Một số giải pháp thúc đẩy thực hiện hiệu quả cam kết cắt giảm thuế quan trong khuôn khổ cept/afta

ch­¬ng i sù h×nh thµnh khu vùc mËu dÞch tù do asean afta Kh¸i qu¸t chung vÒ hiÖp héi c¸c n­íc §«ng Nam ¸ Với truyền thống lịch sử lâu đời, Đông Nam Á đã có những đóng góp đáng kể cho sự phát triển của nền văn minh nhân loại. Các nước trong khu vự có sự tương đồng cao trên nhiều lĩnh vực văn hóa - xã hội cũng như trình độ phát triển kinh tế. Chính vì vậy, nhu cầu hợp tác, liên kết các nước trong khu vực luôn được đặt ra trong các thời điểm lịch sử. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và khu vực hóa trên thế giới đang diễn ra mạnh mẽ như hiện nay thì nhu cầu liên kết giữa các nước trong khu vực Đông Nam Á lại càng trở nên bức thiết điều này đã trở thành hiện thực với sự ra đời của Hiệp hội các nước Đông Nam Á - ASEAN. Sù ra ®êi cña ASEAN Ngày 8/8/1967, tại Băng Cốc (Thái Lan), Hội nghị các Bộ trưởng ngoại giao, đại diện cho chính phủ của năm nước Đông Nam Á là Inđônêxia, Philipin, Xingapo và Thái Lan đã ký kết với một văn kiện quan trọng, bản Tuyên bố Băng Cốc, tạo dựng nền tảng cho sự ra đời của Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN). Mục tiêu của Hiệp hội được nêu rõ trong Tuyên bố Băng Cốc là: “Thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tiến bộ xã hội và phát triển văn hóa trong khu vực thông qua các nỗ lực chung trên tinh thần công bằng và phân phối nhằm tăng cường nền tảng cho một cộng đồng hòa bình và thịnh vượng của các nước Đông Nam Á” Còng theo tuyªn bè nµy, c¬ quan ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cao nhÊt cña ASEAN lµ Héi nghÞ Bé tr­ëng ngo¹i giao c¸c n­íc ASEAN. Héi nghÞ nµy ®­îc tiÕn hµnh Ýt nhÊt 1 n¨m 1 lÇn, ë ®ã nh÷ng vÊn ®Ò quan träng nhÊt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña HiÖp héi ®­îc bµn ®Õn, kÓ c¶ viÖc tiÕp nhËn hay kÕt n¹p c¸c thµnh viªn míi. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng c¬ cÊu tæ chøc còng nh­ chøc n¨ng ho¹t ®éng ®­îc dÇn dÇn hoµn thiÖn. N¨m n­íc §ong Nam ¸ - thµnh viªn s¸ng lËp ra ASEAN lµ nh÷ng n­íc míi giµnh ®­îc ®éc lËp d©n téc tõ ¸ch thèng trÞ cña thùc d©n ph­¬ng T©y, vµ ph¸t triÓn theo con ®­êng t­ b¶n chñ nghÜa. V× vËy, sù s¸ng lËp ra ASEAN vµo n¨m 1967 thóc ®Èy hîp t¸c kinh tÕ gi÷a c¸c n­íc víi nhau, ®ång thêi t¹o ra søc m¹nh tËp thÓ ®Ó cã thÓ chèng l¹i sù kú thÞ trong th­¬ng m¹i quèc tÕ ( v× lóc ®ã trªn thÕ giãi ®· h×nh thµnh c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i khÐp kÝn, vÝ dô nh­ “thÞ tr­êng chung Ch©u ©u” hay “khu vùc tù do bu«n b¸n”). VÒ mÆt kh¸ch quan, sù kiÖn nµy chøng tá sù thay ®æi vÒ chÊt cña qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi cña c¸c n­íc thuéc ®Þa vµ nöa thuéc ®Þa, tõ chç lµ môc tiªu, ®èi t­îng ph©n biÖt cña chñ nghÜa ®Õ quèc trë thµnh chr thÓ cña c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ. MÆc dï nh÷ng môc tiªu, nhiÖm vô ®­a ra trong Tuyªn bè B¨ng Cèc cßn mËp mê, c¸c ®iÒu môc ch­a ®­îc cô thÓ ho¸, c¬ cÊu tæ chøc cßn láng lÎo, thiÕu râ rµng, nguyªn t¾c ho¹t ®éng cßn chung chung, nh­ng sù ra ®êi cña ASEAN ®· ®Æt nÒn mãng thÓ chÕ – ph¸p lý cho sù h×nh thµnh vµ triÓn khai c¸c c¬ chÕ hîp t¸c còng nh­ më réng kÕt n¹p thµnh viªn míi sau nµy. Thực tế của quá trình hình thành và phát triển ASEAN đã cho thấy, kỳ vọng vµ môc tiªu cña HiÖp héi ®­a ra trong Tuyªn bè B¨ng Cèc đang dần trở thành hiện thực với sự hội tụ của đầy đủ mười nước trong ASEAN. Thời điểm gia nhập chính thức của các thành viên mới của Hiệp hội như sau: Ngày 7/1/1984, Brunây gia nhập - thành viên thứ sáu. Ngày 28/7/1995, Việt Nam gia nhập - thành viên thứ bẩy. Ngày 23/7/1997, Lào và Mianma gia nhập - thành viên thứ tám và chín. Ngày 30/4/1999, Campuchia gia nhập - thành viên thứ mười. Với sự tham gia của các thành viên mới, ASEAN thực sự đã trở thành một khu vực thị trường lớn với số dân đông đảo, có mức tăng trưởng kinh tế cao. Dưới đây là một vài số liệu cơ bản vể ASEAN. Bảng: Những số liệu tổng hợp cơ bản về ASEAN năm 1998 Nước  Diện tích (km2)  Dân số (triệu người )  Tỷ lệ tăng dân số (%)  Tăng GDP b/q 90-97 (%)  Xuất khẩu (triệu người)  Nhập khẩu (triệu USD)   Brunây Campuchia Inđôxia Lào Malaixia Mianma Philipin Thái Lan Singapo Việt Nam  5.765 181.000 1.919.400 236.000 329.749 676.552 300.000 514.000 618 329.566  0,3144 10,91 199,87 4,83 21,70 46,40 73,50 60,60 3,10 8.20  3,0 2,4 1,5 2,4 2,3 1,8 2,3 1,9 1,1 1,8  2,03 5,56 7,64 6,66 8,86 5,71 3,10 7,36 8,35 7,84  2.364,88 696,5 53.436,0 359,0 78.708,9 839,8 25.228,0 57.624,4 124.991,9 9.185,0  1.877,38 1.039,6 41.664,0 706,0 78.558,1 1.817,2 38.581,0 61.361,6 132.393,9 11.792,0   Tổng số  4.492.650  497,77    353.434,38  369.790,78   Chøc n¨ng vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña ASEAN Với chức năng, ASEAN được thiết lập nhằm thúc đẩy sự hợp tác mang tính toàn diện, sâu sắc trên mọi lĩnh vực chính trị, ngoại giao, an ninh, văn hóa - xã hội, khoa học kỹ thuật và phát triển kinh tế của mười nước thành viên. Điều đó tạo ra đặc thù của liên kết khu vực này so với các tổ chức kinh tế quốc tế như WTO, APEC, ASEM, cũng như so với nhiều liên kết quốc tế khác trên thế giới hiện nay. Tuy nhiên, các hoạt động hợp tác kinh tế - thương mại trong ASEAN với các chương trình hợp tác lớn vẫn là nội dung cơ bản và quan trọng nhất trong các hoạt động của ASEAN. Các chương trình này bao gồm: Khu vực mậu dịch tự do ASEAN (AFTA), Khu vực đầu tư ASEAN (AIA), Chương trình tự do hóa thương mại dịch vụ, Chương trình hợp tác hải quan ASEAN, Chương trình hợp tác công nghiệp ASEAN (AICO)... Nhìn chung, ASEAN hoạt động dựa trên hai nhóm nguyên tắc chủ đạo sau đây: Nhóm các nguyên tắc thiết lập quan hệ song phương và địa phương của ASEAN Đó là sáu nguyên tắc chính được nêu ra trong hội nghị thượng đỉnh Bali năm 1976 nhằm điều tiết các quan hệ đối ngoại của các nước ASEAN: Cùng tôn trọng độc lập, chủ quyền, bình đẳng, toàn vẹn lãnh thổ và bản sắc dân tộc của tất cả các quốc gia. Quyền quyết định của mọi quốc gia là lãnh đạo mọi hoạt động của dân tộc mình, không có sự can thiệp, lật đổ hoặc cưỡng ép của bên ngoài. Không can thiệp vào công việc nội bộ của nhau. Giải quyết bất đồng hoặc tranh chấp các biện pháp hòa bình. Không đe dọa hoặc sử dụng vũ lực. Hợp tác với nhau một cách có hiệu quả. Nhóm các nguyên tắc điều phối hoạt động của tổ chức ASEAN Nguyên tắc nhất trí (Consensus): nghĩa là mọi quyết định về các vấn đề quan trọng chỉ được coi là của ASEAN khi được tất cả các nước thành viên nhất trí thông qua. Nguyên tắc này theo như quyết định của cuộc họp ngoại trưởng ASEAN ngày 25/9/1995 được áp dụng ở những mức độ khác nhau, có những vấn đề sẽ được nhất trí toàn bộ, có những vấn đề thông qua theo nhất trí đa số, nhất trí tương đối và nhất trí tuyệt đối. Nguyên tắc bình đẳng (equality): thể hiện trên hai mặt, thứ nhất là các nước ASEAN không kể lớn nhỏ hay giàu nghèo đều bình đẳng với nhau trong nghĩa vụ đóng góp cũng như chia sẻ quyền lợi; thứ hai, hoạt động của tổ chức ASEAN được duy trì trên cơ sở luân phiên cho các nước thành viên theo vần A, B, C. Nguyên tắc 6 - X: được thỏa thuận tháng 2/1992, theo nguyên tắc này, một dự án hoặc kế hoạch chung của ASEAN nếu từ hai nước trở lên chấp nhận thực hiện thì cứ tiến hành trước dự án chứ không đợi tất cả các nước thành viên khác thực hiện mới tiến hành Ngoài ra trong quan hệ giữa các nước ASEAN còn có một số nguyên tắc, tuy không thành văn, song được mọi người tôn trọng và áp dụng như: nguyên tắc có đi có lại, thân thiện không đối đầu, không tuyên truyền tố cáo nhau qua các báo chí, giữ gìn đoàn kết ASEAN và giữ bản sắc chung của Hiệp hội... Cơ cấu tổ chức hợp tác kinh tế của ASEAN Héi nghÞ Bé tr­ëng Kinh tÕ ASEAN (ASEAN Economic Ministers - AEM): lµ c¬ cÊu ®iÒu hµnh vµ ho¹ch ®Þnh hîp t¸c c¸o nhÊt trªn lÜnh vùc kinh tÕ cña ASEAN. AEM häp chÝnh thøc mçi n¨m mét lÇn, nh­ng AEM cã thÓ häp kh«ng chÝnh thøc khi cÇn thiÕt nh»m chØ ®¹o c¸c mÆt hîp t¸c kinh tÕ trong ASEAN. AEM cã tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o c«ng viÖc lªn cho nh÷ng ng­êi ®øng ®Çu chÝnh phñ c¸c n­íc ASEAN t¹i c¸c Héi nghÞ CÊp cao. §­îc sù ph©n c«ng cña ChÝnh phñ, Bé tr­ëng Th­¬ng m¹i ViÖt Nam tham dù c¸c AEM. Héi ®ång AFTA (Khu vùc MËu dÞch Tù do - ASEAN Free Trade Area): ®­îc thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh cña Héi nghÞ Th­îng ®Ønh ASEAN lÇn thø t­ ngµy 28/1/1992 t¹i Singapore ®Ó theo dâi, phèi hîp vµ b¸o c¸o viÖc thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh ­u ®·i thuÕ quan cã hiÖu lùc chung (Common Effective Preferential Tariff - CEPT). Héi ®ång AFTA lµ c¬ quan cÊp Bé tr­ëng, gåm ®¹i diÖn cña c¸c n­íc thµnh viªn vµ Tæng th­ ký ASEAN . Héi ®ång häp khi cÇn thiÕt, nh­ng Ýt nhÊt mçi n¨m mét lÇn vµ b¸o c¸o trùc tiÕp lªn Héi nghÞ AEM. ViÖt Nam cö Bé tr­ëng Tµi chÝnh tham gia Héi ®ång AFTA. Héi nghÞ c¸c quan chøc kinh tÕ cÊp cao (Senior Economic Official Meeting - SEOM): lµ c¬ quan cÊp d­íi trùc tiÕp gióp viÖc cho AEM vµ Héi ®ång AFTA, ®Èm nhËn viÖc gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ ASEAN. SEOM häp 2 - 3 th¸ng mét lÇn vÇ cã tr¸ch nhiÖm b¸o c¸o lªn AEM vµ Héi ®ång AFTA. ViÖt Nam cö Vô tr­ëng Vô ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ®a ph­¬ng, Bé Th­¬ng m¹i lµm Tr­ëng ®oµn tham gia SEOM. Héi ®ång AIA (Khu vùc ®Çu t­ ASEAN - ASEAN Investment Agreement) vµ Uû ban ®iÒu phèi vÒ ®Çu t­ (Committee for Co-ordination of Investment - CCI): ®Ó phèi hîp, gi¸m s¸t vµ ®iÒu hµnh viÖc thùc hiÖn HiÖp ®Þnh khung vÒ Khu vùc ®Çu t­ ASEAN (AIA) ký kÕt ngµy 7/10/1998, Héi ®ång AIA ®­îc thµnh lËp víi c¬ chÕ ho¹t ®éng t­¬ng tù nh­ Héi ®ång AFTA. Héi ®ång AIA b¸o c¸o trùc tiÕp lªn AEM. Uû ban ®iÒu phèi vÒ ®Çu t­ lµ c¬ quan cÊp Vô gióp viÖc cho Héi ®ång AIA, ViÖt Nam cö Bé KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ tham gia Héi ®ång AIA vµ CCI. Uû ban ®iÒu phèi vÒ dÞch vô (Committee for Co-ordination of Service - CCS): ®­îc thµnh lËp ®Ó x©y dùng c¸c ph­¬ng ¸n ®µm ph¸n, phèi hîp, gi¸m s¸t vµ ®iÒu hµnh viÖc thùc hiÖn kÕt qu¶ ®µm ph¸n vÒ dÞch vô theo HiÖp ®Þnh khung ASEAN vÒ dÞch vô (ASEAN Framework Agreement on Service - AFAS) ký kÕt ngµy 15/12/1995. CCS lµ c¬ quan cÊp Vô vµ b¸o c¸o lªn SEOM vµ AEM. Ngoµi ra c¬ cÊu cña ASEAN cßn cã mét sè c¸c Uû ban phô tr¸ch hoÆc ®iÒu phèi vµ c¸c Héi nghÞ ra quyÕt ®Þnh cho mét phÇn c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ - th­¬ng m¹i - ®Çu t­ trong khèi nh­: Héi nghÞ th­îng ®Ønh ASEAN (ASEAN Summit), Héi nghÞ Bé tr­ëng chuyªn ngµnh, Tæng th­ ký vµ Ban th­ ký ASEAN, C¸c c¬ chÕ hîp t¸c víi c¸c n­íc thø ba... S¬ ®å : C¬ cÊu thÓ chÕ hîp t¸c kinh tÕ ASEAN KÕ ho¹ch vµ triÓn väng ph¸t triÓn hîp t¸c ASEAN T¹i Héi nghÞ Th­îng ®Ønh ASEAN kh«ng chÝnh thøc lÇn thø hai ngµy 15/12/1997, mét kÕ ho¹ch tæng qu¸t cho hîp t¸c ASEAN ®Õn n¨m 2020 ®· ®­îc ®­a ra, kÕ ho¹ch nµy ®­îc lÊy tªn lµ “ViÔn c¶nh ASEAN 2020 - Céng t¸c chÆt chÏ trong sù ph¸t triÓn n¨ng ®éng” nh»m x¸c ®Þnh môc tiªu, chiÕn l­îc vµ ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cho hîp t¸c kinh tÕ cña c¸c n­íc thµnh viªn b­íc vµo thÕ kû XXI. Môc tiªu cña ViÔn c¶nh ASEAN 2020 lµ t¹o ra mét Khu vùc kinh tÕ ASEAN æn ®Þnh, thÞnh v­îng vµ cã søc c¹nh tranh cao, trong ®ã hµng hãa, dÞch vô vµ ®Çu t­ ®­îc l­u th«ng t­ do, ph¸t triÓn kinh tÕ ®ång ®Òu gi÷a c¸c n­íc, gi¶m bít ®ãi nghÌo vµ sù chªnh lÖch vÒ kinh tÕ, x· héi, t¨ng c­êng æn ®Þnh chÝnh trÞ, kinh tÕ vµ x· héi. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu ®ã, ASEAN sÏ thùc hiÖn chiÕn l­îc sau ®©y: Hoµn thµnh AFTA vµ ®Èy nhanh viÖc tù do hãa th­¬ng m¹i dÞch vô; Hoµn thµnh Khu vùc ®Çu t­ ASEAN vµo n¨m 2010 vµ thùc hiÖn ®Çu t­ tù do vµo n¨m 2020; T¨ng c­êng vµ më réng hîp t¸c tiÓu vïng ë c¸c khu vùc t¨ng tr­ëng tiÓu vïng hiÖn cã vµ thiÕt lËp nh÷ng khu vùc t¨ng tr­ëng tiÓu vïng míi; TiÕp tôc cñng cè vµ më réng thªm c¸c mèi liªn kÕt kttÐ khu vùc ngoµi ASEAN; Hîp t¸c, t¨ng c­êng hÖ thèng th­¬ng m¹i ®a ph­¬ng; T¨ng c­êng vai trß cña giíi doanh nghiÖp, coi ®ã lµ ®éng lùc cña ph¸t triÓn. T¹i Héi nghÞ Th­îng ®Ønh ASEAN lÇn thø s¸u ®­îc tæ chøc vµo th¸ng 12 n¨m 1998 t¹i hµ Néi, c¸c nguyªn thñ quèc gia ®· th«ng qua mét kÕ ho¹ch hµnh ®éng, ®­îc lÊy tªn lµ “KÕ ho¹ch hµnh ®éng Hµ Néi” hay cßn gäi lµ “Tuyªn bè Hµ Néi”. §©y lµ kÕ ho¹ch ®Çu tiªn ®Ó thùc hiÖn môc tiªu cña “ViÔn c¶nh ASEAN 2020” víi khung thêi gian lµ s¸u n¨m, tõ n¨m 1999 ®Õn n¨m 2004. TiÕn tr×nh thùc hiÖn ®­îc xem xÐt ba n¨m mét lÇn t¹i c¸c Héi nghÞ Th­îng ®Ønh ASEAN. Cã thÓ ®¸nh gi¸ viÖc th«ng qua KÕ ho¹ch hµnh ®éng Hµ Néi lµ mét b­íc tiÕn míi trong quan hÖ hîp t¸c cña ASEAN, lÇn ®Çu tiªn, mét kÕ ho¹ch hµnh ®éng toµn diÖn, s©u s¾c vµ cã tÝnh cam kÕt c¸o gi÷a c¸c n­íc ®· ®­îc th«ng qua. toµn cÇu ho¸ vµ sù ra ®êi cña afta Kh¸i qu¸t vÒ toµn cÇu hãa Sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi ®­îc t¨ng lªn m¹nh mÔ bëi t¸c ®éng cña c¸c quy t¾c hay thÓ chÕ quèc tÕ míi nh­ Ng©n Hµng ThÕ Giíi (WTO), Quü tiÒn tªn quèc tÕ, Tho¶ thuËn chung vÒ thuÕ quan vµ thuÕ mËu dÞch (GATT) v.v. ViÖc x©y dùng mét hÖ thèng th­¬ng m¹i quèc tÕ dùa trªn quy t¾c, viÖc t¨ng c­êng héi nhËp c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c thÓ chÕ míi ®­îc xóc tiÕn m¹nh tõ nh÷ng n¨m 70 –80 cña thÕ kû XX ®· b­íc ®Çu t¹o ra mét hÖ thèng kinh tÕ quèc tÕ kh¸c rÊt nhiÒu víi hÖ thèng vèn cã tr­íc ChiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai. Sù gia t¨ng nhanh chãng cña c¸c luång th­¬ng m¹i, lu©n chuyÓn vèn vµ ®Æc biÖt lµ bïng næ cña c«ng nghÖ th«ng tin ( ®Æc biÖt lµ sù ra ®êi cña Internet ) cïng víi sù lan táa cña xu h­íng d©n chr ho¸ dêi sèng chÝnh trÞ – x· héi ë cuèi nh÷ng n¨m 80, ®Çu nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XX ®· t¹o ra lµn sãng míi cña quèc tÕ ho¸. Sù biÕn ®æi nµy ®­a ®Õn sù chÊm døt chiÕn tranh l¹nh, më ra sù hîp t¸c vµ héi nhËp trªn quy m« toµn cÇu. C¸c mèi quan hÖ kinh tÕ nh­ th­¬ng m¹i, ®Çu t­ chuyÓn giao c«ng nghÖ, c¸c vÊn ®Ò vÒ m«i tr­êng vµ x· héi nh­ nghÌo ®ãi, bÖnh tËt, « nhiÔm m«i tr­êng vµ c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ – an ninh nh­ xung ®ét x· héi, khñng bè , röa tiÒn, ma tuý, nh©n quyÒn, d©n chñ, an ninh quèc gia v.v... giê ®©y ®ßi hái cã sù phèi hîp hµnh ®éng cña tÊt c¶ c¸c n­íc. Sù hîp t¸c nµy ®­îc trî gióp bëi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ kÕt qu¶ lµ lµm cho tiÕn tr×nh quèc tÕ hãa ®­îc ®Èy nhanh vµ cao h¬n. ChÝnh v× vËy, tõ ®Çu nh÷ng n¨m 90 trë l¹i ®©y, qu¸ tr×nh nµy ®­îc gäi víi c¸i tªn míi lµ Toµn cÇu ho¸. Toµn cÇu hãa ®­îc hiÓu , ®­îc nh×n d­íi nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau, nh­ng nh­ ®· gi¶i thÝch ë phÇn trªn, ta cã thÓ hiÓu mét c¸ch kh¸i qu¸t toµn cÇu ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh thiÕt lËp vµ thay ®æi c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ, mét ph¹m trï ®a diÖn bao trïm tÊt c¶ c¸c mÆt ho¹t ®éng cña ®êi sèng x· héi. Toµn cÇu ho¸ cã thÓ ®­îc ®Þnh nghÜa theo hai c¸ch sau: Mét lµ, ( ®Þnh nghÜa cña Shahid Yusf ): Toµn cÇu ho¸ lµ sù héi nhËp cña c¸c quèc gia thµnh mét thÓ thèng nhÊt th«ng qua c¸c dßng ch¶y th­¬ng m¹i, tiÒn vèn, tri thøc vµ nh÷ng tiÕn bé cña c«ng nghÖ th«ng tin Hai lµ, (®Þnh nghÜa cña Mikhain Simai): Toµn cÇu ho¸ lµ sù tæng hîp c¸c qu¸ tr×nh vµ hiÖn t­îng nh­ lu©n chuyÓn hµng ho¸, dÞch vô, t­ b¶n, c«ng nghÖ th«ng tin qua biªn giíi, di chuyÓn ng­êi gi÷a c¸c n­íc, h­íng ­u thÕ trªn thÞ tr­êng th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­ quèc tÕ, sù liªn kÕt thÞ tr­êng vÒ l·nh thæ vµ chÕ ®é, ®ång thêi lµ sù xuÊt hiÖn nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh toµn cÇu nh­ chØ bÊt b×nh ®¼ng vÒ thu nhËp, t¨ng tr­ëng d©n sè qu¸ møc mµ chØ cã hîp t¸c toµn thÕ giíi míi gi¶i quyÕt ®­îc. MÆc dï cã nhiÒu c¸ch lý gi¶i kh¸c nhau vÒ toµn cÇu ho¸, nh­ng mäi ng­êi kh¾p n¬i trªn thÕ giíi ®Òu dÇn dÇn hiÓu ®­îc néi dung vµ ý nghÜa c¬ b¶n vÒ nã. §ã lµ qu¸ tr×nh thÕ giíi tiÕn ®Õn mét ng«i lµng chung mµ ë ®ã c¸c ®­êng biªn giíi quèc gia trë nªn mê nh¹t vµ n¶y sinh nhu cÇu ph¶i cã mét sù qu¶n lý chung trªn ph¹m vi toµn cÇu. Qu¸ tr×nh nay ®ang n»m ë giai ®o¹n ®Çu, ®ang ®­îc t¨ng tèc, gióp søc cña c«ng nghÖ th«ng tin, ®Æc biÖt lµ Internet, vµ c¸c biÕn thÓ cña qu¸ tr×nh nµy lµ hÕt søc phøc t¹p, lu«n cã tÝnh hai mÆt, kh«ng cã mét quèc gia nµo, khu vùc nµo cã thÓ thê ¬ víi nã. C¬ héi vµ th¸ch thøc cña toµn cÇu ho¸ ®Õn liªn kÕt ASEAN Nh­ ®· kh¸i qu¸t ë môc trªn, toµn cÇu ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh hai mÆt, nã cã thÓ lµm t¨ng nhanh l­îng cña c¶i vËt chÊt cho thÕ giíi, lµm cho ®êi sèng vËt chÊt còng nh­ tinh thÇn cña mçi thµnh viªn trong x· héi ®­îc c¶i thiÖn, lµm cho con ng­êi, c¸c d©n téc gÇn gòi, th©n thiÖn, hiÓu biÕt vµ cã tr¸ch nhiÖm víi nhau vµ víi céng ®ång chung cña nh©n lo¹i nhiÒu h¬n, nh­ng nã còng g©y kh«ng Ýt khã kh¨n bÊt lîi cho nhiÒu ng­êi, nhiÒu d©n téc nh­ lµm gia t¨ng hè ng¨n c¸ch giµu nghÌo, bÊt b×nh ®½ng vµ xung ®ét trong x· héi, xãi mßn b¶n s¾c v¨n ho¸ vµ suy yÕu quèc gia. Víi môc ®Ých lµm râ h¬n nh÷ng t¸c ®éng cña toµn cÇu ho¸ tíi c¸c n­íc ASEAN dÉn ®Õn ph¶n øng cña liªn kÕt ASEAN ®èi víi c¸c t¸c ®éng tiªu cùc cña toµn cÇu ho¸, d­íi ®©y xin ®­îc ph©n tÝch kh¸i qu¸t nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc ®èi víi liªn kÕt ASEAN C¬ héi cña toµn cÇu ho¸ ®èi víi liªn kÕt ASEAN Lµm t¨ng nhanh c¬ së vËt chÊt vµ kü thuËt cho liªn kÕt khu vùc vµ héi nhËp quèc tÕ Tr­íc hÕt, toµn cÇu ho¸ lµm bïng næ ngo¹i th­¬ng vµ më réng quan hÖ thÞ tr­êng trong n­íc, khu vùc vµ thÕ giíi. Nhê cã nguån ®Çu t­ tõ n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ kho¶n ®Çu t­ trùc tiÕp (FDI) vµo n­íc ASEAN t¨ng nhanh ( ®Æt møc kû lôc gÇn 30 tØ USD vµo n¨m 1996 ) ®em ®Õn mét tèc ®é t¨ng tr­ëng cao vµ kÐo dµi, tõ n¨m 1987 – 1996 ®¹t b×nh qu©n 15% n¨m trong khi tèc ®é t¨ng tr­ëng cña toµn thÕ giíi lµ 6,3%, nhê ®ã mµ vÞ trÝ cña ASEAN trong c¸n c©n mËu dÞch toµn cÇu còng ®­îc c¶i thiÖn tr«ng thÊy. Do tèc ®é t¨ng tr­ëng ngo¹i th­¬ng cao liªn tôc trong nhiÒu n¨m liÒn, t¨ng tr­ëng tæng s¶n phÈm quèc néi ( GDP) hµng n¨m cña c¸c n­íc ASEAN trong thêi gian ®ã ®Æt tØ lÖ rÊt cao so víi c¸c n­íc trªn thÕ giíi nãi chung, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nãi riªng. Cã thÓ nãi r»ng, nguån vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi nãi chung, FDI nãi riªng lµ yÕu tè chÝnh lµm c¶i thiÖn nhanh chãng tr×nh ®é c«ng nghÖ, qu¶n lý xÝ nghiÖp, ®µo t¹o c«ng nh©n lµnh nghÒ vµ c¬ së h¹ tÇng kü thuËt cho c¸c n­íc ASEAN. C¶i thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý, thóc ®Èy d©n chñ ho¸ x· héi vµ lµm t¨ng thªm hîp t¸c gi÷a c¸c n­íc Toµn cÇu ho¸ lµm s¶n sinh ra nhiÒu tæ chøc th­¬ng m¹i tù do theo vïng, l·nh thæ nh­ APEC, MERCOSUR, NAFTA, EU v.v...§Õn l­ît m×nh, c¸c tæ chøc nµy kh«ng chØ t¹o dùng vµ hoµn thiÖn dÇn luËt ch¬i chung mang tÝnh phæ qu¸t cho mäi ng­êi, mçi quèc gia – d©n téc, khu vùc vµ toµn thÕ giíi. ChÝnh phñ cña c¸c n­íc muèn thu hut vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, t¨ng c­êng th­¬ng m¹i víi thÕ giíi, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh hµng ho¸ cña m×nh th× kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c lµ ®­a ra chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Çu t­, gi¶m thuÕ quan vµ t¹o kh¶ n¨ng cho c¸c h·ng kinh doanh hay c¸ nh©n trùc tiÕp tham gia vµo c¸c quan hÖ quèc tÕ. Lµm t¨ng tÝnh më cña hîp t¸c khu vùc Tr­íc ®©y, hîp t¸c khu vùc ASEAN bÞ chi phèi bëi sù tranh ®ua ®èi ®Çu gi÷a hai cùc Mü vµ Liªn X« nªn tÝnh chÊt më cöa hîp t¸c ®a chiÒu, ®a ph­¬ng bÞ h¹n chÕ, thªm vµo ®ã liªn kÕt ASEAN chñ yÕuth«ng qua con ®­êng nhµ n­íc ( c¸c chÝnh phñ ®­a ra ch¸c tho¶ thuËn chung ) ( hay cßn gäi lµ liªn kÕt chÝnh thøc) th× thõ ®Çu thËp niªn 90 ®Ðn nay chÝnh phr c¸c n­íc ASEAN ®· kÝnh thÝch c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ t­ nh©n trong khu vùc liªn doanh, liªn kÕt víi nhau (liªn kÕt thùc chÊt), coi c¸c sù g¾n kÕt ho¹t ®éng kinh doanh cô thÓ d­íi sù chi phèi cña c¸c quy luËt thÞ tr­êng lµ th­íc ®o øc ®é, lµ môc tiªu cña liªn kÕt khu vùc. Th¸ch thøc cña toµn cÇu ho¸ ®èi víi liªn kÕt ASEAN Bªn c¹nh nh÷ng c¬ héi vµ thuËn lîi mµ toµn cÇu ho¸ ®em l¹i cho liªn kÕt ASEAN. nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn, th× còng cã kh«ng Ýt khã kh¨n vµ th¸ch thøc mµ ASEAN ph¶i ®èi mÆt vµ thÝch øng. NÒn kinh tÕ dÔ bÞ tæn th­¬ng §Ó tho¸t khái c¶nh nghÌo nµn, l¹c hËu ®ång thêi tËn dông lîi thÕ c¬ héi thuËn lîi cña quèc tÕ c¸c n­íc ASEAN cã xu h­íng kªu gäi ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ tù do ho¸ tµi chÝnh. cïng víi chÝnh s¸ch duy tr× ®ång néi tÖ m¹nh, chÝnh s¸ch tù do vay m­în ®· khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®æ x« ®i vay ngo¹i tÖ ng¾n h¹n, t¹o ra dßng ch¶y t­ b¶n vµo c¸c n­íc ASEAN víi sè l­îng lín trong nh÷ng n¨m 80-90. VÝ dô nh­ Th¸i Lan, vèn n­íc ngoµi n¨m 1990 chiÕm 8% GDP, sau ®ã t¨ng lªn 14% vµo n¨m 1995. Sù t¨ng vèn nµy lµm cho kinh tÕ c¸c n­íc nµy bïng næ víi tèc ®é t¨ng tr­ëng tíi hai con sè nh­ng c¸c kho¶ nî n­íc ngoµi còng t¨ng theo rÊt nhanh, tõ 29 tØ USD n¨m 1990 (t­¬ng ®­¬ng víi 34% GDP) lªn tíi 94 tØ USD vµo n¨m 1996 (t­¬ng ®­¬ng víi 51% GDP). Sù gia t¨ng m¹nhh mÏ cña c¸c luång lu©n chuyÓn vèn, mét mÆt thóc ®Èy nhanh toµ cÇu ho¸ thÞ tr­êng, t¹o tiÒn ®Ò vËt chÊt cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ gãp phÇn ph©n phèi l¹i cña c¶i trªn thÕ giíi, mÆt kh¸c nã cã thÓ