Luận văn Phát triển các loại hình du lịch huyện đảo phú quốc tỉnh kiên giang theo hướng bền vững

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH ------------------------- ĐINH THỊ THANH MAI PHÁT TRIỂN CÁC LOẠI HÌNH DU LỊCH HUYỆN ĐẢO PHÚ QUỐC TỈNH KIÊN GIANG THEO HƯỚNG BỀN VỮNG LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÝ HỌC Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2011 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH ------------------------- ĐINH THỊ THANH MAI PHÁT TRIỂN CÁC LOẠI HÌNH DU LỊCH HUYỆN ĐẢO PHÚ QUỐC TỈNH KIÊN GIANG THEO HƯỚNG BỀN VỮNG Chuyên ngành: Địa lí học Mã số: 60.31.95 LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊA LÍ HỌC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS PHẠM XUÂN HẬU Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2011 LỜI CẢM ƠN Tác giả xin được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến thầy giáo hướng dẫn khoa học PGS.TS Phạm Xuân Hậu, người đã tận tình hướng dẫn tác giả trong suốt quá trình hoàn thành đề tài nghiên cứu. Xin chân thành cảm ơn BGH nhà trường, phòng KHCN sau Đại Học, Khoa Địa lý Trường Đại học Sư Phạm Tp.Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả trong việc học tập và nghiên cứu để hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn BGH Trường CĐSP. Kiên Giang đã tạo điều kiện, giúp đỡ, động viên tác giả hoàn thành khóa học. Xin chân thành cảm ơn Sở Văn hóa và Du lịch, Sở khoa học và công nghệ, Sở tài nguyên và môi trường, UBND huyện Phú Quốc, phòng thống kê huyện Phú Quốc, ban giám đốc điều hành khách sạn Sài Gòn – Phú Quốc, Thiên Hải Sơn Resort. Đã cung cấp cho tác giả nhiều nguồn tài liệu quý giá và hữu ích để nghiên cứu phục vụ cho luận văn. Tác giả xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, giúp đỡ và tạo mọi điều kiện thuận lợi để tác giả có thể hoàn thành tốt khóa học và luận văn tốt. Tác giả luận văn Đinh Thị Thanh Mai MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ............................................................................................. 3 MỤC LỤC ................................................................................................... 4 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................. 7 DANH MỤC BẢNG BIỂU, BẢN ĐỒ ...................................................... 8 MỞ ĐẦU ..................................................................................................... 9 1.Tính cấp thiết đề tài .................................................................................................... 9 2.Mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài ................................................................................ 9 3.Các đề tài có liên quan ............................................................................................. 10 4.Giới hạn nghiên cứu ................................................................................................. 11 5.Các quan điểm và các phương pháp nghiên cứu ...................................................... 11 6.Cấu trúc của luận văn ............................................................................................... 13 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN DU LỊCH VÀ CÁC LOẠI HÌNH DU LỊCH THEO HƯỚNG BỀN VỮNG ........................ 14 1.1. Một số khái niệm .................................................................................................. 14 1.1.1.Phát triển bền vững ................................................................................................... 14 1.1.2.Du lịch và Du lịch bền vững ..................................................................................... 14 1.1.3.Phân loại các loại hình du lịch .................................................................................. 15 1.1.4.Tài nguyên du lịch .................................................................................................... 19 1.1.5.Sản phẩm du lịch ....................................................................................................... 20 1.1.6.Phát triển du lịch bền vững ....................................................................................... 22 1.1.7.Cơ sở hạ tầng và cơ sở vật chất kỹ thuật .................................................................. 23 1.1.8.Quảng bá du lịch ....................................................................................................... 25 1.2.Những yêu cầu phát triển các loại hình du lịch bền vững ..................................... 25 1.3.Các nguyên tắc đảm bảo cho phát triển du lịch bền vững .................................... 26 1.4.Những dấu hiệu nhận biết của phát triển du lịch bền vững .................................. 27 1.4.1.Số lượng các khu, điểm du lịch được bảo vệ ............................................................ 27 1.4.2.Áp lực lên môi trường tại các điểm du lịch .............................................................. 27 1.4.3.Cường độ hoạt động tại các điểm du lịch ................................................................. 27 1.4.4.Tác động xã hội từ hoạt động du lịch ....................................................................... 28 1.4.5.Quá trình thực hiện quy hoạch .................................................................................. 28 1.4.6.Sự hài lòng của du khách đối với cộng đồng địa phương ......................................... 28 1.4.7.Mức độ đóng góp của du lịch vào sự phát triển của kinh tế địa phương .................. 28 1.4.8.Công tác đào tạo nguồn nhân lực du lịch theo hướng bền vững .............................. 28 1.4.9.Nâng cao trách nhiệm trong công tác tuyên truyền quảng bá du lịch....................... 29 1.5.Sơ lược phát triển một số loại hình du lịch bền vững ở một số nước trên Thế giới và Việt Nam ................................................................................................................. 29 1.5.1.Kinh nghiệm các nước trên thế giới về phát triển các loại hình du lịch theo hướng bền vững ............................................................................................................................. 29 1.5.2.Một số bài học về phát huy kém hiệu quả khai thác một số loại hình du lịch .......... 30 1.5.3.Sự hình thành và phát triển một số loại hình du lịch ở Việt Nam ............................ 31 CHƯƠNG 2 : TIỀM NĂNG VÀ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CÁC LOẠI HÌNH DU LỊCH HUYỆN ĐẢO PHÚ QUỐC, TỈNH KIÊN GIANG THEO HƯỚNG BỀN VỮNG ................................................... 32 2.1.Khái quát huyện đảo Phú Quốc ............................................................................. 32 2.2.Những nhân tố ảnh hưởng đến phát triển các loại hình du lịch ............................ 36 2.2.1.Vị trí địa lý ............................................................................................................... 36 2.2.2.Tài nguyên tự nhiên .................................................................................................. 37 2.2.3 Tài nguyên nhân văn ................................................................................................. 43 2.2.4 Những lợi thế so sánh về tiềm năng phát triển các loại hình du lịch ........................ 50 2.2.5.Thực trạng phát triển các loại hình du lịch huyện đảo Phú Quốc ............................. 55 2.2.5.1.Vị trí du lịch huyện đảo Phú Quốc trong chiến lược phát triển DL Việt Nam .. 55 2.2.5.2.Hiện trạng phát triển các loại hình du lịch ở Phú Quốc ................................... 56 2.2.5.3.Số lượng khách du lịch ...................................................................................... 64 2.2.5.4.Doanh thu từ Du lịch ......................................................................................... 70 2.2.5.5.Sử dụng lao động trong ngành du lịch .............................................................. 72 2.2.5.6.Hệ thống cơ sở hạ tầng – vật chất kỹ thuật ngành du lich ................................ 73 2.2.5.7.Đầu tư cho phát triển du lịch ............................................................................ 79 2.2.5.8.Nhận xét chung .................................................................................................. 82 CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CÁC LOẠI HÌNH DU LỊCH Ở HUYỆN ĐẢO PHÚ QUỐC THEO HƯỚNG BỀN VỮNG .............................................................................. 85 3.1.Những căn cứ để đưa ra định hướng và giải pháp ................................................ 85 3.1.1.Chiến lược phát triển du lịch quốc gia ...................................................................... 85 3.1.2.Kế hoạch phát triển kinh tế huyện đảo Phú Quốc..................................................... 85 3.1.3.Nhu cầu du lịch ......................................................................................................... 86 3.1.4.Tiềm năng và thực trạng ........................................................................................... 86 3.2.Định hướng và giải pháp phát triển các loại hình du lịch ở Phú Quốc theo hướng bền vững ...................................................................................................................... 89 3.2.1.Nâng cao chất lượng các loại hình du lịch vốn có .................................................... 89 3.2.2. Xây dựng mô hình du lịch đặc thù của Phú Quốc ................................................... 92 3.3.Các giải pháp ......................................................................................................... 96 3.3.1.Lựa chọn ưu tiên các loại hình du lịch hiệu quả ....................................................... 96 3.3.2.Đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng và vật chất kỷ thuật ................................................. 96 3.3.3.Đào tạo bồi dưỡng, nâng cao trình độ lao động ngành du lịch ................................. 97 3.3.4.Nâng cao nhận thức của cộng đồng địa phương và khách du lịch ........................... 98 3.3.5.Đa dạng hóa và nâng cao chất lượng sản phẩm đặc trưng ........................................ 99 3.3.6.Xây dựng thương hiệu, xúc tiến và quảng bá du lịch ............................................. 100 3.3.7.Xây dựng mối liên kết chặt chẽ với các ngành kinh tế ........................................... 101 3.3.8.Cải cách mạnh cơ chế quản lí, chính sách ưu đãi với du lich ................................. 101 3.3.9.Bảo vệ môi trường phát triển bền vững .................................................................. 102 3.4.Một số kiện nghị .................................................................................................. 103 KẾT LUẬN ............................................................................................. 105 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................... 107 HÌNH ẢNH ............................................................................................. 110 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DL: Du lịch DLBV: Du lịch bền vững GDP: Tổng sản phẩm thu nhập trong nước IUOTO: Hiệp hội quốc tế các tổ chức du lịch ( International of Union Offcical Travel Organnizaotion) UBND: ủy ban nhân dân UNEP: Chương trình Môi trường của liên hiệp quốc WTO: Tổ chức du lịch thế giới USD: Đồng tiền Mỹ ĐBSCL: Đồng bằng sông Cửu Long VQG: Vườn quốc gia AIDS: Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải CSHTDL: Cơ sở hạ tầng du lịch DANH MỤC BẢNG BIỂU, BẢN ĐỒ I. BẢNG Bảng 2.1. Dân cư huyện Phú Quốc từ năm 2005 – 2010 Bảng 2.2. So sánh một số yếu tố về khí hậu Bảng 2.3 . Bảngthống kê tài nguyên rừng Bảng 2.4 . Dân số tỉnh Kiên Giang từ 2006 – 2010 Bảng 2.5 Lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế ở Phú Quốc Bảng 2.6 Chất lượng lao động Bảng 2.7 Số lao động chưa biết chữ Bảng 2.8. Bảng thống kê các di tích lịch sử Bảng 2.9 Lượng khách du lịch đến Phú Quốc Bảng 2.10. Cơ cấu khách du lịch nội địa đến Phú Quốc Bảng 2.11. Cơ cấu các ngành kinh tế quốc dân Bảng 2.12 Doanh thu ngành du lịch Bảng 2.13. Cơ cấu lao động trong các ngành kinh tế Bảng 2.14. Lao động trong ngành du lịch II. BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Cơ cấu các ngành Biểu đồ 2.2. Khách du lịch đến Phú Quốc Biểu đồ 2.3. Cơ cấu khách quốc tế đến Phú Quốc năm 2010 Biểu đồ 2.4. Tốc độ tăng trưởng doanh thu ngành du lịch Biểu đồ 2.5. Biểu đồ gia tăng cơ sở lưu trú MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết đề tài Trong những năm gần đây, khoa học công nghệ phát triển, xu thế toàn cầu hóa đã và đang tạo điều kiện thuận lợi cho du lịch phát triển nhanh và trở thành một trong những ngành kinh tế hàng đầu của thế giới. Với vị trí đặc biệt quan trọng, nguồn tài nguyên tự nhiên, tài nguyên nhân văn đa dạng và phong phú, Phú Quốc có nhiều tiềm năng và cơ hội để phát triển mạnh mẽ, vững chắc nền kinh tế biển - đảo, trong đó đáng quan tâm nhất là ngành du lịch. Từ những năm cuối thế kỷ XX, số lượng khách du lịch đến với Phú Quốc tăng nhanh, du lịch góp phần quan trọng vào sự tăng trưởng kinh tế địa phương, làm cho bộ mặt kinh tế - xã hội huyện đảo có nhiều chuyển biến tích cực. Tuy nhiên, nếu du lịch chỉ dựa trên thế mạnh về tiềm năng sẵn có (bãi biển dài, cát trắng, nắng, gió và tính hoang sơ), khai thác một số loại hình du lịch đơn điệu, sản phẩm du lịch mang tính trùng lặp thì ngành du lịch huyện đảo Phú Quốc không đủ sức thu hút khách. Làm thế nào để vừa phát triển du lịch trên cơ sở khai thác được lợi thế so sánh, vừa phù hợp với nhu cầu ngày càng cao của du khách trong và ngoài nước đó là mục tiêu mà du lịch Phú Quốc cần đạt tới. Từ thực tế hiện nay của địa phương, tôi chọn đề tài “Phát triển các loại hình du lịch huyện đảo Phú Quốc tỉnh Kiên Giang theo hướng bền vững” với mong muốn góp một phần nhỏ vào mục tiêu khai thác tiềm năng, phát triển đa dạng các loại hình du lịch đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của du khách, từng bước đưa du lịch trở thành một ngành kinh tế chủ đạo của huyện. 2.Mục tiêu và nhiệm vụ của đề tài 2.1.Mục tiêu Vận dụng lý thuyết về phát triển Du lịch bền vững trên Thế giới và Việt Nam để phân tích tiềm năng, những lợi thế so sánh và thực trạng phát triển các loại hình du lịch ở huyện đảo Phú Quốc, từ đó đưa ra những định hướng và giải pháp xây dựng mô hình phát triển các loại hình du lịch phù hợp trên cơ sở khai thác tối đa tiềm năng, nâng cao hiệu quả của ngành và kinh tế chung huyện Phú Quốc đến năm 2020. 2.2 Nhiệm vụ - Tổng hợp một số vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển du lịch bền vững trên Thế giới và Việt Nam, vận dụng vào nghiên cứu một lãnh thổ cụ thể là huyện đảo Phú Quốc. - Khảo sát thực tế, thu thập tư liệu, phân tích tiềm năng, những lợi thế so sánh và thực trạng phát triển các loại hình du lịch trên huyên đảo Phú Quốc. - Xác định cơ sở xây dựng, đưa ra những định hướng chiến lược, giải pháp phù hợp, xác định đúng cho phát triển một số loại hình du lịch theo hướng bền vững trên huyện đảo Phú Quốc. 3.Các đề tài có liên quan Trước những yêu cầu mới trong phát triển kinh tế - xã hội huyện đảo Phú Quốc, ngày 05/ 10/ 2004, Thủ tướng chính phủ đã phê duyệt “Đề án phát triển tổng thể đảo Phú Quốc đến năm 2010 và tầm nhìn đến năm 2020”. Quí I, năm 2005 Tổng cục du lịch trình Chính phủ phê duyệt “Quy hoạch, kế hoạch phát triển du lịch Phú Quốc theo hướng chủ yếu là du lịch chất lượng cao, gắn với nhiệm vụ đảm bảo an ninh quốc phòng”. Quí II, năm 2005 Bộ xây dựng trình Chính phủ phê duyệt “Quy hoạch tổng thể xây dựng và phát triển đảo Phú Quốc”. Ngoài các đề án, quy hoạch tổng thể về phát triển kinh tế - xã hội huyện đảo Phú Quốc được chính phủ phê duyệt, còn có các đề tài nghiên cứu khoa học cấp khu vực, cấp tỉnh, cấp trường được nghiên cứu và bước đầu áp dụng vào khai thác và phát triển huyện đảo trong đó đặc biệt là các đề tài về phát triển du lịch như: Khóa luận tốt nghiệp (2004) “Bước đầu phân vùng địa lý sinh thái huyện Phú Quốc nhằm định hướng phát triển DL sinh thái” của sinh viên Vũ Quang - Khoa Địa lý, Trường Đại học Sư phạm Tp. HCM với nội dung: Phân vùng địa sinh thái cảnh quan huyện đảo Phú Quốc nhằm định hướng khai thác, phát triển du lịch sinh thái; Mô tả, tổng hợp các đơn vị địa sinh thái cảnh quan, thiết lập sơ đồ phân vùng địa sinh thái, các dấu hiệu đặc trưng của các đơn vị địa sinh thái từ đó đưa ra định hướng quy hoạch thiết kế một số tuyến điểm, khu du lịch sinh thái ở huyện Phú Quốc. Đề tài (2005): “Quy hoạch chung xây dựng đảo Phú Quốc tỉnh Kiên Giang đến năm 2020”, do Bộ xây dựng - công ty tư vấn xây dựng Kiên Giang làm chủ đề tài với nội dung: Thu thập và phân tích các dữ liệu về điều kiện tự nhiên. So sánh về quy hoạch dân cư, các khu đô thị, các khu du lịch với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội huyện đảo Phú Quốc đến 2020 tầm nhìn đến 2030, từ đó xây dựng quy hoạch chung phát triển huyện đảo Phú Quốc đến 2020. Đề tài (2006): “Xây dựng chiến lược phát triển Du lịch bền vững huyện đảo Phú Quốc tỉnh Kiên Giang đến năm 2020”, do tiến sĩ Trương Thị Kim Chuyên làm chủ nhiệm đề tài với nội dung: Thu thập dữ liệu, đánh giá thực trạng kinh tế - xã hội của huyện đảo Phú Quốc; Các điều kiện tự nhiên phục vụ cho phát triển kinh tế - xã hội, hiện trạng phát triển các ngành kinh tế, các vấn đề xã hội của Phú Quốc đang gặp phải; Xây dựng chiến lược phát triển bền vững bằng công cụ SWOT, điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức, từ đó đề ra chiến lược phát triển bền vững du lịch cho huyện đảo Phú Quốc. Đề tài (2006): “ Du lịch sinh thái Phú Quốc – tiềm năng và triển vọng” của thạc sĩ Lê Thị Lợi với nội dung: Thu thập, nghiên cứu về các tiềm năng tự nhiên, các tài nguyên nhân văn có giá trị trong ngành du lịch. So sánh giữa tiềm năng với thực trạng, tiềm năng với nhu cầu du lịch để từ đó đưa ra những triển vọng phát triển du lịch ở huyện đảo Phú Quốc. Khóa luận tốt nghiệp (2007) “ Đánh giá tiềm năng và định hướng phát triển du lịch bền vững đảo Phú Quốc” của sinh viên Trịnh Anh Tuấn – Trường Đại học Dân lập Hùng Vương với nội dung: Dựa vào các chỉ số để đánh giá tiềm năng vốn có về tài nguyên tự nhiên và tài nguyên nhân văn trong phát triển du lịch, từ đó đưa ra một số định hướng chung về phát triển du lịch ở Phú Quốc theo hướng bền vững. 4.Giới hạn nghiên cứu • Về không gian: Đề tài tập trung nghiên cứu trong giới hạn lãnh thổ huyện đảo Phú Quốc. • Thời gian nghiên cứu: Các số liệu được sử dụng để nghiên cứu từ 1995 - 2010 • Về nội dung: Nội dung đề tài tập trung vào phân tích các tiềm năng, những lợi thế so sánh và thực trạng phát triển các loại hình du lịch làm cơ sở đề xuất định hướng và giải pháp phát triển các loại hình du lịch theo hướng bền vững trên huyện đảo Phú Quốc. 5.Các quan điểm và các phương pháp nghiên cứu 5.1 Các quan điểm nghiên cứu Quan điểm hệ thống: Hệ thống lãnh thổ du lịch được cấu thành bởi nhiều phân hệ khác nhau về bản chất, nhưng có mối quan hệ mật thiết với nhau. Quan điểm hệ thống giúp chúng ta nắm bắt và điều khiển được các hoạt động của mỗi phân hệ nói riêng và toàn bộ hệ thống du lịch nói chung. Hệ thống lãnh thổ du lịch là một hệ thống mở phức tạp gồm nhiều thành phần có mối quan hệ chặt chẽ với nhau. Đây là một dạng đặc biệt của địa hệ mang tính chất hỗn hợp, có đầy đủ các thành phần: tự nhiên, kinh tế, xã hội và chịu sự chi phối của nhiều quy luật cơ bản. Vì vậy, quan điểm hệ thống luôn được quán triệt trong nghiên cứu đề tài. Quan điểm tổng hợp lãnh thổ: Các đối tượng nghiên cứu của địa lí không được tách rời một lãnh thổ cụ thể với những đặc trưng riêng. Lãnh thổ du lịch được tổ chức như là một hệ thống liên kết không gian của các đối tượng du lịch và trên cơ sở các nguồn tài nguyên, các dịch vụ cho du lịch. Quan điểm này được vận dụng vào đề tài thông qua việc phân tích các tiềm năng và các tác động nhiều mặt cho sự phát triển bền vững du lịch huyện đảo Phú Quốc. Quan điểm sinh thái bền vững: Phát triển du lịch đi đôi với bảo vệ môi trường là một bộ phận không thể thiếu của chính sách sinh thái trọn vẹn. Mục tiêu của du lị