Luận văn Việc làm cho nông dân Khi thu hồi đất ở Hà Nội

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH PHẠM THỊ THỦY ViÖc lµm cho n«ng d©n Khi thu håi ®Êt ë hµ néi LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ HÀ NỘI - 2014 HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH PHẠM THỊ THỦY ViÖc lµm cho n«ng d©n Khi thu håi ®Êt ë hµ néi Chuyên ngành: Kinh tế chính trị Mã số: 62 31 01 01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN VĂN HẬU HÀ NỘI-2014 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các tài liệu, số liệu trích dẫn trong luận án là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Những kết luận khoa học của luận án chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nào. Tác giả luận án Phạm Thị Thủy MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 Chương 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ VIỆC LÀM CHO NÔNG DÂN KHI THU HỒI ĐẤT Ở HÀ NỘI 7 1.1. Tình hình nghiên cứu về việc làm cho nông dân khi thu hồi đất ở Hà Nội 7 1.2. Nhận xét chung về tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài việc làm cho nông dân khi thu hồi đất ở Việt Nam hiện nay 23 Chương 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ VIỆC LÀM CHO NÔNG DÂN KHI THU HỒI ĐẤT 27 2.1. Lý luận chung về việc làm cho nông dân khi thu hồi đất 27 2.2. Giải quyết việc làm cho nông dân khi thu hồi đất 43 2.3. Kinh nghiệm của một số địa phương trong việc giải quyết việc làm cho nông dân khi thu hồi đất 62 Chương 3. THỰC TRẠNG VIỆC LÀM CHO NÔNG DÂN KHI THU HỒI ĐẤT Ở HÀ NỘI 69 3.1. Khái quát điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của Hà Nội có liên quan đến việc làm và giải quyết việc làm cho nông dân khi thu hồi đất 69 3.2. Thực trạng việc làm và giải quyết việc làm cho nông dân Hà Nội khi thu hồi đất nông nghiệp 82 3.3. Đánh giá chung về giải quyết việc làm cho nông dân khi thu hồi đất ở Hà Nội trong thời gian qua 104 Chương 4. QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO NÔNG DÂN KHU THU HỒI ĐẤT Ở HÀ NỘI 120 4.1. Dự báo tình hình thu hồi đất và quan điểm giải quyết việc làm cho nông dân Hà Nội khi thu hồi đất nông nghiệp 120 4.2. Giải pháp giải quyết việc làm cho nông dân khi thu hồi đất ở Hà Nội 126 KẾT LUẬN 153 CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI 157 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 158 PHỤ LỤC 167 DANH MỤC VIẾT TẮT CNH : Công nghiệp hóa CNH, HĐH : Công nghiệp hóa, hiện đại hóa DNVVN : Doanh nghiệp vừa và nhỏ GQVL : Giải quyết việc làm KH-CN : Khoa học - Công nghệ KCN : Khu công nghiệp TP TTDVVL : : Thành phố Trung tâm dịch vụ việc làm DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Mức độ hiểu biết và mức độ thành thạo của người nông dân với các hoạt động sản xuất nông nghiệp (%) 34 Bảng 3.1: Tốc độ tăng trưởng và cơ cấu kinh tế của TP Hà Nội 72 Bảng 3.2: Tình hình xuất khẩu sản phẩm nông nghiệp của Hà Nội 74 Bảng 3.3: Dân số trung bình ở Hà Nội. 75 Bảng 3.4: Lực lượng lao động của Hà Nội 75 Bảng 3.5: Trường dạy nghề, trung học chuyên nghiệp và cao đẳng, đại học trên địa bàn Hà Nội 77 Bảng 3.6: Giáo viên, học sinh các trường dạy nghề, trung học chuyên nghiệp và cao đẳng, đại học 78 Bảng 3.7: Thu nhập bình quân đầu người 1 tháng, tỷ lệ hộ nghèo và chênh lệch giàu nghèo năm 2008 79 Bảng 3.8: Tình hình thu hồi, bàn giao đất cho các chủ dự án tại Hà Nội năm 2008- 2011 81 Bảng 3.9: Số giờ làm việc bình quân/ tuần của lao động từ 15 tuổi trở lên, năm 2011 83 Bảng 3.10: Tỷ trọng lao động chia theo nhóm giờ làm việc trong tuần/ năm của Hà Nội năm 2011 84 Bảng 3.11: Cơ cấu trình độ chuyên môn kỹ thuật của lao động trong độ tuổi lao động ở Hà Nội năm 2011. 85 Bảng 3.12: Nghề nghiệp chính của lao động vùng thu hồi đất năm 2008 87 Bảng 3.13: Việc làm của lao động sau khi thu hồi đất năm 2012 88 Bảng 3.14: Thu hồi đất nông nghiệp và nhu cầu lao động GQVL 89 Bảng 3.15: Cơ cấu lao động trong tuổi lao động chia theo thành phần kinh tế năm 2011 ở Hà Nội. 91 Bảng 3.16: Cách thức tìm việc/ xin việc của những người đang tìm việc trong tuổi lao động năm 2011 ở Hà Nội. 109 Bảng 3.17: Cơ cấu lao động trong độ tuổi lao động ở Hà Nội năm 2011 chia theo vị thế làm việc. 110 Bảng 3.18: Mục đích sử dụng tiền đền bù của nông dân khi thu hồi đất nông nghiệp 117 Bảng 3.19: Thực trạng hỗ trợ tìm việc làm 118 1MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nguồn lực con người có vai trò to lớn trong sự nghiệp phát triển bền vững của mỗi quốc gia, dân tộc. Vấn đề nguồn lực con người được Đảng ta hết sức coi trọng, là tư tưởng cơ bản xuyên suốt trong thời kỳ đổi mới, đặc biệt từ Đại hội VII đến nay "... Con người Việt Nam có truyền thống yêu nước, cần cù sáng tạo, có nền tảng văn hoá, giáo dục, có khả năng nắm bắt nhanh khoa học và công nghệ... đó là nguồn lực quan trọng nhất" [25]. Con người Việt Nam trong thời kỳ mới đã có những bước chuyển biến đáng kể, thực sự say mê, sáng tạo trong lao động, học tập, nghiên cứu... góp phần quan trọng trong việc tạo ra bộ mặt mới của đất nước. Tuy nhiên để phát huy được những tiềm năng đó thì phải được thể hiện qua quá trình lao động sản xuất mà một trong những biểu hiện cụ thể của nó đó chính là việc làm và hiệu quả về mặt kinh tế - xã hội mà nó tạo ra. Vì vậy, trong văn kiện Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ IX của Đảng đã nhấn mạnh: "GQVL là nhân tố quyết định để phát huy nhân tố con người, ổn định và phát triển kinh tế, làm lành mạnh xã hội, đáp ứng nguyện vọng chính đáng và yêu cầu bức xúc của nhân dân" [26]. Xu hướng chung của quá trình CNH các nước đang phát triển gắn với quá trình chuyển dịch cơ cấu ngành kinh tế theo hướng giảm tỷ lệ lao động nông nghiệp, tăng tỷ trọng lao động công nghiệp và dịch vụ. Trong đó xu hướng đô thị hoá, phát triển các khu công nghiệp, các trung tâm kinh tế, văn hoá mới dẫn đến tình trạng một số đông lao động mất đất sản xuất, mất nghề phải chuyển sang các công việc khác. Tình hình này đang diễn ra đối với quá trình CNH, HĐH của Việt Nam nói chung và Hà Nội nói riêng. Thực tiễn cho thấy, hình thành khu công nghiệp và khu đô thị mới một mặt là nơi tập trung những ưu thế của nền văn minh công nghiệp, mặt khác là 2nơi tích tụ những mặt trái hay những vấn nạn của quá trình đô thị hoá bắt nguồn từ tình trạng mất việc làm của nông dân bị thu hồi đất canh tác nông nghiệp. GQVL cho nông dân bị thu hồi đất vì mục tiêu đô thị hoá, công nghiệp hoá là yêu cầu cấp bách, đồng thời tạo tiền đề cần thiết bảo đảm đô thị hoá, công nghiệp hoá thành công bền vững. Những năm qua, Thủ đô Hà nội đã đạt được nhiều thành tựu về GQVL cho người lao động đặc biệt là lao động nông thôn ở các huyện ngoại thành Hà nội thông qua triển khai hàng loạt các chương trình phát triển kinh tế gắn với giải quyết các vấn đề xã hội. Với chủ trương phát triển kinh tế - xã hội và gắn với vấn đề GQVL của Thành phố Hà Nội đã có tác động tích cực đến tăng cầu lao động, thúc đẩy thị trường lao động phát triển, cơ cấu lại lực lượng lao động, góp phần nâng cao chất lượng lao động, tạo môi trường và nhiều cơ hội cho người nông dân bị thu hồi đất nông nghiệp tìm được việc làm, ổn định đời sống. Tuy nhiên, kết quả trên chưa phải là nhiều trong điều kiện sức ép về việc làm của Thành phố, đặc biệt là đối với nông dân khi thu hồi đất ở các huyện ngoại thành ngày càng gia tăng dưới tác động của quá trình đô thị hoá, công nghiệp hoá. Trong quá trình cơ cấu, sắp xếp lại doanh nghiệp, một bộ phận lao động đáp ứng được yêu cầu mới về tuyển dụng, nhưng không thể đào tạo lại, bị mất việc làm; vấn đề chuyển đổi ngành nghề, đào tạo, phục hồi thu nhập cho số lao động trong diện thu hồi đất đề phục vụ yêu cầu của quá trình đô thị hoá còn nhiều khó khăn… càng làm cho vấn đề GQVL ngày càng là vấn đề bức xúc. Vì vậy, việc nghiên cứu vấn đề "Việc làm cho nông dân khi thu hồi đất ở Hà Nội" được tác giả chọn làm đề tài luận án tiến sĩ. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Phân tích, đánh giá thực trạng việc làm và giải quyết việc làm cho nông 3dân khi thu hồi đất ở TP.Hà Nội, chỉ ra những kết quả đạt được và những mặt còn hạn chế, yếu kém và nguyên nhân, từ đó đề xuất các quan điểm, phương hướng và giải pháp chủ yếu nhằm giải quyết việc làm, bảo đảm ổn định đời sống lâu dài cho nông dân khi thu hồi đất ở TP. Hà Nội. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hoá những vấn đề lý luận cơ bản về việc làm và giải quyết việc làm cho nông dân khi thu hồi đất. - Nghiên cứu kinh nghiệm của một số địa phương trong nước về giải quyết việc làm cho nông dân khi thu hồi đất và rút ra bài học kinh nghiệm đối với Hà Nội. - Phân tích, đánh giá thực trạng việc làm và giải quyết việc làm cho nông dân khi thu hồi đất ở TP.Hà Nội, chỉ ra những kết quả đạt được và những mặt còn hạn chế, yếu kém trong GQVL cho nông dân khi thu hồi đất ở Thành Phố Hà Nội trong thời gian qua. - Đề xuất quan điểm và giải pháp GQVL nhằm bảo đảm ổn định đời sống lâu dài cho nông dân khi thu hồi đất ở TP. Hà Nội. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận án là: việc làm cho nông dân khi thu hồi đất dưới góc độ kinh tế chính trị. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Luận án giới hạn phạm vi nghiên cứu là việc làm và giải quyết việc làm cho nông dân khi thu hồi đất ở Hà Nội từ năm 2005 trở lại đây. - Địa điểm nghiên cứu, khảo sát: Các huyện ngoại thành Hà Nội, đặc biệt tác giả đi khảo sát thực tế tại các quận, huyện Quốc Oai, Từ Liêm, Hà Đông, Đan Phượng là những huyện có tỷ lệ thu hồi đất nông nghiệp cao nhất, có xã diện tích đất nông nghiệp thu hồi lên đến 80% tổng diện tích đất nông nghiệp hiện có và các huyện phía Bắc và Tây Bắc của 4Thủ đô: Gia Lâm, Ba Vì là những huyện có tốc độ đô thị hoá thấp hơn và diện tích đất nông nghiệp bị thu hồi ít hơn nhằm tìm ra đặc điểm chung về việc làm của nông dân khi thu hồi đất ở hai khu vực. Từ đó cho thấy số lao động nông nghiệp bị mất việc làm phải chuyển đổi nghề nghiệp rất lớn và khó có khả năng tìm được việc làm mới để bảo đảm thu nhập. Vì vậy, nếu không giải quyết được vấn đề này sẽ gây ra rất nhiều vấn đề xã hội bức xúc nảy sinh, ảnh hưởng đến mục tiêu phát triển bền vững của Thủ đô và đất nước. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu 4.1. Cơ sở lý luận Luận án dựa trên hệ thống quan điểm của Chủ nghĩa Mác - Lênin và đường lối của Đảng Cộng sản Việt Nam về GQVL cho người dân khi bị thu hồi đất. Ngoài ra, luận án còn kế thừa và phát triển những quan điểm lý luận của các nhà khoa học trong nước và thế giới về những nội dung liên quan. 4.2. Phương pháp nghiên cứu đề tài - Sử dụng các phương pháp của chủ nghĩa duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, phương pháp trừu tượng hoá khoa học để phân tích các vấn đề lý luận và thực tiễn về việc làm cho nông dân khi thu hồi đất; - Sử dụng các phương pháp thống kê, phân tích, lô gíc kết hợp với lịch sử, tổng kết, đánh giá quá trình giải quyết việc làm cho nông dân khi thu hồi đất ở Hà Nội; - Sử dụng phương pháp điều tra bằng phiếu điều tra và phỏng vấn chuyên sâu ở một số hộ nông dân tại một số điểm mang tính đại diện có đất nông nghiệp bị thu hồi thuộc các huyện/quận: Hà Đông (Phường Hà Cầu), Ba Vì (Xã Tòng Bạt), Quốc Oai (Xã Đồng Quang), Từ Liêm (Xã Mỹ Đình), Gia Lâm (Xã Yên Thường), Đan Phượng (Xã Tân Hội) để làm kết quả nghiên cứu của mình. Về đối tượng, mục đích, nội dung điều tra đã 5được tác giả trình bày trong phụ lục 2 của luận án. Tại mỗi xã, tác giả điều tra 100 hộ nông dân, tuy nhiên, trong quá trình sử lý số liệu, có nhiều phiếu không được sử dụng do các hộ nông dân không đưa ra phương án trả lời đầy đủ. Do các phiếu điều tra không được "làm sạch" trước khi thu hồi nên tác giả không sử dụng mô hình SPSS để xử lý số liệu mà tác giả chỉ sử dụng phương pháp thống kê, phân tích số liệu. Khi tác giả sử lý số liệu bằng phương pháp thống kê, tuỳ từng câu hỏi khác nhau sẽ có số mẫu trả lời khác nhau. Tuy vậy, tác giả cho rằng với phạm vi và đối tượng nghiên cứu của mình, các số liệu mẫu điều tra của tác giả mang tính đại diện và độ tin cậy cho kết quả nghiên cứu. - Kế thừa một cách có chọn lọc kết quả của các công trình nghiên cứu trước đây và cập nhật những thông tin mới về chủ đề nghiên cứu. 5. Đóng góp mới của luận án Thứ nhất, luận án làm rõ hơn cơ sở lý luận và thực tiễn về việc làm cho nông dân khi thu hồi đất. Thứ hai, trên cơ sở phân tích, đánh giá quá trình GQVL cho nông dân khi thu hồi đất ở Hà Nội qua các số liệu báo cáo của các cơ quan có thẩm quyền và thực tiễn điều tra bằng bảng hỏi của tác giả, tác giả đưa ra những nhận định khách quan về những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân của các hạn chế trong quá trình GQVL cho nông dân khi thu hồi đất ở Hà Nội. Thứ ba, tác giả đi sâu điều tra thực trạng việc làm và GQVL ở một số huyện mang tính đại diện ở Hà Nội để từ đó có để tác giả đưa ra quan điểm, đề xuất các nhóm giải pháp phù hợp nhằm nâng cao hiệu quả công tác GQVL cho nông dân khi thu hồi đất, đạt được các chỉ tiêu mà Thành phố đã đề ra trong kế hoạch GQVL và chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô. 66. Ý nghĩa của luận án 6.1. Ý nghĩa lý luận Luận án góp phần làm sáng tỏ hơn những vấn đề lý luận về việc làm, GQVL nói chung và ở thủ đô Hà Nội nói riêng. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Luận án có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho hoạt động nghiên cứu, giảng dạy. Những quan điểm và giải pháp được luận án đề xuất có thể gợi mở cho các cơ quan quản lý có những điều chỉnh phù hợp để GQVL cho người dân khi thu hồi đất ở các địa phương hiện nay. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung của luận án gồm 4 chương và 10 tiết. 7Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ VIỆC LÀM CHO NÔNG DÂN KHI THU HỒI ĐẤT Ở HÀ NỘI 1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VỀ VIỆC LÀM CHO NÔNG DÂN KHI THU HỒI ĐẤT 1.1.1. Khái quát một số nghiên cứu ở nước ngoài về việc làm 1.1.1.1. Các nhà kinh điển Mác - Lênin - Khi nghiên cứu về quá trình sản xuất Tư bản chủ nghĩa, Các Mác phát hiện ra các điều kiện để sức lao động trở thành hàng hoá; các thuộc tính đặc biệt của hàng hoá sức lao động làm căn cứ luận giải nguồn gốc giá trị thặng dư. Sự biểu hiện sản xuất giá trị thặng dư qua các giai đoạn phát triển của CNTB. Trong đó hệ thống giản đơn được khái quát là cách mạng về tổ chức lao động, hệ thống công trường thủ công là cuộc cách mạng về sức lao động. Trên cơ sở đó luận giải bản chất của tiền công là giá cả hay giá trị sức lao động được biểu hiện ra bên ngoài là giá cả hay giá trị của lao động. Theo Các Mác thì khi ứng dụng các thành tựu KH - CN hiện đại thường dẫn đến tăng kết cấu hữu cơ tư bản và tăng năng suất lao động, mà: Sự tăng năng suất lao động thể hiện ra ở việc giảm bớt khối lượng lao động sống so với khối lượng tư liệu sản xuất mà lao động đó làm cho hoạt động, hay là thể hiện ra ở sự giảm bớt đại lượng của nhân tố chủ quan của quá trình lao động so với nhân tố khách quan của quá trình đó [12, tr.877]. Vì vậy, phần bất biến của tư bản vận động cùng chiều với sự tăng lên của tích luỹ tư bản, còn bộ phận tư bản khả biến thì nói chung sẽ vận động ngược chiều với sự tăng lên của tích luỹ. Có thể nói các quan điểm của các nhà kinh điển Mác - Lênin về lao động, việc làm là cơ sở lý luận cốt lõi để xem xét, vận dụng trong điều kiện phát triển nền kinh tế thị trường và kinh tế thị trường định hướng XHCN ở Việt Nam. 8- Theo V.I. Lênin, thì sự phát triển kinh tế hàng hoá khiến một bộ phận ngày càng đông trong dân cư tách khỏi nông nghiệp, tức là nhân khẩu công nghiệp tăng lên làm cho nhân khẩu nông nghiệp giảm xuống, V.I.Lênin nhắc lại luận điểm của C.Mác: Do bản chất của nó phương thức sản xuất tư bản chủ nghĩa không ngừng giảm bớt nhân khẩu nông nghiệp so với nhân khẩu phi nông nghiệp, bởi vì trong công nghiệp (theo nghĩa hẹp của danh từ này) việc tư bản bất biến tăng lên làm giảm tư bản khả biến thường liên quan với sự tăng thêm tuyệt đối (dù là giảm bớt tương đối) của tư bản khả biến, còn trong nông nghiệp thì ngược lại, tư bản khả biến cần thiết để kinh doanh một khoảnh đất nhất định lại giảm bớt một cách tuyệt đối; do đó tư bản khả biến chỉ có thể tăng thêm khi có những đất mới được canh tác, mà điều này lại đòi hỏi rằng nhân khẩu phi nông nghiệp phải tăng lên nhiều hơn nữa [34, tr.25]. Đặc biệt Lênin phát triển luận điểm của Mác về sự phát triển của máy móc thay thế sức lao động và chỉ ra cuộc đấu tranh giữa công nhân và máy móc, với tư cách là máy móc, tư liệu lao động đã trở thành những kẻ cạnh tranh với bản thân người công nhân. Một bộ phận của giai cấp công nhân mà máy móc đã biến thành dư thừa do sự thay đổi trong kết cấu hữu cơ tư bản (C/V), trong đó C tăng lên tuyệt đối và tương đối, V tăng lên tuyệt đối và giảm đi tương đối. V giảm làm cho cung về sức lao động lớn hơn cầu về sức lao động trên thị trường và giá cả sức lao động giảm xuống. Các Mác cho rằng tư liệu lao động đã giết chết người lao động. Từ đó vận dụng trong điều kiện CNTB độc quyền Lênin đã đưa ra luận điểm CNTB thối nát khi nói về sự kìm hãm tiến bộ khoa học kỹ thuật và đồng thời chỉ ra CNTB không thể và không bao giờ giải quyết triệt để nạn thất nghiệp để duy trì một sức ép với giai cấp công nhân… 91.1.1.2. Các công trình nghiên cứu khác - Mô hình tạo việc làm theo kiểu cổ điển: tự do cạnh tranh trên thị trường - mức lương linh hoạt và sự toàn dụng lao động Trong nền kinh tế tự do cạnh tranh, sự thoả dụng của của cá nhân người lao động và tối đa hoá lợi nhuận của người sản xuất khi tham gia vào thị trường lao động phải tuân thủ theo quy luật của thị trường. Mức lương và việc làm do luật cung cầu lao động quyết định. Với mục tiêu tối đa hoá lợi nhuận, cá nhà sản xuất sẽ thuê nhiều lao động hơn chừng nào mà giá trị sản phẩm cận biên một người lao động sản xuất ra cao hơn chi phí mà anh ta bỏ ra thuê lao động (hay là mức tiền lương). Về mặt cung lao động, các cá nhân lao động tìm cách có chế độ thoả dụng tối đa. Họ sẽ phân chia thời gian cho nghỉ ngơi và làm việc theo chế độ thoả dụng cận biên.Việc tăng lương cũng đồng nghĩa với tăng giá cho sự nghỉ ngơi. Do đó, mức lương càng cao bao nhiêu thì mức cung lao động càng cao bấy nhiêu. Trong trường hợp cung lao động bằng cầu lao động có nghĩa là mức lương cân bằng, không có thất nghiệp - tức toàn dụng lao động, lúc này bất kỳ người lao động nào có nhu cầu việc làm đều tìm được việc làm. Nhưng thị trường lao động lại luôn biến động không ngừng do đó nó làm cho cung cầu lao động luôn luôn biến đổi theo. Nếu cung lao động lớn hơn cầu lao động, khi đó người lao động sẽ phải cạnh tranh với nhau để bán sức lao động và có việc làm. Điều này sẽ làm giảm giá trị sức lao động, do đó làm cho mức lương giảm xuống. Ngược lại, khi cầu lớn hơn cung về lao động lúc này các chủ sử dụng lao động sẽ phải cạnh tranh với nhau để thuê lao động, do vậy nó lại làm cho giá trị sức lao động tăng lên và kéo theo là làm cho mức lương cung tăng theo. Do đó, tự do cạnh tranh mua bán sức lao động trên thị trường, các mức lương linh hoạt được hình thành như có một sức mạnh của bàn tay vô hình, thất nghiệp không xảy ra, mọi người có khả năng lao động và có nhu cầu làm việc thì đều được đáp ứng về việc làm. - Lý luận của J.M. Keynes đã tập trung xem xét mối quan hệ chặt chẽ 10 giữa sản lượng - thu nhập; tiêu dùng - tiết kiệm và đầu tư. Xét từ góc độ tâm lý chủ quan của người tiêu dùng trong xã hội ông cho rằng tốc độ tăng tiêu dùng luôn nhỏ hơn tốc độ tăng thu nhập và tiết kiệm. Điều này đã làm cho cầu tiêu dùng thực tế giảm xuống so với thu nhập, dẫn đến một bộ phận hàng hoá không bán được. Đây là nguyên nhân gây ra khó khăn, thất nghiệp tác động trực tiếp đến sản xuất của chu kỳ sau, do đó việc làm giảm và tình trạng thất nghiệp tăng. Từ đó ông rút ra kết luận: Để tăng việc làm, giảm thất nghiệp phải tăng cầu trong nền kinh tế gồm cả cầu tiêu dùng và cầu đầu tư. Giải pháp mà ông đề xuất: Chính phủ có vai trò kích thích tiêu dùng để tăng cầu thông qua các khoản chi tiêu Chính phủ hoặc thông qua chính sách đầu tư. Keynes còn sử dụng các biện pháp: hạ lãi suất cho vay, giảm thuế, trợ giá đầu tư, in thêm tiền giấy để cấp phát cho ngân sách nhà nước nhằm tăng đầu tư và bù đắp các khoản chi tiêu của Chính phủ. Ông chủ trương tăng tổng cầu củ