Mối quan hệ giữa biến động tỷ giá hối đoái và kim ngạch xuất khẩu Việt Nam bằng cách ứng dụng phương pháp ARDL

Trang 1 Mã số: 46 MỐI QUAN HỆ GIỮA BIẾN ĐỘNG TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI VÀ KIM NGẠCH XUẤT KHẨU VIỆT NAM BẰNG CÁCH ỨNG DỤNG PHƯƠNG PHÁP ARDL Trang 1 TÓM TẮT BÀI NGHIÊN CỨU Bài nghiên cứu của tôi nhằm mục đích kiểm tra thực nghiệm tác động của sự biến động tỷ giá hối đoái lên kim ngạch xuất khẩu tại Việt Nam, bằng cách sử dụng phương pháp kiểm định giới hạn ARDL, được đề xuất đầu tiên bởi Pesaran và các cộng sự năm 2001. Sử dụng chuỗi dữ liệu hàng quý, các phân tích thực nghiệm được tiến hành trong khoảng thời gian từ quý 3 năm 1999 đến quý 3 năm 2013. Các kết quả nghiên cứu cho thấy rằng trong dài hạn, sự biến động tỷ giá hối đoái có tác động tương quan âm và có ý nghĩa thống kê lên kim ngạch xuất khẩu. Điều này hàm ý rằng một sự gia tăng trong biến động tỷ giá hối đoái sẽ làm giảm kim ngạch xuất khẩu tại Việt Nam. Tuy nhiên mối quan hệ này trong ngắn hạn lại không có ý nghĩa thống kê. Bên cạnh đó, các kết quả cũng cho thấy GDP Việt Nam cũng như GDP thế giới có tác động tương quan dương lên kim ngạch xuất khẩu cả trong ngắn hạn và dài hạn. Ngoài ra tỷ giá hối đoái thực có tác động tương quan âm và có ý nghĩa thống kê lên kim ngạch xuất khẩu. Trang 1 MỤC LỤC CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI .................................................................................... 1 1.1 LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ................................................................................................... 1 1.2 MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU .............................................................................................. 2 1.3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................................................... 2 1.4 BỐ CỤC BÀI NGHIÊN CỨU ........................................................................................... 2 1.5 Ý NGHĨA CỦA ĐỀ TÀI .................................................................................................. 3 CHƯƠNG 2 TỔNG QUAN CÁC BÀI NGHIÊN CỨU TRƯỚC ĐÂY VỀ TÁC ĐỘNG CỦA SỰ BIẾN ĐỘNG TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI LÊN KIM NGẠCH XUẤT KHẨU ......... 4 2.1 CÁC BÀI NGHIÊN CỨU VỀ TÁC ĐỘNG CỦA SỰ BIẾN ĐỘNG TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI LÊN HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU Ở CÁC NƯỚC PHÁT TRIỂN ....................................................................... 4 2.2 CÁC BÀI NGHIÊN CỨU VỀ TÁC ĐỘNG CỦA SỰ BIẾN ĐỘNG TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI LÊN HOẠT ĐỘNG XUẤT KHẨU Ở CÁC NƯỚC ĐANG PHÁT TRIỂN ........................................................... 10 CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ............................................................... 15 3.1 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ..................................................................................... 15 3.2 PHƯƠNG PHÁP ĐO LƯỜNG CÁC BIẾN ......................................................................... 16 3.2.1 Biến phụ thuộc ............................................................................................... 16 3.2.2 Biến độc lập ................................................................................................... 16 3.2.3 Dữ liệu ........................................................................................................... 16 3.3 QUY TRÌNH THỰC HIỆN ............................................................................................ 18 3.3.1 Kiểm định tính dừng của chuỗi dữ liệu. ......................................................... 18 3.3.2 Kiểm định tính đồng liên kết giữa các biến ................................................... 19 3.3.3 Ước lượng phương trình trong dài hạn bằng mô hình ARDL ....................... 21 3.3.4 Ước lượng phương trình trong ngắn hạn bằng mô hình ARDL .................... 21 3.3.5 Kiểm tra tính ổn định của các hệ số trong dài hạn và ngắn hạn ................... 22 CHƯƠNG 4 CÁC KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ................................ 22 4.1 KẾT QUẢ KIỂM ĐỊNH NGHIỆM TÍNH DỪNG CỦA CHUỖI DỮ LIỆU ................................ 22 4.2 KẾT QUẢ KIỂM ĐỊNH TÍNH ĐỒNG LIÊN KẾT GIỮA CÁC BIẾN ....................................... 27 4.3 KẾT QUẢ UỚC LƯỢNG PHƯƠNG TRÌNH DÀI HẠN BẰNG PHƯƠNG PHÁP ARDL ........... 30 4.4 KẾT QUẢ ƯỚC LƯỢNG PHƯƠNG TRÌNH NGẮN HẠN BẰNG PHƯƠNG PHÁP ARDL ....... 33 4.5 MỨC ĐỘ ỔN ĐỊNH CỦA CÁC HỆ SỐ ƯỚC LƯỢNG ........................................................ 35 CHƯƠNG 5 KẾT LUẬN- HẠN CHẾ CỦA BÀI NGHIÊN CỨU ................................. 37 PHỤ LỤC BẢNG ............................................................................................................... 39 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................................. 50 Trang 2 DANH MỤC HÌNH ẢNH Hình 1 Kết quả kiểm định nghiệm đơn vị đối với biến LEP .................................... 23 Hình 2 Kết quả kiểm định nghiệm đơn vị đối với biến LG...................................... 24 Hình 3 Kết quả kiểm định nghiệm đơn vị đối với biến LRER ................................. 25 Hình 4 Kết quả kiểm định nghiệm đơn vị đối với biến LV...................................... 26 Hình 5 Kết quả kiểm định nghiệm đơn vị đối với biến LWG .................................. 27 Hình 6 Kết quả ước lượng phương trình (1) bằng phương pháp OLS ..................... 28 Hình 7 Kết quả kiểm định tính đồng liên kết giữa các biến ..................................... 29 Hình 8 Kết quả lựa chọn độ trễ tối ưu cho các biến theo tiêu chuẩn AIC ................ 30 Hình 9 Kết quả ước lượng các hệ số dài hạn bằng cách sử dụng phương pháp ARDL (3, 1, 2, 1, 2).............................................................................................................. 31 Hình 10 Kết quả ước lượng các hệ số ngắn hạn bằng cách sử dụng phương pháp ARDL (3, 1, 2, 1, 2) .................................................................................................. 34 Hình 11 Kết quả kiểm định CUSUM ....................................................................... 36 Hình 12 Kết quả kiểm định CUSUMQ .................................................................... 36 DANH MỤC BẢNG Bảng 1 Danh sách 179 quốc gia được IMF thống kê trong GDP thế giới ............... 39 Bảng 2 Kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam theo quý lấy từ nguồn IMF ................ 41 Bảng 3 GDP của Việt Nam lấy từ nguồn dữ liệu của tổng cục thống kê ................. 42 Bảng 4 GDP của Việt Nam lấy từ nguồn dữ liệu của trang web: Vietstock.vn ....... 43 Bảng 5 Tỷ giá hối đoái danh nghĩa được lấy từ nguồn IMF .................................... 44 Bảng 6 CPI của Mỹ được lấy từ nguồn IMF ............................................................ 45 Bảng 7 CPI của Việt Nam được lấy từ nguồn IMF .................................................. 47 Bảng 8 Tốc độ tăng trưởng GDP của thế giới .......................................................... 48 Trang 1 Chương 1 Giới thiệu đề tài 1.1 Lý do chọn đề tài Tỷ giá hối đoái ngày càng có có vai trò quan trọng đối với nền kinh tế của toàn thế giới. Cũng giống như giá cả, tỷ giá hối đoái có tác động quan trọng tới những biến động của nền kinh tế thế giới nói chung và nền kinh tế Việt Nam nói riêng. Nó có thể làm thay đổi vị thế kinh tế và lợi ích của các nước trong quan hệ kinh tế quốc tế. Từ đó cho thấy sự biến động tỷ giá hối đoái luôn đóng một vai trò then chốt trong việc quyết định đến tình trạng ổn định kinh tế mỗi quốc gia, nó không những tác động đến sự cân bằng trong cán cân thanh toán của một nước, mà còn có thể kích thích hay hạn chế hoạt động xuất khẩu. Trong nền kinh tế hiện nay, quá trình hội nhập kinh tế quốc tế luôn gắn liền với tự do hóa thương mại. Chính vì điều đó đã thúc đẩy hoạt động xuất nhập khẩu diễn ra mạnh mẽ và góp phần ngày càng lớn vào cán cân thương mại mỗi nước, đặc biệt là đối với các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam. Tuy nhiên, quá trình hội nhập cũng mang lại nhiều thách thức, trong đó có một yếu tố cực kỳ đáng quan tâm là sự biến động tỷ giá hối đoái ngày càng phức tạp và khó lường trước được. Hơn nữa đối với Việt Nam, khi xuất khẩu hàng hóa chúng ta sẽ thu về đồng ngoại tệ, không giống như nhiều quốc gia phát triển, đồng tiền mà họ nhận được khi xuất khẩu chính là đồng nội tệ. Dẫn đến rủi ro mà chúng ta phải gánh chịu do sự biến động tỷ giá là lớn hơn so với các nước này. Nên việc tìm hiểu tác động của rủi ro tỷ giá hối đoái lên kim ngạch xuất khẩu một lần nữa lại đóng một vai trò quan trọng đối với một nền kinh tế đang trên đà tăng trưởng và mở cửa như Việt Nam. Chúng ta cũng dễ dàng nhận thấy trong những năm vừa qua, chính sách tỷ giá hối đoái luôn là một vấn đề thời sự và hết sức nhạy cảm. Muốn xây dựng thành công một chính sách điều hành tỷ giá thích hợp là một vấn đề rất khó khăn, phức tạp. Do đó cần phải hiểu rõ những tác động của sự biến động tỷ giá hối đoái như thế nào, để từ đó chính phủ có thể tìm kiếm các giải pháp hạn chế ảnh hưởng của sự biến động tỷ giá hối đoái và đưa nền kinh tế phát triển theo chiều hướng tốt nhất, Trang 2 thông qua việc sử dụng hiệu quả các công cụ điều hành tỷ giá và các chính sách tỷ giá hối đoái thích hợp. Đã có rất nhiều bài nghiên cứu nói về tác động của sự biến động tỷ giá hối đoái lên xuất khẩu tại nhiều quốc gia khác nhau, tuy nhiên các kết quả trong những bài nghiên cứu này vẫn chưa có sự thống nhất. Do đó đây vẫn là một vấn đề gây tranh cãi trong những năm qua. Xuất phát từ thực tế trên đã thôi thúc tôi thực hiện bài nghiên cứu này để kiểm định về việc kim ngạch xuất khẩu phản ứng với những biến động tỷ giá hối đoái như thế nào cả trong ngắn hạn và dài hạn. Ngoài ra, tôi còn nghiên cứu tác động của các yếu tố vĩ mô khác như: GDP trong nước, GDP thế giới và tỷ giá hối đoái thực lên kim ngạch xuất khẩu tại Việt Nam. 1.2 Mục tiêu nghiên cứu Bài nghiên cứu nhằm trả lời cho các câu hỏi sau: Liệu sự biến động tỷ giá hối đoái có tác động lên kim ngạch xuất khẩu hay không? Và nếu có thì nó tác động như thế nào? Để trả lời cho các câu hỏi này, tôi lần lượt giải quyết các vấn đề sau: - Liệu kim ngạch xuất khẩu có mối quan hệ với sự biến động tỷ giá hối đoái, tỷ giá hối đoái thực, GDP của Việt Nam và GDP của thế giới hay không? - Nếu có mối quan hệ trên thì:  Sự biến động tỷ giá hối đoái, tỷ giá hối đoái thực, GDP trong nước và GDP thế giới có tác động như thế nào đến kim ngạch xuất khẩu trong ngắn hạn?  Sự biến động tỷ giá hối đoái, tỷ giá hối đoái thực, GDP trong nước và GDP thế giới có tác động như thế nào đến kim ngạch xuất khẩu trong dài hạn? 1.3 Phương pháp nghiên cứu Bài nghiên cứu sử dụng phương pháp phân tích định lượng, bằng cách sử dụng phương pháp kiểm định giới hạn phân bố trễ tự hồi quy (ARDL). Phương pháp này nhằm mục đích ước lượng mối quan hệ giữa biến động tỷ giá hối đoái và kim ngạch xuất khẩu cả trong ngắn hạn và dài hạn. 1.4 Bố cục bài nghiên cứu Trang 3 Bài nghiên cứu của tôi được tổ chức làm 5 chương: Chương 1 giới thiệu khái quát về đề tài, trong chương này tôi sẽ trình bày về lý do chọn đề tài, các vấn đề cần làm rõ trong bài nghiên cứu. Bên cạnh đó tôi cũng giới thiệu sơ lược về các phương pháp nghiên cứu và bố cục của bài. Phần ý nghĩa của đề tài được nêu ở cuối chương này. Chương 2 sẽ giới thiệu tổng quan các bài nghiên cứu trước đây về mối quan hệ giữa biến động tỷ giá hối đoái và kim ngạch xuất khẩu, phần này tôi sẽ trình bày sơ lược nội dung, phương pháp và kết quả nghiên cứu của các tác giả. Chương 3 là chương thể hiện một cách chi tiết về phương pháp nghiên cứu, phương pháp đo lường các biến, cách thu thập dữ liệu và xử lý dữ liệu đầu vào. Chương 4: Trình bày các kết quả nghiên cứu và thảo luận. Chương 5 là chương kết luận, hạn chế của bài nghiên cứu. 1.5 Ý nghĩa của đề tài - Về mặt lý luận:  Bài nghiên cứu này kiểm tra thực nghiệm tác động của sự biến động tỷ giá hối đoái, cũng như tỷ giá hối đoái thực, GDP trong nước và GDP thế giới lên kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam cả trong ngắn hạn và dài hạn. - Về mặt thực tiễn:  Các kết quả của bài nghiên cứu là tiền đề quan trọng giúp cho các nhà hoạch định chính sách trong việc đưa ra chính sách tỷ giá cho phù hợp với tình hình cụ thể của đất nước, để từ đó thúc đẩy sự tăng trưởng xuất khẩu và đóng góp vào sự tăng trưởng của nền kinh tế cả trong ngắn hạn và dài hạn.  Bên cạnh đó, bài nghiên cứu còn giúp cho bản thân những doanh nghiệp kinh doanh xuất nhập khẩu ở từng quốc gia có thể chủ động đưa ra cho mình những biện pháp đối phó với sự biến động tỷ giá ngày càng phức tạp như hiện nay. Bằng cách tham gia vào các hợp đồng quyền chọn, giao sau,Từ đó giúp gia tăng lợi ích kinh tế và đem lại nguồn lợi nhuận ổn định hơn cho mỗi doanh nghiệp. Trang 4  Những tác động của các biến số kinh tế vĩ mô khác như: GDP trong nước, GDP thế giới cũng giúp cho các nhà xuất khẩu nhận ra các dấu hiệu tích cực, hay tiêu cực trong hoạt động xuất khẩu. Để từ đó có thể chủ động đưa ra kế hoạch sản xuất cho phù hợp với nhu cầu. Chương 2 Tổng quan các bài nghiên cứu trước đây về tác động của sự biến động tỷ giá hối đoái lên kim ngạch xuất khẩu 2.1 Các bài nghiên cứu về tác động của sự biến động tỷ giá hối đoái lên hoạt động xuất khẩu ở các nước phát triển Đầu tiên, có thể kể đến bài nghiên cứu vào năm 1978 của Hooper và Kohlhagen với tựa đề: “The effect of exchange rate uncertainty on the price and volume of international trade”. Nội dung bài nghiên cứu này nhằm phân tích tác động của sự biến động tỷ giá hối đoái lên khối lượng mậu dịch và giá cả hàng hóa của Mỹ và Đức với các đối tác của họ và với các nước công nghiệp lớn khác. Trong đó, nhóm tác giả xem xét tác động của rủi ro tỷ giá lên cả xuất khẩu và nhập khẩu, để từ đó có thể xem xét đồng thời phản ứng của cả nhà xuất khẩu và nhà nhập khẩu. Dữ liệu được lấy theo quý, trong giai đoạn từ năm 1965- 1975. Bài nghiên cứu sử dụng phương pháp hồi quy phi tuyến tính và hồi quy tuyến tính. Đây là một phương pháp được sử dụng phổ biến và khá đơn giản. Các kết quả kiểm định thực nghiệm đã cho thấy kỹ thuật ước lượng bằng phương pháp hồi quy phi tuyến tính quá đơn giản để cho ra các kết quả có ý nghĩa cao, từ đó bắt buộc nhóm tác giả tập trung vào phương trình hồi quy tuyến tính. Kết quả cho thấy sự biến động tỷ giá hối đoái có tác động tương quan âm lên giá cả thị trường, trong trường hợp nhà nhập khẩu có thể đối mặt với nhiều rủi ro. Đó là vì khi rủi ro gia tăng, nhu cầu nhập khẩu giảm xuống và làm cho giá cả thị trường giảm. Còn đối với nhà xuất khẩu, thì sự biến động tỷ giá hối đoái có tác động tương quan dương lên giá cả thị trường trong trường hợp xuất khẩu có thể gánh chịu nhiều rủi ro, vì chi phí giao dịch cao. Tuy nhiên, bài nghiên cứu lại không tìm thấy bất kỳ tác động nào của rủi ro tỷ giá hối đoái lên khối lượng mậu dịch, mặc dù đã cố gắng thử nghiệm và đưa ra phương trình khối lượng thay thế. Trang 5 Tiếp theo vào năm 1993 với bài nghiên cứu của Chowdhurry: “Does exchange rate volatility depress trade flows? Evidence from error correction models”. Bài nghiên cứu kiểm tra tác động của sự biến động tỷ giá hối đoái lên dòng chảy thương mại của các nước G-7. Dữ liệu được lấy trong giai đoạn từ quý 1 năm 1973 đến quý 4 năm 1990. Đây là khoảng thời gian tương ứng với sự sụp đổ của chế độ tỷ giá hối đoái cố định. Như vậy về kích thước mẫu trong bài nghiên cứu này đã gia tăng so với bài nghiên cứu trước đây, làm cho các kết quả thống kê có ý nghĩa hơn. Bài nghiên cứu sử dụng mô hình hiệu chỉnh sai số ECM. Do đó chuỗi dữ liệu của từng biến được nghiên cứu đều được kiểm định tính dừng bằng phương pháp ADF. Sau đó là kiểm định tính đồng liên kết và ước lượng mối quan hệ trong ngắn hạn giữa biến động tỷ giá hối đoái và dòng chảy thương mại của các nước G- 7. Như vậy ta có thể nhận thấy bài nghiên cứu này đã khắc phục được nhiều nhược điểm mà các bài nghiên cứu trước đây đã thực hiện về mặt kỹ thuật. Cụ thể là nó đã góp phần tránh hiện tượng “ Hồi quy giả mạo”, bởi vì trước khi đi vào kiểm định mối quan hệ, bài nghiên cứu đã sử dụng kiểm định tính dừng của từng chuỗi dữ liệu. Sau đó lại xét tính đồng liên kết, để đưa ra nhận định về tồn tại mối quan hệ dài hạn giữa các biến. Đây cũng là một điểm mới so với các bài nghiên cứu trước. Các kết quả của mô hình ECM cho thấy rằng sự biến động tỷ giá hối đoái có tác động tương quan âm lên khối lượng xuất khẩu ở các nước G-7. Nguyên nhân được giải thích trong bài nghiên cứu là những người tham gia thị trường đều e sợ rủi ro, do đó tỷ giá hối đoái biến động là nguyên nhân làm giảm giao dịch của họ, cũng như làm thay đổi cung cầu để tối thiểu hóa rủi ro này. Bên cạnh đó, các nhà giao dịch có thể tạm thời chuyển hướng sang thị trường trong nước thông qua việc mở rộng khu vực thị trường mục tiêu của mình. Bài nghiên cứu vào năm 1994 của Quian và Varangis, với tựa đề: “Does exchange rate volatility hinder export growth?”. Bài nghiên cứu đã kiểm tra tác động của sự biến động tỷ giá hối đoái lên hoạt động thương tại 6 nước: Canada, Nhật Bản, Úc, Thụy Điển, Hà Lan và Anh, trong đó ước lượng cho cả xuất khẩu song phương và đa phương. Dữ liệu trong bài nghiên cứu được lấy theo tháng, từ tháng 1-1973 đến tháng 12-1990, nhưng vì bài nghiên cứu sử dụng độ trễ, nên các ước lượng nằm trong giai đoạn từ tháng 1-1974 đến tháng 12-1990. Như vậy so với Trang 6 bài nghiên cứu của Chowdhurry (1993), khoảng thời gian nghiên cứu là giống nhau. Tuy nhiên bài nghiên cứu này lấy theo từng tháng, từ đó có thể làm tăng quan sát và có thể tăng giá trị dự báo trong ngắn hạn. Bài nghiên cứu sử dụng mô hình ARCH- in-mean, thuận lợi của phương pháp thống kê này so với các phương pháp trước đó là nó cung cấp các ước lượng hệ số hiệu quả hơn và ngăn chặn các vấn đề hồi quy giả mạo. So với các bài nghiên cứu trước, bài nghiên cứu này có một vài điểm ưu việt hơn. Thứ nhất rủi ro đến từ sự biến động tỷ giá hối đoái được mô hình hóa một cách rõ ràng và đưa vào phương trình khối lượng như một biến hồi quy. Do đó tránh được sự chủ quan khi xác định phương pháp đo lường rủi ro biến động. Thứ 2, hiện tượng hiệp phương sai không đồng nhất có thể đưa vào xem xét trong quá trình ước lượng, do đó tránh được ước lượng chệch trong kiểm định thống kê. Thứ 3, trong bài nghiên cứu này nhóm tác giả đã mô hình hóa khối lượng và giá cả xuất khẩu một cách đồng thời. Vì theo quan điểm của hai ông việc mô hình hóa khối lượng xuất khẩu trong khi lờ đi giá xuất khẩu sẽ làm cho việc xem xét không rõ ràng. Các kết quả nghiên cứu cho thấy đối với Úc, Canada và Nhật, đã tìm thấy một mối quan hệ tương quan âm giữa sự biến động tỷ giá hối đoái và khối lượng xuất khẩu. Tuy nhiên, chỉ có Canada và Nhật Bản tác động được tìm thấy là có ý nghĩa thống kê. Còn đối với 3 quốc gia Thụy Điển, Hà Lan và Anh thì sự biến động tỷ giá hối đoái có mối quan hệ tương quan âm, nhưng chỉ có Thụy Điển, và Anh là tác động này có ý nghĩa thống kê. Sau đó vào năm 1997 với bài nghiên cứu của Stilianos Fountas và Donal Bredin: “Exchange rate volatility and exports: The case of Ireland”. Bài nghiên cứu được thực hiện để kiểm tra tác động của sự biến động tỷ giá hối đoái lên kim ngạch xuất khẩu từ Ireland đến Anh, thị trường quan trọng nhất cho hoạt động xuất khẩu ở Iredland, từ khi mở rộng hệ thống tiền tệ châu Âu ( Vào tháng 3-1979) cả trong ngắn hạn và dài hạn. Ngoài ra, bài nghiên cứu cũng tìm hiểu mối quan hệ giữa sự thay đổi giá cả tương đối và thu nhập đối với kim ngạch xuất khẩu từ Ireland sang Anh. Dữ liệu trong bài nghiên cứu được lấy theo quý, từ quý 2 năm 1979 đến quý 3 năm 1993. Bài nghiên cứu này sử dụng một kỹ thuật kinh tế hiện đại của chuỗi thời gian để ước lượng hàm nhu cầu xuất khẩu trong cả dài hạn và ngắn hạn ở Ireland. Đó là kỹ thuật đồng liên kết để kiểm định liệu có sự tồn tại mối quan hệ Trang 7 trong dài hạn giữa các biến và mô hình ECM để ước lượng các hệ số trong ngắn hạn