vµ thu hót m¹nh §TNN…” “Thóc ®Èy sù h×nh thµnh ph¸t triÓn vµ tõng b­íc hoµn thiÖn c¸c lo¹i thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, ®Æc biÖt quan t©m c¸c thÞ tr­êng quan träng nh­ng hiÖn ch­a cã hoÆc cßn s¬ khai nh­: thÞ tr­êng lao ®éng, thÞ tr­êng chøng kho¸n…”. Trªn tinh thÇn ®ã, Quèc héi ®· ban hµnh LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1987, LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi cïng c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn, v¨n b¶n d­íi luËt cã liªn quan nh»m t¹o m«i tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn. C¸c v¨n b¶n ph¸p luËt nµy lu«n ®­îc quan t©m nghiªn cøu vÒ tÝnh hiÖu qu¶ ®èi víi c¸c ®èi t­îng ®­îc ®iÒu chØnh, tõ ®ã kÞp thêi söa ®æi, hoµn thiÖn nh»m ®¸p øng nhu cÇu vµ t×nh h×nh thùc tÕ cña nÒn kinh tÕ. Mét lÇn n÷a, quan ®iÓm vÒ héi nhËp kinh tÕ, më cöa thu hót §TNN ®­îc kh¼ng ®Þnh qua nhiÖm vô, môc tiªu chñ yÕu cña giai ®o¹n 2001-2005: “T¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh vµ bÒn v÷ng. N©ng cao râ rÖt hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña nÒn kinh tÕ. Më réng kinh tÕ ®èi ngo¹i…”. §Þnh h­íng trªn cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· më ra cho mäi lÜnh vùc, mäi ngµnh nghÒ trong nÒn kinh tÕ con ®­êng tiÕp cËn víi c¸c nguån lùc bªn ngoµi tõ vèn, c«ng nghÖ kü thuËt ®Õn c«ng nghÖ qu¶n lý. LÜnh vùc ng©n hµng tµi chÝnh, thÞ tr­êng chøng kho¸n còng kh«ng n»m ngoµi xu thÕ chung ®ã. Sù ph¸t triÓn ngµy cµng s©u m¹nh cña ho¹t ®éng §TNN trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ mét hÖ qu¶ tÊt yÕu. Thùc tr¹ng nguån vèn n­íc ngoµi ch¶y vµo ViÖt Nam ThÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®­îc x©y dùng vµ ®­a vµo ho¹t ®éng trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ sau h¬n 10 n¨m ®æi míi. Tû lÖ t¨ng tr­ëng GDP b×nh qu©n trong giai ®o¹n nµy lµ 7,4%. L¹m ph¸t gi¶m tõ møc ®é 3 con sè trong nh÷ng n¨m 80’ xuèng cßn 1 con sè trong gÇn hÕt c¸c n¨m thËp kû 90’. Cuéc sèng cña ng­êi d©n ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ. LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi ban hµnh n¨m 1987 lµ ®¸nh dÊu b­íc ngoÆt cho ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn dßng vèn n­íc ngoµi thùc sù ®æ m¹nh vµo ViÖt Nam chØ tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1990 nh­ng víi møc ®é kh«ng æn ®Þnh. §Æc biÖt sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸, l­îng vèn nµy ®· gi¶m m¹nh vµ håi phôc chËm ch¹p. MÆc dï vËy, kh«ng thÓ phñ nhËn sù ®ãng gãp v« cïng to lín cña §TNN ®èi víi kinh tÕ ViÖt Nam, thÓ hiÖn ë tû träng ®ãng gãp cña khu vùc cã vèn §TNN vµo GDP t¨ng hµng n¨m nh­ trong biÓu ®å 1: VÒ c¬ cÇu luång vèn vµo ViÖt Nam, hiÖn cã bèn nguån chÝnh: ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI), hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA), vay th­¬ng m¹i vµ dßng vèn vµo d­íi h×nh thøc ®Çu t­ danh môc chøng kho¸n (FPI). §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi FDI §©y lµ bé phËn quan träng nhÊt vµ cã ý nghÜa lín nhÊt trong tæng luång vèn vµo t¹i ViÖt nam do tÝnh chÊt dµi h¹n, kh«ng g©y ra nghÜa vô nî n­íc ngoµi ®èi víi bªn nhËn vèn, ®i trùc tiÕp ®Õn khu vùc s¶n xuÊt vµ th­êng ®i kÌm víi chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ kü n¨ng qu¶n lý. Tuy FDI còng cã mét sè ¶nh h­ëng bÊt lîi nhÊt ®Þnh nh­ chÊt l­îng vèn ®Çu t­ trùc tiÕp, c¶n trë dßng ®Çu t­ trong n­íc, kiÓm so¸t thÞ tr­êng trong n­íc cña ng­êi n­íc ngoµi, g©y « nhiÔm m«i tr­êng, khai th¸c c¹n kiÖt tµi nguyªn… nh­ng trªn thùc tÕ c¸c nguån lîi do ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi mang l¹i vÉn ®­îc ®¸nh gi¸ cao h¬n vµ cã ¶nh h­ëng lín h¬n trong c«ng t¸c ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch thu hót §TNN. TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2003, c¶ n­íc ®· cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ cho 5.424 dù ¸n §TNN víi tæng vèn ®¨ng ký 54,8 tû USD, trong ®ã cã 4.376 dù ¸n FDI cßn hiÖu lùc víi tæng vèn ®Çu t­ ®¨ng ký 41 tû USD. LÜnh vùc c«ng nghiÖp vµ x©y dùng chiÕm tû träng lín nhÊt 66,9% vÒ sè dù ¸n vµ 57,2% tæng vèn ®Çu t­ ®¨ng ký. TiÕp theo lµ lÜnh vùc dÞch vô vµ cuèi cïng lµ lÜnh vùc n«ng, l©m ng­ nghiÖp chiÕm 13,6% tæng sè dù ¸n vµ 7% vÒ vèn ®Çu t­ ®¨ng ký. Trong sè 64 n­íc vµ vïng l·nh thæ cã dù ¸n ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam, Singapore lµ n­íc cã sè l­îng dù ¸n vµ tæng vèn ®Çu t­ ®¨ng ký lín nhÊt, tiÕp theo lµ §µi Loan, NhËt B¶n, Hµn Quèc, Hång K«ng. C¸c thµnh phè lín, cã ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi thuËn lîi vÉn lµ nh÷ng ®Þa ph­¬ng dÉn ®Çu thu hót §TNN nh­ thµnh phè Hå ChÝ Minh chiÕm 26% tæng vèn ®¨ng ký, Hµ Néi chiÕm 11,1% tæng vèn ®¨ng ký. B×nh D­¬ng, §ång Nai còng ®­îc mét l­îng lín vèn §TNN ®æ vµo. VÒ doanh thu ®¹t ®­îc, tÝnh hÕt n¨m 2003, c¸c dù ¸n §TNN ®· ®¹t tæng doanh thu gÇn 70 tû USD (kh«ng kÓ dÇu khÝ). Trong ®ã, riªng ba n¨m 2001-2003 ®¹t kho¶ng 38,8 tû USD. XuÊt khÈu cña khu vùc doanh nghiÖp cã vèn §TNN t¨ng nhanh, b×nh qu©n trªn 20%/n¨m, ®· lµm cho tû träng cña khu vùc kinh tÕ nµy trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña c¶ n­íc t¨ng liªn tôc qua c¸c n¨m: n¨m 2001 lµ 24,4%, n¨m 2002 lµ 27,5 % vµ n¨m 2003 lµ 31,4%. §¹t ®­îc kÕt qu¶ tÝch cùc nh­ trªn cho thÊy sù ®óng ®¾n cña ®­êng lèi ®æi míi kinh tÕ, ®a ph­¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i, chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, t¹o søc hÊp dÉn ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­. §©y lµ tiÒn ®Ò tÝch cùc cho c¸c luång vèn bªn ngoµi di chuyÓn vµo ViÖt Nam trong thêi gian tíi, trong ®ã cã luång vèn n­íc ngoµi qua kªnh thÞ tr­êng chøng kho¸n. Hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA) Cïng víi viÖc më cöa thu hót vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cßn nhËn ®­îc luång vèn quan träng hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc (ODA). H×nh thøc nµy lu«n nhËn ®­îc sù quan t©m ®Æc biÖt cña c¸c quèc gia do tÝnh chÊt cho kh«ng hoÆc cho vay ­u ®·i, thêi gian ©n h¹n vµ ®¸o h¹n dµi. Thªm vµo ®ã, c¸c kho¶n vèn ODA th­êng ®i kÌm víi chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ kü n¨ng qu¶n lý. Tuy vËy, vèn ODA còng t¹o nhiÒu ¸p lùc cho c¸c quèc gia nhËn vèn do c¸c ®iÒu kiÖn rµng buéc tõ phÝa nhµ tµi trî; viÖc gi¶i ng©n phô thuéc vµo tÝnh hiÖu qu¶ cña dù ¸n do bªn nhËn vèn thùc hiÖn; cã nhiÒu tiªu cùc vËn ®éng hµnh lang t×m vèn vµ ChÝnh phñ n­íc nhËn vèn ph¶i ®¶m b¶o l­îng vèn ®èi øng. §èi víi ViÖt Nam, nguån vèn hç trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA ®· ®ãng vai trß quan träng, gãp phÇn gióp ViÖt Nam ®¹t ®­îc t¨ng tr­ëng kinh tÕ cao, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n. Trong giai ®o¹n 1993 ®Õn nay, ViÖt Nam ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ quan hÖ hîp t¸c ph¸t triÓn víi 25 nhµ tµi trî song ph­¬ng, 19 ®èi t¸c ®a ph­¬ng vµ h¬n 350 tæ chøc phi ChÝnh phñ n­íc ngoµi. ViÖt Nam ®· tæ chøc thµnh c«ng 9 Héi nghÞ Nhãm t­ vÊn c¸c nhµ tµi trî vµ ®­îc céng ®ång tµi trî cam kÕt hç trî nguån vèn ODA trÞ gi¸ 19,94 tû USD. Nh»m ®­a l­îng vèn cam kÕt nµy vµo thùc hiÖn, ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh ký kÕt c¸c §iÒu ­íc quèc tÕ cô thÓ víi c¸c nhµ tµi trî. T×nh h×nh thùc hiÖn ODA ®­îc thÓ hiÖn trong b¶ng sau: B¶ng 1: T×nh h×nh thùc hiÖn vèn ODA t¹i ViÖt Nam N¨m  Cam kÕt ODA (triÖu USD)  Thùc hiÖn ODA (triÖu USD)   1995  2.260  737   1996  2.430  900   1997  2.400  1.000   1998  2.200  1.242   1999  2.210  1.350   2000  2.400  1.650   2001  2.400  1.500   2002  2.470  1.600   2003  2.500  1.600   Tæng sè  21.270  11.579   Nguån: World Bank; Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­   T×nh h×nh thùc hiÖn ODA ®· cã b­íc tiÕn triÓn kh¸, n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc, vµ thùc hiÖn tèt kÕ ho¹ch gi¶i ng©n hµng n¨m. Tõ n¨m 1993 ®Õn hÕt n¨m 2001, vèn ODA gi¶i ng©n kho¶ng 9,5 tû USD, t­¬ng ®­¬ng 47,91% tæng nguån vèn ODA ®· cam kÕt. Nguån vèn ODA ®· ®­îc tËp trung hç trî cho c¸c lÜnh vùc ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, ­u tiªn cña ChÝnh phñ bao gåm ngµnh giao th«ng (27,5%), n¨ng l­îng ®iÖn (24%), ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, n«ng th«n (12,74%), c¸c ngµnh y tÕ- x· héi, gi¸o dôc vµ ®µo t¹o, khoa häc – c«ng nghÖ – m«i tr­êng (11,78%), ngµnh cÊp tho¸t n­íc (7,8%). Qua kÕt qu¶ thu hót vµ sö dông nguån vèn ODA tõ n¨m 1993 tíi nay cho thÊy nh÷ng ®ãng gãp kh«ng nhá cña nguån ngo¹i lùc nµy ®èi víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña ViÖt Nam. §¹t ®­îc thµnh qu¶ nµy lµ nhê sù phèi kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a ban ngµnh cña ChÝnh phñ ViÖt Nam trong viÖc t¹o sù g¾n kÕt vµ uy tÝn ®èi víi c¸c nhµ tµi trî còng nh­ trong c«ng t¸c chØ ®¹o, gi¸m s¸t vµ thùc hiÖn ODA. Cã thÓ nãi nh÷ng kinh nghiÖm trong viÖc huy ®éng, sö dông vµ qu¶n lý nguån vèn ODA sÏ gióp Ých trong c«ng t¸c thu hót c¸c nguån vèn n­íc ngoµi kh¸c cña ChÝnh phñ, trong ®ã cã nguån vèn vµo qua TTCK. Vay th­¬ng m¹i Kh¸c víi hai h×nh thøc tµi trî quèc tÕ trªn, vay th­¬ng m¹i lµ h×nh thøc cung øng vèn cña c¸ nh©n, tæ chøc, chÝnh phñ n­íc nµy víi ®èi t¸c cña m×nh trªn thÕ giíi trªn nguyªn t¾c th­¬ng m¹i thuÇn tuý cã tr¶ c¶ gèc vµ l·i theo thêi h¹n x¸c ®Þnh. C¸c nguyªn t¾c trong vay th­¬ng m¹i ®­îc thùc hiÖn kh«ng ­u ®·i theo th«ng lÖ quèc tÕ vÒ l·i vay th­¬ng m¹i LIBOR hoÆc SIBOR, thêi h¹n, ph­¬ng thøc hoµn tr¶ tiÒn vay hay c¸ch thøc xö lý nî vay. NhiÒu n¨m qua, h×nh thøc tµi trî nµy ®· t¹o ra dßng vèn lín ch¶y vµo c¸c quèc gia, ®Æc biÖt lµ c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c quèc gia cã nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi. Tuy ng­êi ®i vay theo ph­¬ng thøc nµy cã thÓ toµn quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc sö dông tiÒn vay, nh­ng nhiÒu nguy c¬ tiÒm tµng cã thÓ x¶y ra nh­ viÖc gia t¨ng nhanh chãng c¸c kho¶n nî l·i vµ gèc, t¹o ¸p lùc l¹m ph¸t,… ë ViÖt Nam, vay th­¬ng m¹i ®· ph¸t triÓn tõ kh¸ sím song ph¸t triÓn víi tèc ®é kh«ng cao. C¸c kho¶n vay th­¬ng m¹i th­êng ph¶i chÞu l·i suÊt th­¬ng m¹i vµ c¸c ®iÒu kiÖn thuÇn th­¬ng m¹i nªn phÝa ViÖt Nam khã ®¸p øng ®ñ. Vay th­¬ng m¹i ®· trë thµnh mét bé phËn lµm t¨ng tæng nî n­íc ngoµi hµng