Luận văn Phân tích hiệu quả mô hình luân canh hai lúa - Một bắp ở huyện Bình Tân – Vĩnh Long

Cần Thơ, 05/2009 TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA KINH TẾ & QUẢN TRỊ KINH DOANH BỘ MÔN KINH TẾ NÔNG NGHIỆP ----- oo0oo----- LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ MÔ HÌNH LUÂN CANH HAI LÚA - MỘT BẮP Ở HUYỆN BÌNH TÂN – VĨNH LONG Giáo viên hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: Ths. Trần Quốc Dũng Nguyễn Việt Tú MSSV: 4054331 Mã số lớp: KT 0523A1 – K31 LỜI CẢM TẠ  Trong suốt 4 năm theo học tại trường em đã được các giảng viên của trường cũng như của khoa truyền đạt những kiến thức về xã hội lẫn chuyên ngành rất hữu ích cả về lý thuết và thực tiễn. Những kiến thức này sẽ trang bị cho em các kỹ năng cần thiết để bước vào cuộc sống. Với tất cả lòng biết ơn, em xin chúc cho các quý thầy cô của trường Đại học Cần Thơ cũng như quý thầy cô của khoa Kinh tế & Quản trị kinh doanh dồi dào sức khỏe và ngày càng thành công trên con đường truyền đạt kiến thức mới. Đặc biệt em xin cám ơn thầy Trần Quốc Dũng đã tận tình hướng dẫn em hoàn thành bài luận văn ra trường này. Đồng thời em cũng xin cám ơn các cô, chú,anh, chị phòng Nông nghiệp & Phát triển nông thôn huyện Bình Tân nhất là chú Võ Văn Theo đã tận tình giúp đỡ và tạo điều kiện cho em thực hiện đề tài này. Chúc các cô, chú, anh, chị công tác tốt. Ngày 21 .tháng 5 năm 2009 Sinh viên thực hiện Nguyễn Việt Tú LỜI CAM ĐOAN  Tôi xin cam đoan là đề tài này do chính tôi thực hiện , các số liệu thu thập và kết quả phân tích là trung thực, đê tài không trùng với bất cứ đề tài nghiên cứu khoa học nào. Cần Thơ, ngày 21 tháng 05 năm 2009 Sinh viên thực hiện Nguyễn Việt Tú NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN  Họ và tên người hướng dẫn: Trần Quốc Dũng Học vị: Thạc sĩ Chuyên ngành : Kế toán – kiểm toán Cơ quan công tác: Bộ môn Kế toán – kiểm toán, khoa KT & QTKD Tên học viên: Nguyễn Việt Tú Mã số sinh viên: 4054331 Chuyên nghành: Kinh tế nông nghiệp Tên đề tài: Phân tích hiệu quả kinh tế mô hình luân canh 2 lúa – 1 bắp ở huyện Bình Tân, tỉnh Vĩnh Long. NỘI DUNG NHẬN XÉT 1. Tính phù hợp với chuyên nghành đào tạo…………………………………….. ………………………………………………………………………………….. 2. Về hình thức .................................................................................................... …………………………………………………………………………………. 3. Ý nghĩa khoa học, thực tiễn và tính cấp thiết của đề tài:…………………… ………………………………………………………………………………… 4. Độ tin cậy của số liệu và tính hiện đại của luận văn:………………………. ………………………………………………………………………………… 5. Nội dung và kết quả đạt được ( theo mục tiêu nghiên cứu): ……………….. …………………………………………………………………..…………….. 6. Các nhận xét khác: ………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… 7. Kết luận: …………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………… Cần Thơ, ngày 21 tháng 05 năm 2009 Người nhận xét Ths. Trần Quốc dũng MỤC LỤC  Chương 1: GIỚI THIỆU .......................................................................................... 1 1.1. Đặt vấn đề nghiên cứu ............................................................................................ 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................ 2 1.2.1. Mục tiêu chung .......................................................................................... 2 1.2.2. Mục tiêu cụ thể .......................................................................................... 2 1.3. Các giả thuyết cần kiểm định và câu hỏi nghiên cứu................................................. 2 1.3.1. Các giả thuyết cần kiểm định ...................................................................... 2 1.3.2. Câu hỏi nghiên cứu ..................................................................................... 2 1.4. Phạm vi nghiên cứu .................................................................................................. 2 1.4.1. Không gian ................................................................................................. 2 1.4.2. Thời gian .................................................................................................... 3 1.4.3. Đới tượng nghiên cứu ................................................................................. 3 1.5. Lược khảo tài liệu..................................................................................................... 3 Chương 2: PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............. 4 2.1. Phương pháp luận..................................................................................................... 4 2.1.1. Khái niệm hộ gia đình, kinh tế hộ ............................................................... 4 a. Khái niệm về hộ gia đình ............................................................................... 4 b. Khái niệm về kinh tế hộ ................................................................................. 4 c. Vai trò của kinh tế hộ ..................................................................................... 4 d. Đặc điểm của kinh tế hộ ................................................................................. 5 e. Xu hướng của hộ gia đình .............................................................................. 5 2.1.2. Khái niệm luân canh, đặc điểm sinh trưởng phát triển của bắp, lúa ............. 5 a. Khái niệm luân canh....................................................................................... 5 b. Đặc điểm cây bắp........................................................................................... 5 c. Đặc diểm cây lúa............................................................................................ 5 2.1.3. Hệ thống các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sản xuất ........................................ 7 2.2. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................................... 8 2.2.1. Phương pháp chọn vùng nghiên cứu ........................................................... 8 2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu ...................................................................... 8 2.2.3. Phương pháp phân tích số liệu .................................................................... 8 Chương 3: GIỚI THIỆU ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU ..................................................11 3.1. Giới thiệu địa bàn nghiên cứu ..................................................................................11 3.1.1. Vị trí địa lý ................................................................................................11 3.1.2. Địa hình, thổ nhưỡng .................................................................................12 3.1.3. Thời thiết, khí hậu......................................................................................12 3.2. Tình hình kinh tế, xã hội huyện Bình Tân................................................................14 3.3. Giới thiệu chung về hai xã Tân Qưới và Thành Lợi .................................................16 3.3.1. Xã Tân Qưới ..............................................................................................16 3.3.2. Xã Thành Lợi.............................................................................................16 3.4. Tình hình sản xuất lúa, bắp ở huyện Bình Tân .........................................................17 Chương 4: PHÂN TÍCH HIỆU QUẢ MÔ HÌNH LUÂN CANH...............................25 4.1. Tổng quan về các hộ điều tra ...................................................................................24 4.1.1. Về diện tích sản xuất ..................................................................................24 4.1.2. Về lao động................................................................................................25 4.1.3. Về trình độ học vấn....................................................................................25 4.1.4. Về kinh nghiệm sản xuất ............................................................................26 4.1. Tình hình sản xuất của mô hình 2 lúa – 1 bắp ở địa bàn nghiên cứu.........................27 4.3. Phân tích doanh thu, chi phí, lợi nhuận của mô hình ................................................28 4.3.1 Phân tích doanh thu bình quân/ha................................................................28 4.3.2 Phân tích chi phí bình quân/ha ....................................................................29 4.3.3 Phân tích lợi nhuận bình quân/ha ................................................................30 4.4. Đánh giá mô hình luân canh 2 lúa – 1 bắp ...............................................................31 Chương 5: CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN MÔ HÌNH LUÂN CANH ..............32 5.1. Vụ lúa Đông Xuân...................................................................................................32 5.1.1 Năng suất ....................................................................................................32 5.1.2 Lợi nhuận....................................................................................................34 5.2. Vụ lúa Hè Thu.........................................................................................................37 5.2.1 Năng suất ...................................................................................................37 5.2.2.Lợi nhuận...................................................................................................38 5.3. Vụ bắp Thu Đông ....................................................................................................40 5.3.1 Năng suất ..................................................................................................40 5.3.2 Lợi nhuận...................................................................................................41 5.4. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả mô hình ............................................................ 3 5.4.1. Những tồn tại và nguyên nhân ảnh hưởng đến hiệu quả mô hình..............43 5.4.1.1. Cơ cấu mùa vụ .......................................................................................43 5.4.1.2 Kỹ thuật canh tác, trình độ học vấn .........................................................44 5.4.1.3. Về thị trường..........................................................................................44 5.4.1.4. Về vốn ...................................................................................................44 5.4.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả ..........................................................44 5.4.2.1. Nhóm các giải pháp rút ra từ việc phân tích hiệu quả mô hình................44 4.4.2.2. Nhóm các giải pháp khác .......................................................................45 a. Thay đổi cơ cấu giống .....................................................................................45 b. Chuẩn bị đất thật kỹ .........................................................................................46 c. Áp dụng mô hình 3 giảm – 3 tăng ....................................................................46 d. Cơ giới hóa đồng ruộng ...................................................................................47 Chương 6: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................49 6.1. Kết luận...................................................................................................................49 6.2. Kiến nghị.................................................................................................................50 6.2.1. Đối với nông hộ ..........................................................................................50 6.2.2. Đối với chíng quyền địa phương .................................................................50 6.2.3.Đối với nhà nước .........................................................................................50 TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC BẢNG  Bảng 1:BIỂU THỐNG KÊ PHÂN HẠCH ĐỊA GIỚI HÀNH CHÍNH HUYỆN BÌNH TÂN Bảng 2: TỔNG SẢN PHẨM ( GDP) TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN BÌNH TÂN Bảng 3: MỘT SỐ CHỈ TIÊU VỀ XÃ HỘI CỦA HUYỆN BÌNH TÂN Bảng 4: TÌNH HÌNH TỰ NHIÊN, XÃ HỘI Ở HAI XÃ TÂN QƯỚI VÀ THÀNH LỢI NĂM 2008 Bảng 5: DIỆN TÍCH, NĂNG SUẤT, SẢN LƯỢNG LÚA – NGÔ GIAI ĐOẠN 2006 – 2008 Bảng 6: DIỆN TÍCH TRỒNG LÚA VÀ BẮP GIAI ĐOẠN 2006 – 2008 Ở H UYỆN BÌNH TÂN Bảng7: SẢN LƯỢNG LÚA VÀ BẮP GIAI ĐOẠN 2006 – 2008 Ở HUYỆN BÌNH TÂN Bảng 8: NĂNG SUẤT LÚA, BẮP GIAI ĐOẠN 2006 – 2008 Bảng 9: 15 GIỐNG LÚA ĐƯỢC TRỒNG NHIỀU NHẤT NĂM 2008 Bảng 10: DIỆN TÍCH CANH TÁC CỦA 50 HỘ PHỎNG VẤN Bảng 11: TRÌNH ĐỘ HỌC VẤN Bảng 12: KINH NGHIỆM SẢN XUẤT Bảng 13: DIỆN TÍCH, NĂNG SUẤT, SẢN LƯỢNG MÔ HÌNH LUÂN CANH 2 LÚA – 1 BẮP NĂM 2008 Bảng 14: DOANH THU BÌNH QUÂN/ HA CỦA MÔ HÌNH LUÂN CANH 2 LÚA – 1 BẮP NĂM 2008 Bảng 15: TỔNG HỢP CHI PHÍ BÌNH QUÂN/ HA CỦA MÔ HÌNH 2 LÚA – 1 BẮP NĂM 2008 Bảng 16: TỔNG HỢP DOANH THU, CHI PHÍ, LỢI NHẬN/HA CỦA MÔ HÌNH Bảng 17: TỔNG HỢP CHỈ TIÊU HIỆU QUẢ BÌNH QUÂN/HA CỦA MÔ HÌNH LUÂN CANH 2 LÚA – 1 BẮP NĂM 2008 Bảng 18: CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN NĂNG SUẤT LÚA VỤ ĐÔNG XUÂN CỦA 50 HỘ PHỎNG VẤN NĂM 2008 Bảng 19: CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN LỢI NHUẬN VỤ ĐÔNG XUÂN CỦA 50 HỘ PHỎNG VẤN NĂM 2008 Bảng 20: TỔNG HỢP CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN MÔ HÌNH LUÂN CANH 2 LÚA – 1 BẮP CỦA 50 HỘ PHỎNG VẤN NĂM 2008 DANH MỤC HÌNH  HÌNH 1: BẢN ĐỒ HÀNH CHÍNH TỈNH VĨNH LONG HÌNH 2 : DIỆN TÍCH VÀ SẢN LƯỢNG LÚA GIAI ĐOẠN 2006 – 2008 HÌNH 3: DIỆN TÍCH VÀ SẢN LƯỢNG BẮP GIAI ĐOẠN 2006 – 2008 HÌNH 4: NĂNG SUẤT LÚA VÀ BẮP GIAI ĐỌAN 2006 – 2008 HÌNH 5: CƠ CẤU DIỆN TÍCH CANH TÁC CỦA 50 HỘ PHỎNG VẤN HÌNH 6: TRÌNH ĐỘ HỌC VẤN HÌNH 7: KINH NGHIỆM SẢN XUẤT HÌNH 8:TỶ TRỌNG CÁC LOẠI CHI PHÍ TRUNG BÌNH/HA CỦA MÔ HÌNH LUÂN CANH 2 LÚA- 1 BẮP DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT  ĐBSCL đồng bằng Sông Cửu Long ĐX đông xuân HT hè thu TĐ thu đông DT diện tích NS năng suất SL sản lượng NN nông nghiệp DVNN dịch vụ nông nghiệp TS thủy sản TT trồng trọt CN chăn nuôi CN – XD công nghiệp – xây dựng N - L – TS nông – lâm – thủy sản TPHCM thành phố Hồ Chí Minh GDP tổng sản phẩm LN lợi nhuận CP chi phí Chương 1: GIỚI THIỆU 1.1. Đặt vấn đề nghiên cứu: Việt Nam là quốc gia có nền kinh tế xuất phát từ nông nghiệp cho nên nông nghiệp vẫn giữ vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế quốc dân…Ngày nay bạn bè trên thế giới biết đến Việt Nam là một cường quốc về sản xuất và xuất khẩu gạo, đặc biệt ngày 07/11/2006 Việt Nam chính thức gia nhập tổ chức thương mại thế giới ( Wold Trade Organnization - WTO) đã tạo ra rất nhiều cơ hội và thách thức cho nền kinh tế nhất là các ngành xuất khẩu và nhập khẩu. Tuy nhiên hội nhập cũng tạo một thuận lợi không nhỏ cho công cuộc công nghịệp hóa, hiện đại hóa đất nước; trong đó có quá trình hiện đại hóa nền nông nghiệp nước nhà. Hai khu vực có vai trò rất quan trọng đối với ngành nông nghiệp Việt Nam và của cả thế giới là đồng bằng sông Hồng và đồng bằng sông Cửu Long, riêng đồng bằng sông Cửu Long có 2,977 triệu hecta đất nông nghiệp, chiếm 75% diện tích đất tự nhiên của cả vùng. Sản xuất nông nghiệp chủ yếu là lúa, cây ăn trái, mía, hoa màu,….với số lượng và chất lượng ngày càng nâng cao. Cơ cấu mùa vụ cũng thay đổi theo chiều hướng ngày càng đạt hiệu quả cao hơn như: mô hình luân canh hai vụ lúa – một vụ màu, một vụ lúa – hai vụ màu, hai vụ lúa – một vụ cá,…Một trong những địa phương thực hiện rất tốt công tác này là huyện Bình Tân, tỉnh Vĩnh Long. Lãnh đạo và nhân dân địa phương đã tổ chức thực hiện rất tốt công tác luân canh và đã đạt hiệu quả rất cao, góp phần không nhỏ vào công tác xóa đói giảm nghèo; trong đó mô hình luân canh hai vụ lúa – một vụ bắp đã được nhân dân trong vùng áp dụng phổ biến. Do bắp là lọai cây trồng dễ chăm sóc, ít sâu bệnh, vốn đầu tư thấp, thị trường tiêu thụ khá hấp dẫn,…Để đánh giá lại hiệu quả kinh tế của việc áp dụng mô hình luân canh 2 lúa – 1 bắp của huyện Bình Tân nhằm giúp cho nông dân có cái nhìn đúng đắn hơn về tính kinh tế của mô hình qua đó đề xuất những giải pháp cũng như khuyến cáo giúp cho nông dân đạt hiệu quả cao hơn khi áp dụng mô hình, tôi đã chọn đề tài “Phân tích hiệu quả mô hình luân canh hai lúa - một bắp ở huyện Bình Tân – Vĩnh Long” làm luận văn tốt nghiệp. 1.2. Mục tiêu nghiên cứu: 1.2.1. Mục tiêu chung: Mục tiêu chung của đề tài là nhằm phân tích và đánh giá hiệu quả mô hình luân canh hai lúa - một bắp ở huyện Bình Tân , tỉnh Vĩnh Long. Từ đó tìm ra những thuận lợi và khó khăn, những ưu và nhược điểm của mô hình để đề xuất những giải pháp phù hợp nhằm phát triển mô hình trên địa phương. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể: Để thực hiện được mục tiêu chung, đề tài đi vào nghiên cứu các mục tiêu cụ thể sau: - Phân tích thực trạng sản xuất của mô hình luân canh hai lúa – một bắp. - Phân tích các nhân tố ảnh hưởng đến mô hình luân canh. - Đánh giá hiệu quả mô hình và đề xuất giải pháp nhằm nhân rộng mô hình cho địa phương. 1.3. Các giả thuyết cần kiểm định và câu hỏi nghiên cứu: 1.3.1. Các giả thuyết cần kiểm định: Mô hình sản xuất có hiệu quả không? và sự ảnh hưởng của các yếu tố nào đến hiệu quả của mô hình luân canh 2 lúa – 1 bắp ở huyện Bình Tân, tỉnh Vĩnh Long. 1.3.2. Câu hỏi nghiên cứu: - Thông tin chung về nông hộ (số nhân khẩu, số lao động tham gia sản xuất nông nghiệp, số năm kinh nghiệm, diện tích đất canh tác,..) - Những khỏan chi phí phát sinh, thu nhập và lợi nhuận khi áp dụng mô hình luân canh 2 lúa – 1 bắp. - Những thuận lợi và khó khăn gặp phải khi áp dụng mô hình sản xuất này. 1.4. Phạm vi nghiên cứu: 1.4.1. Không gian : Số liệu đề tài được thu thập thông qua phỏng vấn 50 hộ nông dân ở 2 xã Thành Lợi và Tân Quới thuộc huyện Bình Tân, Vĩnh Long. 1.4.2. Thời gian: Do những hạn chế khách quan nên bài luận văn chỉ phân tích các số liệu thu thập được của năm 2008, do đó chưa thấy được sự biến động trong quá trình sản xuất qua các năm như chi phí phân bón, chi phí nông dược, giá bán, năng suất, sản lượng cũng như những ảnh hưởng của thời tiết, khí hậu,…Cho nên bài nghiên cứu chưa thể đánh giá được chính xác, khách quan về tính hiệu quả của mô hình. Thời gian thực hiện đề tài từ 02/02/2009 đến 20/04/2009. 1.4.3. Đối tượng nghiên cứu: Tính hiệu quả cũng như các nhân tố ảnh hưởng đến mô hình luân canh 2 lúa – 1 bắp ở huyện Bình Tân, tỉnh Vĩnh Long và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của mô hình. 1.5. Lược khảo tài liệu có liên quan Luận văn tốt nghiệp “ phân tích hiệu quả sản xuất lúa cao sản tại phường Vĩnh Hiệp thành phố Rạch Giá – tỉnh Kiên Giang” năm 2007 của Hồ Thị Linh. Tác giả kỳ vọng các yếu tố như: năng suất, giá bán, chi phí giống, chi phí phân bón và chi phí thuê mướn lao động sẽ làm tăng thu nhập cho nông dân nhưng kết quả nghiên cứu cho thấy chỉ có hai yếu tố làm tăng thu nhập là năng suất và giá bán còn các khoản chi phí còn lại làm giảm thu nhập. Đề tài đã đưa ra kết luận năng suất lúa phụ thuộc vào các yếu tố: diện tích, các khoản chi phí còn kinh nghiệm và trình độ học vấn tuy có ảnh hưởng nhưng không có ý nghĩa về mặt thống kê. Luận văn tốt nghiệp “ so sánh hiệu quả kinh tế mô hình luân canh lúa mè với mô hình 2 lúa ở nông trường sông Hậu TPCT” năm 2005 của Nguyễn Quang Diệp. Đề tài trên tác giả đã cho thấy được giữa mô hình luân canh lúa mè với lúa 2 vụ thì mô hình luân canh lúa mè đạt được năng suất và hiệu quả hơn. Chương 2: PHƯƠNG PHÁP LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. Phương pháp luận: 2.1.1. Khái niệm hộ gia đình, kinh tế hộ: a. Khái niệm về hộ gia đình: Hộ gia đình là những người cùng sống chung một mái nhà, cùng ăn chung và có cùng một ngân quỹ. Hay nói cách khác hộ gia đình là hình thức liên kết giữa các thành viên của nó thông qua hình thức sống chung , sở hữu chung, có hoạt động kinh tế chung và hưởng thụ chung các tài sản và thành quả sản xuất của hộ gia đình. Trong cấu trúc nội tại của hộ gia đình, các thành viên cùng huyết tộc là chủ thể chính. Do đó hộ gia đình có sự thống nhất chặt chẽ giữa việc sở hữu, quản lý, sử dụng các yếu tố sản xuất cũng như có sự thống nhất giữa quá trình tổ chức sản xuất,