Luận văn Thử nghiệm nuôi tép trấu (macrobrachium lanchesteri)

1 TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA THỦY SẢN Bộ môn: Kỹ Thuật Nuôi Thuỷ Sản Nước Ngọt NGUYỄN THỊ HUỲNH NHI THỬ NGHIỆM NUÔI TÉP TRẤU (Macrobrachium lanchesteri) LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC NGÀNH NUÔI TRỒNG THUỶ SẢN 2009 2 TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA THỦY SẢN Bộ môn: Kỹ Thuật Nuôi Thuỷ Sản Nước Ngọt NGUYỄN THỊ HUỲNH NHI THỬ NGHIỆM NUÔI TÉP TRẤU (Macrobrachium lanchesteri) LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC NGÀNH NUÔI TRỒNG THUỶ SẢN CÁN BỘ HƯỚNG DẪN Ts. LAM MỸ LAN 2009 3 LỜI CẢM TẠ Trước hết em xin chân thành cảm ơn Ban Giám Hiệu trường Đại học Cần Thơ đã tạo điều kiện để em được học tập tại trường trong thời gian qua. Xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến với Cô Lam Mỹ Lan vừa là cố vấn học tập vừa và cán bộ hướng dẫn đã tận tình dìu dắt, hướng dẫn, động viên cho em trong suốt thời gian học tập cũng như khi thực hiện và hoàn thành đề tài này. Xin cảm ơn đến Thầy Dương Nhựt Long và toàn bộ các Thầy Cô Khoa Thuỷ Sản đã dạy dỗ và động viên em trong suốt thời gian học ở trường. Cuối cùng, xin cảm ơn đến các bạn sinh viên lớp Nuôi Trồng Thuỷ sản liên thông K33 đã giúp đỡ trong công việc để hoàn thành luận văn này. Và em có được thành công như ngày nay là nhờ phần đóng góp không thể kể hết của gia đình em. Một lần nữa, em xin chân thành cảm ơn tất cả mọi người đã giúp đỡ và chia sẽ em để có được thành công như hôm nay. Xin cảm ơn! 4 TÓM TẮT Đồng Bằng Sông Cửu Long ( ĐBSCL) rất giàu tiềm năng phát triển thuỷ sản đối tượng nuôi ngày càng đa dạng. Do đó, việc ương nuôi ngày càng nhiều mà đặc biệt là các loài cá có giá trị kinh tế như: cá lóc, cá rô đồng, cá tra, basa, có bống tượng, cá leo,..Các đối tượng này có tính ăn động vật, nên khi ương nuôi thì cần thức ăn tươi sống để cho tỉ lệ sống cao. Ngày nay, Tép là đối tượng được nhiều người nuôi chú ý, vì nó là loài có dinh dưỡng cao, rẻ tiền, có thể tận dụng địa phương. Vì thế, để chủ động hơn nguồn thức ăn cho cá mà đề tài “Thử nghiệm nuôi tép trấu” được thực hiện nhằm làm đa dạng them nguồn thức ăn cho ương nuôi các loài cá có tính ăn động vật. Đề tài được thực hiện gồm có hai thí nghiệm mỗi thí nghiệm gồm hai hệ thống nuôi là xô nhựa và bể sành.Mỗi thí nghiệm gồm có 3 nghiệm thức và mỗi nghiệm thức được lặp lại 3 lần. Thí nghiệm 1 là thử nghiệm nuôi tép bằng 3 loại thức ăn là cám gạo, thức ăn viên 40% đạm, tảo với mật độ là 20 con/ lít. Kết quả thu được nuôi tép ở xô nhựa cho ăn bằng thức ăn viên 40% đạm cho kết quả về tăng trưởng đạt (0,14g/ con) và tỉ lệ sống cao nhất đạt (28,11%). Thí nghiệm 2 là thử nghiệm nuôi tép ở ba mật độ 10, 15, 20 con/ lít cho kết quả nuôi tép với mật độ 10 con/ lít ở hệ thống xô nhựa cho kết quả về tăng trưởng và tỉ lệ sống cao nhất đạt (98,44%). Tóm lại, khi nuôi tép với mật độ 10 con/ lít ở hệ thống xô nhựa sử dụng thức ăn viên 40% đạm nuôi tép thì cho tăng trưởng và tỉ lệ sống của tép cao nhất. 5 MỤC LỤC Trang LỜI CẢM TẠ .............................................................................................. 1 TÓM TẮT ................................................................................................... 4 DANH SÁCH BẢNG……………………………………………………………5 DANH SÁCH BIỂU ĐỒ……………………………………………………...…6 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT………………………………………….......7 PHẦN I. GIỚI THIỆU .................................................................................. 8 1.1 Giới thiệu ............................................................................................... 8 1.2 Mục tiêu của đề tài ................................................................................ 10 1.3 Nội dung của đề tài ................................................................................. 8 1.4 Thời gian và địa điểm thực hiện ............................................................... 9 PHẦN II. LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU ............................................................. 10 2.1 Đặc điểm sinh học của tép trấu ( Macrobrachium lanchesteri) ................. 10 2.1.1 Phân loại ........................................................................................... 10 2.1.2 Hình thái ........................................................................................... 10 2.1.3 Phân bố ............................................................................................. 13 2.1.4 Chu kỳ sống ....................................................................................... 13 2.1.5 Dinh dưỡng........................................................................................ 13 2.1.6 Sinh sản ............................................................................................. 13 2.1.7 Môi trường sống ................................................................................. 13 2.2 Tình hình ương và nuôi cá và việc sử dụng thức ăn tươi sống cho ương và nuôi cá....................................................................................................... 13 PHẦN III. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU......................... 16 3.1 Vật liệu thí nghiệm ................................................................................ 16 3.2 Phương pháp nghiên cứu ....................................................................... 17 3.2.3 Phương pháp bố trí thí nghiệm ............................................................. 17 3.2.3.1 Thí nghiệm 1: Ảnh hưởng của các loại thức ăn lên tăng trưởng và tỉ lệ sống của tép ............................................................................................... 18 6 Hệ thống xô nhựa ....................................................................................... 18 Hệ thống bể sành ........................................................................................ 18 3.2.2 Thí nghiệm 2: Ảnh hưởng của mật độ lên tăng trưởng và tỉ lệ sống của tép… ......................................................................................................... 19 Hệ thống xô nhựa ...................................................................................... 19 Hệ thống bể sành ........................................................................................ 20 3.2.4 Phương pháp thu và phân tích mẫu……………………………………….18 3.3 Phương pháp xử lý số liệu: .................................................................... 20 PHẦN IV. KẾT QUẢ THẢO LUẬN ........................................................... 23 4.1 Định loại tép giống sử dụng để nuôi ........................................................ 23 4.2 Xác định thành phần thức ăn có trong ống tiêu hoá của tép trấu ................. 23 4.3 Thí nghiệm 1: Ảnh hưởng của các loại thức ăn khác nhau lên tăng trưởng và tỉ lệ sống của tép trấu ..................................................................................... 24 4.3.1 Các yếu tố môi trường ........................................................................ 24 4.3.2 Thuỷ sinh vật ..................................................................................... 27 4.3.3 Thí nghiệm 1.1: Ảnh hưởng của các loại thức ăn lên tăng trọng và tỉ lệ sống của tép nuôi trong xô nhựa. ......................................................................... 28 4.3.4 Thí nghịêm 1.2: Tăng trọng và tỉ lệ sống của tép nuôi trong bể sành ....... 28 4.4 Thí nghiệm 2: Ảnh hưởng của mật độ nuôi lên tăng trưởng và tỉ lệ sống của tép trấu. ..................................................................................................... 29 4.4.1.Các yếu tố môi trường ........................................................................ 29 4.4.2 Thí nghiệm 2.1: Tăng trưởng và tỉ lệ sống của tép nuôi trong xô nhựa ..... 34 4.4.3 Thí nghiệm 2.2: Tăng trưởng và tỉ lệ sống của tép nuôi trong hệ thống bể sành.. .... ……………………………………………………………………32 So sánh tỉ lệ sống của hai hệ thống nuôi xô nhựa và bể sành ........................... 35 PHẦN V. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT ......................................................... 37 5.1 Kết luận ............................................................................................... 37 5.2 Đề xuất ................................................................................................ 37 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................... 38 7 DANH SÁCH BẢNG Bảng 4.1: Số loài tép hiện diện qua lần phân loại ........................................... 23 Bảng 4.2: Tần suất xuất hiện của các loại thức ăn trong ống tiêu hoá của tép.... 24 Bảng 4.3: Biến động NO2- qua các đợt thu mẫu ............................................. 25 Bảng 4.4: Thành phần giống loài Phytoplankton qua các đợt thu mẫu ở nghiệm thức cho ăn tảo ........................................................................................... 26 Bảng 4.5: Mật độ Phytoplankton qua các đợt thu mẫu ở NT III (cá thể/ lít) ...... 27 Bảng 4.6: Tăng trọng và tỉ lệ sống của tép trong hệ thống xô nhựa .................. 28 Bảng 4.7: Tăng trọng và tỉ lệ sống của tép trong hệ thống bể sành ................... 28 Bảng 4.8: Tăng trưởng và tỉ lệ sống của tép trong hệ thống xô nhựa ................ 34 Bảng 4.9: Tăng trưởng và tỉ lệ sống của tép trong hệ thống bể sành ................. 35 8 DANH SÁCH BIỂU ĐỒ Biểu đồ 4.1: Biến động của nhiệt độ qua các đợt thu mẫu trong hệ thống xô nhựa………………………………………………………………………22 Biểu đồ 4.2: Biến động của nhiệt độ qua các đợt thu mẫu trong hệ thống bể sành………………………………………………………………………23 Biểu đồ 4.3: Biến động của pH qua các đợt thu mẫu trong hệ thống xô nhựa………………………………………………………………………23 Biểu đồ 4.4: Biến động của pH qua các đợt thu mẫu trong hệ thống bể sành………………………………………………………………………24 Biểu đồ 4.5: Biến động thành phần phần trăm các loài Phytoplankton qua các đợt thu mẫu. ....................................................................................... 28 Biểu đồ 4.6 Biến động mật độ giữa các ngành Phytoplankton qua các đợt thu mẫu .................................................................................................... 27 Biểu đồ 4.7 Biến động của nhiệt độ qua các đợt thu mẫu trong hệ thống xô nhựa ......................................................................................................... 30 Biểu đồ 4.8 Biến động của nhiệt độ qua các đợt thu mẫu trong hệ thống bể sành. ......................................................................................................... 30 Biểu đồ 4.9 Biến động của pH qua các đợt thu mẫu trong hệ thống xô nhựa ................................................................................................................. 31 Biểu đồ 4.10 Biến động của pH qua các đợt thu mẫu trong hệ thống bể sành. ......................................................................................................... 33 Biểu đồ 4.11 So sánh tỉ lệ sống của tép ở hai hệ thống xô nhựa và bể sành …………………………………………………………………………….34 9 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ĐBSCL: Đồng Bằng Sông Cửu Long NTTS: Nuôi trồng thuỷ sản NT: Nghiệm thức KLTB: Khối lượng trung bình TKL: Tăng khối lượng TLS: Tỉ lệ sống HT: Hệ thống 10 PHẦN I GIỚI THIỆU 1.1 Giới thiệu Nghề nuôi thuỷ sản xuất hiện khá lâu ở nước ta. Ban đầu, chủ yếu là nuôi tự phát với quy mô nhỏ mục đích để cải thiện bửa ăn gia đình là chính, ít áp dụng các biện pháp kỹ thuật mà chỉ dựa vào kinh nghiệm nên năng suất không cao và không ổn định. Trong những năm gần đây, ngành nuôi trồng thuỷ sản (NTTS) thế giới nói chung và ngành thuỷ sản nước ta nói riêng đã phát triển khá nhanh chóng. Sản lượng thuỷ sản không ngừng tăng và đối tượng nuôi ngày càng đa dạng. Tuy nhiên, do sự phát triển quá mức của nghề nuôi, các giống loài thuỷ sản đã suy giảm đáng kể mà nhu cầu nuôi ngày càng tăng thì cần một lượng nguồn con giống chủ động và chất lượng hơn. Vì thế, việc cho sinh sản nhân tạo và ương nuôi các giống loài cá cần phải được chú trọng đặc biệt là các giống loài có giá trị kinh tế như cá tra, cá basa, cá lóc, cá rô đồng, cá trê, cá bống tượng, cá leo,…Hiện nay, các giống loài này ăn thức ăn có nguồn gốc động vật, nên khi ương giống cần thức ăn tươi sống để mang lại tỉ lệ sống cao. Thức ăn tự nhiên có giá trị dinh dưỡng cao, ít ô nhiễm môi trường phù hợp với tính ăn của loài, sẽ góp phần nâng cao tỉ lệ sống của các loài cá ương. Tép trấu là một loại thức ăn đang được nhiều người nuôi chú ý, vì nó là loài có dinh dưỡng cao, rẽ tiền, có thể tận dụng nguồn lợi địa phương để ương một số loài cá ăn động vật. Để chủ động hơn nguồn thức ăn cho cá thì đề tài “Thử nghiệm nuôi Tép trấu” được thực hiện nhằm làm đa dạng nguồn thức ăn cho việc ương nuôi một số loài cá có tính ăn động vật. 1.2 Mục tiêu của đề tài Nhằm tìm ra loại thức ăn và mật độ nuôi tép thích hợp để từ đó nhằm làm phong phú thêm nguồn thức ăn tự nhiên cung cấp cho các loài cá ăn động vật góp phần chủ động nguồn thức ăn cho cá. 1.3 Nội dung của đề tài Định loại tép nuôi Xác định thành phần thức ăn có trong ống tiêu hoá của tép trấu Theo dõi một số yếu tố môi trường nước nuôi tép 11 Theo dõi tăng trưởng và tỉ lệ sống của tép khi nuôi sử dụng các loại thức ăn và mật độ khác nhau. 1.4 Thời gian và địa điểm thực hiện Thời gian: Từ 03/2009 - 06/2009 Địa điểm: Hệ thống thí nghệm được bố trí tại trại cá thực nghiệm Khoa Thuỷ Sản, Trường Đại Học Cần Thơ. 12 PHẦN II LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU 2.1 Đặc điểm sinh học của tép trấu (Macrobrachium lanchesteri) 2.1.1 Phân loại Ngành: Arthropoda Ngành phụ: Crustacea Lớp: Malacostraca Bộ: Decapoda Họ: Palaemonidae Giống: Macrobrachium Loài: Macrobrachium lanchesteri, de Man (1911). Tép trấu có thể nói là người bạn đồng hành của những người nông thôn nghèo của các trẻ nhỏ ở miền quê, loài này đã cải thiện bửa cơm cho nhiều gia đình. Loài này đã được cung cấp cho các cửa hàng bán cá cảnh ở TP Hồ Chí Minh để làm thức ăn sống. Trong mùa lũ tép trấu có sản lượng lớn ở vùng Tri Tôn, An Giang vào khoảng 1,5 tấn mỗi ngày chưa kể sản lượng của hai loài Macrobrachium sintangense và Macrobrachium mirabel (Nguyễn Văn Xuân, 2003). 2.1.2 Hình thái Tép có kích thước nhỏ, vỏ mỏng, màu trắng trong, độ dài cơ thể 40 – 50 mm, chủy thẳng, hẹp, đầu ngọn vuốt nhọn, dài tới hoặc vượt quá đầu vẩy râu 13 II. Cạnh trên có 6 – 8 răng (thường là 7), có hai răng trên vỏ đầu ngực, răng cuối áp ngọn chủy. Cạnh dưới có 3 – 5 răng (thường là 4). Chân ngực II rất mảnh, hình que, nhẵn. Đốt merus hơi ngắn hơn carpus, đốt này dài gấp 1,5 - 2 lần đốt bàn. Phần gốc cạnh sắc ngón có mấu răng nhỏ. Telson có mũi nhọn ở đầu ngọn dạng gai dài. Cơ thể gồm hai phần phần đầu ngực và phần bụng, kích thước tương đối nhỏ, kích cỡ tối đa con đực đạt 65 mm, con cái đạt 60 mm (Đặng Ngọc Thanh, Hồ Thanh Hải, 2001). 2.1.3 Phân bố Tép trấu phân bố ở Thái Lan, Malaysia, Singapore, Việt Nam,…Chúng sống chủ yếu ở thuỷ vực nước ngọt như sông, kênh rạch, mương vườn, một ít loài phân bố ở thuỷ vực nước tĩnh như ao, ruộng lúa. Một số ít phân bố ở suối.Tuy nhiên chúng tăng trưởng tốt ở thuỷ vực nước nong (Nguyễn Văn Xuân, 2003). 2.1.4 Chu kỳ sống Sống hoàn toàn ở thuỷ vực nước ngọt, gồm có 7 giai đoạn zoea và 1 giai đoạn hậu ấu trùng được diễn ra từ 28 - 30 ngày, nhiệt độ của nước là 27 - 28oC (Nguyễn Văn Xuân, 1980). 2.1.5 Dinh dưỡng Thức ăn ưa thích của chúng là các loại mùn bả và mảnh vụn hữu cơ, phiêu sinh vật,…(Nguyễn Văn Xuân, 2003) 2.1.6 Sinh sản Khi con cái mang trứng, trứng khi còn non có màu xanh lá cây có kích thước 0,8 - 1 mm, khi trứng chín đạt 0,9 - 1 mm, chúng sinh sản trong môi trường nước nong (Nguyễn Văn Xuân, 2003) 2.1.7 Môi trường sống Nhiệt độ thích hợp từ 25,5 - 36oC (khi nhiệt độ lên đến 40- 45oC thì tép chết), chúng có thể chịu đựng được hàm lượng oxy thấp hơn 10% oxy bão hoà, chúng có thể chịu đựng được môi trường có hàm lượng ammonia cao hơn 4ppm, pH từ 6 - 7,5 (Nguyễn Văn Xuân, 2003). 2.2 Tình hình ương và nuôi cá và việc sử dụng thức ăn tươi sống cho ương và nuôi cá 14 Thức ăn tươi sống đóng vai trò quan trọng, quyết định sự thành công trong ương nuôi nhiều loài thuỷ sản đặc biệt là ở giai đoạn còn nhỏ sẽ nâng cao được tỉ lệ sống. Trần Thị Phương Thảo và ctv (1992), ương cá trê lai giai đoạn từ bột lên giống bằng trùn chỉ, cá tép đạt tỉ lệ sống 85,83% trong khi đó với thức ăn là nhuyễn thể tỉ lệ sống chỉ đạt 56,93%. Sử dụng Moina trong ương cá hú giai đoạn bột lên giống đạt 93,25 (Trần Thị Phương Lan, 2002). Điều này cho thấy thức ăn tươi sống đóng vai trò rất quan trọng trong ương nuôi cá nói riêng và ngành nuôi trồng thuỷ sản nói chung. Trong những năm gần đây nghề nuôi thuỷ sản phát triển khá mạnh ở một số tỉnh trong đó có Đồng Tháp với nhiều mô hình nuôi phong phú như: nuôi cá bè, cá ao, cá hầm, mương vườn,…Các đối tượng nuôi phổ biến như tôm, cá bống tượng, cá lóc bông, cá lóc, cá tra, cá basa, cá rô phi, cá trê lai,…Toàn tỉnh đã có 13.000 ha diện tích nuôi tôm, cá, diện tích nuôi thuỷ sản phát triển ngày càng mạnh và đi vào ổn định, có khả năng mở rộng đến 30.000 ha trong tương lai. Nghề nuôi cá bè ở tỉnh Đồng Tháp phát triển mạnh trên các vùng sông rạch ở huyện Hồng Ngự, Tân Hồng, Tam Nông, Cao Lãnh, thị xã Sa Đéc,.. Với hơn 2000 bè nuôi các loại cá có giá trị (Nguyễn Văn Hoàng, 2002). Ở tỉnh Hậu Giang nhiều hộ nuôi cá Bống Tượng (Oxyeleotris marmoratus) với mật độ thả trung bình 1 con/ m2 dao động từ 0,2 - 4,2 con/ m2. Nguồn thức ăn là 100% cá tạp trong suốt quá trình nuôi như (cá, tép, cua, ốc,…) Cá tạp rửa sạch xử lý muối và cắt nhỏ vừa cỡ miệng trộn thêm men tiêu hoá và vitamin C thời gian nuôi từ 8 - 24 tháng thì thu hoạch đạt tỉ lệ sống trung bình là 64,4% năng suất bình quân khoảng 2,5 tấn /ha (Nguyễn Văn Nhủ, 2008). Cá Ngát ương từ bột lên hương cho ăn cá tạp, tép thì cho tốc độ tăng trưởng và tỉ lệ sống cao nhất (84 - 94 %), cho ăn bằng thức ăn công nghiệp chỉ đạt (51 - 64 %) (Nguyễn Văn Thôi, 2008). Nuôi vỗ thành thục cá chạch lấu bằng 3 loại thức ăn khác nhau như: tép, cá tạp, thức ăn chế biến thì cho kết quả là tép có khả năng nuôi vỗ thành thục tốt nhất (Nguyễn Văn Khải, 2008). Theo Dương Tấn Lộc, 2005. Cá Bống Tượng nuôi trong ao cho ăn thức ăn là tôm, tép, cá nhỏ, trùn, ốc, cua,.. Cho ăn trực tiếp sau 5 - 7 tháng nuôi cá đạt kích cỡ trên 400 g/ con. Cá Lóc Bông (Channa micropelltes) là loài cá ăn động vật, đã được nuôi vỗ thành thục sinh dục bằng các loại thức ăn cá tạp, và thức ăn chế biến (35%) đạm, thức ăn chế biến 35% đạm cho kết quả tốt khi cho cá ăn cá tạp hoặc cá tạp + thức ăn chế biến khi nuôi vỗ (Võ Minh Khôi, 2007). 15 Cá Thát Lát Còm (Chitala chitala) là loài cá ăn động vật, đã được thí nghiệm nuôi vỗ thành thục sinh dục bằng thức ăn như cá tạp, ốc bưu vàng. Kết quả nuôi vỗ đều thành thục 100% (Lâm Thị Kim Quyên, 2007). Giai đoạn nuôi vỗ của một số loài cá đẻ trứng dính có tính ăn thiên về động vật như cá tra, cá trê, cá chép thì thức ăn nuôi vỗ có hàm lượng protêin cao trên 30% (Nguyễn Văn Kiểm, 2004). Cá chạch Sông (Macrognathus siamensis) ưa thích thức ăn là động vật như cá con, giun, giáp xác. Kết quả phân tích cho thấy thức ăn là động vật chiếm 70% trong phổ dinh dưỡng của cá chạch sông (Huỳnh Nha Trang, 2006). 16 PHẦN III VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 3.1 Vật liệu thí nghiệm 3.1.1 Dung cụ và trang thiết bị 9 xô nhựa (50 lít / xô) 9 bể sành (15 lít / bể) Nhiệt kế Máy đo pH Chai nhựa 1 lít, chai nhựa 110 ml Lưới phiêu sinh kích thước mắt lưới 30 µm Kính hiển vi, lame, lamella. Buồng đếm phiêu sinh Sedgwick Rafter Cân điện tử, thau, lưới đậy bể, hệ thống sục khí Các dụng cụ khác… 3.1.2 Hoá chất Bộ Test kit N-NO2-, Oxy. Formaline dùng cố định mẫu thuỷ sinh vật. 3.1.3 Con giống: thu gom từ các ao xung quanh trại cá thực nghiệm, kích cỡ tép (0,