Luận văn Giải quyết tranh chấp thương mại bằng trọng tài tại Việt Nam

Luận văn Giải quyết tranh chấp thương mại bằng trọng tài ở việt nam 1 LỜI MỞ ĐẦU Quan hệ kinh tế quốc tế cùng với mối quan hệ về chính trị, ngoại giao, văn hoá... là những nhân tố quan trọng cấu thành nên bức tranh tổng thể về quan hệ quốc tế ở mỗi thời kỳ lịch sử nhất định. Nó ra đời và phát triển trên cơ sở phân công lao động quốc tế, bao gồm một hệ thống đa dạng và phong phú các hoạt động như: thương mại quốc tế, đầu tư quốc tế, chuyển giao công nghệ... Cùng với xu thế toàn cầu hoá trong quan hệ quốc tế nói chung, hoạt động kinh tế quốc tế đang đạt được bước phát triển mạnh chưa từng thấy mang tính thời đại sâu sắc và sẽ còn tiếp tục được bổ sung, phát triển hơn nữa bởi những nhân tố mới trong tương lai. Trong bối cảnh đó, các tranh chấp phát sinh trong hoạt động kinh tế quốc tế nói chung và các hoạt động thương mại nói riêng có xu hướng gia tăng và diễn biến phức tạp đòi hỏi phải có những phương thức giải quyết nhanh chóng, hiệu quả nhằm bảo đảm cho các hoạt động đó được diễn ra một cách liên tục và thuận tiện. Tuy nhiên, giải quyết tranh chấp thương mại là vấn đề vô cùng phức tạp do tham gia vào các quan hệ này có nhiều chủ thể với những địa vị pháp lý không giống nhau, thuộc những hệ thống pháp luật khác nhau... Do đó, việc lựa chọn được một phương thức giải quyết tranh chấp hợp lý là một vấn đề có ý nghĩa quyết định trong việc đảm bảo và thúc đẩy các hoạt động thương mại quốc tế phát triển thuận lợi. Trên thực tế, toà án là cơ quan có đủ chức năng để thực hiện những cơ sở pháp lý trong việc giải quyết tranh chấp nói chung. Song các đặc tính gay gắt, phức tạp và sòng phẳng của các hoạt động thương mại thì bên cạnh toà án còn có những biện pháp giải quyết tranh chấp khác có hiệu quả hơn nhiều. Một trong những biện pháp đó là "Trọng tài". Là một thành viên trong cộng đồng quốc tế, Việt Nam không thể đứng ngoài xu thế phát triển chung của thế giới. Đảng và Nhà nước ta chủ trương mở rộng quan hệ hợp tác và phát triển về kinh tế với các quốc gia khác và hội nhập ngày càng sâu rộng vào nền kinh tế toàn cầu. Năm 1986, Nghị quyết Đại hội VI của Đảng đề ra đường lối đổi mới, nền kinh tế nước ta chuyển từ cơ chế quản lý 2 tập trung, bao cấp sang nền kinh tế sản xuất hàng hoá nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Sự chuyển đổi tư duy kinh tế có ý nghĩa lớn lao này đã đặt nền móng cho sự phát triển, tăng trưởng kinh tế liên tục của nước ta hơn 15 năm qua.Từ khi chúng ta thực hiện chính sách mở cửa, Việt Nam đã có quan hệ thương mại với hơn 100 nước trên thế giới, ký kết hàng loạt các Hiệp định thương mại song phương và đa phương trong đó tiêu biểu là Hiệp định thương mại Việt - Mỹ, Hiệp định về buôn bán hàng dệt may Việt Nam - EU, Hiệp định về khu vực mậu dịch tự do AFTA... Việt Nam là thành viên chính thức của ASEAN, tham gia tổ chức kinh tế Châu á - Thái Bình Dương (APEC), Diễn đàn hợp tác kinh tế á - Âu (ASEM). Hiện nay Việt Nam đang là quan sát viên của tổ chức thương mại thế giới WTO. Bối cảnh đó đặt ra cho Việt Nam nhiều thời cơ để phát triển nhưng cũng không ít thách mà chúng ta phải đối mặt, đặc biệt là việc giải quyết các tranh chấp thương mại. Điều đó đòi hỏi chúng ta phải có một chế định pháp luật hiện đại về trọng tài vì đây là một trong những phương thức giải quyết tranh chấp hữu hiệu nhất hiện nay. Trong khuôn khổ bài tiểu luận này, em xin tìm hiểu và phân tích cụ thể về cơ chế giải quyết tranh chấp thương mại bằng trọng tài và thực tiễn ở Việt Nam về vấn đề này. Về bố cục, bài tiểu luận gồm có: Lời nói đầu, 3 chương và lời kết luận. Cụ thể là: Chương I: Một số khái niệm chung Chương II: Giải quyết tranh chấp thương mại bằng trọng tài ở Việt Nam. Chương III: Đánh giá chung về pháp lệnh trọng tài thương mại 2003 và một số đề kiến nghị. Doanh nghiệp Việt Nam đón nhận trọng tài như thế nào trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay. Xu hướng phát triển văn hoá trọng tài thương mại quốc tế. 3 CHƯƠNG I MỘT SỐ KHÁI NIỆM CHUNG 1. KHÁI NIỆM TRỌNG TÀI VÀ TRỌNG TÀI THƯƠNG MẠI 1.1. Khái niệm trọng tài trong khoa học pháp lý Quốc tế. Ở tất cả các nước trên thế giới, các tranh chấp dân sự dù có hay không có yếu tố nước ngoài đều được giải quyết không chỉ bằng toà án mà bằng cả trọng tài. Trọng tài là một cơ chế giải quyết tranh chấp độc lập và ngày càng được sử dụng rộng rãi trong thực tiễn xét xử quốc tế, đặc biệt là trong lĩnh vực quan hệ kinh tế quốc tế. Cuối thế kỷ 19, người ta đã cố gắng hợp thức hoá tính cách pháp lý cho hình thức trọng tài qua hai Hội nghị Quốc tế. Đó là hội nghị Hoà bình tổ chức tại La - Hay Hà Lan vào năm 1899 và 1907. Hai hội nghị này đã đi đến việc soạn thảo quy chế và thủ tục và nỗ lực hướng dẫn các quốc gia áp dụng triệt để các hiệp ước trọng tài. Cũng như các thuật ngữ khoa học pháp lý khác, khái niệm "Trọng tài" được đề cập nhiều trong luật quốc tế. Định nghĩa sớm nhất về trọng tài được nêu trong Công ước La - Hay năm 1988, theo đó: "Trọng tài là nhằm để giải quyết những bất đồng giữa các bên thông qua một người thứ ba do chính các bên lựa chọn trên cơ sở tôn trọng luật pháp". Hiệp định La - Hay 1907 qui định: "Trọng tài quốc tế có đối tượng giải quyết là những tranh chấp giữa các quốc gia qua sự can thiệp của những trọng tài viên do các quốc gia tranh chấp tự chọn và đặt trên cơ sở của sự tôn trọng luật pháp". Theo giáo sư Ph.Farrchar thuộc trường đại học Pans II thì: "Trọng tài là một phương thức giải quyết tranh chấp, theo đó các bên giao cho một cá nhân (trọng tài viên) thẩm quyền giải quyết tranh chấp phát sinh giữa họ với nhau". Luật sư toà thượng thẩm Paris Didier Skonicki định nghĩa ngắn gọn: "Trọng tài là toà án tư, do ý chí của đôi bên tranh chấp. Nó cũng xét xử như toà án nhà nước". 4 Tựu trung lại, có thể hiểu trọng tài là phương thức giải quyết một số hoặc toàn bộ các tranh chấp đã và sẽ phát sinh giữa các bên mà pháp luật cho phép được giải quyết bằng một cơ quan xét xử do các bên thoả thuận lập ra. Như vậy, biện pháp giải quyết tranh chấp bằng trọng tài có hai điểm cơ bản, đó là: "Sự lựa chọn của hai bên" và "trên cơ sở tôn trọng pháp luật". Các bên có quyền thoả thuận và lựa chọn thành phần trọng tài. Đây là một phần trong quyền độc lập tối cao mà cơ chế này đem lại cho các bên đương sự. Hai bên có thể tự thoả thuận để chọn biện pháp trọng tài,tự lập ra hội đồng trọng tài để giải quyết vụ tranh chấp. Đặc điểm này tạo ra ưu điểm lứon cho trọng tài vì ý kiến của hai bên đương sự được đề cao và tôn trọng nên phán quyết trọng tài đưa ra dễ được chấp nhận và thực hiện trên cơ sở tôn trọng pháp luật. Do đó tố tụng trọng tài cũng như phán quyết trọng tài sẽ có tính luật pháp. Tính hợp pháp của tố tụng trọng tài sẽ có tính ràng buộc đối với các bên. Qua đó ta thấy, trọng tài là một phương thức giải quyết tranh chấp trên cơ sở pháp luật, một phương thức mang tính chất duy trì luật pháp chứ không mang tính chất thay đổi hay tạo ra luật pháp. 1.2. Khái niệm trọng tài thương mại. 1.2.1. Khái niệm trọng tài thương mại quốc tế. Trọng tài thương mại là một phương thức giải quyết tranh chấp phát sinh từ các quan hệ thương mại quốc tế mà pháp luật cho phép giải quyết được bằng trọng tài. Trọng tài thương mại quốc tế là một trong những phương thức chủ yếu để giải quyết các tranh chấp phát sinh trong lĩnh vực thương mại quốc tế. Trong pháp luật và thực tiễn quốc tế, cũng như pháp luật của nhiều nước, công nhận có hai loại trọng tài chủ yếu là trọng tài adhoc và trọng tài thường trực. a. Trọng tài ad - hoc: Trọng tài ad - hoc là thể loại trọng tài được các bên thành lập ra chỉ để giải quyết một vụ tranh chấp cụ thể, sau khi vụ tranh chấp đã được giải quyết xong thì trọng tài ad - hoc tự giải thể. Do đó, trọng tài ad - hoc còn được gọi là trọng tài vụ việc, trọng tài đặc biệt, trọng tài đặc nhiệm... 5 Hình thức trọng tài này có đặc điểm là không có trụ sở cố định như trọng tài thường trực, không lệ thuộc vào bất kỳ quy tắc xét xử nào. Trong các vụ tranh chấp sử dụng trọng tài ad - hoc, thì các bên thường thống nhất có một trọng tài viên. Trọng tài ad - hoc có một số đặc điểm sau: - Quyền lựa chọn trọng tài viên của các bên đương sự hoặc của người thứ ba không bị giới hạn vào một danh sách có sẵn như ở hình thức trọng tài thường trực. - Các bên đương sự có toàn quyền trong việc xác lập quy chế tố tụng: về tổ chức hội đồng trọng tài, quá trình tố tụng...Nghĩa là các bên tranh chấp có thể tự định đoạt các cách thiết lập hội đồng trọng tài và thủ tục giải quyết thích ứng với tính chất từng vụ tranh chấp. Đương sự không bị ràng buộc bởi các quy định pháp lý về tố tụng chừng nào đảm bảo được nguyên tắc xét xử khách quan trong trường hợp của họ. Đặc điểm này giúp chúng ta phân biệt trọng tài ad - hoc với trọng tài thường trực. Như vậy, tính chất tố tụng của trọng tài ad - hoc khá đơn giản, thời gian tiến hành tố tụng có thể nhanh chóng và ít tốn kém. Tuy nhiên, trên thực tế, trọng tài ad - hoc chỉ thích hợp với những tranh chấp nhỏ giữa các bên đương sự có am hiểu về luật pháp và có kinh nghiệm tranh tụng. Trọng tài ad - hoc phụ thuộc rất nhiều vào thiện chí và sự hợp tác của các bên. Nếu các bên không thực tình muốn giải quyết vụ tranh chấp để đi tới một giải pháp tối ưu thì trọng tài ad - hoc sẽ rất khó làm việc. Bởi lẽ, trọng tài ad - hoc không có quy tắc tố tụng riêng. b. Trọng tài thường trực: Trọng tài thường trực là trọng tài có tổ chức được thành lập để hoạt động một cách thường xuyên, có trụ sở, điều lệ và có quy tắc xét xử riêng. Trọng tài thường trực giống trọng tài ad - hoc ở khả năng lựa chọn trọng tài viên nhưng lại có hạn chế hơn là chỉ được lựa chọn trong số các trọng tài viên của trung tâm trọng tài - mà số lượng các trọng tài viên trong danh sách này thường rất hạn chế. 6 Ban trọng tài có thể là một trọng tài viên duy nhất được chọn trong số trọng tài viên của trung tâm trọng tài hoặc có thể là ba trọng tài (mỗi bên chọn ra một trọng tài viên và hai người này sẽ chọn một trọng tài thứ ba làm chủ tịch hội đồng trọng tài). Trọng tài thường trực có quy tắc tố tụng được quy định chặt chẽ, được công bố công khai. Các bên đương sự buộc phải tuân theo các quy chế xét xử của từng trung tâm trọng tài, bất luận là những quy định phức tạp và bất hợp lý như thế nào. Tuy nhiên, trên thực tế, điều này rất hãn hữu. Bởi các trung tâm trọng tài muốn tồn tại, bên cạnh chất lượng trọng tài viên thì quy chế tố tụng của từng trung tâm trọng tài phải rất linh hoạt, có khả năng đáp ứng đòi hỏi các nhà kinh doanh trong giải quyết tranh chấp, có như vậy mới thu hút được được khách hàng. Lợi thế lớn nhất của trọng tài thường trực là có sẵn các bộ quy tắc tố tụng trọng tài. Các bên đương sự chỉ cần thoả thuận áp dụng các bộ quy tắc này là đủ, không cần mất công tạo lập ra các bộ quy tắc mới. Điều này rất thuận lợi cho các nhà doanh nghiệp. Nếu họ không muốn có điều gì bất lợi cho mình thì họ chọn trọng tài thường trực với bộ quy tắc có sẵn. Các tổ chức trọng tài thường trực đều độc lập và không có quan hệ gì với nhau trong việc giải quyết các tranh chấp kinh tế, không phụ thuộc vào nhau về đều bình đẳng trước sự lựa chọn của các bên tranh chấp. Việc lựa chọn tổ chức trọng tài cũng như trọng tài viên hoàn toàn phụ thuộc vào sự thoả thuận của các bên tranh chấp. Trọng tài thường trực thường được thành lập tại các tổ chức, các hiệp hội, các phòng thương mại và công nghiệp ở các nước. Trong vòng 20 năm qua đã diễn ra một "phong trào" thành lập các tổ chức trọng tài quốc tế. Khó có thể lập được một cách đầy đủ các tổ chức trọng tài trên thế giới nhưng ít nhất cũng có khoảng hơn 100 tổ chức trọng tài quốc tế. Tiêu biểu như: trọng tài La - Hay thành lập năm 1907, toà trọng tài quốc tế của phòng thương mại quốc tế Paris (ICC) thành lập năm 1919, toà trọng tài quốc tế London (LCIA) thành lập năm 1899, Hiệp hội trọng tài Hoa Kỳ (AAA) thành lập năm 1928. Trung tâm trọng 7 tài kinh tế Trung Quốc (CIETAC) thành lập năm 1954, Trung tâm trọng tài quốc tế Hồng Kông (HKIAC) thành lập năm 1985... Toà án trọng tài quốc tế ICA của phòng thương mại quốc tế ICC lfa trọng tài được biết đến nhiều nhất. ICA được thành lập năm 1923 tại Paris với mục đích ban đầu là trợ giúp các nước Châu Âu là giảm tối đa có thể các tranh chấp kinh tế thương mại để mau chóng ổn định kinh tế phục vụ công cuộc hàn gắn sau chiến tranh thế giới lần thứ nhất. Hiện nay, ICA là trọng tài chuyên trách chuyên giải quyết các tranh chấp thương mại phát sinh trong hợp đồng giữa các pháp nhân, thể nhân có quốc tịch khác nhau. ICA luôn đứng đầu thế giới về giải quyết tranh chấp thương mại quốc tế bởi vì ICA có thể giải quyết các tranh chấp trực tiếp bằng hầu hết các thứ tiếng trên thế giới nên tranh chấp được giải quyết nhanh chóng kịp thời và giảm chi phí cho các bên tranh tụng. Trung tâm quốc tế giải quyết tranh chấp về đầu tư ICSID là tổ chức do ngân hàng tái thiết và phát triển quốc tế thành lập 1966 tại Washington trên cơ sở công ước về giải quyết tranh chấp giữa nhà nước và pháp nhân, thể nhân nước khác. Cũng như ICC, ICSID được xem là một trong những cơ quan trọng tài quốc tế ưa dùng nhất hiện nay trên thế giới. Mặc dù ICSID chủ yếu giải quyết tranh chấp thuộc lĩnh vực đầu tư quốc tế song trên thực tế, ICSID thực hiện hai nhiệm vụ. Một là giải quyết tranh chấp kinh tế thương mại phát sinh trong hợp đồng đầu tư quốc tế. Hai là đẩy mạnh đầu tư quốc tế giữa các nước, các vùng, khu vực và thế giới. 1.2.2. Khái niệm trọng tài thương mại theo pháp luật Việt Nam. Theo Nghị định 116/CP ngày 5/9/1994 về tổ chức và hoạt động của trọng tài kinh tế thì "Trọng tài kinh tế là tổ chức xã hội - nghề nghiệp có thẩm quyền giải quyết các tranh chấp về hợp đồng kinh tế; các tranh chấp giữa công ty với các thành viên của công ty, giữa các thành viên của công ty với nhau, liên quan đến việc thành lập, hoạt động, giải thể công ty; các tranh chấp có liên quan đến việc mua bán cổ phiếu, trái phiếu". Tuy nhiên, trọng tài thương mại còn cụ thể và chi tiết hơn trọng tài kinh tế vì hoạt động thương mại chỉ là một phần của hoạt động kinh tế. Hiểu một cách 8 ngắn gọn thì trọng tài thương mại trước hết phải là một trong những hình thức trọng tài, chức năng của trọng tài thương mại là giải quyết các tranh chấp thương mại. Cho đến khi pháp lệnh trọng tài thương mại của uỷ ban thường vụ quốc hội nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam số 08/2003 ra đời thì khái niệm trọng tài thương mại được nêu ra cụ thể như sau: "Trọng tài là phương thức giải quyết tranh chấp phát sinh trong hoạt động thương mại được các bên thoả thuạn và được tiến hành theo trình tự, thủ tục tố tụng do pháp lệnh này quy định (điều 2 khoản 1). Pháp luật Việt Nam cũng công nhận hai loại trọng tài đó là trọng tài thường trực và trọng tài ad - hoc. Trọng tài ad - hoc được công nhân trong một số văn bản pháp luật như: Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, Luật hàng không dân dụng Việt Nam, pháp lệnh chuyển giao công nghệ, nghị định mua bán li - xăng... Hiện nay, ở Việt Nam cũng có một số trung tâm trọng tài (trọng tài thường trực) hoạt động khá hiệu quả như trung tâm trọng tài quốc tế Việt Nam, trung tâm trọng tài kinh tế Sài Gòn... 2. KHÁI NIỆM TRANH CHẤP THƯƠNG MẠI 2.1.Khái niệm hoạt động thương mại 2.1.1. Khái niệm quan hệ thương mại trong khoa học pháp lý quốc tế Luật mẫu về trọng tài thương mại quốc tế năm 1985 của UNCITRAL quy định, thuật ngữ "thương mại" được giải thích theo nghĩa rộng, liên quan tới tất cả các mối quan hệ có bản chất thương mại dù là quan hệ hợp đồng hay không phải là quan hệ hợp đồng.Theo đó, những mối quan hệ này bao gồm nhưng không giới hạn bởi các giao dịch sau: - Mọi giao dịch thương mại về cung cấp hay trao đổi hàng hoá, dịch vụ; Thoả thuận về phân phối, đại diện và đại lý thương mại ; Kỹ thuật; Li - xăng; Đầu tư; Tài chính; Ngân hàng; Bảo hiểm; Thoả thuận thăm dò, khai thác; Liên doanh hoặc các hình thức hợp tác công nghiệp hoặc liên doanh khác; Vận chuyển hàng hoá hay hành khách bằng đường không, đường biển, đường sắt hay đường bộ. 9 Qua đó có thể thấy, cách hiểu về quan hệ thương mại trong luật pháp quốc tế là rất rộng. Nó không bị giới hạn bởi các giao dịch nêu trên mà chỉ bao gồm các giao dịch này. 2.1.2. Khái niệm hoạt động thương mại theo pháp luật Việt Nam Theo pháp luật hợp đồng kinh tế năm 1989(1), Luật thương mại năm 1997(2) và Luật doanh nghiệp năm 1999(3) thì có thể hiểu: Hoạt động thương mại là những hoạt động xung quanh việc thực hiện một, một số hoặc tất cả các công đoạn của quá trình sản xuất, lưu thông hàng hoá, từ việc đầu tư đến việc hình thành dự án, thành lập doanh nghiệp, vận hành sản xuất, tiêu thụ sản phẩm hoặc thực hiện các dịch vụ khác trên thị trường như dịch vụ thương mại, vận tải, hàng hải, hàng không, bưu chính viễn thông, du lịch, tài chính, ngân hàng, bảo hiểm... nhằm mục đích tìm kiếm lợi nhuận hoặc thực hiện những chính sách kinh tế xã hội, do các pháp nhân và cá nhân có đăng ký kinh doanh tiến hành thông qua hoạt động kinh tế thương mại. Như vậy, điều kiện cần của hoạt động thương mại trước hết phải là những hoạt động phục vụ cho quá trình sản xuất, lưu thông hàng hoá hay thực hiện các dịch vụ trên thị trường. Nhưng như vậy chưa đủ, điều kiện đủ của hoạt động thương mại là tìm kiếm lợi nhuận hoặc thực hiện các chính sách kinh tế - xã hội và do các pháp nhân hay cá nhân có đăng ký kinh doanh tiến hành thông qua các hợp đồng thương mại. Thiếu một trong ba yếu tố trên không được xem là hoạt động thương mại thuộc ngành luật kinh tế điều chỉnh và thuộc phạm vi xem xét giải quyết của Toà án kinh tế hay trọng tài thương mại khi có tranh chấp xảy ra mà chỉ được xem là hoạt động kinh tế dân sự thuộc ngành luật dân sự điều chỉnh và thuộc phạm vi xem xét giải quyết của toà án dân sự, toà án nhân dân các cấp. 2.1.3.Khái niệm hoạt động thương mại theo pháp lệnh Trọng tài thương mại 2003. Hoạt động thương mại là việc thực hiện một hay nhiều hành vi thương mại của cá nhân, tổ chức kinh doanh bao gồm mua bán hàng hoá, cung ứng dịch (1) Điều 1 Pháp lệnh hợp đồng kinh tế năm 1989 (2) Điều 5 Luật thương mại năm 1997 (3) Khoản 2 Điều 3 Luật doanh nghiệp năm 1999 10 vụ, phân phối, đại diện, đại lý thương mại, ký gửi, thuê, cho thuê, thuê mua, xây dựng, tư vấn, kỹ thuật, li – xăng, đầu tư, tài chính, ngân hàng, bảo hiểm, thăm dò, khai thác, vận chuyển hàng hoá, hành khách bằng đường hàng không, đường biển, đường sắt, đường bộ và các hành vi thương mại khác theo quy định của pháp luật. 2.2. Khái niệm tranh chấp thương mại Theo quy định của pháp luật thương mại Việt Nam, "tranh chấp thương mại là tranh chấp phát sinh do việc không thực hiện hoặc thực hiện không đúng hợp đồng trong hoạt động thương mại" (điều 238). Như vậy, tranh chấp thương mại là những xung đột, bất đồng của chủ thể tiến hành hoạt động thương mại được thể hiện trên cơ sở các hợp đồng đã được xác lập giữa các bên. Tranh chấp thương mại phát sinh có thể là do một bên nào đó hoặc các bên ký kết hợp đồng không thực hiện đúng hợp đồng hay không thực hiện hợp đồng. Trong điều kiện kinh tế thị trường như ở nước ta hiện nay, vấn đề giao lưu thương mại với các nước khác trên thế giới đóng vai trò quan trọng và chiếm một số lượng đáng kể trong hoạt động thương mại nói chung của Việt Nam. Do đó, vấn đề phát sinh tranh chấp thương mại quốc tế cũng ngày một gia tăng.Ví dụ tranh chấp trong hợp đồng mua bán máy thêu giữa Việt Nam và Hàn Quốc năm 1997 hay tranh chấp giữa Việt Nam và Hồng Kông trong hợp đồng mua bán gạo... Như vậy, phạm vi của những hoạt động thương mại và tranh chấp thương mại là rất rộng. Trong xu thế toàn cầu hoá, khu vực hoá đa dạng và phức tạp