Luận văn Thử nghiệm ương cá Rô phi đỏ giai đoạn bột lên hương với các mật độ và độ mặn khác nhau

1 TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY ĐÔ KHOA SINH HỌC ỨNG DỤNG LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC CHUYÊN NGÀNH NUÔI TRỒNG THỦY SẢN MÃ SỐ: 304 THỬ NGHIỆM ƯƠNG CÁ RÔ PHI ĐỎ GIAI ĐOẠN BỘT LÊN HƯƠNG VỚI CÁC MẬT ĐỘ VÀ ĐỘ MẶN KHÁC NHAU Sinh viên thực hiện: Hồ Thị Thanh Trúc MSSV: 0753040103 Lớp: NTTS K2 Cần Thơ, 2011 2 TRƯỜNG ĐẠI HỌC TÂY ĐÔ KHOA SINH HỌC ỨNG DỤNG LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC CHUYÊN NGÀNH NUÔI TRỒNG THỦY SẢN MÃ SỐ: 304 THỬ NGHIỆM ƯƠNG CÁ RÔ PHI ĐỎ (Oreochromis sp.) GIAI ĐOẠN BỘT LÊN HƯƠNG VỚI CÁC MẬT ĐỘ VÀ ĐỘ MẶN KHÁC NHAU Giáo viên hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: Ths. Trần Ngọc Tuyền Hồ Thị Thanh Trúc MSSV: 0753040103 Lớp: NTTS K2 Cần Thơ, 2011 3 LỜI CẢM TẠ Trước hết em xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng đào tạo, Ban chủ nhiệm khoa Sinh Học Ứng Dụng Trường Đại Học Tây Đô đã tạo điều kiện cho em được học tập trong suốt khóa học. Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến cô Ths. Trần Ngọc Tuyền đã tận tình hướng dẫn, chỉ bảo, động viên và giúp em hoàn thành luận văn này. Em xin chân thành cảm ơn thầy Ths. Tạ Văn Phương cố vấn lớp nuôi trồng thủy sản khóa 2 đã tận tình giúp đỡ em trong suốt thời gian học tập. Em xin chân thành cảm ơn tất cả các quý thầy, cô bộ môn Khoa Sinh Học Ứng Dụng – Trường Đại Học Tây Đô đã tận tình dạy dỗ và truyền đạt những kiến thức chuyên môn trong suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn. Xin chân thành cảm ơn bạn Phó Văn Nghị đã giúp đỡ tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Chân thành cảm ơn tập thể lớp nuôi trồng thủy sản 2 đã tận tình giúp đỡ và động viên tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Cuối cùng con xin chân thành cảm ơn cha mẹ đã có công nuôi dưỡng và dạy dỗ con thành tài, luôn tạo mọi điều kiện tốt nhất cho con ăn học. 4 TÓM TẮT Hệ thống thí nghiệm được thực hiện trên bể composite có thể tích 20 lít/bể, gồm 2 thí nghiệm. Thí nghiệm 1 được bố trí với 3 nghiệm thức có 3 mật độ ương khác nhau (3, 6, 9 con/lít), mỗi nghiệm thức được lập lại 3 lần. Thời gian thực hiện thí nghiệm là 32 ngày. Kết thúc thí nghiệm, tỷ lệ sống của cá rô phi đỏ đạt cao nhất là 66,7 ± 2,22% ở nghiệm thức 1 (3 con/lít). Bên cạnh chỉ tiêu tỷ lệ sống đạt được kết quả cao, các chỉ tiêu tăng trưởng về chiều dài và khối lượng của cá cũng đạt cao nhất ở nghiệm thức ương với mật độ 3 con/lít lần lượt là 30,5 ± 0,20mm và 465,7 ± 2,39mg. Ở nghiệm thức ương 9 con/lít cho tỷ lệ sống và các chỉ tiêu tăng trưởng thấp nhất lần lượt là 36,8 ± 1,13%, 27,5 ± 0,44mm và 358,3 ± 4,97mg Thí nghiệm 2 được bố trí gồm 4 nghiệm thức với các độ mặn theo tuần tự là 0‰, 5‰, 10‰ và 15‰, mỗi nghiệm thức được lập lại 3 lần với cùng mật độ 3 con/lít. Thời gian thực hiện thí nghiệm 32 ngày. Kết thúc thí nghiệm, tỷ lệ sống của cá rô phi đỏ đạt cao nhất là 82,4 ± 3,73% ở nghiệm thức độ mặn (5‰). Bên cạnh chỉ tiêu tỷ lệ sống đạt được kết quả cao, chỉ tiêu tăng trưởng về chiều dài của cá cũng đạt cao nhất là 30,61 ± 0,27mm ở nghiệm thức độ mặn (5‰), còn chỉ tiêu tăng trưởng về khối lượng đạt cao nhất là 463,81 ± 2,00mg ở nghiệm thức độ mặn (0‰). Mật độ ương ở nghiệm thức 3 con/lít và độ mặn ở nghiệm thức nước ương 5‰ là thích hợp cho sinh trưởng, phát triển của cá rô phi đỏ và đem lại hiệu quả kinh tế. Từ khóa: Cá rô phi đỏ, ương, mật độ, độ mặn. 5 CAM KẾT KẾT QUẢ Tôi xin cam kết luận văn này được hoàn thành dựa trên các kết quả nghiên cứu của tôi và các kết quả nghiên cứu này chưa được dùng cho bất cứ luận văn cùng cấp nào khác. 6 MỤC LỤC Nội dung Trang LỜI CẢM TẠ ....................................................................................................i TÓM TẮT..........................................................................................................ii CAM KẾT .........................................................................................................iii MỤC LỤC .........................................................................................................iv DANH SÁCH BẢNG........................................................................................vi DANH SÁCH HÌNH.........................................................................................vii CHƯƠNG 1. GIỚI THIỆU..............................................................................1 1.1 Giới thiệu ..................................................................................................1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................1 1.3 Nội dung nghiên cứu..........................................................................................1 CHƯƠNG 2. LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU .........................................................3 2.1 Sơ lược về đặc điểm sinh học của cá rô phi ..............................................3 2.1.1 Phân loại và phân bố ...........................................................................3 2.1.2 Đặc điểm về dinh dưỡng.....................................................................4 2.1.3 Đặc điểm về sinh trưởng.....................................................................4 2.1.4 Đặc điểm về sinh sản ..........................................................................4 2.2 Tình hình nuôi và ương cá rô phi .............................................................4 2.2.1 Tình hình nuôi.....................................................................................4 2.2.2 Các nghiên cứu về sản xuất giống cá rô phi .......................................6 CHƯƠNG 3. VẬT LIỆU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................9 3.1 Thời gian và địa điểm thực hiện đề tài .....................................................9 3.1.1 Thời gian.............................................................................................9 3.1.2 Địa điểm thực hiện đề tài ....................................................................9 3.2 Đối tượng nghiên cứu ...............................................................................9 3.3 Vật liệu nghiên cứu...................................................................................9 3.4 Phương pháp bố trí thí nghiệm .................................................................9 3.4.1 Thí nghiệm 1: So sánh ảnh hưởng của mật độ ương ..........................10 3.4.2 Thí nghiệm 2: So sánh ảnh hưởng của độ mặn...................................11 3.5 Các chỉ tiêu cần theo dõi...........................................................................12 3.5.1 Chỉ tiêu về môi trường........................................................................12 3.5.2 Các chỉ tiêu của cá ..............................................................................12 7 3.6 Phương pháp xử lý số liệu ........................................................................14 CHƯƠNG 4. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN...................................................15 4.1 So sánh ảnh hưởng của mật độ ương........................................................15 4.1.1 Các chỉ tiêu môi trường ......................................................................15 4.1.2 Ảnh hưởng của mật độ ương lên tăng trưởng và tỷ lệ sống ...............16 4.1.2.1 Tỷ lệ sống của cá ..........................................................................16 4.1.2.2 Tăng trưởng khối lượng của cá.....................................................17 4.1.2.3 Tăng trưởng chiều dài của cá........................................................18 4.1.2.4 Tỷ lệ phân hóa khối lượng............................................................19 4.1.2.5 Tỷ lệ phân hóa chiều dài ...............................................................20 4.2. So sánh ảnh hưởng của độ mặn ...............................................................21 4.2.1 Các chỉ tiêu môi trường ......................................................................21 4.2.2 Ảnh hưởng của độ mặn lên tăng trưởng và tỷ lệ sống........................22 4.2.2.1 Tỷ lệ sống của cá ..........................................................................22 4.2.2.2 Tăng trưởng khối lượng của cá.....................................................24 4.2.2.3 Tăng trưởng chiều dài của cá........................................................25 4.2.2.4 Tỷ lệ phân hóa sinh trưởng của cá................................................25 4.2.2.5 Tỷ lệ phân hóa chiều dài của cá....................................................27 CHƯƠNG 5. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ XUẤT.......................................................29 5.1 Kết luận......................................................................................................29 5.2 Đề xuất .......................................................................................................29 TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................30 PHỤ LỤC...........................................................................................................A 8 DANH SÁCH BẢNG Tên bảng Trang Bảng 4.1 Nhiệt độ trong (thí nghiệm 1)................................................................15 Bảng 4.2 pH trong (thí nghiệm 1).........................................................................16 Bảng 4.3 Tỷ lệ sống của cá rô phi đỏ (thí nghiệm 1) ...........................................16 Bảng 4.4 Tăng trưởng khối lượng của cá rô phi đỏ (thí nghiệm 1)......................18 Bảng 4.5 Tăng trưởng chiều dài của cá rô phi đỏ (thí nghiệm 1).........................19 Bảng 4.6 Nhiệt độ trong (thí nghiệm 2)................................................................21 Bảng 4.7 pH trong (thí nghiệm 2).........................................................................22 Bảng 4.8 Tỷ lệ sống của cá rô phi đỏ (thí nghiệm 2) ...........................................23 Bảng 4.9 Tăng trưởng khối lượng của cá rô phi đỏ (thí nghiệm 2)......................24 Bảng 4.10 Tăng trưởng chiều dài của cá rô phi đỏ (thí nghiệm 2).......................25 9 DANH SÁCH HÌNH Tên hình Trang Hình 2.1 Hình thái bên ngoài của cá rô phi đỏ .................................................... 3 Hình 3.1 Hệ thống bể thí nghiệm (thí nghiệm 1)................................................. 10 Hình 3.2 Hệ thống bể thí nghiệm (thí nghiệm 2)................................................. 11 Hình 4.1 Cá rô phi đỏ sau khi thu hoạch (thí nghiệm 1) ..................................... 17 Hình 4.2 Tỷ lệ phân hóa sinh trưởng của cá rô phi đỏ (thí nghiệm 1) ................ 19 Hình 4.3 Tỷ lệ phân hóa chiều dài của cá rô phi đỏ (thí nghiệm 1) .................... 20 Hình 4.4 Cá rô phi đỏ sau khi thu hoạch (thí nghiệm 2) ..................................... 24 Hình 4.5 Tỷ lệ phân hóa sinh trưởng của cá rô phi đỏ (thí nghiệm 2) ................ 26 Hình 4.6 Tỷ lệ phân hóa chiều dài của cá rô phi đỏ (thí nghiệm 2) .................... 27 10 CHƯƠNG 1 ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1 Giới thiệu Nước ta có tiềm năng rất lớn về nuôi thủy sản nước ngọt và nước lợ - mặn. Diện tích nuôi trồng thủy sản ngày càng tăng với nhiều loại hình nuôi phong phú … nhiều đối tượng đã được đưa vào nuôi thâm canh với qui mô ngày càng tăng. Cá rô phi đỏ là loài được nhiều người ưa chuộng do có tốc độ sinh trưởng nhanh, thịt cá trắng, ngon, hàm lượng đạm cao nhưng giá thành tương đối thấp điều này rất hấp dẫn đối với người tiêu dùng. Trong những năm gần đây các quốc gia như: Mỹ, Canada, Châu Âu, Trung và Nam Mỹ đã tiêu thụ cá rô phi thịt với số lượng lớn. Riêng ở Mỹ đã nhập khẩu cá rô phi lên đến 75.000 tấn, cung cấp gần 90% nhu cầu cả nước (Gupta et al., 2004). Theo Chammass (1999), cá rô phi đỏ là loài cá có chất lượng cao. Qua kiểm tra hương vị cá rô phi với các loài cá nước ngọt tự nhiên khác cho thấy cá rô phi có chất lượng cao nhất. Do đó cá rô phi ngày càng có thị trường tiêu thụ rộng và có tiềm năng xuất khẩu nên nhu cầu về con giống và diện tích vùng nuôi đối tượng này ngày càng tăng. Hiện nay, nghề nuôi cá rô phi đỏ đã phát triển nhưng chủ yếu chỉ tập trung ở vùng nước ngọt và vẫn chưa phát triển nuôi ở vùng nước lợ. Nếu như mở rộng được diện tích nuôi sang nuôi nước lợ, người dân sinh sống ở vùng này có thể tận dụng triệt để được diện tích canh tác đồng thời không phải chuyển nguồn thực phẩm cá rô phi đỏ từ vùng nước ngọt đến. Do đó, để chủ động được nguồn giống có chất lượng tỷ lệ sống cao đồng thời mở rộng diện tích nuôi ở vùng nước lợ là vấn đề rất cấp thiết. Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, đề tài “Thử nghiệm ương cá rô phi đỏ giai đoạn bột lên hương với các mật độ và độ mặn khác nhau” được thực hiện. 1.2 Mục tiêu nghiên cứu Đề tài thực hiện nhằm xác định được mật độ ương và độ mặn thích hợp để nâng cao tỷ lệ sống và tốc độ sinh trưởng của cá rô phi đỏ giai đoạn bột lên hương. Từ đó góp phần làm cho nghề nuôi cá rô phi ở nước ta nói chung và Đồng Bằng Sông Cửu Long nói riêng ngày càng phát triển. 1.3 Nội dung nghiên cứu Nội dung nghiên cứu gồm 2 thí nghiệm sau: (1) So sánh ảnh hưởng mật độ ương lên tăng trưởng và tỷ lệ sống của cá rô phi đỏ giai đoạn từ bột lên hương. 11 (2) So sánh ảnh hưởng độ mặn lên tăng trưởng và tỷ lệ sống của cá rô phi đỏ giai đoạn từ bột lên hương. 12 CHƯƠNG 2 LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU 2.1 Sơ lược về đặc điểm sinh học của cá rô phi 2.1.1 Phân Loại và phân bố Theo Villegas (1990), cá rô phi đỏ có đặc điểm như sau: Ngành: Chodata Ngành phụ: Vetabrata Lớp: Osteichthyes Bộ: Perciformes Họ: Cichlidae Giống: Oreochromis Loài: O.mossambicus x O.niloticus (Villegas, 1990) Hình 2.1 Hình thái bên ngoài của cá rô phi đỏ Cá rô phi phân bố ở Châu Phi, Ai Cập, Isracl, nhiều ở sông Nil và đã di nhập nhiều nơi trên thế giới. Đây là giống cá đặc trưng vùng nhiệt đới, cá có khả năng chịu đựng nhiệt độ cao, chịu sự biến động lớn của pH và nồng độ muối. Cá rô phi có thể sống tốt ở các thủy vực nước ngọt, nước lợ và nước mặn (Phạm Minh Thành và csv., 2009). 13 2.1.2 Đặc điểm về dinh dưỡng Tất cả các loài cá rô phi đều có tính ăn tạp. Khi còn nhỏ, cá thích ăn các loại sinh vật phù du như tảo và các động vật nhỏ có kích thước vừa cỡ miệng. Giai đoạn trưởng thành, cá ăn các loại ấu trùng, côn trùng, mùn bã hữu cơ, rau, bèo, tảo lắng ở đáy ao. Trong điều kiện ao nuôi cá có thể ăn thức ăn tự chế và thức ăn công nghiệp (Đoàn Khắc Độ, 2008). 2.1.3 Đặc điểm về sinh trưởng Cá rô phi đỏ tốc độ lớn khá nhanh, sau khoảng 12 tháng nuôi cá đạt 0,5 - 0,6 kg/con, năm thứ hai 0,9 - 1,0 kg/con. Trong chu kì nuôi, tốc độ tăng trọng của cá có thể đạt 3,2 - 4 g/ngày (Ngô Trọng Lư và csv., 2003). Tốc độ tăng trưởng của cá phụ thuộc vào giới tính cụ thể ở cá cái sẽ lớn chậm hơn sau khi tham gia sinh sản trong khi đó cá đực vẫn lớn bình thường vì vậy trong đàn cá rô phi luôn có sự chênh lệch về khối lượng giữa cá đực và cá cái. Sau khoảng 5 - 6 tháng nuôi, rô phi vằn đực có thể đạt 200 - 250 g/con và cá cái có thể đạt 150 - 200 g/con (Dương Nhựt Long, 2004). 2.1.4 Đặc điểm về sinh sản Cá rô phi đỏ thành thục sau 6 - 8 tháng tuổi. Cá có thể đẻ nhiều lần trong năm, mỗi lần đẻ từ 1.000 - 2.000 trứng/con cá cái. Đến thời kỳ sinh sản, cá bắt cặp và đào tổ dưới đáy ao để đẻ trứng. Cá cái đẻ trứng vào tổ và cá đực phóng tinh dịch để thụ tinh. Sau đó cá cái sẽ ngậm toàn bộ trứng vào miệng và ấp cho đến khi cá nở. Trong điều kiện nhiệt độ thích hợp (30oC) trứng sẽ nở sau 4 - 6 giờ (Đoàn Khắc Độ, 2008). 2.2 Tình hình nuôi và ương cá rô phi 2.2.1 Tình hình nuôi Trên thế giới Theo Fao (1997), Trung Quốc hiện là quốc gia sản xuất cá rô phi đứng hàng đầu, có sản lượng tăng từ 18.000 tấn trong năm 1984 đến 315.000 tấn trong năm 1995. Tổng sản lượng cá rô phi tại Châu Mỹ đạt khoảng 204.267 tấn vào năm 1998. Sản lượng cá rô phi ở Châu Mỹ tăng 13 %/năm từ năm 1984 - 1985. Sản lượng cá O. niloticus và cá rô phi đỏ có tỷ lệ tăng trưởng cao nhất trên toàn Châu Mỹ do có giá cao trên thị trường và nhu cầu cao đối với cá phi lê. Mêxicô là nước tiêu thụ cá rô phi lớn nhất 94.000 tấn năm 1996. Hoa Kỳ là nước tiêu thụ cá rô phi đứng thứ 2 với tổng nhu cầu 51.200 tấn năm 1998 (Fitzsimmons, 2000). 14 Cá rô phi được nuôi ở Colombia năm 1960. Qui mô công nghiệp được bắt đầu vào cuối những năm 1980. Sản lượng gia tăng nhanh chóng giữa năm 1994 - 1998 từ 8.000 - 18.000 tấn (Sepulveda cardenas, 2000). Tại Châu Phi, nghề nuôi cá rô phi chỉ phát triển trong ao đất và chủ yếu nuôi theo qui mô hộ gia đình với các loài nuôi chủ yếu là O. niloticus, T. zillii và O. rendalli. Từ hình thức nuôi này cũng đã đóng góp khoảng 38 - 93% tổng sản lượng cá rô phi (Jamu, 2001). Nuôi cá O. Niloticus bán thâm canh trong ao đất ở Philippin với diện tích 0,25 - 1 ha độ sâu 1 mét sau thời gian nuôi 3 - 4 tháng cá đạt kích cỡ từ 150 - 250g, tỷ lệ sống 80 - 90% và năng suất trung bình đạt được từ 4 - 8 tấn (Guerrero, 2001). Đài Loan nuôi cá rô phi đỏ trong bể tuần hoàn có sục khí diện tích 100 m2 với mật độ thả 50 - 100 con/m2 kích cỡ cá từ 100 - 200g. Cho cá ăn thức ăn công nghiệp 3 - 4 lần/ngày, sau 3 - 4 tháng tuổi cá đạt trọng lượng trung bình khoảng 600g thì thu hoạch, năng suất 3 - 4 tấn/bể, tỷ lệ sống hơn 90% (Guerrero, 2002). Philippin là nước tiên phong trong nuôi cá rô phi lồng và hình thức nuôi thâm canh, bán thâm canh. Trong năm 2000, số lượng lồng cá của cả nước chiếm khoảng 2.000 ha, sản xuất tổng cộng 33.067 tấn cá rô phi O. niloticus. Sản lượng trung bình từ 540 kg/100m2 sau khoảng thời gian nuôi 5 tháng (Guerrero, 2002). Ở ven biển Miền trung Thái Lan, cá với kích cỡ 10 - 15 g/con được thả với mật độ 5 con/m2 sau 5 tháng thu được 11 tấn/ha, cá tăng trọng trung bình 2,2 g/ngày (Phạm Văn Trang và csv., 2005). Thái Lan và Mexico đã và đang ứng dụng mô hình nuôi cá rô phi kết hợp với ao nuôi tôm thâm canh mật độ cá thả nuôi 0,5 con/m2, kết quả cho thấy việc nuôi ghép cá rô phi và tôm sú không những không ảnh hưởng đến sinh trưởng và tỷ lệ sống của tôm mà còn cải thiện được chất lượng nước của ao nuôi (Yang and Fitzsimmons, 2005). Trong nước Nuôi cá rô phi ở Bắc Ninh với ao rộng 1 - 2 ha, kích cỡ cá thả nuôi 7 - 8 cm, sau thời gian nuôi 4 tháng cá đạt 180 - 250 g/con khi cho ăn đầy đủ cá lớn 700 - 800 g/con (Ngô Trọng Lư và csv., 2001). Ở Hà Tây nuôi cá trong ao với mật độ cá thả nuôi 42 - 82 con/m3, khẩu phần ăn hằng ngày 5%, trong 3 tháng nuôi cá đạt 260 g/con, năng suất đạt 28,65 g/m3 (Ngô Trọng Lư và csv, 2001). Nuôi cá trong bè ở Thốt Nốt (Cần Thơ) với bè được làm bằng gỗ có kích cỡ 10x5x3m, bên trong có bọc lưới, thả 25.000 con giống với kích cỡ 40 g/con thời gian nuôi 6 15 tháng. Thu hoạch được 13 tấn, sau khi trừ hết các khoản chi phí vẫn còn lãi trên 20 triệu đồng (Ngô Trọng Lư và csv., 2001). Nuôi ghép cá rô phi thịt ở cả 2 vụ lúa đã được thực hiện ở vùng trũng Bắc Ninh, Yên Bái với mật độ nuôi 3.000 con/ha. Ngoài ra cá rô phi vằn cũng được thả ghép với cá chép, trôi và cá trắm. Trong quá trình nuôi cá chỉ sử dụng thức ăn tự nhiên, sản lượng cá đạt 500 - 600 kg/ha/năm (Phạm Văn Trang và csv., 2005). Nuôi cá rô phi vằn cao sản ở huyện Thanh Trì (Hà Nội) năm 1997 có 3 qui mô: qui mô nhỏ diện tích dưới 1.000m2, qui mô vừa diện tích dưới 4.000m2 và qui mô lớn diện tích trên 10.000m2. Nuôi ở qui mô nhỏ, sản lượng có thể đạt 20 - 24 tấn/ha/năm, qui mô vừa và lớn sản lượng đạt 16 - 18 tấn/ha/năm. Qui mô nhỏ rất phù hợp cho sản xuất hộ gia đình, có khả năng đầu tư cao và tập trung nên thời gian cá đạt kích cỡ thương phẩm rút ngắn khoảng 60 ngày nuôi, cá có thể đạt trọng lượng trung bình 170 g/con, thời gian thu hồi vốn nhanh và cho lãi suất cao (8,68 triệu đồng/ha/tháng). Qui mô vừa và qui mô lớn thời gian nuôi 150 ngày, thực lãi đạt 4,87 - 7,66 triệu đồng/ha/tháng (Phạm Văn Tr