Luận văn Phân tích các nhân tố ảnh hƣởng đến giá vàng và tác động tới các doanh nghiệp kinh doanh vàng tại Việt Nam

i BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG ---------------------------- NGUYỄN THỊ THU HẰNG PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN GIÁ VÀNG VÀ TÁC ĐỘNG TỚI CÁC DOANH NGHIỆP KINH DOANH VÀNG TẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN TRỊ KINH DOANH HÀ NỘI - 2010 ii BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƢƠNG ---------------------------- NGUYỄN THỊ THU HẰNG PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN GIÁ VÀNG VÀ TÁC ĐỘNG TỚI CÁC DOANH NGHIỆP KINH DOANH VÀNG TẠI VIỆT NAM Chuyên ngành : Quản trị kinh doanh Mã số : 60.34.05 LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN TRỊ KINH DOANH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC : PGS.TS Nguyễn Văn Hồng HÀ NỘI - 2010 iii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu của luận văn là trung thực, không sao chép của bất kỳ ai. Các số liệu trong luận văn có nguồn gốc cụ thể, rõ ràng. Hà Nội, ngày 30 tháng 01 năm 2010 Học viên Nguyễn Thị Thu Hằng iv LỜI CẢM ƠN Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành sâu sắc tới các giảng viên, các nhà khoa học đã trang bị cho tác giả những kiến thức quý báu trong quá trình đào tạo tại trƣờng Đại học Ngoại thƣơng. Đặc biệt, tác giả xin đƣợc chân thành cảm ơn PGS.TS Nguyễn Văn Hồng đã giúp đỡ tận tình trong quá trình nghiên cứu để tác giả có thể hoàn thành luận văn này. Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn các cán bộ của Hiệp hội kinh doanh Vàng Việt Nam, Công ty vàng bạc đá quý Sài Gòn – chi nhánh Hà Nội và các cá nhân khác đã tận tình giúp đỡ, chỉ dẫn, cung cấp tài liệu để giúp tác giả hoàn thành luận văn này. Hà Nội, ngày 30 tháng 01 năm 2010 Học viên Nguyễn Thị Thu Hằng v MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các hình vẽ, đồ thị MỞ ĐẦU .................................................................................................................. 1 CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN TỔNG QUAN VỀ VÀNG VÀ KINH DOANH VÀNG .... 5 1.1. VAI TRÒ CỦA VÀNG TRONG ĐỜI SỐNG KINH TẾ XÃ HỘI ...................... 5 1.1.1. Đặc điểm tính chất của vàng ......................................................................... 5 1.1.1.1. Đặc điểm chung ..................................................................................... 5 1.1.1.2.Tính chất tiền tệ của vàng ....................................................................... 6 1.1.2.Vai trò của vàng trong các chế độ tiền tệ ....................................................... 8 1.1.2.1.Lịch sử tiền tệ của vàng .......................................................................... 8 1.1.2.2.Chế độ Bretton Woods ............................................................................ 9 1.1.3.Dự trữ vàng của NHTW và các tổ chức tài chính quốc tế ............................ 13 1.2. HOẠT ĐỘNG KINH DOANH VÀNG TẠI VIỆT NAM ................................. 15 1.2.1. Cung cầu về vàng ....................................................................................... 15 1.2.1.1. Cung về vàng ....................................................................................... 15 1.2.1.2. Cầu về vàng ......................................................................................... 17 1.2.2. Các hình thức kinh doanh vàng .................................................................. 18 1.2.2.1. Kinh doanh vàng vật chất ..................................................................... 19 vi 1.2.2.2. Kinh doanh vàng trên tài khoản ............................................................ 19 1.2.2.3. Tín dụng vàng ...................................................................................... 20 1.2.3.Chính sách quản lý hoạt động kinh doanh vàng ........................................... 21 1.3. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN GIÁ VÀNG ......................................... 24 1.3.1. Cung – cầu ................................................................................................. 25 1.3.2. Ảnh hƣởng của giá dầu............................................................................... 25 1.3.3. Tình hình kinh tế của các cƣờng quốc, nhất là Mỹ và Châu Âu .................. 25 1.3.4.Chính sách tài chính – tiền tệ của các quốc gia trong điều hành nền kinh tế - Sức mạnh đồng USD ........................................................................................... 26 1.3.5. Lạm phát .................................................................................................... 27 1.3.6.Các tác động phụ ......................................................................................... 27 1.3.6.1. Chính trị ............................................................................................... 27 1.3.6.2. Đầu cơ ................................................................................................. 28 CHƢƠNG 2: CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN GIÁ VÀNG VÀ TÁC ĐỘNG TỚI CÁC DOANH NGHIỆP KINH DOANH VÀNG TẠI VIỆT NAM ............... 29 2.1. CƠ CHẾ ĐỊNH GIÁ VÀNG ............................................................................ 29 2.1.1.Cơ chế định giá vàng trên thị trƣờng thế giới............................................... 29 2.1.2.Cơ chế định giá vàng trên thị trƣờng Việt Nam ........................................... 31 2.2. BIẾN ĐỘNG GIÁ VÀNG THÊ GIỚI VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG .... 32 2.2.1.Tổng hợp biến động giá vàng thế giới ......................................................... 32 2.2.1.1.Biến động giá vàng thế giới trƣớc năm 2008 ......................................... 32 2.2.1.2. Biến động giá vàng thế giới trƣớc từ năm 2008 đến đầu năm 2010 ...... 35 2.2.3. Các nhân tố tác động đến giá vàng thế giới................................................. 43 2.2.3.1. Sự xuống dốc của nền kinh tế lớn nhất thế giới .................................... 43 2.2.3.2. Sự biến động của đồng USD ................................................................ 47 2.2.3.3. Sự biến động của giá dầu ..................................................................... 50 2.2.3.4. Lạm phát .............................................................................................. 52 vii 2.2.3.5. Động thái mua, bán vàng dự trữ của các quốc gia, các tổ chức tài chính và quỹ đầu tƣ lớn .............................................................................................. 54 2.2.3.6. Yếu tố chính trị .................................................................................... 56 2.3. BIẾN ĐỘNG GIÁ VÀNG TẠI VIỆT NAM VÀ CÁC NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG ĐẶC TRƢNG RIÊNG ............................................................................................ 58 2.3.1. Biến động giá vàng tại Việt Nam. ............................................................... 58 2.3.2. Những nhân tố tác động đặc trƣng riêng ảnh hƣởng đến giá vàng tại Việt Nam ..................................................................................................................... 64 2.3.2.1. Tác động từ các chính sách của NHNN ................................................ 65 2.3.2.2. Tác động từ tâm lý kinh doanh vàng của nhà đầu tƣ Việt Nam ............. 70 2.3.2.3. Sự biến động của các thị trƣờng chứng khoán và thị trƣờng bất động sản ......................................................................................................................... 71 2.3.2.4. Những tác động do môi trƣờng kinh doanh còn hạn chế ....................... 74 2.4. TÁC ĐỘNG CỦA CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG TỚI DOANH NGHIỆP KINH DOANH VÀNG TẠI VIỆT NAM ................................................................ 75 2.4.1. Tác động tích cực ....................................................................................... 75 2.4.2. Tác động tiêu cực ....................................................................................... 78 CHƢƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM ỔN ĐỊNH GIÁ VÀNG VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP KINH DOANH VÀNG TẠI VIỆT NAM.. 81 3.1. DỰ BÁO VỀ XU HƢỚNG GIÁ VÀNG TRONG THỜI GIAN TỚI ................ 81 3.1.1. Cơ sở dự báo .............................................................................................. 81 3.1.1.1.Triển vọng của nền kinh tế toàn cầu ...................................................... 81 3.1.1.2. Xu hƣớng biến động của đồng USD ..................................................... 84 3.1.1.3. Xu hƣớng giá dầu thế giới .................................................................... 86 3.1.1.4. Tình hình cung – cầu về vàng............................................................... 87 3.1.2. Dự báo về xu hƣớng giá vàng trong thời gian tới ........................................ 88 3.1.2.1. Dự báo về xu hƣớng giá vàng quốc tế .................................................. 88 3.1.2.2. Dự báo về xu hƣớng giá vàng tại thị trƣờng Việt Nam ......................... 91 viii 3.2. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ NHẰM ỔN ĐỊNH GIÁ VÀNG VÀ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC DOANH NGHIỆP KINH DOANH VÀNG TẠI VIỆT NAM ......................... 92 3.2.1. Những kiến nghị đối với chính sách tỷ giá ..................................................... 92 3.2.2. Những kiến nghị về vấn đề xuất nhập khẩu vàng ........................................ 95 3.2.3. Phát triển vàng tiền tệ và sản xuất vàng theo tiêu chuẩn quốc tế ................ 96 3.2.4. Xây dựng sàn giao dịch vàng quốc gia ....................................................... 96 3.2.5. Tăng cƣờng hiểu biết và hạn chế các yếu tố tâm lý trong kinh doanh vàng . 98 KẾT LUẬN ............................................................................................................ 100 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 102 ix DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ECB : European Central Bank: Ngân hàng trung ƣơng Châu Âu ETFs : Exchange Traded Funds – Các quỹ đầu tƣ vàng trên thế giới EUR : Đồng euro FED : Federation Reserve System - Cục dự trữ liên bang Mỹ GDP : Gross Domestic Production – Tổng sản phẩm quốc nội GFMS : Gold Fields Mineral Services Ltd. – Công ty tƣ vấn về lĩnh vực kim loại quý có trụ sở tại Luân Đôn – Anh IMF : International Money Fund - Quỹ tiền tệ quốc tế NHNN : Ngân hàng nhà nƣớc Việt Nam NHTM : Ngân hàng thƣơng mại PNJ : Công ty vàng bạc đá quý Phú Nhuận SBV : Ngân hàng nhà nƣớc Việt Nam SJC : Công ty vàng bạc đá quý Sài Gòn USD : Đô la Mỹ VND : Việt Nam đồng VGTA : Hiệp hội kinh doanh vàng Việt Nam WGC : World Gold Council - Hội đồng vàng thế giới x DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1: Danh sách 15 quốc gia và tổ chức tài chính dự trữ vàng nhiều nhất thế giới (tính đến tháng 6/2009)............................................................................................... 14 Bảng 2.1: Top 10 doanh nghiệp lớn nhất Việt Nam .................................................... 77 Bảng 2.2: Top 10 doanh nghiệp tƣ nhân lớn nhất Việt Nam........................................ 78 xi DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Biểu đồ 2.1: Biến động giá vàng thế giới trƣớc năm 2001 .......................................... 33 Biểu đồ 2.2: Biến động giá vàng thế giới từ năm 2005 đến năm 2009 ......................... 34 Biển đồ 2.3: Biến động giá vàng thế giới năm 2008 ................................................... 35 Biểu đồ 2.4: Biến động giá vàng thế giới từ năm 2009 đến đầu năm 2010 .................. 38 Biểu đồ 2.5: Biến động giá vàng thế giới tháng 9/2009 ............................................... 39 Biểu đồ 2.6: Biến động giá vàng thế giới tháng 10 năm 2009 ..................................... 40 Biểu đồ 2.7: Biến động giá vàng thế giới tháng 11 năm 2009 ..................................... 41 Biểu đồ 2.8: Biến động giá vàng thế giới tháng 12 năm 2009 ..................................... 41 Biểu đồ 2.9: Biến động giá vàng thế giới tháng 01 năm 2010 ..................................... 43 Biểu đồ 2.10: Chính sách lãi suất của các NHTW từ năm 2000 - 2009 ....................... 48 Biểu đồ 2.11: Mối quan hệ giữa giá vàng và giá dầu từ năm 1971 - 2007 ................... 51 Biểu đồ 2.12: Tỷ lệ lạm phát và giá vàng trung bình hàng năm từ 1914 - 2009 ........... 53 Biểu đồ 2.13: Giao dịch mua bán vàng của các NHTW .............................................. 54 Biểu đồ 2.14: Lƣợng vàng nắm giữ của các quỹ đầu tƣ vàng từ 1/2003 – 1/2009 ........ 55 Biểu đồ 2.15: Biến động giá vàng Việt Nam năm 2007 .............................................. 60 Biểu đồ 2.16: Biến động giá vàng Việt Nam 4 tháng đầu năm năm 2008 .................... 61 Biểu đồ 2.17: Biến động giá vàng Việt Nam năm 2009 .............................................. 63 Biểu đồ 2.19: Biến động chỉ số VN – Index từ 2006 - 2008 ........................................ 74 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Vàng là một loại tiền tệ có lịch sử phát triển khá lâu và hiện tại vẫn là một loại tiền tệ có vai trò quan trong trong đời sống kinh tế - xã hội. Vàng luôn chiếm một vị trí quan trọng và chiếm tỷ trọng lớn trong dự trữ ngoại tệ của Ngân hàng trung ƣơng các quốc gia. Đặc biệt trong thời gian vừa qua, khi tình hình nền kinh tế có nhiều bất ổn: khủng hoảng kinh tế Mỹ lan rộng ra toàn cầu, sự sụp đổ của các ngân hàng và tổ chức tài chính lớn trên thế giới, sự mất giá của đồng USD và lạm phát luôn đe dọa khắp mọi nơi thì các nhà đầu tƣ và các quốc gia đã tìm đến vàng nhƣ một kênh đầu tƣ thay thế hiệu quả và là phƣơng tiện cất trữ giá trị an toàn nhất. Từ thời điểm năm 2001 đến nay, giá vàng biến động với xu hƣớng tăng liên tiếp trong vòng chín năm và năm 2009 cũng là năm chứng kiến nhiều kỉ lục về sự biến động giá vàng khi có thời điểm giá vàng tại Việt Nam lên đến gần 30 triệu đồng/lƣợng. Tuy nhiên, do vàng cũng là một thị trƣờng khá nhạy cảm với những biến động mạnh, có thể đảo chiều trong thời gian rất ngắn khiến cho đây cũng trở thành kênh đầu tƣ có mức độ rủi ro tƣơng đối cao. Giá vàng không thuần túy là một hàng hóa, nó còn đóng vai trò là một loại tiền tệ đặc biệt và không đơn thuần đƣợc quyết định dựa trên quan hệ cung cầu mà còn bị ảnh hƣởng bởi các yếu tố liên quan đến tâm lý và dự đoán – biện pháp xác định giá vàng dựa trên việc ngƣời tham gia thị trƣờng, đặc biệt là các nhà đầu tƣ dựa trên một số cơ sở đƣa ra những nhận định về tình hình của nền kinh tế và các thị trƣờng khác liên quan. Do đó, việc tìm hiểu các nhân tố ảnh hƣởng đến giá vàng-một trong những hàng hóa đặc biệt đƣợc xem nhƣ là bảo vệ tài sản dài hạn khi rủi ro tiền tệ xảy ra là một vấn đề cấp thiết. Việc nghiên cứu này không những đáp ứng yêu cầu tìm hiểu kiến thức về kinh doanh vàng mà còn để nhận thấy tầm ảnh hƣởng của các chính sách kinh tế quốc gia, từ đó giúp cho các nhà đầu tƣ, các doanh nghiệp 2 kinh doanh vàng dự đoán đƣợc giá cả biến động theo xu hƣớng nào trong thời gian sắp tới để đầu tƣ vào vàng hay chuyển hƣớng kinh doanh. Chính vì những lí do trên, tôi xin lựa chọn đề tài “Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến giá vàng và tác động tới các doanh nghiệp kinh doanh vàng tại Việt Nam” để tìm hiểu rõ hơn lý do nào đã ảnh hƣởng đến giá vàng, một loại hàng hóa đƣợc cất giữ để tránh lạm phát và dự báo giá vàng biến động theo tỷ giá nhƣ thế nào để phục vụ cho việc kinh doanh đƣợc hiệu quả trong từng giai đoạn. 2. Tình hình nghiên cứu Thực tế trong hoạt động kinh doanh vàng tại Việt Nam đang tồn tại hai hình thức chủ yếu là kinh doanh vàng vật chất và kinh doanh vàng tại các trung tâm giao dịch vàng hay có thể gọi là sàn giao dịch vàng. Khối lƣợng giao dịch vàng vật chất nhỏ hơn rất nhiều và không bám sát với giá thế giới nhƣ giao dịch vàng tại các sàn giao dịch. Tuy nhiên, hiện tại do chƣa có khung pháp lý điều chỉnh hoạt động giao dịch qua sàn và Chính phủ đang tạm dừng cấp phép giao dịch qua sàn nên trong luận văn này tôi xin đề cập chủ yếu tới thị trƣờng vàng vật chất tại Việt Nam. Trong phạm vi hẹp của luận văn thạc sỹ, tôi xin đƣợc đề cập một vài khía cạnh về vàng, biến động giá vàng và thị trƣờng kinh doanh vàng ở Việt Nam trong mối liên hệ chặt chẽ với giá vàng thế giới, trong đó, chủ yếu tập trung phân tích những yếu tố có liên hệ chặt chẽ và đóng vai trò chi phối tới giá vàng trên thế giới và tại Việt Nam, từ đó phân tích các tác động của các yếu tố ảnh hƣởng này đến doanh nghiệp kinh doanh vàng tại Việt Nam. 3. Mục đích nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là nhằm hiểu rõ hơn các nhân tố ảnh hƣởng đến giá vàng thế giới và Việt Nam trong thời gian vừa qua, tập trung vào những thời điểm có biến động mạnh, phân tích các ảnh hƣởng tới doanh nghiệp kinh doanh vàng Việt Nam. Ngoài ra, luận văn cũng đƣa ra một số dự báo và nhận định về giá vàng trong thời gian tiếp theo, từ đó đƣa ra một số những khuyến nghị góp phần để thị trƣờng 3 vàng Việt Nam sát với thị trƣờng thế giới hơn, tạo điều kiện cho hoạt động đầu tƣ và kinh doanh hiệu quả. 4. Nhiệm vụ nghiên cứu Căn cứ vào mục đích nghiên cứu đề tài, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài gồm: - Nghiên cứu cơ sở lý luận của đề tài - Tìm hiểu các nhân tố tác động đến giá vàng, tìm hiểu thực trạng hoạt động của các doanh nghiệp kinh doanh vàng tại Việt Nam và tác động của các nhân tố ảnh hƣởng đến các doanh nghiệp này. - Đề xuất các giải pháp nhằm ổn định giá vàng và nâng cao hiệu quả kinh doanh vàng tại Việt Nam 5. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài các nhân tố ảnh hƣởng đến giá vàng thế giới và Việt Nam, dự đoán xu hƣớng giá vàng qua các nhân tố ảnh hƣởng và tác động của các nhân tố ảnh hƣởng tới các doanh nghiệp kinh doanh vàng Việt Nam Phạm vi nghiên cứu là các hoạt động của các Quỹ đầu tƣ và tổ chức tài chính quốc tế, các sản phẩm kinh doanh vàng hiện có tại các ngân hàng thƣơng mại, Sàn giao dịch vàng và các doanh nghiệp kinh doanh vàng tại Việt Nam. 6. Phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn có sử dụng phƣơng pháp duy vật biện chứng, duy vật lịch sử kết hợp với phƣơng pháp so sánh, phƣơng pháp thống kê, phƣơng pháp phân tích, phƣơng pháp phân tích số liệu bằng hồi quy. Ngoài ra, luận văn còn sử dụng các số liệu, bảng biểu và tài liệu tham khảo từ báo chí, báo điện tử, các báo cáo của các tổ chức tài chính, các quy định liên quan đến hoạt động kinh doanh vàng để thu thập thông tin và phân tích dữ liệu. 7. Kết cấu của luận văn Luận văn đƣợc chia làm ba chƣơng nhƣ sau: 4 Chƣơng 1: Lý luận tổng quan về vàng và kinh doanh vàng Chƣơng 2: Các nhân tố ảnh hƣởng đến giá vàng và tác động tới các doanh nghiệp kinh doanh vàng tại Việt Nam Chƣơng 3: Một số giải pháp nhằm ổn định giá vàng và hoạt động của các doanh nghiệp kinh doanh vàng tại Việt Nam 5 CHƢƠNG 1: LÝ LUẬN TỔNG QUAN VỀ VÀNG VÀ KINH DOANH VÀNG 1.1. VAI TRÒ CỦA VÀNG TRONG ĐỜI SỐNG KINH TẾ XÃ HỘI 1.1.1. Đặc điểm tính chất của vàng 1.1.1.1. Đặc điểm chung Vàng là một nguyên tố hóa học với ký hiệu Au (tiếng Latinh là aurum nghĩa là mặt trời, tỏa sáng). Vàng là một kim loại khá mềm, dễ uốn dát nhất đƣợc biết cho tới hiện tại. Thực tế, 1 gram vàng có thể đƣợc dập thành tấm 1 m², hoặc 1 ounce vàng thành 300 feet². Là một kim loại mềm nên vàng thƣờng tạo hợp kim với các kim loại khác để làm cho nó cứng thêm để đạt đƣợc những tiện ích khác khi sử dụng. Khi ở dạng khối thì vàng là nguyên tố kim loại có màu vàng và có thể tạo hợp kim với nhiều kim loại khác, mỗi hợp kim cho một màu khác nhau; hợp kim với đồng cho màu đỏ hơn, hợp kim với sắt màu xanh lá, hợp kim với nhôm cho màu tía, với bạch kim cho màu trắng, bismuth tự nhiên với hợp kim bạc cho màu đen. Màu của vàng rắn cũng nhƣ của dung dịch keo từ vàng (có màu đậm, thƣờng tía) đƣợc tạo ra bởi tần số plasmon của nguyên tố này nằm trong khoảng thấy đƣợc, tạo ra ánh sáng vàng và đỏ khi phản xạ và ánh sáng xanh khi hấp thụ. Vàng nguyên thuỷ có chứa khoảng 8 đến 10% bạc, nhƣng t