Trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, thương mại quốc tế có vai trò
quan trọng. Chính vì thế, đẩy mạnh giao lưu thương mại quốc tế, trong đó có
thúc đẩy xuất khẩu hàng hóa là một trong các mục tiêu phát triển kinh tế hàng
đầu của nhiều quốc gia, nhất là những nước đang công nghiệp hoá như Việt
Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng khẳng định:
Nhà nước khuyến khích xuất khẩu, nhất là các mặt hàng chủ lực có lợi thế so
sánh thông qua vận hành quỹ hỗ trợ tín dụng xuất khẩu về thông tin, tìm kiếm
khách hàng, tham dự triển lãm, hội chợ. Đại Hội Đảng lần thứ X tiếp tục
khẳng định lại điều đó.
Những năm gần đây, khác với thị trường nhiều loại hàng hoá thực
phẩm khác, thị trường thủy sản thế giới có xu hướng tăng trưởng mạnh, đa
dạng và phong phú về chủng loại sản phẩm. Thuỷ sản trở thành mặt hàng chủ
lực được nhập khẩu vào nhiều thị trường lớn như Nhật Bản, Mỹ, EU, Trung
Quốc v.v.
Trong 15 năm qua, từ khi cơ chế xuất khẩu được đổi mới sản xuất và
xuất khẩu thủy sản của Việt Nam đã phát triển vượt bậc cả về kim ngạch và
cơ cấu mặt hàng, từ năm 1990 đến 2002 tăng trung bình hàng năm 18,1%.
Theo thống kê của FAO, đến năm 2003, Việt Nam đã trở thành một trong 20
nước đánh bắt thủy sản lớn nhất thế giới, đứng thứ 25 trong hàng ngũ những
nước xuất khẩu thủy sản lớn trên thế giới. Nếu tính trong khu vực Đông Nam
Á, Việt Nam đứng thứ tư sau Thái Lan, Inđônêxia và Singapo. Ngành thủy
sản Việt Nam đã trở thành một trong những ngành kinh tế quan trọng đóng
góp vào quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đưa Việt Nam hội
nhập nhanh hơn vào kinh tế khu vực và thế giới.
116 trang |
Chia sẻ: oanh_nt | Lượt xem: 2677 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Luận văn Phát triển Xuất khẩu thủy sản ở thành phố Đà Nẵng Thực trạng và giải pháp, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Luận văn
Phát triển Xuất khẩu thủy sản
ở thành phố Đà Nẵng
Thực trạng và giải pháp
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, thương mại quốc tế có vai trò
quan trọng. Chính vì thế, đẩy mạnh giao lưu thương mại quốc tế, trong đó có
thúc đẩy xuất khẩu hàng hóa là một trong các mục tiêu phát triển kinh tế hàng
đầu của nhiều quốc gia, nhất là những nước đang công nghiệp hoá như Việt
Nam. Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng khẳng định:
Nhà nước khuyến khích xuất khẩu, nhất là các mặt hàng chủ lực có lợi thế so
sánh thông qua vận hành quỹ hỗ trợ tín dụng xuất khẩu về thông tin, tìm kiếm
khách hàng, tham dự triển lãm, hội chợ... Đại Hội Đảng lần thứ X tiếp tục
khẳng định lại điều đó.
Những năm gần đây, khác với thị trường nhiều loại hàng hoá thực
phẩm khác, thị trường thủy sản thế giới có xu hướng tăng trưởng mạnh, đa
dạng và phong phú về chủng loại sản phẩm. Thuỷ sản trở thành mặt hàng chủ
lực được nhập khẩu vào nhiều thị trường lớn như Nhật Bản, Mỹ, EU, Trung
Quốc v.v...
Trong 15 năm qua, từ khi cơ chế xuất khẩu được đổi mới sản xuất và
xuất khẩu thủy sản của Việt Nam đã phát triển vượt bậc cả về kim ngạch và
cơ cấu mặt hàng, từ năm 1990 đến 2002 tăng trung bình hàng năm 18,1%.
Theo thống kê của FAO, đến năm 2003, Việt Nam đã trở thành một trong 20
nước đánh bắt thủy sản lớn nhất thế giới, đứng thứ 25 trong hàng ngũ những
nước xuất khẩu thủy sản lớn trên thế giới. Nếu tính trong khu vực Đông Nam
Á, Việt Nam đứng thứ tư sau Thái Lan, Inđônêxia và Singapo. Ngành thủy
sản Việt Nam đã trở thành một trong những ngành kinh tế quan trọng đóng
góp vào quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đưa Việt Nam hội
nhập nhanh hơn vào kinh tế khu vực và thế giới.
Đã Nẵng là thành phố ven biển lớn, giữ vị trí trọng yếu về chính trị,
kinh tế, văn hoá, xã hội, an ninh quốc phòng của khu vực miền Trung -Tây
Nguyên nói chung và vùng kinh tế động lực miền trung nói riêng. Với các lợi
thế về vị trí địa lý, tài nguyên biển và nguồn nhân lực, thủy sản là một thế
mạnh góp phần tích cực vào sự phát triển kinh tế - xã hội của thành phố. Các
lợi thế này đã có những tác động tích cực làm tăng tốc độ tăng trưởng các chỉ
tiêu kinh tế xã hội của Đà Nẵng, nâng cao khả năng cạnh tranh, đẩy mạnh
xuất khẩu của thành phố và cả khu vực ven biển miền Trung những năm qua.
Tuy nhiên, bên cạnh những lợi thế, Đà Nẵng cũng đang gặp nhiều thách
thức, đó là khí hậu khắc nghiệt, mưa bão và hạn hán thường xuyên xảy ra,
diện tích hẹp, độ dốc lớn, nghiêng từ Tây sang Đông dẫn đến hiện tượng xói
mòn, lượng phù sa thấp, vùng bờ biển có ít các vành đai bảo vệ nên luôn bị
biển xâm thực gây ảnh hưởng đến các công trình nuôi trồng thủy sản. Lực
lượng lao động có dồi dào nhưng chất lượng còn hạn chế, tỉ lệ lao động đã
qua đào tạo còn thấp. Hệ thống cơ sở hạ tầng phát triển chậm, nhất là chưa có
nhiều cảng cá, các trung tâm bán buôn cá còn ít dẫn đến làm tăng chi phí vận
chuyển và bảo quản trong quá trình chế biến và xúc tiến thương mại. Công
nghệ nuôi trồng, đánh bắt và chế biến còn lạc hậu, khó có khả năng đầu tư
lớn, trong khi những đòi hỏi về chất lượng và vệ sinh an toàn thực phẩm đối
với hàng thủy sản xuất khẩu của thị trường thế giới ngày càng cao và khắt
khe.
Để Đà Nẵng trở thành trung tâm xuất khẩu thuỷ sản của khu vực cần có
những nghiên cứu, đánh giá tiềm năng, lợi thế, thực trạng xuất khẩu thuỷ sản
của Thành phố này, từ đó đề xuất các giải pháp liên ngành đẩy mạnh năng lực
xuất khẩu thuỷ sản của Thành phố, qua đó, hổ trợ phát triển kinh tế của Đà Nẵng
nói riêng của khu vực nói chung. Đề tài: " Phỏt triển Xuất khẩu thủy sản ở
thành phố Đà Nẵng - Thực trạng và giải pháp " được chọn nghiên cứu trong
luận văn là để góp phần thúc đẩy hoạt động xuất khẩu của thành phố Đà Nẵng.
2. Tình hình nghiên cứu đề tài
Trong những năm gần đây đã có nhiều công trình nghiên cứu, bài viết
liên quan đến lĩnh vực xuất khẩu thủy sản của nước ta cũng như khu vực ven
biển miền Trung. Đó là:
- PGS, TS Đỗ Đức Bình: Một số biện pháp đẩy mạnh xuất khẩu thủy
sản của Việt Nam - Tạp chí kinh tế và phát triển, số 62, tháng 8/2002.
- TS Lê Thị Anh Vân: Về các chính sách thúc đẩy xuất khẩu thủy sản
Việt Nam trong thời gian tới - Tạp chí kinh tế và phát triển, số 67, tháng
01/2003.
- PGS, TS Hoàng Thị Chỉnh: Xuất khẩu thủy sản Việt Nam vào Mỹ -
Những vấn đề đang đặt ra và các giải pháp - Tạp chí kinh tế và phát triển, số
67, tháng 01/2003.
- TS Lâm Minh Châu: Xuất khẩu thủy sản miền Trung - Những lợi thế
và giải pháp phát triển - Tạp chí kinh tế và phát triển, số 91, tháng 01/2005.
- TS Nguyễn Thị Thanh Hà và Th.s Nguyễn Văn Tiền: Ngành thủy sản
Việt Nam - Thực trạng và thách thức trong quá trình hội nhập quốc tế - Tạp
chí nghiên cứu kinh tế, số 321, tháng 02/2005.
- Hoàng Thị Ngân Loan: Xuất khẩu thủy sản Việt Nam - Thực trạng và
giải pháp thúc đẩy - Tạp chí kinh tế và dự báo, số 3/2005.
- ThS Lê Bảo: Nghiên cứu chính sách tài chính hổ trợ phát triển bền
vững nghành nuôi tôm ở các tỉnh duyên hải miền trung -kỷ yếu hội thảo khoa
học -trường Đại học kinh tế - Đại học Đà Nẵng 06/2005.
- PGS.TS Nguyễn Hữu Dũng Tổng Thư ký VASEP WTO, Thách thức
và cơ hội với thuỷ sản - Tạp chí Thương mại Thuỷ Sản....
Các công trình trên tiếp cận dưới những góc độ khác nhau cả về lý luận
và thực tiễn liên quan đến hoạt động xuất khẩu của Việt Nam. Tuy nhiên chưa
có công trình nào nghiên cứu một cách toàn diện về xuất khẩu thủy sản của
thành phố Đà Nẵng.
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn
Mục đích của luận văn là tìm ra những giải pháp phát triển xuất khẩu
thủy sản của thành phố Đà Nẵng trong những năm tới.
Thực hiện với mục đích đó luận văn có nhiệm vụ:
- Hệ thống hoá những vấn đề lý luận về xuất khẩu thủy sản trong điều
kiện hội nhập kinh tế quốc tế.
- Đánh giá tình hình xuất khẩu thủy sản của thành phố Đà Nẵng những
năm qua.
- Đề xuất phương hướng và những giải pháp chủ yếu phát triển xuất
khẩu thủy sản của thành phố Đà Nẵng đến 2015.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn
- Đối tượng nghiên cứu của luận văn là hoạt động xuất khẩu thuỷ sản
của thành phố Đà Nẵng và các giải pháp của thành phố đối với doanh nghiệp
dưới tác động chính sách của nhà nước về sản xuất và xuất khẩu.
- Phạm vi nghiên cứu đề tài trong luận văn
+ Về không gian: Hoạt động xuất khẩu thuỷ sản của các thành phần
kinh tế của Đà Nẵng ở các thị trường trọng điểm như EU, Nhật Bản, Mỹ.
+ Về nội dung: tập trung chủ yếu vào hoạt động xuất khẩu thuỷ sản của
các doanh nghiệp Đà Nẵng.
+ Về thời gian: Từ 2005 đến 2010.
5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu trong luận văn
Luận văn sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch
sử của chủ nghĩa Mác-Lênin vận dụng vào điều kiện thực tế của ngành ở địa
phương. Trong các phân tích cụ thể sử dụng các phương pháp: hệ thống hoá,
điều tra, phân tích, tổng hợp, các công trình, dữ liệu thống kê hiện có... Đồng
thời, đề tài cũng kế thừa và sử dụng thống kê so sánh có chọn lọc những
thông tin trong một số công trình nghiên cứu của một số tác giả trước.
6. Dự kiến những đóng góp của luận văn
- Hệ thống hoá một số vấn đề lý luận về xuất khẩu hàng thủy sản trong
điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế.
- Tổng kết, rút ra bài học kinh nghiệm cho lĩnh vực xuất khẩu thuỷ sản
của thành phố Đà Nẵng.
- Đề xuất một số giải pháp phát triển xuất khẩu thủy sản của thành phố
Đà Nẵng trong thời gian tới.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,
luận văn gồm 3 chương, 8 tiết.
Chương 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG
VỀ HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU THỦY SẢN
1.1. VAI TRÒ VÀ NỘI DUNG CỦA XUẤT KHẨU THỦY SẢN
1.1.1. Khái niệm và đặc điểm xuất khẩu thủy sản
1.1.1.1. Khái niệm xuất khẩu thuỷ sản
Xuất khẩu là việc bán hàng hoá hoặc dịch vụ cho nước ngoài trên cơ sở
dùng tiền tệ làm phương tiện thanh toán. Cơ sở của hoạt động xuất khẩu là
hoạt động mua bán trao đổi hàng hoá (bao gồm cả hàng hoá hữu hình và hàng
hoá vô hình) trong nước. Khi sản xuất phát triển và trao đổi hàng hoá giữa các
quốc gia có lợi, hoạt động này mở rộng phạm vi ra ngoài biên giới của quốc
gia hoặc thị trường nội địa vào khu chế xuất trong nước.
Thuỷ sản là ngành sản xuất ra các loại sản phẩm, mà nguyên liệu chính
khai thác từ Biển, sông và hồ…,và nuôi trồng. Sản phẩm thuỷ sản là một phần
năng lượng chính, nó duy trì đời sống của con người, góp phần đảm bảo sức
khoẻ cho người lao động, bổ sung và nâng cao sức lao động, ngoài những đặc
điểm chung còn có những đặc điểm riêng thể hiện ưu thế của nó, đó là thành
phần chất đạm cao, ít mỡ, giàu chất khoáng dễ tiêu hoá… và ngày càng trở
thành một loại thực phẩm có nhu cầu cao trên thế giới, các sản phẩm của
ngành thuỷ sản đa dạng, phong phú bao gồm: các loại tôm, cá, mực... từ biển,
sông, hồ và các nhuyễn thể khác. Từ nhu cầu cuộc sống đòi hỏi sản phẩm
luôn được nâng cao từ chất lượng, công nghệ chế biến, vệ sinh… vì vậy,
ngành thuỷ sản phải tách rời thành hai bộ phận riêng biệt là ngành nuôi trồng
khai thác và ngành công nghiệp thuỷ sản (bao gồm công nghiệp chế biến và
công nghiệp khai thác), để phục vụ cho hai bộ phận trên còn có các hoạt động
kinh doanh và dịch vụ khác làm các chức năng hậu cần và hỗ trợ khác cho
ngành.
Từ suy luận trên ta có thể hiểu: Xuất khẩu thuỷ sản là việc đem bán
những sản phẩm thuỷ sản đã qua chế biến hoặc chưa chế biến, được sản xuất
trên dây chuyền công nghệ hay còn thô từ các nhà máy trong nước xuất ra nước
ngoài nhằm thu ngoại tệ về cho đất nước, cho doanh nghiệp.Đối với Nhà nước
tăng tích luỹ cho nhà nước, nâng cao mức sống cho nhân dân. Đối với doanh
nghiệp: nhập trang thiết bị công nghệ mới nhằm nâng cao qui mô sản xuất, thúc
đẩy phát triển sản xuất kinh doanh, đem lại lợi nhuận cho doanh nghiệp.
Xuất khẩu thuỷ sản là xuất khẩu sản phẩm hàng hoá, dịch vụ
thuỷ sản mà thiên nhiên ưu đãi, trong đó thêm những lợi thế so sánh về lao
động kết tinh trong sản phẩm giữa các quốc gia thông qua trao đổi hàng hoá.
Sản phẩm thuỷ sản của Việt Nam đưa ra thị trường thế giới cũng được kết
tinh bởi hao phí lao động của những ngư dân, công nhân chế biến công nghiệp
và những lợi thế về điều kiện tự nhiên.Sản phẩm thuỷ sản được bán ra và thu
được ngoại tệ mạnh có thể chi dùng cho quốc kế dân sinh hay củng cố và
nâng cao trình độ kỹ thuật thông qua nhập trang thiết bị, công nghệ hiện đại
nhằm tiến hành CNH,HĐH đất nước. Người tiêu dùng mua sản phẩm thuỷ sản
của Việt Nam được hưỡng lợi thông qua giá rẻ, chất lượng cao do lợi thế tương
đối.
1.1.1.2. Đặc điểm của xuất khẩu thủy sản Việt Nam
+ Thủy sản là hàng hóa mang tính thời vụ, phụ thuộc vào thời tiết, ngư
trường... nên xuất khẩu thủy sản cũng mang tính thời vụ.
Sản phẩm xuất khẩu của ngành thuỷ sản chủ yếu là những sinh vật sống
dưới biển nhưng sản lượng là bao nhiêu chúng ta không thể xác định cụ thể,
chính vì vậy chúng ta vừa khai thác vừa không quên nuôi trồng và tái tạo
nguồn nguyên liệu của biển. Chỉ có như vậy mới đảm bảo nguyên liệu cho
chế biến và xuất khẩu. Thời tiết, khí hậu, dòng nước chảy là những điều kiện
ảnh hưởng đến các sinh vật sống trong môi trường nước nên chúng di chuyển
theo qui luật sinh tồn từ vùng này sang vùng khác, điều đó muốn nói rằng
xuất khẩu thuỷ sản cũng mang tính thời vụ. Ngày nay khoa học công nghệ
ngày càng phát triển đã hỗ trợ việc nuôi trồng thuỷ sản ổn định hơn, nguyên
liệu đa dạng, phong phú.
Thuỷ sản là mặt hàng tươi sống, nếu bảo quản không tốt sẽ dẫn đến tình
trạng ươn hỏng vì vậy công nghệ bảo quản rất quan trọng. Hiện nay công
nghệ cấp đông và kho lạnh bảo quản rất hiện đại, chúng có thể bảo quản hàng
trong nhiệt độ từ -20oC đến -50oC. Với nhiệt độ này hàng tươi sống có thể để
rất lâu từ một năm đến hai năm và lâu hơn nữa, sản phẩm thuỷ sản có thể bảo
quản và xuất đi các nước trong thời gian dài, sản phẩm khi đến tay người tiêu
dùng vẫn tươi và đẹp.
+ Xuất khẩu thủy sản đòi hỏi tính liên ngành cao, có mối liên hệ chặt
chẽ đồng bộ các khâu: khai thác, nuôi trồng, chế biến, xuất khẩu...
Hàng thuỷ sản Việt Nam ngày càng được nhiều nước trên thế giới quan
tâm và ưa chuộng do doanh nghiệp đã tích cực đổi mới công nghệ, đa dạng hoá
sản phẩm, an toàn vệ sinh thực phẩm và khâu tiếp thị ngày càng được chú trọng.
Một thời gian dài, chúng ta tập trung khai thác và đánh bắt thuỷ sản
gần bờ với sản lượng lớn làm cho nguyên liệu gần như cạn kiệt. Để đảm bảo
nguyên liệu đủ cho sản xuất chế biến và xuất khẩu, chúng ta phải chuyển đổi
vùng đánh bắt, đánh bắt xa hơn, dài ngày hơn vớí qui mô lớn hơn. Song song
với việc đánh bắt xa bờ thì cần phải trang bị đầy đủ các thiết bị công nghệ, tàu
thuyền sao cho phù hợp với việc đánh bắt xa bờ.Vừa qua chúng ta thực hiện
chủ trương của Nhà nước với chương trình đánh bắt xa bờ, tuy hiệu quả chưa
cao nhưng cũng góp phần giảm áp lực khai thác ven bờ, và sự chuyển dịch từ
đánh bắt gần bờ sang đánh bắt xa bờ đồng nghĩa với sự chuyển dịch từ đánh
bắt với giá trị thấp sang đánh bắt với giá trị cao, về công nghệ khai thác đối
tượng có giá trị kinh tế cao như cá ngừ đại dương, mực đại dương, cá đáy xa
bờ. Cùng với việc đánh bắt xa bờ, khoa học công nghệ về nuôi trồng thuỷ sản
của nước ta trong thời gian qua cũng mang tính đột phá như: công nghệ sản
xuất nhân tạo giống tôm sú, tôm he chân trắng, tôm rảo, tôm càng xanh và
ươm nuôi tôm hùm, công nghệ nuôi tôm quảng canh cải tiến, bán thâm canh
và thâm canh công nghiệp; công nghệ tạo giống cá Tra, Ba sa, Rô phi đơn
tính..., đã tạo ra một cuộc cách mạng trong sản xuất nguyên liệu có giá trị cao
phục vụ chế biến xuất khẩu. Nhiều sản phẩm đặc sản khác cũng đã được sinh
sản nhân tạo thành công ở Việt Nam giúp cho nghề nuôi thuỷ sản nước mặn,
lợ và nước ngọt có cơ hội đa dạng hoá các loài nuôi như: Ốc hương, Cua biển,
Ghẹ, Cá giò, Mực, cá Song, cá Hồng Mỹ, Ếch, Ba ba... Các tiến bộ này đã và
đang được người dân các địa phương tiếp thu và phát triển mạnh đáp ứng cho
nhu cầu thị trường. Một số tỉnh vùng miền Trung như Thừa thiên Huế, Quảng
Nam, Quảng Ngãi, Bình Định cũng bước đầu triển khai áp dụng ở qui mô thử
nghiệm và kết quả khá khả quan.
Việc ứng dụng các mô hình nuôi khép kín, ít thay nước, sử dụng các
chế phẩm sinh học trong xử lý môi trường nuôi đã giúp hạn chế rủi ro do dịch
bệnh gây ra, nâng cao năng suất nuôi, giảm chi phí môi trường và góp phần
cho sự phát triển bền vững nuôi trồng thuỷ sản và tạo nguồn nguyên liệu cho
các nhà máy chế biển thuỷ sản thường xuyên và liên tục. Để đáp ứng đủ nhu
cầu của thị trường đòi hỏi phải mở rộng nuôi trồng thuỷ sản, đánh bắt xa bờ.
Hiện nay trên thế giới, công nghệ chế biến thuỷ sản rất nhiều tiến bộ
vượt bậc, đã cho ra đời công nghệ chế biến dùng áp lực cao, công nghệ chế
tạo bao bì đóng gói hải sản tươi, bán lẻ có thể kéo dài thời gian bảo quản sản
phẩm, tươi lâu hơn so với điều kiện ướp lạnh bình thường.Trong lĩnh vực bảo
quản nguyên liệu, ngoài nước đá cây, đá vẩy người ta còn sản xuất nước đá
dạng keo sệt làm tăng hiệu quả bảo quản tươi. Tại Việt Nam, gần đây đã có
những nghiên cứu về bảo quản nguyên liệu khi tàu ra khơi đánh bắt xa bờ,
ứng dụng lắp hệ thống làm lạnh nước biển trên tàu đánh bắt cá ngừ đại dương.
Tuy nhiên, việc áp dụng công nghệ này vào thực tế sản xuất còn nhiều hạn
chế.
Về chế biến: cách tiếp cận và áp dụng công nghệ chế biến sản phẩm mới
thông dụng và có hiệu quả nhất của các doanh nghiệp chế biến thuỷ sản Việt
Nam hiện nay là học thông qua các đối tác (khách hàng hướng dẫn, các doanh
nghiệp trong nước hỗ trợ lẫn nhau), tự nghiên cứu sau khi được xem mẫu mã
sản phẩm tại hội chợ quốc tế, hoặc mẫu có sẵn của khách hàng. Để thực hiện
được công việc này, đòi hỏi các doanh nghiệp phải có đội ngũ cán bộ kỹ thuật
và công nghệ có trình độ và năng lực tương xứng.
Bên cạnh sự phát triển các nhà máy chế biến thuỷ sản ngày càng nhiều
nếu không có biện pháp bảo vệ môi trường thì chất thải công nghiệp sẽ bị ô
nhiểm nặng và ảnh hưởng nghiêm trọng tới nghề nuôi thuỷ sản của khu vực
và quá trình này đặt ngành thuỷ sản trước những thách thức không nhỏ về an
toàn vệ sinh thực phẩm ngày càng khắt khe hơn. Để đảm bảo phát triển XKTS
gắn liền với khả năng và nguồn cung cấp nguyên liệu sạch, an toàn vệ sinh
thực phẩm và thị hiếu của các thị trường, nhà nước đã xây dựng và ban hành
hàng loạt tiêu chuẩn về điều kiện sản xuất và an toàn vệ sinh từ khâu chế biến
đến khâu sản xuất nguyên liệu, thu mua và dịch vụ cho nghề cá như: 32 tiêu
chuẩn về diều kiện vệ sinh an toàn thực phẩm cho tất cả loại hình sản xuất
theo cả chuỗi sản xuất, 28 tiêu chuẩn ngành 102/1997 về phương pháp thử đối
với hầu hết các chỉ tiêu về chất lượng an toàn vệ sinh thuỷ sản.
Đã ban hành qui chế và thực hiện chương trình kiểm soát độc tố sinh
học của vùng thu hoạch nhuyễn thể 2 vỏ và chương trình kiểm soát dư lượng
hoá chất đối với các vùng nuôi thuỷ sản. Đến nay cả hai chương trình nói trên
đã được EU công nhận với 18 vùng nhuyễn thể trong danh sách nhóm 01 các
nước được phép xuất khẩu vào EU, từ đó tạo tiền đề được nhiều nước công
nhận và có quan hệ hợp tác như Hàn Quốc, Úc, Đài Loan, Canada... Ngoài ra
nhiều tiêu chuẩn ngành về phụ gia, ghi nhãn, bao gói và phương pháp kiểm
nghiệm đã và đang được ban hành
Ngành thuỷ sản đã xây dựng và ban hành các quy định về thủ tục, nội
dung và phương pháp cũng như các chế tài xử phạt đầy đủ cho hoạt động
quản lý chất lượng, an toàn vệ sinh gồm:
- Các qui chế kiểm tra công nhận điều kiện đảm bảo an toàn vệ sinh cơ
sở sản xuất kinh doanh thuỷ sản;
- Qui chế kiểm tra chứng nhận chất lượng sản phẩm;
- Qui chế kiểm soát dư lượng một số hoá chất độc hại trong sản phẩm
thuỷ sản;
- Qui chế kiểm soát điều kiện an toàn vệ sinh vùng thu hoạch nhuyễn
thể hai mãnh vỏ;
- Các qui chế quản lý vùng nuôi tôm, cá an toàn.
* Nâng cấp, đổi mới trang thiết bị
Hướng dẫn các cơ sở sản xuất đầu tư nâng cấp nhà xưởng, đổi mới
trang thiết bị, tập huấn về thực hiện các tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thực phẩm;
*Nâng cao năng lực của cơ quan kiểm soát an toàn vệ sinh
- Tập trung nâng cấp trung tâm kiểm tra chất lượng và an toàn vệ sinh
thuỷ sản (NAFIQACEN). Các phòng quản lý chất lượng của trung tâm hiện
nay về cơ bản đã đáp ứng được yêu cầu kiểm tra.
- Tăng cường đào tạo cán bộ quản lý, thanh tra viên, kiểm nghiệm viên
trong nước và nước ngoài.
- Nâng cao vai trò và vị trí của cơ quan này trong hoạt động đối ngoại
và trong nước. Đã ký kết các thoả thuận công nhận về an toàn vệ sinh thực
phẩm với Trung Quốc, Hàn Quốc, Canada, EU, và Mỹ cũng công nhận năng
lực cơ quan này;
* Kiểm soát từng công đoạn theo cả quá trình sản xuất
Trong xuất nhập khẩu, sản xuất, kinh doanh, bán lẻ, sử dụng thức ăn,
thuốc thú y, hoá chất, chế phẩm sinh học dùng trong thuỷ sản;
- Trong nuôi trồng thuỷ sản: thực hiện chương trình kiểm soát dư lượng
kháng sinh độc hại.
- Trong chế biến thuỷ sản: thực hiện kiểm tra về điều kiện đảm bảo an
toàn thực phẩm (bao gồm cả việc áp dụng HACCP) các cơ sở sản xuất kinh
doanh thuỷ sản.
- Thực trạng khai thác thuỷ sản tuy không tăng nhiều qua các năm
(năm 1998 sản lượng khai thác đạt 1.155.000 tấn, đến năm 2004 đạt
1.724.200 tấn, tăng bình quân 4,67%/năm), nhưng bằng việc hướng dẫn và
phối hợp giữa chế biến xuất khẩu với khai thác hải sản, ngư dân đã chuyển
dần từ việc khai thác theo số lượng sang những đối tượng có giá trị xuất
khẩu. Trước tác động nhiên liệu liên tục tăng trong thời gian qua, nhiều tàu
thuyền đã chuyển hướng khai thác nhưng vẫn mang lại hiệu quả kinh tế
cao, khai thác hải sản tốn ít nhiên liệu, chất lượng cao và lựa chọn đối
tượng khai thác có giá trị xuất khẩu.
Nhiều loại cá trước đây không xuất khẩu được nay nhờ có t