Lý luận tái sản xuất tư bản xã hội

Lý luËn t¸i s¶n xuÊt t­ b¶n x· héi L­u th«ng t­ b¶n x· héi lµ tæng thÓ sù vËn ®éng cña nh÷ng t­ b¶n c¸ biÖt trong mèi quan hÖ ch»ng chÞt, t¸c ®éng qua l¹i lµ ®iÒu kiÖn vµ chÕ øc lÉn nhau. I, Nh÷ng quan ®iÓm tr­íc C.M¸c vÒ t¸i s¶n xuÊt t­ b¶n x· héi 1Quesney: +BiÓu kinh tÕ : Kªnª lµ ng­êi ®Çu tiªn ®· cè g¾ng g¾n liÒn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt víi qu¸ tr×nh l­u th«ng qua viÖc ph©n tÝch tæng s¶n phÈm trong mét n¨m biÓu kinh tÕ kªnª chia x· héi thµnh 3 giai cÊp: giai cÊp s¶n xuÊt(nh÷ng nhµ t­ b¶n vµ c«ng nh©n trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp), giai cÊp së h÷u ( giai cÊp ®Þa chñ n¾m toµn bé ®Êt ®ai), giai cÊp phi s¶n xuÊt(nh÷ng nhµ t­ b¶n vµ c«ng nh©n trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp) 2tû tiÒn mÆt Giai cÊp chñ ®Êt 5tû s¶n phÈm Giai cÊp s¶n xu©t 2tû s¶n phÈm CN Giai cÊp phi s¶n xu©t +víi 5 tû n«ng s¶n, 2 tû hµng c«ng nghiÖp, vµ 2 tû tiÒn mÆt, b»ng 5 hµnh vi mua b¸n ®· thùc hiÖn hÕt sè s¶n phÈm nãi trªn «ng ®· chia tæng s¶n phÈm x· héi (tøc lµ toµn bé s¶n phÈm mµ x· héi s¶n xuÊt ra trong mét thêi gian) thµnh ba bé phËn: tiÒn øng tr­íc t­¬ng ®­¬ng víi t­ b¶n cè ®Þnh. TiÒn øng tr­íc hµng n¨m t­¬ng ®­¬ng víi t­ b¶n l­u ®éng S¶n phÈm thuÇn tóy. Kªnª ®· nªu ra quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ, theo «ng tiÒn bá vµo l­u th«ng ph¶i quy vÒ ®iÓm xuÊt ph¸t, nÕu kh«ng sÏ kh«ng cã t¸i s¶n xuÊt. ®Ó nghiªn cøu t¸i s¶n xuÊt t­ b¶n x· héi «ng ®· lÊy tuÇn hoµn cña t­ b¶n hµng hãa lµm ®iÓm xuÊt ph¸t. ®ång thêi «ng còng ®­a ra nh÷ng gi¶ thiÕt nh­: gi¸ c¶ kh«ng ®æi, kh«ng cã ngo¹i th­¬ng, kh«ng cã l­u th«ng trong néi bé giai cÊp. +H¹n chÕ cña kene -«ng ®· kh«ng nghiªn cøu t­ b¶n c¸ biÖt mµ ®i ngay vµo nghiªn cøu t­ b¶n x· héi. _ «ng chØ coi n«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt tøc lµ ngµnh t¹o ra gi¸ trÞ th¨ng d­ (lý luËn vÒ s¶n phÈm thuÇn tóy: s¶n phÈm thuÇn tóy lµ sù chªnh lÖch gi÷a tæng s¶n phÈm x· héi vµ c¸c chi phÝ s¶n xuÊt, nã ®­îc quy vÒ gi¸ trÞ thÆng d­ trong n«ng nghiÖp , nã lµ tÆngvËt cña tù nhiªn vµ tån t¹i vÜnh viÔn, hinh th¸i duy nhÊt cña s¶n phÈm thuÇn tóy lµ ®Þa t«) cßn c«ng nghiÖp lµ ngµnh chÕ biÕn nªn kh«ng t¹o ra gi¸ trÞ thÆng d­.«ng cho r»ng c«ng nghiÖp chØ lµ ngµnh lµm biÕn ®æi h×nh thøc gi¸ trÞ cña s¶n phÈm mµ kh«ng lµm t¨ng thªm khèi l­îng cña chóng 2A®am SmÝt: +¦u ®iÓm: vÒ t¸i s¶n xuÊt t­ b¶n x· héi «ng còng cã nh÷ng cèng hiªn trong viÖc kh¾c phôc nh÷ng nhËn ®inh sai lµm cña Kªnª: -s¶n xuÊt kh«ng ®ãng khung trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp mµ cßn bao gåm nhiÒu lÜnh vùc kh¸c -«ng ®­a ra lý luËn vÒ 2 khu vùc nÒn kinh tÕ th«ng qua viÖc ph©n chia hai lo¹i c«ng nh©n , mét lo¹i c«ng nh©n s¶n xuÊt ra t­ liÖu s¶n xuÊt , mét lo¹i c«ng nh©n s¶n xuÊt ra t­ liÖu tiªu dïng +H¹n chÕ: «ng ®· lo¹i trõ c trong gi¸ trÞ cña tæng s¶n phÈm x· héi. «ng ®· lÉn lén gi÷a tiªu dïng c¸ nh©n víi tiªu dïng s¶n xuÊt, lÉn lén gi÷a tæng s¶n phÈm x· héi víi thu nhËp quèc d©n. -®· phñ nhËn m©u thuÉn gi÷a s¶n xuÊt vµ tiªu dïng , tõ ®ã dÉn ®Õn phñ nhËn khñng ho¶ng kinh tÕ trong chñ nghÜa t­ b¶n. II, TiÒn ®Ò vµ nh÷ng gi¶ ®Þnh nghiªn cøu cña M¸c: 1, TiÒn ®Ò: theo M¸c tæng s¶n phÈm x· héi lµ toµn bé s¶n phÈm mµ x· héi s¶n xuÊt ra trong mét n¨m. VÒ mÆt gi¸ trÞ nã bao gåm c+v+m, trong ®ã c lµ toµn bé c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt mµ x· héi tiªu dïng, v+m lµ gi¸ trÞ x· héi míi ®­îc t¹o ra, lµ thu nhËp quèc d©n cña x· héi GDP: (tæng s¶n phÈm quèc néi)lµ tæng gi¸ trÞ hµng hãa vµ dÞch vô ®­îc s¶n xuÊt ra ë mét n­íc trong thêi gian mét n¨m.trong GDP kh«ng tÝnh ®Õn c¸c chi phÝ trung gian, chØ tÝnh ®Õn c¸c s¶n phÈm ®Çu cuèi tøc lµ tÝnh theo c¸c nguån thu nhËp. -vÒ hiÖn vËt Cm¸c ph©n chia tæng s¶n phÈm x· héi thµnh hai lo¹i: t­ liÖu s¶n xuÊt vµ t­ liÖu tiªu dïng do ®ã nÒn s¶n xuÊt x· héi ®­îc chia thµnh hai khu vùc:khu vùc s¶n xuÊt ra t­ liÖu s¶n xuÊt (KVI) vµ khu vùc s¶n xuÊt ra t­ liÖu tiªu dïng(KVII) 2, nh÷ng gi¶ ®inh khoa hoc: hµng hãa ®­îc mua b¸n ®óng theo gi¸ trÞ cña nã, tøc lµ kh«ng ®Ò cËp tíi t¸c ®éng cung cÇu vµ c¹nh tranh. Tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ kh«ng thay ®æi vµ b»ng 100% CÊu t¹o h÷u c¬ c/v kh«ng thay ®æi Gi¸ trÞ cña t­ b¶n bÊt biÕn(c) ®­îc chuyÓn hÕt vµo s¶n phÈm trong mét n¨m. Trong x· héi chØ cã hai giai cÊp c¬ b¶n lµ t­ s¶n vµ v« s¶n. Kh«ng xÐt tíi ngo¹i th­¬ng. III) T¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n: 1)nguyªn nh©n ph¶i nghiªn cøu t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n: ngay tõ ®Çu t¸i s¶n xuÊt më réng ®· lµ mét ®Æc tr­ng cña nÒn s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa. Tuy nhiªn ph¶i nghiªn cøu t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n v× nã lµ mét bé phËn cña t¸i s¶n xuÊt më réng lµ mét nh©n tè cña t¸i s¶n xuÊt më réng. MÆt kh¸c, qua nghiªn cøu t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n ®Ó t×m ra vai trß, chøc n¨ng vµ quy luËt vËn ®éng cña c¸c yÕu tè:c, v, m 2, §iÒu kiÖn thùc hiÖn tæng s¶n phÈm x· héi trong t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n: -s¬ ®å : khu vùc I :K=5000; c/v=4/1; m=100% Khu vùcII :K=2500 ; c/v=4/1; m=100% Sau mét n¨m Khu vùc I: 4000c+1000v+1000m=6000(TLSX) Khu vùc II: 2000c+500v+500m=3000(TLTD) Tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm x· héi=9000 ®Ó qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n diÔn ra : -trong khu vùc I: +bé ph©n 4000c dïng ®Ó bï ®¾p l¹i gi¸ trÞ t­ liÖu s¶n xuÊt ®· hao phÝ vµ ®­îc thùc hiÖn trong néi bé khu vùc I +bé phËn (1000v+1000m) bao gåm tiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n vµ gi¸ trÞ cña s¶n phÈm thÆng d­ dïng ®Ó mua t­ liÖu tiªu dïng, nh­ng chóng l¹i tån t¹i d­íi d¹ng lµ t­ liÖu s¶n xuÊt nªn ph¶i ®­îc ®em trao ®æi víi khu vùc I ®Ó lÊy t­ liÖu tiªu dïng. trong khu vùc II: +bé phËn 2000c dïng ®Ó bï ®¾p t­ liÖu s¶n xuÊt ®· hao phÝ, nh­ng chóng l¹i tån t¹i d­íi d¹ng hiÖn vËt lµ t­ liÖu tiªu dïng, nªn ph¶i ®em trao ®æi víi khu vùc I ®Ó lÊy t­ liÖu s¶n xuÊt. + bé phËn (500v+500c) lµ tiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n vµ gi¸ trÞ cña s¶n phÈm thÆng d­ tån t¹i d­íi h×nh th¸i t­ liÖu tiªu dïng nªn ®­îc thùc hiÖn trong néi bé khu vùc II + s¬ ®å biÓu diÔn: KV I: 4000c + 1000v + 1000m = 6000 KV II : 2000c + 1000v + 1000m = 3000 KÕt luËn: + I(v+m)= IIc tæng gi¸ trÞ míi s¸ng t¹o ra cña khu vùc I ph¶i b»ng gi¸ trÞ c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt cña khu vùc OII bÞ hao phÝ. ®©y lµ ®iÒu kiÖn thùc hiÖn c¬ b¶n nhÊt cña tæng s¶n phÈm x· héi trong t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n t­ b¶n chñ nghÜa, v× ®iÒu kiÖn nµy biÓu hiÖn sù trao ®æi chÝnh gi÷a hai khu vùc. +I(c+v+m)=Ic+IIc tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm cña khu vùc I ph¶i b»ng tæng gi¸ trÞ t­ liÖu s¶n xuÊt cña hai khu vùc hao phÝ. ®iÒu kiÖn nµy nãi lªn mèi quan hÖ tû lÖ gi÷a viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu dïng t­ liÖu s¶n xuÊt cña hai khu vùc vµ nãi lªn vai trß cña khu vùc I. + II(c+v+m)=I(v+m)+II(v+m) tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm cña khu vùc II ph¶i b»ng tæng gi¸ trÞ míi ®­îc s¸ng t¹o ra ë c¶ hai khu vùc. ®iÒu kiÖn nµy nãi lªn quan hÖ tû lÖ gi÷a viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu dïng t­ liÖu tiªu dïng trong c¶ hai khu vùc cña nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ nãi lªn vai trß cña khu vùc II IV. tÝch lòy vµ t¸i s¶n xuÊt më réng 1, TiÒn ®Ò cña t¸i s¶n xuÊt më réng: -ph¶i cã tÝch lòy, tøc lµ ph¶i cã t­ b¶n hãa gi¸ trÞ thÆng d­ thµnh t­ b¶n phô thªm. -ph¶i cã s¶n phÈm tån t¹i d­íi d¹ng t­ liÖu s¶n xuÊt vµ t­ liÖu tiªu dïng ®Ó chuyÓn hãa t­ b¶n tiÒn tÖ phô thªm thµnh nh÷ng yÕu tè s¶n xuÊt phô thªm cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. 2, ®iÒu kiÖn thùc hiÖn tæng s¶n phÈm x· héi trong t¸i s¶n xuÊt më réng. S¬ ®å nghiªn cøu: KvI=5000, c/v=4/1 m’=100% KVII=2250, c/v=2/1 m’=100% Sau mét n¨m s¶n xuÊt ta cã: KV I =4000c+1000v+1000m=6000(tlsx) KVII:1500c+750v+750m=3000(TLTD) Tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm x· héi=9000(TLSX+TLTD) Muèn t¸i s¶n xuÊt më réng ph¶i tÝch lòy mét phÇn gi¸ trÞ thÆng d­ vµ biÕn chóng thµnh t­ b¶n bÊt biÕn vµ t­ b¶n kh¶ biÕn phô thªm. ®ång thêi ph¶i tiÕn hµnh trao ®æi gi÷a hai khu vùc vµ trong néi bé tõng khu vùc. Gi¶ ®Þnh KVI tÝch lòy 50% gi¸ trÞ thÆng d­(1000:2=500) theo cÊu t¹o h÷u c¬ th× phÇn tÝch lòy nµy ®­îc ph©n nh­ sau:c=400 vµ v=100. Lóc nµy KVI cã 1600TLSX(1000v+100v+500m)ph¶i trao ®æi víi KVII ®Ó lÊy TLTD. Nh­ vËy so víi quy m« n¨m tr­íc, n¨m nay KVII cã thªm 100TLSX ®Ó më réng s¶n xuÊt. Do ®ã KVII còng ph¶i tÝch lòy, cô thÓ: tÝch lòy 100c ®Ó trao ®æi víi KVI vµ t­¬ng øng víi 100c th× ph¶i tÝch lòy50v. Nh­ vËy KVII ph¶i tÝch lòy 150 trong tæng sè 750m, cßn 600m ®Ó tiªu dïng. S¬ ®å:n¨m thø I KV I : 4000c+400c+1000v+100v+500m KVII: 1500c+100c+750v+50v+600m N¨m thø II: KV I =4400c+1100v+1100m=6600(tlsx) KVII:1600c+800v+8000m=3200(TLTD) Tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm x· héi=9800(TLSX+TLTD) ®iÒu kiÖn thùc hiÖn tæng s¶n phÈm x· héi: +I(v+m)>IIc gi¸ trÞ míi cña khu vùc I s¶n xuÊt ra ph¶i lín h¬n gi¸ trÞ t­ liÖu s¶n xuÊt cña khu vùc II ®· tiªu dïng. +I(c+v+m)>Ic+IIc toµn bé gi¸ trÞ s¶n phÈm cña khu vùc I ph¶i lín h¬n tæng gi¸ trÞ cña t­ liÖu s¶n xuÊt cña c¶ hai khu vùc ®· tiªu dïng. ®iÒu kiÖn nµy nhÊn m¹nh vai trß cña KVII. ë ®©y s¶n xuÊt cña KVII ph¶i nhiÒu h¬n yªu cÇu bï ®¾p TLSX cña c¶ hai khu vùc. +I(v+m)+II(v+m)>II(c+v+m) toµn bé gi¸ trÞ míi cña c¶ hai khu vùc ph¶i lín h¬n gi¸ trÞ s¶n phÈm cña khu vùc II. ®iÒu kiÖn nµy biÓu hiÖn thu nhËp cña hai khu vùc ph¶i lín h¬n hµng tiªu dïng, do ®ã míi cã mét bé phËn ®Ó tÝch lòy. 3.quy luËt ­u tiªn ph¸t triÓn t­ liÖu s¶n xuÊt cña Lªnin trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu lý luËn cña M¸c vÒ t¸i s¶n xuÊt t­ b¶n x· héi Lenin ®· ph¸t hiÖn ra r»ng nÕu thay ®æi cÊu t¹o h÷u c¬ cña t­ b¶n(ph¶n ¸nh sù tiÕn bé cña khoa häc kü thuËt) vµo c«ng thøc t¸i s¶n xuÊt më réng th× sÏ thÊy râ lµ khèi l­îng t­ liÖu s¶n xuÊt lu«n t¨ng nhanh h¬n khèi l­îng t­ liÖu tiªu dïng. Cïng víi viÖc chia KVI thµnh hai khu vùc nhácña nÒn s¶n xuÊt : Khu vùc s¶n xuÊt ra TLSX ®Ó s¶n xuÊt TLSX, khu vùc s¶n xuÊt TLSX ®Ó s¶n xuÊt ra TLTD lenin ®· rót ra kÕt luËn: S¶n xuÊt t­ liÖu s¶n xuÊt ®Ó chÕ t¹o t­ liÖu s¶n xuÊt t¨ng nhanh nhÊt; sau ®Õn s¶n xuÊt t­ liÖu s¶n xuÊt ®Ó chÕ t¹o t­ liÖu tiªu dïng; vµ ch©m nhÊt lµ sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt t­ liÖu tiªu dïng. ®©y lµ quy luËt kinh tÕ cña t¸i s¶n xuÊt x· héi trong ®iÒu kiÖn tiÕn bé khoa häc ph¸t triÓn. Quy luËt nµy quy ®Þnh mét c¸ch chÆt chÏ chØ cã ­u tiªn ph¸t triÓn s¶n xuÊt t­ liÖu s¶n xuÊt míi cã thÓ t¸i s¶n xuÊt më réng trªn quy m« lín vµ tèc ®é cao ®­îc. Tuy nhiªn ngµy nay trªn ph¹m vi quèc tÕ th× mét quèc gia vÉn cã thÓ më réng vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt víi tèc ®é cao mµ kh«ng cÇn dùa vµo ph¸t triÓn KVI v× do sù ph©n c«ng trong s¶n xuÊt trªn ph¹m vi t¸i s¶n xuÊt toµn cÇu nÕu quèc gia nµy kh«ng ph¸t triÓn s¶n xuÊt t­ liÖu s¶n xuÊt th× ®· cã quèc gia kh¸c lµm ®iÒu ®ã. Quy luËt vÒ sù tiÕn bé khoa häc kü thuËt cßn thÓ hiÖn ë sù t¨ng tèc vÒ sè l­îng lao ®éng vµ thu nhËp quèc d©n trong ngµnh phi s¶n xuÊt vËt chÊt nhanh h¬n trong ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt. Tû träng cña lao ®éng trÝ tuÖ t¨ng nhanh h¬n vµ ngµy cµng chiÕm ­u thÕ so víi lao ®éng c¬ b¾p trong tæng sè lao ®éng x· héi.