Môn kinh tế môi trường - Câu hỏi ôn tập

WWW.TAILIEUHOC.TK WWW.TAILIEUHOC.TK ®¹i häc kinh tÕ quèc d©n Bé m«n kinh tÕ vµ qu¶n lý M«i tr­êng c©u hái «n tËp m«n kinh tÕ m«i tr­êng C©u hái 1: Tr×nh bÇy ®èi t­îng, nhiÖm vô vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu m«n kinh tÕ m«i tr­êng. C©u hái 2: Tr×nh bÇy c¸c kh¸i niÖm: m«i tr­êng, m«i tr­êng sèng, m«i tr­êng sèng cña con ng­êi vµ hÖ sinh th¸i. Gi÷a c¸c kh¸i niÖm ®ã cã g× gièng nhau, kh¸c nhau? C©u hái 3: Tr×nh bÇy nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña hÖ thèng m«i tr­êng vµ c¸c c¸ch ph©n lo¹i m«i tr­êng. C©u hái 4: Tr×nh bÇy kh¸i niÖm, c¸ch ph©n lo¹i tµi nguyªn thiªn nhiªn. Ph©n lo¹i tµi nguyªn thiªn nhiªn theo kh¶ n¨ng phôc håi vµ kh«ng phôc håi cã ý nghÜa thùc tiÔn g×? C©u hái 5: Tr×nh bÇy c¸c kh¸i niÖm: « nhiÔm m«i tr­êng, suy tho¸i m«i tr­êng vµ sù cè m«i tr­êng. Cho vÝ dô. C©u hái 6: Tr×nh bÇy c¸c kh¸i niÖm: ph¸t triÓn kinh tÕ, t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Chóng kh¸c nhau ë nh÷ng chç nµo? C©u hái 7: Ph©n tÝch nh÷ng ­u ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm cña c¸c m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®· tån t¹i trong lÞch sö. Chóng ®· cã ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo ®Õn viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng? C©u hái 8: Tr×nh bÇy m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam tõ sau §¹i héi VI cña §¶ng. Quan ®iÓm b¶o vÖ m«i tr­êng ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo trong v¨n kiÖn §¹i héi VIII cña §¶ng. C©u hái 9: Tr×nh bÇy kh¸i niÖm "ph¸t triÓn bÒn v÷ng" vµ c¸c chØ sè ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. C©u hái 10: Ph©n tÝch nh÷ng nhËn thøc (cò vµ míi) vÒ mèi quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn vµ m«i tr­êng. T¹i sao chÊt l­îng cuéc sèng ph¶i ®­îc t¹o nªn bëi 3 cùc: kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr­êng? C©u hái 11: Dùa vµo m« h×nh 1.5 ë trang 23 cña gi¸o tr×nh kinh tÕ m«i tr­êng h·y chøng minh r»ng m«i tr­êng lµ mét hÖ thèng më. C©u hái 12: Ngo¹i øng lµ g× vµ bao gåm nh÷ng lo¹i nµo? T¹i sao l¹i nãi ngo¹i øng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra sù thÊt b¹i cña thÞ tr­êng? Dïng ®å thÞ ®Ó ph©n tÝch cho tr­êng hîp: a) Ngo¹i øng tiªu cùc, b) Ngo¹i øng tÝch cùc. WWW.TAILIEUHOC.TK WWW.TAILIEUHOC.TK C©u hái 13: Hµng ho¸ c«ng céng lµ g×? T¹i sao l¹i nãi hµng ho¸ c«ng céng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra sù thÊt b¹i cña thÞ tr­êng. C©u hái 14: Khi nµo th× chÊt l­îng m«i tr­êng trë thµnh hµng ho¸? T¹i sao l¹i nãi chÊt l­îng m«i tr­êng lµ hµng ho¸ c«ng céng? C©u hái 15: ThÕ nµo lµ chuÈn møc th¶i, lÖ phÝ th¶i? Cho vÝ dô. C©u hái 16: Khi nµo th× ng­êi ta ­a thÝch lÖ phÝ th¶i h¬n chuÈn møc th¶i? Cho vÝ dô. C©u hái 17: Khi nµo th× ng­êi ta ­a thÝch chuÈn møc th¶i h¬n lÖ phÝ th¶i? Cho vÝ dô. C©u hái 18: ThÕ nµo lµ giÊy phÐp x¶ th¶i cã thÓ chuyÓn nh­îng? Cho vÝ dô. C©u hái 19: ThÕ nµo lµ quyÒn së h÷u tµi s¶n? Dïng ®« thÞ ®Ó ph©n tÝch sù vËn hµnh cña m« h×nh mÆc c¶ « nhiÔm trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Ph¸t biÓu ®Þnh lý Coase vµ ph©n tÝch nh÷ng h¹n chÕ cña nã. C©u hái 20: ThÕ nµo lµ gi¶i ph¸p kiÖn ®ßi båi th­êng? Gi¶i ph¸p ®ã kh¸c víi thuÕ m«i tr­êng ë chç nµo? C©u hái 21: Khi nµo th× viÖc khai th¸c nguån tµi nguyªn së h÷u chung cã hiÖu qu¶ vµ khi nµo th× kh«ng cã hiÖu qu¶? Cho c¸c vÝ dô. C©u hái 22: T¹i sao l¹i nãi hµng ho¸ c«ng céng lµ phÝ chuyªn h÷u vµ phÝ k×nh ®Þch? Cho 3 vÝ dô vÒ hµng ho¸ chÊt l­îng m«i tr­êng mang tÝnh chÊt ®ã. C©u hái 23: §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng lµ g×? Cã tÇm quan träng nh­ thÕ nµo? Nh÷ng ®èi t­îng nµo cña ho¹t ®éng ph¸t triÓn cÇn ®­îc §¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng ? C©u hái 24: ThÕ nµo lµ ph©n tÝch chi phÝ - lîi Ých më réng? Nªu tr×nh tù tiÕn hµnh, ­u ®iÓm, nh­îc ®iÓm cña ph­¬ng ph¸p ®ã. C©u hái 25: Tr×nh bÇy c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña ph©n tÝch kinh tÕ - tµi chÝnh ®èi víi mét dù ¸n ph¸t triÓn. C¸c chØ tiªu chñ yÕu nµo ®­îc dïng ®Ó ®¸nh gi¸ sù ph©n tÝch kinh tÕ - tµi chÝnh? C©u hái 26: Ph©n tÝch sù cÇn thiÕt vµ néi dung cña c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi m«i tr­êng. C©u hái 27: Tr×nh bÇy c¸c c«ng cô luËt ph¸p ®ang ®­îc sö dông ®Ó qu¶n lý m«i tr­êng trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam. WWW.TAILIEUHOC.TK WWW.TAILIEUHOC.TK C©u hái 28: Tr×nh bÇy c¸c c«ng cô kinh tÕ ®ang ®­îc sö dông ®Ó qu¶n lý m«i tr­êng trªn thÕ giíi vµ ë ViÖt Nam. C©u hái 29: C¸c c¬ quan chñ yÕu nµo cã chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ m«i tr­êng? NhiÖm vô cña c¸c c¬ quan ®ã lµ g×? C©u hái 30: ThuÕ Pigou tèi ­u lµ g×? Nªu c¸ch tÝnh thuÕ Pigou. Cho vÝ dô b»ng tÝnh to¸n cô thÓ (víi mét hµm thiÖt h¹i gi¶ ®Þnh). T¹i sao cã thÓ nãi ë møc s¶n xuÊt c©n b»ng tèi ­u x· héi th× sÏ cã møc « nhiÔm tèi ­u? C©u hái 31: Tr×nh bÇy nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr­êng toµn cÇu cÊp b¸ch nhÊt hiÖn nay. Nªu ph­¬ng h­íng gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®ã trong t­¬ng lai gÇn. C©u hái 32: Tr×nh bÇy nh÷ng vÊn ®Ò m«i tr­êng cÊp b¸ch nhÊt hiÖn nay ë ViÖt Nam. Nªu ph­¬ng h­íng gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò ®ã trong t­¬ng lai gÇn. chñ nhiÖm bé m«n GS.TS §Æng Nh­ Toµn kinh tÕ m«i tr­êng C©u hái 1: Tr×nh bÇy ®èi t­îng, nhiÖm vô vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu m«n kinh tÕ m«i tr­êng. 1. §èi t­îng: Kinh tÕ m«i tr­êng lµ mét m«n khoa häc nghiªn cøu mèi quan hÖ t­¬ng t¸c, phô thuéc vµ quy ®Þnh lÉn nhau gi÷a kinh tÕ WWW.TAILIEUHOC.TK WWW.TAILIEUHOC.TK vµ m«i tr­êng, nh»m ®¶m b¶o mét sù ph¸t triÓn æn ®Þnh, liªn tôc, bÒn v÷ng trªn c¬ së b¶o vÖ m«i tr­êng vµ lÊy con ng­êi lµm trung t©m. 2. NhiÖm vô: - Trang bÞ nh÷ng c¬ së ph­¬ng ph¸p luËn vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu mèi quan hÖ biÖn chøng gi÷a ph¸t triÓn kinh tÕ vµ b¶o vÖ m«i tr­êng. - §¸nh gi¸ nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vµ tiªu cùc cña c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi ®Õn m«i tr­êng. - Gãp phÇn thÈm ®Þnh c¸c ch­¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch, dù ¸n ph¸t triÓn th«ng qua ph©n tÝch chi phÝ - lîi Ých. - Gãp phÇn ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn - N©ng cao nhËn thøc vÒ m«i tr­êng, vÒ mèi quan hÖ chÆt chÏ, phô thuéc vµ quy ®Þnh lÉn nhau gi÷a ph¸t triÓn vµ m«i tr­êng ®Ó mäi c¸ nh©n, mäi céng ®ång cã hµnh vi ®óng ®¾n v× môc ®Ých ph¸t triÓn bÒn v÷ng. 3. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: - Quan ®iÓm vµ ph­¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö - TiÕp cËn hÖ thèng vµ ph©n tÝch hÖ thèng - Ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ to¸n kinh tÕ - Ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng - Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch chi phÝ - lîi Ých. C©u hái 2: Tr×nh bÇy c¸c kh¸i niÖm: m«i tr­êng, m«i tr­êng sèng, m«i tr­êng sèng cña con ng­êi vµ hÖ sinh th¸i. Gi÷a c¸c kh¸i niÖm ®ã cã g× gièng nhau,kh¸c nhau? * M«i tr­êng: M«i tr­êng lµ mét kh¸i niÖm rÊt réng ®­îc ®Þnh nghÜa theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau - §Þnh nghÜa ®èi víi m«i tr­êng ®Þa lý: M«i tr­êng chØ lµ mét bé phËn cña tr¸i ®Êt bao quanh con ng­êi, mµ ë mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh x· héi loµi ng­êi cã quan hÖ t­¬ng hç trùc tiÕp víi nã nghÜa lµ m«i tr­êng cã quan hÖ mét c¸ch gÇn gòi nhÊt víi ®êi sèng vµ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña con ng­êi. - M«i tr­êng bao quanh lµ khung c¶nh cña lao ®éng, cña cuéc sèng riªng t­ vµ nghØ ng¬i cña con ng­êi, trong ®ã m«i tr­êng tù nhiªn lµ c¬ së cÇn thiÕt cho sù sinh tån cña nh©n lo¹i. - M«i tr­êng lµ nh÷ng vËt thÓ vËt lý vµ sinh häc bao quanh loµi ng­êi WWW.TAILIEUHOC.TK WWW.TAILIEUHOC.TK - M«i tr­êng lµ tæng hîp ë mét thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh c¸c tr¹ng huèng vËt lý, ho¸ häc, sinh häc vµ c¸c Õu tè x· héi cã kh¶ n¨ng g©y ra mét t¸c ®éng trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp, tøc thêi hay theo kú h¹n, ®èi víi c¸c sinh vËt hay ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña con ng­êi. - M«i tr­êng lµ toµn bé c¸c hÖ thèng tù nhiªn vµ c¸c hÖ thèng do con ng­êi t¹o ra xung quanh m×nh, trong ®ã con ng­êi sinh sèng vµ b»ng lao ®éng cña m×nh ®· khai th¸c c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn hoÆc nh©n t¹o nh»m tho¶ m·n c¸c nhu cÇu cña con ng­êi. - M«i tr­êng lµ mét n¬i chèn trong sè c¸c n¬i chèn nh­ng cã thÓ lµ mét n¬i chèn ®¸ng chó ý, thÓ hiÖn c¸c mÇu s¾c x· héi cña mét thêi kú hay mét x· héi. - M«i tr­êng lµ tÊt c¶ nh÷ng g× bao quanh con ng­êi - M«i tr­êng bao gåm c¸c yÕu tè tù nhiªn vµ yÕu tè vËt chÊt nh©n t¹o, quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, bao quanh con ng­êi, cã ¶nh h­ëng tíi ®êi sèng, s¶n xuÊt, sù tån t¹i ph¸t triÓn cña con ng­êi vµ thiªn nhiªn. Cã thÓ nãi m«i tr­êng chÝnh lµ tæng hîp c¸c ®iÒu kiÖn bªn ngoµi cã ¶nh h­ëng ®Õn mét vËt thÓ, mét sù kiÖn. + M«i tr­êng sèng lµ tæng hîp nh÷ng ®iÒu kiÖn bªn ngoµi cã ¶nh h­ëng tíi ®êi sèng vµ sù ph¸t triÓn cña chóng. + M«i tr­êng sèng cña con ng­êi: lµ tæng hîp c¸c ®iÒu kiÖn vËt lý, ho¸ häc, sinh häc, x· héi bao quanh con ng­êi vµ cã ¶nh h­ëng tíi sù sèng vµ sù ph¸t triÓn cña tõng c¸ nh©n, tõng céng ®ång vµ toµn bé loµi ng­êi trªn hµnh tinh. + HÖ sinh th¸i lµ hÖ thèng c¸c quÇn thÓ sinh vËt cïng sèng vµ cïng ph¸t triÓn trong mét m«i tr­êng nhÊt ®Þnh, cã quan hÖ t­¬ng t¸c víi nhau vµ víi m«i tr­êng ®ã. * Sù gièng nhau cña c¸c kh¸i niÖm víi kh¸i niÖm m«i tr­êng: §Òu lµ mét kh¸i niÖm cô thÓ cña kh¸i niÖm m«i tr­êng nãi chung, liªn quan ®Õn m«i tr­êng. * Sù kh¸c nhau cña c¸c kh¸i niÖm víi kh¸i niÖm m«i tr­êng: kh¸c nhau vÒ quy m«, giíi h¹n, thµnh phÇn m«i tr­êng. - Ccs kh¸i niÖm nµy ®­îc cô thÓ ho¸ tõ kh¸i niÖm m«i tr­êng nãi chung ®èi víi tõng ®èi t­îng vµ môc ®Ých nghiªn cøu + M«i tr­êng sèng lµ cô thÓ ho¸ ®èi víi ®èi t­îng lµ c¬ thÓ sèng WWW.TAILIEUHOC.TK WWW.TAILIEUHOC.TK + M«i tr­êng sèng cña con ng­êi lµ cô thÓ ho¸ ®èi víi ®èi t­îng lµ con ng­êi. + HÖ sinh th¸i ®èi t­îng lµ c¸c quÇn thÓ sinh vËt. C©u hái 3: Tr×nh bÇy nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña hÖ thèng m«i tr­êng vµ c¸c c¸ch ph©n lo¹i m«i tr­êng. + Nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña hÖ thèng m«i tr­êng: - TÝnh c¬ cÊu (cÊu tróc) phøc t¹p HÖ thèng m«i tr­êng bao gåm nhiÒu phÇn tö (thµnh phÇn) hîp thµnh. Csc phÇn tö ®ã cã b¶n chÊt kh¸c nhau (tù nhiªn, kinh tÕ, d©n c­, x· héi) vµ bÞ chi phèi bëi c¸c quy luËt kh¸c nhau ®«i khi ®èi lËp nhau. C¬ cÊu cña hÖ m«i tr­êng ®­îc thÓ hiÖn chñ yÕu ë c¬ cÊu chøc n¨ng vµ c¬ cÊu bËc thang. Theo chøc n¨ng ng­êi ta cã thÓ ph©n hÖ m«i tr­êng ra v« sè ph©n hÖ. C¸c ph©n hÖ nµy cã mèi quan hÖ phô thuéc qua l¹i víi nhau th«ng qua qu¸ tr×nh trao ®æi víi nhau vÒ vËt chÊt, n¨ng l­îng, th«ng tin. Do hÖ thèng m«i tr­êng lµ mét thÓ thèng nhÊt nªn chØ cÇn thay ®æi thµnh phÇn m«i tr­êng cña mét hÖ thèng lµ sÏ ¶nh h­ëng d©y chuyÒn ®Õn c¸c ph©n hÖ kh¸c. - TÝnh®éng; hÖ thèng m«i tr­êng lµ mét hÖ thèng ®éng nªn bÊt kú mét sù thay ®æi nµo cña hÖ ®Òu lµm cho nã mÊt c©n b»ng ë tr¹ng th¸i ban ®Çu vµ cã xu h­íng lËp l¹i thÕ c©n b»ng míi. §ã lµ b¶n chÊt cña qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña hÖ m«i tr­êng. - TÝnh më: M«i tr­êng lµ hÖ thèng më, tÊt c¶ nh÷ng ph©n hÖ cña m«i tr­êng ®Òu lµ nh÷ng ph©n hÖ më cho nªn c¸c nguån vËt chÊt, n¨ng l­îng, th«ng tin tõ ph©n hÖ nµy cã thÓ x©m nhËp vµo ph©n hÖ kh¸c. - Kh¶ n¨ng tù tæ chøc vµ tù ®iÒu chØnh C¸c ph©n hÖ cã kh¶ n¨ng tù tæ chøc l¹i ho¹t ®éng cña m×nh vµ tù ®iÒu chØnh ®Ó thÝch øng víi nh÷ng thay ®æi bªn ngoµi theo quy luËt tiÕn ho¸ cña tù nhiªn, quy luËt ®¸u tranh sinh tån, quy luËt tù trõ ®Ó tiÕn tíi tr¹ng th¸i æn ®Þnh. * C¸c c¸ch ph©n lo¹i m«i tr­êng: Tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu vµ sö dông mµ cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i m«i tr­êng. Cã thÓ ph©n lo¹i m«i tr­êng theo c¸c dÊu hiÖu ®Æc tr­ng sau ®©y: - Theo chøc n¨ng (thµnh phÇn) - Theo quy m« - Theo møc ®é can thiÖp cña con ng­êi WWW.TAILIEUHOC.TK WWW.TAILIEUHOC.TK - Theo môc ®Ých nghiªn cøu vµ sö dông C©u hái 4: Tr×nh bÇy kh¸i niÖm, c¸ch ph©n lo¹i tµi nguyªn thiªn nhiªn. Ph©n lo¹i tµi nguyªn thiªn nhiªn theo kh¶ n¨ng phôc håi vµ kh«ng phôc håi cã ý nghÜa thùc tiÔn g× ? * Kh¸i niÖm tµi nguyªn: Tµi nguyªn bao gåm tÊt c¶ c¸c nguån nguyªn liÖu, nhiªn liÖu, n¨ng l­îng, th«ng tin trªn tr¸i ®Êt, trong lßng ®Êt, trong kh«ng gian vò trô liªn quan mµ con ng­êi cã thÓ sö dông cho môc ®Ých tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m×nh. * Ph©n lo¹i tµi nguyªn: Tµi nguyªn cã thÓ ®­îc ph©n lo¹i theo b¶n chÊt, theo môc ®Ých sö dông, theo kh¶ n¨ng t¸i t¹o vµ kh«ng t¸i t¹o. - Theo b¶n chÊt cã: + Tµi nguyªn thiªn nhiªn: G¾n liÒn víi c¸c yÕu tè tù nhiªn: ®Êt, n­íc, c©y, thùc vËt, ®éng vËt... + Tµi nguyªn nh©n v¨n: G¾n liÒn víi con ng­êi vµ c¸c gi¸ trÞ (vËt chÊt, tinh thÇn) do con ng­êi t¹o ra trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn l©u dµi cña m×nh. - Ph©n lo¹i theo môc ®Ých sö dông: Tµi nguyªn ®­îc ph©n thµnh d¹ng (thµnh phÇn) + Tµi nguyªn trong lßng ®Êt + Yµi nguyªn sinh vËt, khÝ hËu, ®Êt ®ai, n­íc + Tµi nguyªn n¨ng l­îng (mÆt trêi, giã, thuû triÒu...) - Tµi nguyªn ph©n lo¹i tÝnh chÊt hãa häc theo ®Æc tÝnh ho¸ häc + Tµi nguyªn v« c¬ + Tµi nguyªn h÷u c¬ - Tµi nguyªn ph©n lo¹i theo kh¶ n¨ng phôc håi (t¸i t¹o) + Tµi nguyªn h÷u h¹n : Kh«ng cã kh¶ n¨ng phôc håi : QuÆng má Cã kh¶ n¨ng phôc håi : n­íc, thæ nh­ìng, thùc vËt, ®éng vËt... + Tµi nguyªn v« h¹n: N¨ng l­îng mÆt trêi, thuû triÒu, nhiÖt n¨ng trong lßng ®Êt * Ph©n lo¹i tµi nguyªn thiªn nhiªn theo kh¶ n¨ng phôc håi vµ kh«ng phôc håi cã ý nghÜa thùc tiÔn: cã kÕ ho¹ch, biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó sö dông, khai th¸c vµ sö dông hîp lý nhÊt, ®¹t hiÖu qu¶ nhÊt c¸c nguån tµi nguyªn. WWW.TAILIEUHOC.TK WWW.TAILIEUHOC.TK C©u hái 5: Tr×nh bÇy c¸c kh¸i niÖm: « nhiÔm m«i tr­êng, suy tho¸i m«i tr­êng vµ sù cè m«i tr­êng. Cho vÝ dô. * ¤ nhiÔm m«i tr­êng: Lµ sù lµm thay ®æi tÝnh chÊt cña m«i tr­êng bëi c¸c chÊt g©y « nhiÔm. ChÊt g©y « nhiÔm lµ nh÷ng chÊt ®éc h¹i ®­îc th¶i ra trong sinh ho¹t, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hay trong c¸c ho¹t ®éng kh¸c. ChÊt th¶i cã thÓ ë d¹ng r¾n, khÝ, láng hoÆc c¸c d¹ng kh¸c. * Suy tho¸i m«i tr­êng: Lµ sù lµm thay ®æi thµnh phÇn, chÊt l­îng m«i tr­êng mét c¸ch nghiªm träng, lµm thay ®æi c¬ b¶n tÝnh chÊt cña m«i tr­êng vµ lµm gi¶m kh¶ n¨ng tån t¹i, ph¸t triÓn cña sinh vËt. Thµnh phÇn m«i tr­êng bao gåm: kh«ng khÝ, ®Êt n­íc, ©m thanh, ¸nh s¸ng, lßng ®Êt, nói rõng, s«ng, hå, biÓn, sinh vËt, c¸c hÖ sinh th¸i kh¸c, c¸c khu d©n c­, khu s¶n xuÊt, khu b¶o tån thiªn nhiªn, c¶nh quan thiªn nhiªn, danh lam th¾ng c¶nh, di tÝch lÞch sö vµ c¸c h×nh th¸i vËt chÊt kh¸c. M«i tr­êng ®Êt ®ai bÞ sö dông l·ng phÝ vµ ®ang bÞ suy tho¸i do viÖc khai th¸c thiÕu khoa häc, ®Êt ®ai bÞ xãi mßn, trªn nÒn mÊt líp mÇu mì ë c¸c ®åi nói vµ vïng h¹ l­u lµm ®Êt ®ai bÞ c»n cåi g©y nªn hoang ho¸ c¸c ®åi träc, diÖn tÝch ®Êt trång ®åi träc chiÕm gÇn 1/3 diÖn tÝch c¶ n­íc. * Sù cè m«i tr­êng: Lµ c¸c tai biÕn hoÆc rñi ro x¶y ra trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña con ng­êi hoÆc biÕn ®æi bÊt th­êng cña thiªn nhiªn g©y suy tho¸i m«i tr­êng nghiªm träng. Sù cè m«i tr­êng cã thÓ x¶y ra do: - B¶o, lò, lôt, h¹n h¸n, nøt ®Êt, ®éng ®Êt, tr­ît ®Êt, sôt lë ®Êt, nói löa phun, m­a axÝt, m­a ®¸, biÕn ®éng khÝ hËu vµ thiªn tai kh¸c. - Ho¶ ho¹n, ch¸y rõng, sù cè kü thuËt g©y nguy h¹i vÒ m«i tr­êng cña c¬ së s¶n xuÊt, kinh doanh, c«ng tr×nh kinh tÕ, khoa häc, kü thuËt, v¨n ho¸, x· héi, an ninh, quèc phßng. - Sù cè trong t×m kiÕm, th¨m dß, khai th¸c vµ vËn chuyÓn kho¸ng s¶n, dÇu khÝ, sËp hÇm lß, phôt dÇu, trµn dÇu, vì ®­êng èng dÉn dÇu, dÉn khÝ, ®¾m tÇu, sù cè t¹i c¬ së läc ho¸ dÇu vµ c¸c c¬ së c«ng nghiÖp kh¸c. - Sù cè trong lß ph¶n øng h¹t nh©n, nhµ m¸y ®iÖn guyªn tö, nhµ m¸y s¶n xuÊt, t¸i chÕ nhiªn liÖu h¹t nh©n, kho chøa chÊt phãng x¹. * VÝ dô vÒ « nhiÔm m«i tr­êng: WWW.TAILIEUHOC.TK WWW.TAILIEUHOC.TK Do sö dông vµ khai th¸c dÇu, do sö dông chÊt næ, ¸nh s¸ng ®iÖn... ®Ó khai th¸c thuû s¶n lµm cho m«i tr­êng biÓn b¾t ®Çu cã dÊu hiÖu bÞ « nhiÔm. C©u hái 6: Tr×nh bÇy c¸c kh¸i niÖm: ph¸t triÓn kinh tÕ, t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Chóng kh¸c nhau ë nh÷ng chç nµo? * Ph¸t triÓn lµ t¹o ®iÒu kiÖn cho con ng­êi sinh sèng ë bÊt kú ë n¬i ®©u trong mét quèc gia hay trªn c¶ hµnh tinh ®Òu ®­îc tr­êng thä vµ tho¶ m·n mäi nhu cÇu vÒ vËt chÊt, v¨n ho¸, tinh thÇn, an ninh, kh«ng cã b¹o lùc. - Ph¸t triÓn kinh tÕ lµ yÕu tè c¬ b¶n, quan träng nhÊt cña sù ph¸t triÓn nãi chung nh­ng ph¸t triÓn kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ môc ®Ých tù th©n vµ còng kh«ng thÓ lµ v« h¹n. Nã ph¶i phôc vô, thóc ®Èy ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu chung cña sù ph¸t triÓn. - T¨ng tr­ëng kinh tÕ: Lµ viÖc më réng s¶n l­îng quèc gia T¨ng tr­ëng kinh tÕ ®­îc ®o b»ng tèc ®é vµ quy m«: + Tèc ®é t¨ng tr­ëng ®­îc tÝnh b»ng tû lÖ % th«ng qua viÖc so s¸nh quy m« cña hai thêi kú. Quy m« cña thêi kú sau so víi thêi kú tr­íc cµng lín th× tèc ®é t¨ng tr­ëng cµng nhanh. Nh­ng kh«ng ph¶i tèc ®é t¨ng tr­ëng cµng nhanh th× cµng tèt. + Trong nÒn kinh tÕ, sù t¨ng tr­ëng chung thÓ hiÖn ë tèc ®é t¨ng GNP vµ tèc ®é t¨ng GDP, mµ chóng l¹i phô thuéc vµo tèc ®é t¨ng gi¸ trÞ s¶n l­îng, s¶n l­îng thuÇn tuý cña c¸c ngµnh kinh tÕ. Nh­ng tèc ®é t¨ng cña c¸c ngµnh l¹i kh¸c nhau heo nh÷ng tÝnh quy luËt nhÊt ®Þnh. V× thÕ, trong tõng thêi kú, nÕu kh«ng ®¶m b¶o ®­îc c¸c mèi quan hÖ cã tÝnh quy luËt gi÷a c¸c ngµnh, th× sÏ g©y rèi lo¹n trong nÒn kinh tÕ, h¹n chÕ sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ. * Sù kh¸c nhau gi÷a t¨ng tr­ëng vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ: T¨ng tr­ëng kinh tÕ ch­a ph¶i lµ ph¸t triÓn kinh tÕ. T¨ng tr­ëng kinh tÕ chØ lµ ®iÒu kiÖn cÇn cña ph¸t triÓn kinh tÕ. §iÒu kiÖn ®ñ cña ph¸t triÓn kinh tÕ lµ trong qu¸ tr×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ ph¶i ®¶m b¶o ®­îc tÝnh c©n ®èi, tÝnh hiÖu qu¶, tÝnh môc tiªu vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ tr­íc m¾t ph¶i b¶o ®¶m t¨ng tr­ëng kinh tÕ trong t­¬ng lai. C©u hái 7: Ph©n tÝch nh÷ng ­u ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm cña c¸c m« h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®· tån t¹i trong lÞch sö. Chóng ®· cã ¶nh h­ëng nh­ thÕ nµo ®Õn viÖc b¶o vÖ m«i tr­êng ? WWW.TAILIEUHOC.TK WWW.TAILIEUHOC.TK * C¸c m« h×nh kinh tÕ ®· tån t¹i trong lÞch sö: M« h×nh t¨ng tr­ëng t©n cæ ®iÓn, m« h×nh c¬ cÊu t©n M¸c xÝt, m« h×nh c¬ cÊu T­ b¶n chñ nghÜa. * M« h×nh t¨ng tr­ëng t©n cæ ®iÓn: M« h×nh nµy ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng kÕ ho¹ch ho¸ dùa trªn c¬ së së h÷u t­ nh©n, tÝch luü vèn tõ trong n­íc vµ thu hót vèn tõ n­íc ngoµi. M« h×nh nµy hiÖn nay Ýt hiÖu lùc ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn v× thiÕu mét thÞ tr­êng n¨ng ®éng, thiÕu h¹ tÇng c¬ së, thiÕu kiÕn thøc vÒ kü thuËt vµ qu¶n lý, ¶nh h­ëng tiªu cùc cña c¸c thÕ lùc chÝnh trÞ b¶o thñ ë trong vµ ngoµi n­íc g©y ra nh÷ng trë lùc lín cho ph¸t triÓn. * M« h×nh c¬ cÊu t©n M¸c xÝt M« h×nh nµy dùa trªn c¬ së kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, së h÷u Nhµ n­íc vÒ c¸c t­ liÖu s¶n xuÊt chñ yÕu, Nhµ n­íc thèng nhÊt qu¶n lý kinh tÕ, tiÕn hµnh nh÷ng c¶i c¸ch vÒ c¬ cÊu vµ c¬ chÕ X· héi chñ nghÜa, bá qua chÕ ®é Phong kiÕn vµ T­ b¶n chñ nghÜa, x©y dùng X· héi chñ nghÜa. - ¦u ®iÓm: Qu¶n lý ®­îc tËp trung thèng nhÊt vµ gi¶i quyÕt ®­îc nhiÒu nhu cÇu c«ng céng cña x· héi, h¹n chÕ ®­îc ph©n ho¸ giÇu nghÌo vµ bÊt c«ng x· héi, tËp trung nguån lùc ®Ó gi¶i quyÕt ®­îc nh÷ng c©n ®èi lín cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. - Nh­îc ®iÓm: TËp trung quan liªu, bao cÊp kh«ng thóc ®Èy vµ kÝch thÝch s¶n xuÊt ph¸t triÓn, ph©n phèi vµ sö dông nguån lùc kÐm hiÖu qu¶. * M« h×nh c¬ cÊu T­ b¶n chñ nghÜa: M« h×nh nµy ho¹t ®éng trªn c¬ së së h÷u t­ nh©n vµ c¬ chÕ thÞ tr­êng tù do, kÕ ho¹ch ho¸ ph¸t triÓn kinh tÕ, nh­ng nh÷ng kÕ ho¹ch do Nhµ n­íc ®Ò ra chØ mang tÝnh ®Þnh h­íng. - ¦u ®iÓm: Thóc ®Èy viÖc ®æi míi vµ ph¸t triÓn, tù ®iÒu chØnh vµ c©n b»ng trªn thÞ tr­êng, thóc ®Èy viÖc t×m biÖn ph¸p ®Ó ph©n phèi vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguånlùc cña ®Êt n­íc. - Nh­îc ®iÓm: G©y « hiÔm m«i tr­êng, ph©n ho¸ giÇu nghÌo, bÊt c«ng x· héi. C©u hái 9: Tr×nh bÇy kh¸i niÖm "ph¸t triÓn bÒn v÷ng" vµ c¸c chØ sè ph¶n ¸nh sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. * Kh¸i niÖm ph¸t triÓn bÒn v÷ng: WWW.TAILIEUHOC.TK WWW.TAILIEUHOC.TK Ph¸t triÓn bÒn v÷ng lµ mét sù ph¸t triÓn lµnh m¹nh, trong ®ã sù ph¸t triÓn cña c¸ nh©n nµy kh«ng lµm thiÖt h¹i ®Õn lîi Ých cña c¸ nh©n kh¸c , sù ph¸t triÓn cña c¸ nh©n kh«ng lµm thiÖt h¹i ®Õn lîi Ých cña céng ®ång, sù ph¸t triÓn cña céng ®ång ng­êi nµy kh«ng lµm thiÖt h¹i ®Õn lîi Ých cña céng ®ång ng­êi kh¸c, sù ph¸t triÓn cña thÕ hÖ h«m nay kh«ng x©m ph¹m ®Õn lîi Ých cña c¸c thÕ hÖ mai sau vµ sù ph¸t triÓn cña loµi ng­êi kh«ng ®e do¹ sù sèng cßn hoÆc lµm suy gi¶m n¬i sinh sèng cña c¸c loµi kh¸c trªn hµnh tinh. * C¸c chØ sè ph¸t triÓn bÒn v÷ng: Gåm c¸c chØ sè c¬ b¶n sau ®©y + GNP: Tæng s¶n phÈm quèc d©n b×nh qu©n trªn ®Çu ng­êi + ChØ sè ph¶n ¸nh tr×nh ®é d©n trÝ (tû lÖ ng­êi biÕt