Luận văn Thực trạng công tác quản lý việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực ở trường trung cấp kỹ thuật hải quân

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Lâm Viết Thanh THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ VIỆC ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT HẢI QUÂN LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC Thành phố Hồ Chí Minh - 2011 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TP. HỒ CHÍ MINH Lâm Viết Thanh THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ VIỆC ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT HẢI QUÂN Chuyên ngành : Quản lý giáo dục Mã số : 60 14 05 LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS. TS. ĐOÀN VĂN ĐIỀU Thành phố Hồ Chí Minh – 2011 0BLỜI CẢM ƠN  Tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy cô trường Đại học Sư phạm TP. HCM đã nhiệt tình giảng dạy và giúp đỡ tôi có được kiến thức về quản lý giáo dục. Xin trân trọng cảm ơn thầy Đoàn Văn Điều đã dành nhiều thời gian hướng dẫn, tận tình chỉ bảo, góp ý để tôi có thể hoàn thành cuốn luận văn này và đồng thời cảm ơn quý thầy cô là đồng giám khảo. Chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các phòng chức năng cùng giáo viên, học viên trường TCKT Hải quân đã giúp đỡ, cung cấp cho tôi những thông tin cần thiết để tôi hoàn thành luận văn này. Tháng 8/2011 1BMỤC LỤC 3TLỜI CẢM ƠN3T ...................................................................................................................... 1 3TMỤC LỤC3T ............................................................................................................................ 2 3TMỞ ĐẦU3T .............................................................................................................................. 5 3T1. Lý do chọn đề tài3T .................................................................................................................................. 5 3T2. Mục đích nghiên cứu3T ........................................................................................................................... 6 3T . Khách thể và đối tượng nghiên cứu3T .................................................................................................... 6 3T4. Giả thuyết khoa học3T.............................................................................................................................. 6 3T5. Nhiệm vụ của đề tài3T .............................................................................................................................. 6 3T6. Phương pháp nghiên cứu3T ...................................................................................................................... 7 3T7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu3T .......................................................................................................... 7 3TChương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI3T ...................................................................... 8 3T1.1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề3T ................................................................................................................ 8 3T1.1.1. Nước ngoài3T ................................................................................................................................ 8 3T1.1.2. Trong nước3T ................................................................................................................................ 8 3T1.2. Một số khái niệm (Thuật ngữ liên quan đến đề tài)3T ........................................................................... 9 3T1.2.1. Quản lý trường học3T .................................................................................................................. 9 3T1.2.2. Quản lý hoạt động dạy học3T ...................................................................................................... 10 3T1.2.3. Quản lý việc đổi mới PPDH3T .................................................................................................... 11 3T1.2.4. Đổi mới Phương pháp dạy học theo hướng tích cực3T ................................................................ 11 3T1.2.4.1. Đổi mới3T ........................................................................................................................... 11 3T1.2.4.2. Phương pháp dạy học3T ...................................................................................................... 11 3T1.2.4.3. Phương pháp dạy học tích cực3T ......................................................................................... 11 3T1.3. Cơ sở lý luận về đổi mới PPDH3T ....................................................................................................... 12 3T1.3.1 Các phương pháp dạy học truyền thống3T .................................................................................... 12 3T1.3.2. Đổi mới phương pháp dạy học3T ................................................................................................ 13 3T1.3.3. Đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực3T ................................................................. 14 3T1.3.3.1 Tích cực hóa hoạt động dạy học trong các PPDH truyền thống3T .......................................... 15 3T1.3.3.2. Áp dụng các PPDH hiện đại3T ............................................................................................ 17 3T1.4. Cơ sở lý luận về quản lý việc đổi mới PPDH3T ................................................................................... 21 3T1.4.1. Chức năng quản lý của hiệu trưởng3T .......................................................................................... 21 3T1.4.1.1. Chức năng hoạch định3T ...................................................................................................... 21 3T1.4.1.2. Chức năng tổ chức thực hiện kế hoạch3T ............................................................................. 22 3T1.4.1.3. Chức năng chỉ đạo 3T ........................................................................................................... 22 3T1.4.1.4. Chức năng kiểm tra3T.......................................................................................................... 23 3T1.4.2. Nội dung quản lý đổi mới phương pháp dạy học3T .................................................................... 23 3T1.4.2.1. Kế hoạch hóa việc đổi mới PPDH3T .................................................................................... 23 3T1.4.2.2. Tổ chức việc thực hiện đổi mới PPDH3T ............................................................................. 24 3T1.4.2.3. Chỉ đạo việc thực hiện đổi mới PPDH3T ............................................................................. 24 3T1.4.2.4. Kiểm tra đánh giá, điều chỉnh quản lý việc đổi mới PPDH3T ............................................... 25 3TChương 2: THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ VIỆC ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO HƯỚNG TÍCH CỰC Ở TRƯỜNG TRUNG CẤP KỸ THUẬT HẢI QUÂN3T ................................................................................................................................. 29 3T2.1. Một số đặc điểm liên quan đến vấn đề nghiên cứu3T ........................................................................... 29 3T2.1.1. Đặc điểm hoạt động dạy học ở Trường TCKT Hải quân3T .......................................................... 29 3T2.1.2. Mẫu khảo sát và công cụ đo lường3T ........................................................................................... 30 3T2.2. Thực trạng đổi mới phương pháp dạy học ở trường TCKT Hải quân3T .............................................. 31 3T2.2.1 Thực trạng nhận thức về đổi mới PPDH3T .................................................................................... 31 3T2.2.2 Thực trạng nhận thức về mục đích đổi mới PPDH3T ..................................................................... 32 3T2.2.3 Thực trạng nhận thức về xu thế đổi mới PPDH3T ......................................................................... 34 3T2.2.4. Đánh giá khó khăn, thuận lợi trong việc đổi mới PPDH3T ........................................................... 35 3T2.2.5. Thực trạng sử dụng các PPDH trong dạy học ở trường TCKT Hải quân3T ................................... 39 3T2.2.6. Đánh giá kết quả của việc đổi mới PPDH3T ................................................................................ 40 3T2.3. Nguyên nhân của thực trạng đổi mới PPDH3T .................................................................................... 42 3T2.3.1. Nguyên nhân chủ quan3T ............................................................................................................. 42 3T2.3.2. Nguyên nhân khách quan3T ......................................................................................................... 43 3T2.4. Thực trạng quản lý việc đổi mới PPDH ở trường THKT Hải Quân3T .................................................. 43 3T2.4.1. Thực trạng tổ chức, điều khiển việc đổi mới PPDH3T .................................................................. 43 3T2.4.2. Thực trạng kiểm tra, đánh giá việc đổi mới PPDH3T.................................................................... 46 3T2.5 Nguyên nhân của thực trạng quản lý việc đổi mới PPDH3T .................................................................. 51 3T2.5.1 Nguyên nhân chủ quan3T .............................................................................................................. 51 3T2.5.2 Nguyên nhân khách quan3T .......................................................................................................... 52 3TChương 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ VIỆC THỰC HIỆN ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TCKT HẢI QUÂN3T ........................................................ 53 3T .1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp3T ................................................................................................... 53 3T .1.1 Nguyên tắc đảm bảo hệ thống tính cấu trúc3T ............................................................................... 53 3T .1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn3T .......................................................................................... 53 3T .1.3 Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả3T............................................................................................. 54 3T .2. Một số biện pháp3T ............................................................................................................................ 54 3T .2.1. Nâng cao nhận thức về việc đổi mới PPDH3T .............................................................................. 54 3T .2.2. Kế hoạch hóa việc đổi mới PPDH3T ............................................................................................ 55 3T .2.3. Tổ chức việc đổi mới PPDH3T..................................................................................................... 56 3T .2.4. Điều khiển thực hiện việc đổi mới PPDH3T ................................................................................. 57 3T .2.5.Kiểm tra, điều chỉnh công tác quản lý việc đổi mới PPDH3T ........................................................ 58 3T .3. Khảo cứu tính cần thiết, tính khả thi của biện pháp3T .......................................................................... 60 3T .3.1. Tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp3T....................................................................... 60 3T .3.1.1. Biện pháp nâng cao nhận thức về đổi mới PPDH (BP1)3T .................................................... 60 3T .3.1.2 Biện pháp kế hoạch hóa việc đổi mới PPDH (BP2)3T ............................................................ 62 3T .3.1.3 Biện pháp tổ chức việc đổi mới PPDH (BP3)3T..................................................................... 65 3T .3.1.4 Biện pháp điều khiển việc thực hiện đổi mới PPDH (BP4)3T ................................................ 67 3T .3.1.5. Biện pháp kiểm tra, điều chỉnh công tác quản lý việc đổi mới PPDH (BP5).3T ..................... 72 3T .3.2. Đánh giá chung về tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp3T ........................................... 76 3TKẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ3T ........................................................................................... 78 3T ÀI LIỆU THAM KHẢO3T ................................................................................................. 81 3TPHỤ LỤC3T ........................................................................................................................... 84 2BMỞ ĐẦU 9B1. Lý do chọn đề tài Nhân loại đang tiến vào thời đại “văn minh trí tuệ”, “xã hội thông tin”, “nền kinh tế tri thức”... lấy tri thức làm động lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội. Giáo dục và học tập chính là con đường, phương tiện cơ bản tạo ra nguồn động lực đó. Trong thời đại mới, cùng với sự phát triển của tri thức, tốc độ đổi mới kiến thức cũng gia tăng nhanh chóng. Lượng kiến thức mà mỗi người cần phải gặt hái được trong những năm ngồi trên ghế nhà trường ngày một tăng nhiều hơn. Điều 9, chương 1, Luật giáo dục ghi rõ: “Phát triển giáo dục phải gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, tiến bộ khoa học – công nghệ, củng cố quốc phòng, an ninh; thực hiện chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa; bảo đảm cân đối về cơ cấu trình độ, cơ cấu ngành nghề, cơ cấu vùng miền; mở rộng qui mô trên cơ sở bảo đảm chất lượng và hiệu quả; kết hợp giữa đào tạo và sử dụng”. Triển khai Nghị quyết Trung ương bốn khóa VII, Đảng ủy quân sự Trung ương đã đề ra Nghị quyết về tiếp tục đổi mới công tác đào tạo cán bộ, nhân viên chuyên môn, kĩ thuật và xây dựng nhà trường chính qui, trong Nghị quyết có đoạn viết: “Nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới đòi hỏi phải tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ chuyên môn, kĩ thuật – lực lượng nồng cốt của lực lượng vũ trang”. Quyết định số 423/QĐ-BQP ngày 15/3/2005 của Bộ trưởng Bộ Quốc Phòng về việc xây dựng “Đề án đổi mới qui trình, chương trình đào tạo cán bộ nhân viên chuyên môn kĩ thuật” trong toàn quân theo hướng rút ngắn thời gian đổi mới, cập nhật và tích hợp kiến thức đảm bảo chuẩn hóa, chính qui hóa, hiện đại hóa, đòi hỏi phải đổi mới phương pháp dạy học cho phù hợp. Quân chủng Hải quân là một đơn vị kĩ thuật được trang bị phương tiện, vũ khí hiên đại có nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền trên biển và thềm lục địa của Tổ quốc. Để thực hiện tốt nhiệm vụ trên cần phải có một đội ngũ cán bộ và nhân viên kĩ thuật được đào tạo với chất lượng cao. Đội ngũ nhân viên kĩ thuật này không những chỉ biết khai thác sử dụng tốt trang bị, vũ khí hiện đại mà còn phải biết bảo quản, bảo dưỡng, sửa chữa, thực hiện “giữ tốt, dùng bền, an toàn, tiết kiệm”. Trường Trung cấp kĩ thuật Hải quân (TCKT) được thành lập năm 1991, có nhiệm vụ đào tạo đội ngũ nhân viên kĩ thuật với nhiều ngành nghề khác nhau nhằm duy trì sức sống kỹ thuật trong toàn Quân chủng. Trải qua 20 năm xây dựng, nhà trường đã không ngừng phát triển trên mọi lĩnh vực như đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên, học viên, cơ sở vật chất.... cả về số lượng và chất lượng. Mặc dù vậy để đáp ứng được yêu cầu đào tạo ra những con người phục vụ cho một Quân chủng kỹ thuật hiện đại và hội nhập thì yêu cầu chất lượng đào tạo cần phải nâng cao hơn nhiều. Muốn cho chất lượng đào tạo được nâng nên chúng ta phải giải quyết rất nhiều yếu tố liên quan đến quá trình đào tạo, trong đó có yếu tố phương pháp dạy học. Trên thực tế ở Trường TCKT Hải quân, phương pháp dạy học vẫn còn chủ yếu theo kiểu truyền thống “thầy đọc, trò chép và học thuộc lòng” nên đa số học viên thụ động, không biết cách tự học, các kĩ năng tự học còn yếu. Học viên chưa có khả năng tự bồi dưỡng, cập nhật kiến thức khi học trong trường cũng như khi hành nghề. Phong trào đổi mới phương pháp dạy học còn tự phát hoặc “phát” nhưng không “động” nên không hiệu quả, công tác quản lý việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực cũng đã được triển khai thực hiện trên nhiều mặt nhưng kết quả thực sự mang lại để góp phần nâng cao chất lượng đào tạo thì vẫn còn hạn chế. Vì những lý do trên, đề tài: “Thực trạng công tác quản lý việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực ở Trường Trung cấp kỹ thuật Hải quân” được thực hiện. 10B2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở khảo sát thực trạng công tác quản lý việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực ở Trường Trung cấp kỹ thuật Hải quân, đề tài đề xuất một số giải pháp quản lý việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực, góp phần nâng cao chất lượng dạy học của nhà trường. 1B3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu a) Khách thể nghiên cứu: Quản lý hoạt động dạy học ở Trường TCKT Hải Quân. b) Đối tượng nghiên cứu: Thực trạng công tác quản lý việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực ở Trường Trung cấp kỹ thuật Hải quân. 12B4. Giả thuyết khoa học - Việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực ở Trường Trung cấp kỹ thuật Hải quân đã thực hiện nhưng chưa thường xuyên, chưa mang tính hệ thống, nên kém hiệu quả một phần do công tác quản lý việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực chưa phù hợp với thực tiễn. - Khi khảo sát thực trạng đầy đủ, có thể đề xuất một số giải pháp quản lý đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực phù hợp với yêu cầu của dạy học. 13B5. Nhiệm vụ của đề tài - Phân tích, hệ thống hóa tài liệu liên quan đến đề tài để hình thành cơ sở lý luận cho vấn đề nghiên cứu. - Khảo sát thực trạng việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực và công tác quản lý việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực ở Trường Trung cấp kỹ thuật Hải quân. - Đề xuất một số giải pháp quản lý đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực để góp phần nâng cao chất lượng dạy học của nhà trường. 14B6. Phương pháp nghiên cứu Để tiến hành nghiên cứu đề tài này, tác giả sử dụng các nhóm phương pháp chính sau đây: * Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận: - Phân tích và tổng hợp lý luận để hình thành cơ sở lý luận cho đề tài. * Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: - Phương pháp quan sát. Quan sát là phương pháp thu thập thông tin về thực tế, cho ta những tài liệu sống về thực tiễn để có thể khái quát rút ra những quy luật nhằm chỉ đạo quá trình tổ chức tốt hơn. - Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi. Điều tra bằng bảng hỏi nhằm khảo sát một số lượng lớn các khách thể nghiên cứu. Điều tra bằng bảng hỏi là một phương pháp nghiên cứu, để thu thập số liệu về thực trạng. Đây là phương pháp chủ yếu của đề tài. - Phương pháp thực nghiệm sư phạm. * Phương pháp thống kê toán học. Đây là phương pháp sử dụng các phép toán thống kê để sử lý số liệu bằng phần mền SPSS for win phiên bản 13.1. 15B7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu thực trạng công tác quản lý việc đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tích cực hiện nay và đề xuất một số giải pháp quản lý góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở Trường TCKT Hải Quân. 3BChương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI 16B .1. Lịch sử nghiên cứu vấn đề 28B1.1.1. Nước ngoài Nghiên cứu về các PPDH phát huy tính tích cực, độc lập của người học đã được nhiều nhà giáo dục học trên thế giới nghiên cứu. Ngay từ trước công nguyên, Sorcate (469-390 Tr.CN)- Hy lạp, ông đã từng nêu khẩu hiệu "Anh hãy tự biết lấy anh", ông nêu phương pháp, trong đó người dạy chỉ giữ vai trò hướng dẫn, giúp đỡ, còn người học tự mình tìm ra tri thức. Ông gọi phương pháp này là "Phép đỡ đẻ". Khổng Tử (551-479 Tr.CN) quan tâm đến việc kích thích tư duy cho học sinh. Ông nói "Không tức giận vì muốn biết thì không gợi mở cho, không bực vì không rõ được thì không bày vẽ cho. Vật có bốn góc, bảo cho biết một góc, mà không suy ra ba góc khác thì không dạy nữa". Đến thế kỷ XVI trở đi, có rất nhiều nhà nghiên cứu giáo dục đã đưa ra những tư tưởng tiến bộ như Monteque (1533-1592) Người Pháp được mệnh danh là ông tổ