Luận văn Thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo ở tỉnh Bình Định hiện nay

1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Quản lý xã hội bằng pháp luật là phương thức quản lý cơ bản của hầu hết các Nhà nước đương đại trên thế giới. Để quản lý xã hội, đòi hỏi mỗi Nhà nước phải xây dựng một hệ thống pháp luật hoàn chỉnh, đáp ứng yêu cầu điều chỉnh các quan hệ xã hội. Nhưng điều đó vẫn chưa đủ, vấn đề quan trọng hơn là tổ chức thực hiện như thế nào để pháp luật đó đi vào cuộc sống thực tiễn, để những quy định của Nhà nước được thực thi trong thực tế nhằm ổn định và phát triển xã hội theo định hướng của giai cấp cầm quyền. Ở nước ta trong công cuộc đổi mới đất nước do Đảng Cộng sản Việt Nam khởi xướng và lãnh đạo đã đạt được nhiều thành tựu to lớn trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Tuy nhiên, bên cạnh đó vẫn còn những mặt hạn chế, yếu kém: Việc triển khai thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước chưa tốt; kỷ luật, kỷ cương chưa nghiêm, tình trạng thiếu hiểu biết pháp luật, coi thường pháp luật, vi phạm pháp luật... là một trong những nguyên nhân dẫn đến những khuyết điểm, yếu kém trong thời gian qua. Do đó, việc đề cao pháp luật, tôn trọng tính tối cao của pháp luật, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa, bảo đảm cho pháp luật được thực hiện nghiêm túc là một yêu cầu cấp thiết trong giai đoạn hiện nay. Giáo dục và đào tạo là nền tảng phát triển của mọi quốc gia. Trong thời kỳ đổi mới đất nước, sự nghiệp giáo dục và đào tạo nước ta đã có những mặt tiến bộ, nhất là từ khi có Nghị quyết Trung ương 2 (khóa VIII) và Luật Giáo dục (năm 1998) đã thực sự coi phát triển sự nghiệp giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, đầu tư cho giáo dục và đào tạo là đầu tư cho phát triển, cho nên hệ thống giáo dục quốc dân đã được xây dựng ngày 2 càng hoàn chỉnh, góp phần vào việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, đáp ứng yêu cầu cho công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Bên cạnh những thành tựu đó, giáo dục và đào tạo nước ta còn nhiều mặt yếu kém, bất cập, chưa đáp ứng kịp thời những đòi hỏi to lớn ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập kinh tế khu vực và thế giới. Hòa nhịp với tiến trình đổi mới của đất nước, cũng như các tỉnh, thành phố khác trong cả nước, tỉnh Bình Định đã ra sức phấn đấu và đạt được những thành tựu trên các mặt của đời sống xã hội. Riêng trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo đã có những bước phát triển: Quy mô trường lớp tiếp tục tăng, mạng lưới trường lớp phát triển rộng khắp đáp ứng ngày càng tốt hơn nhu cầu học tập của nhân dân. Trình độ dân trí được nâng lên rõ rệt, chất lượng và hiệu quả giáo dục đã có những chuyển biến tích cực. Chính quyền các cấp ở tỉnh Bình Định đã tăng ngân sách đầu tư cho giáo dục-đào tạo, đồng thời huy động nhiều nguồn vốn trong xã hội để xây dựng cơ sở vật chất, kỹ thuật cho trường lớp. Chủ trương xã hội hóa bước đầu có tác dụng, làm cho giáo dục và đào tạo thực sự là sự nghiệp của Đảng, của Nhà nước và của nhân dân. Công tác thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo ở tỉnh Bình Định đã đạt được nhiều kết quả trên cả ba phương diện: tổ chức, hoạt động và quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo. Tuy nhiên, vấn đề thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo ở tỉnh Bình Định cũng còn những khiếm khuyết và yếu kém, dẫn đến tình trạng chất lượng và hiệu quả giáo dục còn thấp; những biểu hiện tiêu cực, thiếu kỷ cương trong giáo dục chưa ngăn chặn kịp thời; công tác quản lý đối với giáo dục và đào tạo còn có những biểu hiện tùy tiện chưa tuân thủ pháp luật...nên có ảnh hưởng đến yêu cầu ổn định, phát triển sự nghiệp giáo dục và đào tạo của tỉnh nhà. 3 Với những lý do trên, tôi chọn đề tài: “Thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo ở tỉnh Bình Định hiện nay ” để làm luận văn tốt nghiệp cao học luật. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Ở nước ta trong những năm gần đây, vấn đề thực hiện pháp luật đang được đặt ra và là nhiệm vụ cấp bách của các cơ quan Đảng, Nhà nước, tổ chức xã hội và mọi công dân. Thực hiện pháp luật trên một số lĩnh vực đã có những công trình nghiên cứu như: - “Thực hiện pháp luật trong hoạt động của lực lượng Công an nhân dân để bảo vệ trật tự, an toàn xã hội ở nước ta hiện nay ”, Luận án phó tiến sĩ Luật học của Đỗ Tiến Triển, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh năm 1996. - “Thực hiện pháp luật về hòa giải ở cơ sở ở tỉnh Bình Thuận hiện nay - Thực trạng và giải pháp”, Luận văn thạc sĩ Luật học của Lê Trung Quân, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh năm 2004. Riêng trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo, đã có rất nhiều công trình khoa học nghiên cứu về các khía cạnh khác nhau như: - “Tiếp tục đổi mới và phát triển giáo dục-đào tạo theo tinh thần Nghị quyết Đại hội IX ”, của GS.VS. Phạm Minh Hạc, Tạp chí Giáo dục số 10, tháng 8-2001. - “Ngành giáo dục-đào tạo thực hiện Nghị quyết Trung ương 2 (khóa VIII) và triển khai Nghị quyết Đại hội IX ” của Nguyễn Minh Hiển, Tạp chí Cộng sản số 22, tháng 8-2002. - “Khái niệm giáo dục và vai trò quan trọng của giáo dục qua các thời kỳ lịch sử ” của Nguyễn Đăng Tiến, Tạp chí Giáo dục, số 36, tháng 8-2002. - “Nỗ lực phấn đấu toàn diện làm cho giáo dục thực sự là quốc sách hàng đầu ” của Nguyễn Khoa Điềm, Tạp chí Giáo dục, số 38, tháng 9-2002. 4 - “Tổ chức thực hiện chiến lược phát triển giáo dục 2001-2010 ” của Tiến sĩ Phạm Văn Kha, Tạp chí Giáo dục, số 53, tháng 3-2003. - “Một số vấn đề cơ bản cần quan tâm khi triển khai đổi mới giáo dục bậc tiểu học ” của Đặng Huỳnh Mai, Tạp chí Giáo dục, số 54, tháng 3/2003. - “Nhận diện một số khó khăn trong quản lý nhà nước đối với giáo dục nước ta hiện nay ” của PGS.TS. Đặng Quốc Bảo, Tạp chí Giáo dục số 66, tháng 9-2003. - “Quản lý nhà nước về chất lượng giáo dục-chính sách và các mô hình ” của PGS.TS.Trần Khánh Đức, Tạp chí Giáo dục số 67, tháng 9- 2003. - “Về phát triển sự nghiệp giáo dục-đào tạo, khoa học-công nghệ, các lĩnh vực văn hóa-xã hội ”, Tạp chí Giáo dục, số 81, tháng 3-2004. - “Một số vấn đề về hoàn thiện Luật Giáo dục ” của PGS.TS Chu Hồng Thanh, Tạp chí Quản lý nhà nước, số tháng 11-2004. - “Hoàn thiện pháp luật về giáo dục ở Việt Nam hiện nay ” của Lê Thị Kim Dung, Luận văn thạc sĩ Luật học, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2004. Các công trình nghiên cứu trên đây chủ yếu tập trung vào các vấn đề về: chính sách hoàn thiện hệ thống giáo dục và đào tạo; chính sách nâng cao chất lượng và hiệu quả đào tạo; nghiên cứu lý luận và thực tiễn để xác định phương hướng và nội dung hoàn thiện pháp luật về giáo dục và đào tạo ở Việt Nam... Đến nay, chưa có công trình nào nghiên cứu vấn đề thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo. Vì vậy, luận văn là công trình đầu tiên thực hiện đề tài này trong phạm vi một địa phương. Tuy vậy, các công trình nghiên cứu nêu trên là nguồn tài liệu quý giá để tác giả tham khảo trong việc thực hiện đề tài này. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 5 3.1. Mục đích của luận văn Mục đích nghiên cứu của luận văn là đề xuất một số giải pháp nhằm góp phần bảo đảm thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo ở tỉnh Bình Định trong giai đoạn hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ của luận văn Để thực hiện mục đích trên, luận văn có những nhiệm vụ sau: - Làm sáng tỏ những vấn đề lý luận của thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo với tư cách là những phương tiện để đưa pháp luật về giáo dục và đào tạo vào cuộc sống thực tiễn, là biện pháp cơ bản để thực hiện mục tiêu giáo dục và đào tạo mà Đảng và Nhà nước đề ra, góp phần phòng ngừa, hạn chế các vi phạm pháp luật về giáo dục và đào tạo ở tỉnh Bình Định. - Luận cứ sự cần thiết phải đảm bảo vấn đề thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo trong phạm vi cả nước nói chung và ở tỉnh Bình Định nói riêng trong giai đoạn hiện nay. - Đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo ở tỉnh Bình Định bao gồm cả những mặt đã làm được, những mặt chưa làm được, xác định nguyên nhân của những kết quả đạt được và những hạn chế, thiếu sót, rút ra những kinh nghiệm. - Trên cơ sở thực trạng thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo ở tỉnh Bình Định, cùng với những quan điểm chỉ đạo của Đảng và Nhà nước, luận văn bước đầu xây dựng các giải pháp nhằm góp phần bảo đảm thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo ở tỉnh Bình Định. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo là vấn đề rộng và được thông qua các hình thức: tuân theo pháp luật, thi hành pháp luật, sử dụng pháp luật và áp dụng pháp luật về giáo dục và đào tạo. Nhưng chủ yếu vẫn là hình thức thi hành (chấp hành) pháp luật và áp dụng pháp luật, do đó thi 6 hành pháp luật và áp dụng pháp luật được xác định là đối tượng nghiên cứu chính của luận văn. Phạm vi vấn đề nghiên cứu chủ yếu tập trung làm rõ việc thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo về các nội dung: Tổ chức, hoạt động và quản lý nhà nước về giáo dục đào tạo. Trọng tâm của luận văn giới hạn nghiên cứu tình hình từ khi Nhà nước ban hành Luật Giáo dục (năm 1998) cho đến trước khi Quốc hội thông qua Luật Giáo dục (sửa đổi, bổ sung). Giới hạn không gian nghiên cứu ở tỉnh Bình Định. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Luận văn được nghiên cứu dựa trên lý luận của chủ nghĩa Mác- Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật; bám sát đường lối, chủ trương của Đảng về thực hiện pháp luật, tăng cường pháp chế xã hội chủ nghĩa gắn với việc quản lý xã hội bằng pháp luật nhằm xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu của luận văn là phương pháp duy vật biện chứng của triết học Mác-Lênin theo quan điểm phát triển, toàn diện, lịch sử, cụ thể. Ngoài ra luận văn còn kết hợp các phương pháp như: lôgíc, phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh, khảo sát... 6. Đóng góp mới về khoa học của luận văn Luận văn là công trình khoa học đầu tiên nghiên cứu vấn đề thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo ở một địa phương cụ thể. Vì vậy luận văn có một số vấn đề mới, cụ thể: - Xây dựng khái niệm thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo. 7 - Khái quát được những đặc thù của việc thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo ở tỉnh Bình Định. - Đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo ở tỉnh Bình Định trên các mặt tổ chức, hoạt động và quản lý nhà nước về giáo dục và đào tạo. Từ đó luận văn đề xuất các giải pháp nhằm bảo đảm thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo ở tỉnh Bình Định. 7. Ý nghĩa lý luận và ý nghĩa thực tiễn của luận văn Thông qua việc làm rõ thực trạng của vấn đề thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo ở tỉnh Bình Định - kết quả đã đạt được và những hạn chế, bất cập, luận văn góp phần khẳng định nhu cầu thực tiễn của việc bảo đảm thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo ở tỉnh Bình Định. Khẳng định, củng cố nhận thức về vị trí, vai trò và ý nghĩa của thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo trong việc phát huy tính tích cực, chủ động trong thực hiện pháp luật, phòng ngừa và giảm thiểu các vi phạm pháp luật, để phát triển sự nghiệp giáo dục và đào tạo nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài cho đất nước. Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần làm sáng tỏ thêm một số vấn đề lý luận của thực hiện pháp luật về giáo dục và đào tạo, do đó làm phong phú thêm lý luận chung về Nhà nước và pháp luật. Luận văn có thể là tài liệu tham khảo cho cấp ủy và chính quyền của tỉnh Bình Định trong việc xây dựng, củng cố, kiện toàn tổ chức và hoạt động trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo. Luận văn cũng có thể là tài liệu tham khảo của Sở Giáo dục-Đào tạo của tỉnh trong việc nghiên cứu và chỉ đạo các hoạt động về giáo dục-đào tạo trong phạm vi tỉnh Bình Định. 8. Kết cấu của luận văn Luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, phụ lục, nội dung của luận văn gồm 3 chương, 7 tiết. 8 9 Ch−¬ng 1 C¬ së lý luËn cña vÊn ®Ò thùc hiÖn ph¸p luËt vµ thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ gi¸o dôc vµ ®µo t¹o 1.1. C¬ së lý luËn vÒ thùc hiÖn ph¸p luËt §Ó qu¶n lý x· héi, qu¶n lý nhµ n−íc, c¸c Nhµ n−íc lu«n quan t©m x©y dùng nh÷ng quy ph¹m ph¸p luËt ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi nh»m ®¶m b¶o lîi Ých cña nh©n d©n, lîi Ých cña Nhµ n−íc. Môc ®Ých ®ã chØ cã thÓ ®¹t ®−îc khi mµ c¸c chñ thÓ tù gi¸c thùc hiÖn mét c¸ch nghiªm chØnh nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Ph¸p luËt víi ý nghÜa quan träng cña nã kh«ng chØ dõng l¹i b»ng c¸c ®¹o luËt mµ vÊn ®Ò v« cïng quan träng lµ “Ph¸p luËt ph¶i trë thµnh chÕ ®é ph¸p chÕ, ®−îc thÓ hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng cña c¸c c¬ quan Nhµ n−íc, tæ chøc x· héi vµ mäi c«ng d©n; trë thµnh ph−¬ng thøc qu¶n lý x· héi, qu¶n lý nhµ n−íc; c¬ së cho sù tù qu¶n x· héi, cho tæ chøc ®êi sèng x· héi ” [89, tr.225]. Víi ý nghÜa thiÕt thùc ®ã, vÊn ®Ò thùc hiÖn ph¸p luËt cã vÞ trÝ, vai trß quan träng trong toµn bé c¸c ho¹t ®éng ph¸p luËt ®ã lµ: x©y dùng ph¸p luËt, thùc hiÖn ph¸p luËt, b¶o vÖ ph¸p luËt. 1.1.1. Kh¸i niÖm thùc hiÖn ph¸p luËt Thùc hiÖn ph¸p luËt lµ ho¹t ®éng tiÕp nèi sau khi v¨n b¶n ph¸p luËt ®−îc ban hµnh nh»m lµm cho c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt ®i vµo cuéc sèng vµ trë thµnh qui t¾c xö sù cña c¸c chñ thÓ ph¸p luËt. HiÖn nay ®ang cã nh÷ng ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ thùc hiÖn ph¸p luËt. Theo tµi liÖu häc tËp vµ nghiªn cøu m«n Lý luËn chung vÒ Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt cña Khoa Nhµ n−íc vµ Ph¸p luËt thuéc Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh, thùc hiÖn ph¸p luËt ®−îc hiÓu lµ “ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cã môc ®Ých lµm cho nh÷ng qui ®Þnh cña ph¸p luËt trë thµnh hiÖn thùc trong cuéc sèng, t¹o c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng thùc tÕ cña c¸c chñ thÓ ph¸p luËt” [40, tr.270]. 10 Theo gi¸o tr×nh Lý luËn chung vÒ Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt cña Khoa LuËt cña Tr−êng §¹i häc Tæng hîp Hµ Néi th×: “Thùc hiÖn ph¸p luËt lµ hiÖn t−îng, qu¸ tr×nh cã môc ®Ých lµm cho nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt trë thµnh ho¹t ®éng thùc tÕ cña c¸c chñ thÓ ph¸p luËt ” [24, tr.369]. Theo gi¸o tr×nh Lý luËn Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt cña tr−êng §¹i häc LuËt Hµ Néi th×: “Thùc hiÖn ph¸p luËt lµ mét qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cã môc ®Ých lµm cho nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt ®i vµo cuéc sèng, trë thµnh nh÷ng hµnh vi thùc tÕ hîp ph¸p cña c¸c chñ thÓ ph¸p luËt ”[22, tr. 463]. Theo gi¸o tr×nh Lý luËn chung vÒ Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt cña Häc viÖn Hµnh chÝnh Quèc gia th×: “Thùc hiÖn ph¸p luËt lµ ho¹t ®éng, lµ qu¸ tr×nh lµm cho nh÷ng quy t¾c cña ph¸p luËt trë thµnh ho¹t ®éng thùc tÕ cña c¸c chñ thÓ ph¸p luËt” [39, tr.344]. Chóng ta thÊy r»ng, c¸c ®Þnh nghÜa trªn ®Òu cã quan niÖm t−¬ng ®èi ®ång nhÊt vÒ nh÷ng néi dung c¬ b¶n, ®ã lµ: Thùc hiÖn ph¸p luËt lµ ho¹t ®éng cã môc ®Ých nh»m thùc hiÖn nh÷ng yªu cÇu cña ph¸p luËt, thùc hiÖn ph¸p luËt lµ ho¹t ®éng thùc tÕ, hîp ph¸p cña c¸c chñ thÓ ph¸p luËt lµm cho nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt trë thµnh hiÖn thùc trong cuéc sèng. Tuy nhiªn, còng cã sù kh¸c nhau trong c¸c ®Þnh nghÜa trªn. Cã ®Þnh nghÜa nªu thùc hiÖn ph¸p luËt lµ mét qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c¸c ®Þnh nghÜa kh¸c l¹i chØ nªu thùc hiÖn ph¸p luËt lµ hiÖn t−îng, qu¸ tr×nh . Theo chóng t«i, hiÖn t−îng, qu¸ tr×nh hay qu¸ tr×nh ho¹t ®éng ®Òu lµ nh÷ng ph¹m trï cã néi hµm riªng cña nã nh−ng cã cïng môc ®Ých lµ thùc hiÖn nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt, lµm cho nh÷ng quy ®Þnh Êy trë thµnh nh÷ng hµnh vi thùc tÕ hîp ph¸p cña c¸c chñ thÓ ph¸p luËt, ®¸p øng yªu cÇu ®Æt ra cña ph¸p luËt trong viÖc ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng thùc hiÖn ph¸p luËt kh«ng chØ lµ nh÷ng hµnh vi ®¬n lÎ, ®éc lËp, c¾t khóc mµ nã lu«n lu«n lµ mét qu¸ tr×nh. V× vËy, vÒ kh¸i niÖm thùc hiÖn ph¸p luËt chóng t«i ®ång ý víi néi dung c¬ b¶n trong c¸c ®Þnh nghÜa nªu trªn vµ s¾p xÕp l¹i nh− sau: 11 Thùc hiÖn ph¸p luËt lµ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cã môc ®Ých lµm cho c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt trë thµnh nh÷ng ho¹t ®éng thùc tÕ, hîp ph¸p cña c¸c chñ thÓ ph¸p luËt vµ ®−îc thùc hiÖn trong thùc tÕ cuéc sèng 1.1.2. H×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt C¸c qui ph¹m ph¸p luËt rÊt phong phó, ®ång thêi chóng còng x¸c ®Þnh quyÒn, nghÜa vô thùc hiÖn ®èi víi c¸c chñ thÓ kh¸c nhau, v× thÕ h×nh thøc thùc hiÖn chóng còng rÊt ®a d¹ng. C¨n cø vµo tÝnh chÊt cña ho¹t ®éng thùc hiÖn ph¸p luËt, theo tµi liÖu häc tËp vµ nghiªn cøu m«n häc Lý luËn chung vÒ Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt (tËp1) cña Khoa Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt thuéc Häc viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh, Gi¸o tr×nh Lý luËn chung vÒ Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt cña Khoa LuËt cña Tr−êng §¹i häc Tæng hîp Hµ Néi vµ Gi¸o tr×nh Lý luËn Nhµ n−íc vµ ph¸p luËt cña tr−êng §¹i häc LuËt Hµ Néi ®Òu cho r»ng cã bèn h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt nh»m môc ®Ých chuyÓn t¶i c¸c qui ph¹m ph¸p luËt vµo cuéc sèng thùc tiÔn, ®ã lµ: Tu©n theo (tu©n thñ) ph¸p luËt (xö sù thô ®éng) lµ mét h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt, trong ®ã c¸c chñ thÓ ph¸p luËt kiÒm chÕ kh«ng tiÕn hµnh nh÷ng ho¹t ®éng mµ ph¸p luËt ng¨n cÊm. Nh÷ng qui ph¹m ph¸p luËt cÊm trong luËt h×nh sù, luËt hµnh chÝnh... ®−îc thùc hiÖn d−íi h×nh thøc nµy. VÝ dô: Mét c«ng d©n kiÒm chÕ kh«ng thùc hiÖn nh÷ng hµnh vi mµ LuËt H×nh sù ng¨n cÊm, tøc lµ c«ng d©n ®ã ®· tu©n thñ c¸c quy ®Þnh cña LuËt H×nh sù. Thi hµnh (chÊp hµnh) ph¸p luËt lµ mét h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt, trong ®ã c¸c chñ thÓ ph¸p luËt thùc hiÖn nghÜa vô ph¸p lý cña m×nh b»ng hµnh ®éng tÝch cùc. Nh÷ng qui ph¹m ph¸p luËt b¾t buéc (nh÷ng quy ®Þnh nghÜa vô ph¶i thùc hiÖn nh÷ng hµnh vi tÝch cùc nhÊt ®Þnh) ®−îc thùc hiÖn ë h×nh thøc nµy. VÝ dô: C«ng d©n chÊp hµnh tèt nghÜa vô b¶o vÖ Tæ quèc víi hµnh ®éng dòng c¶m vµ tinh thÇn hy sinh quªn m×nh. Sö dông ph¸p luËt lµ mét h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt, trong ®ã c¸c chñ thÓ ph¸p luËt thùc hiÖn quyÒn chñ thÓ cña m×nh (thùc hiÖn nh÷ng hµnh vi mµ ph¸p luËt cho phÐp). H×nh thøc nµy kh¸c víi h×nh thøc tu©n thñ ph¸p luËt 12 vµ thi hµnh ph¸p luËt ë chç chñ thÓ cã thÓ thùc hiÖn hoÆc kh«ng thùc hiÖn quyÒn ®−îc ph¸p luËt cho phÐp theo ý chÝ cña m×nh, chø kh«ng bÞ Ðp buéc ph¶i thùc hiÖn. VÝ dô: Ph¸p luËt qui ®Þnh c«ng d©n cã quyÒn khiÕu n¹i vµ tè c¸o. Mét c«ng d©n biÕt mét ng−êi nµo ®ã cã hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt, nh−ng c«ng d©n Êy cã thÓ tè c¸o (hoÆc kh«ng tè c¸o) víi c¬ quan nhµ n−íc cã thÈm quyÒn. Nh− vËy c«ng d©n ®ã ®· sö dông (hoÆc kh«ng sö dông) ph¸p luËt (quyÒn ®−îc tè c¸o). ¸p dông ph¸p luËt lµ mét h×nh thøc thùc hiÖn ph¸p luËt, trong ®ã Nhµ n−íc th«ng qua c¸c c¬ quan nhµ n−íc hoÆc nhµ chøc tr¸ch cã thÈm quyÒn tæ chøc cho c¸c chñ thÓ ph¸p luËt ®Ó t¹o ra c¸c quyÕt ®Þnh lµm ph¸t sinh, thay ®æi hoÆc chÊm døt nh÷ng quan hÖ ph¸p luËt cô thÓ. Trong tr−êng hîp nµy c¸c chñ thÓ thùc hiÖn ph¸p luËt thùc hiÖn c¸c qui ®Þnh cña ph¸p luËt cã sù can thiÖp cña Nhµ n−íc. VÝ dô: Nhµ n−íc qui ®Þnh c¸ nh©n, tæ chøc kinh doanh nh÷ng ngµnh, nghÒ mµ theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt ph¶i nép thuÕ th× ph¶i cã nghÜa vô nép thuÕ. NÕu c¸ nh©n, tæ chøc kinh doanh ®ã kh«ng thùc hiÖn nghÜa vô nép thuÕ cña m×nh, th× Nhµ n−íc th«ng qua c¸c c¬ quan nhµ n−íc hoÆc nhµ chøc tr¸ch cã thÈm quyÒn sÏ ¸p dông ph¸p luËt, ra quyÕt ®Þnh c−ìng chÕ b¾t buéc c¸ nh©n, tæ chøc ®ã ph¶i thùc hiÖn nghÜa vô nép thuÕ cña m×nh. Nh− vËy, th× thùc hiÖn ph¸p luËt ®−îc thùc hiÖn th«ng qua bèn h×nh thøc: tu©n theo ph¸p luËt, thi hµnh ph¸p luËt, sö dông ph¸p luËt vµ ¸p dông ph¸p luËt. Tuy nhiªn, h×nh thøc ¸p dông ph¸p luËt cã sù kh¸c biÖt víi c¸c h×nh thøc tu©n thñ ph¸p luËt, thi hµnh ph¸p luËt vµ sö dông ph¸p luËt. Sù kh¸c biÖt nµy thÓ hiÖn ë chç, nÕu nh− tu©n thñ ph¸p luËt, thi hµnh ph¸p luËt vµ sö dông ph¸p luËt lµ nh÷ng h×nh thøc mµ mäi chñ thÓ thùc hiÖn ph¸p luËt ®Òu cã thÓ thùc hiÖn th× ¸p dông ph¸p luËt lµ h×nh thøc lu«n lu«n cã sù tham gia cña Nhµ n−íc, th«ng qua c¸c c¬ quan nhµ n−íc hoÆc nhµ chøc tr¸ch cã thÈm quyÒn. 1.1.3. VÞ trÝ, vai trß cña thùc hiÖn ph¸p luËt Mét yªu cÇu quan träng ®Æt ra ®èi víi viÖc x©y dùng ph¸p luËt cña Nhµ n−íc ta lµ ph¸p luËt ph¶i lµ c¬ së cña viÖc tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña