Một số vấn đề lý luận về đầu tư trực tiếp nước ngoài
Việt Nam xuất phát từ một nước nông nghiệp lạc hậu, trình độ phát triển, KTXH ở mức thấp hơn rất nhiều so với nước khác. Với tốc độ phát triển nhanh chóng của các nước phát triển, thì khoảng cách kinh tế ngày càng dãn ra.Vì vậy nhiệm vụ phát triển kinh tế của nước ta trong những năm tới là vượt qua tình trạng của một nước nghèo, nâng cao mức sống của nhân dân và từng bước hội nhập vào quỹ đạo kinh tế Thế Giới. Tính tất yếu của XKTB với hình thức cao của nó là hình thức đầu tư trực tiếp nước ngoài là xu thế phát triển của thời đại. Việt Nam cũng không nằm ngoài trong luật đó nhưng vấn đề đặt ra là thu hút FDI như thế nào. Với mục tiêu xây dựng nước ta thành một nước công nghiệp và tiến hành công nghiệp hoá và hiện đại hoá với mục tiêu lâu dài là cải biến nước ta thành một nước công nghiệp có cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại, cơ cấu kinh tế phù hợp cộng với thực hiện mục tiêu ổn định và phát triển kinh tế trong đó có việc nâng cao GDP bình quân đầu người lên hai lần như đại hội VII của Đảng đã nêu ra. Muốn thực hiện tốt điều đó cần phải có một lượng vốn lớn. Muốn có lượng vốn lớn cần phải tăng cường sản xuất và thực hành tiết kiệm. Nhưng với tình hình của nước ta thì thu hút vốn đầu tư nước ngoài cũng cũng là một cách tích luỹ vốn nhanh có thể làm được. Đầu tư nước ngoài nói chung và đầu tư trực tiếp nói riêng là một hoạt động kinh tế đối ngoại có vị trí vai trò ngày càng quan trọng, trở thành xu thế của thời đại. Đó là kênh chuyển giao công nghệ, thúc đẩy quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế, tạo thêm việc làm và thu nhập, nâng cao tay nghề cho người lao động, năng lực quản lý, tạo nguồn thu cho ngân sách Trên cơ sở thực trạng của đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, ta cũng cần phải chú ý tới vấn đề tính tiêu cực của đầu tư TTNN. Cũng không phải là một nước thụ động để mất dần vị thế mà xem vốn ĐTNN là quan trọng nhưng vốn trong nước trong tương lai phải là chủ yếu. Nhận thức đúng vị trí vai trò của đầu tư nước ngoài là hết sức cần thiết. Chính phủ cũng đã ban hành chính sách đầu tư nước ngoài vào Việt Nam. Đồng thời tạo mọi điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư nước ngoài. Chúng ta bằng những biện pháp mạnh về cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh để thu hút đầu tư nước ngoài. Với phương châm của chúng ta là đa thực hiện đa dạng hoá, đa phương hoá hợp tác đầu tư nước ngoài trên cơ sở hai bên cùng có lợi và tôn trọng lẫn nhau. Bằng những biện pháp cụ thể để huy động và sử dụng có hiệu quả vốn ĐTTTNN trong tổng thể chiến lược phát triển và tăng trưởng kinh tế là một thành công mà ta mong đợi.
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Một số vấn đề lý luận về đầu tư trực tiếp nước ngoài, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi Më §Çu
ViÖt Nam xuÊt ph¸t tõ mét níc n«ng nghiÖp l¹c hËu, tr×nh ®é ph¸t triÓn, KTXH ë møc thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi níc kh¸c. Víi tèc ®é ph¸t triÓn nhanh chãng cña c¸c níc ph¸t triÓn, th× kho¶ng c¸ch kinh tÕ ngµy cµng d·n ra.V× vËy nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ cña níc ta trong nh÷ng n¨m tíi lµ vît qua t×nh tr¹ng cña mét níc nghÌo, n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n vµ tõng bíc héi nhËp vµo quü ®¹o kinh tÕ ThÕ Giíi.
TÝnh tÊt yÕu cña XKTB víi h×nh thøc cao cña nã lµ h×nh thøc ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i. ViÖt Nam còng kh«ng n»m ngoµi trong luËt ®ã nhng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ thu hót FDI nh thÕ nµo.
Víi môc tiªu x©y dùng níc ta thµnh mét níc c«ng nghiÖp vµ tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ víi môc tiªu l©u dµi lµ c¶i biÕn níc ta thµnh mét níc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp … céng víi thùc hiÖn môc tiªu æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ trong ®ã cã viÖc n©ng cao GDP b×nh qu©n ®Çu ngêi lªn hai lÇn nh ®¹i héi VII cña §¶ng ®· nªu ra. Muèn thùc hiÖn tèt ®iÒu ®ã cÇn ph¶i cã mét lîng vèn lín. Muèn cã lîng vèn lín cÇn ph¶i t¨ng cêng s¶n xuÊt vµ thùc hµnh tiÕt kiÖm. Nhng víi t×nh h×nh cña níc ta th× thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi còng còng lµ mét c¸ch tÝch luü vèn nhanh cã thÓ lµm ®îc. §Çu t níc ngoµi nãi chung vµ ®Çu t trùc tiÕp nãi riªng lµ mét ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cã vÞ trÝ vai trß ngµy cµng quan träng, trë thµnh xu thÕ cña thêi ®¹i. §ã lµ kªnh chuyÓn giao c«ng nghÖ, thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, t¹o thªm viÖc lµm vµ thu nhËp, n©ng cao tay nghÒ cho ngêi lao ®éng, n¨ng lùc qu¶n lý, t¹o nguån thu cho ng©n s¸ch…
Trªn c¬ së thùc tr¹ng cña ®Çu t níc ngoµi t¹i ViÖt Nam, ta còng cÇn ph¶i chó ý tíi vÊn ®Ò tÝnh tiªu cùc cña ®Çu t TTNN. Còng kh«ng ph¶i lµ mét níc thô ®éng ®Ó mÊt dÇn vÞ thÕ mµ xem vèn §TNN lµ quan träng nhng vèn trong níc trong t¬ng lai ph¶i lµ chñ yÕu.
NhËn thøc ®óng vÞ trÝ vai trß cña ®Çu t níc ngoµi lµ hÕt søc cÇn thiÕt. ChÝnh phñ còng ®· ban hµnh chÝnh s¸ch ®Çu t níc ngoµi vµo ViÖt Nam. §ång thêi t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi. Chóng ta b»ng nh÷ng biÖn ph¸p m¹nh vÒ c¶i thiÖn m«i trêng ®Çu t, kinh doanh… ®Ó thu hót ®Çu t níc ngoµi. Víi ph¬ng ch©m cña chóng ta lµ ®a thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸, ®a ph¬ng ho¸ hîp t¸c ®Çu t níc ngoµi trªn c¬ së hai bªn cïng cã lîi vµ t«n träng lÉn nhau. B»ng nh÷ng biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ vèn §TTTNN trong tæng thÓ chiÕn lîc ph¸t triÓn vµ t¨ng trëng kinh tÕ lµ mét thµnh c«ng mµ ta mong ®îi.
Ch¬ng mét
Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
I. XuÊt khÈu t b¶n:
1. Kh¸i niÖm xuÊt khÈu t b¶n:
Trong thÕ kû XIX diÔn ra qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung T B¶n m¹nh mÏ. C¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®· tÝch luü ®îc nh÷ng kho¶n TB khæng lå ®ã lµ tiÒn ®Ò cho xuÊt khÈu T B¶n vµ ®Õn giai ®o¹n chñ nghÜa ®éc quyÒn, xuÊt khÈu T B¶n lµ mét ®Æc ®iÓm næi bËt cã tÇm quan träng ®Æc biÖt, vµ trë thµnh sù cÇn thiÕt cña chñ nghÜa T B¶n. §ã lµ v× T B¶n tµi chÝnh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®· xuÊt hiÖn c¸i gäi lµ "T B¶n thõa". Thõa so víi tû suÊt, lîi nhuËn sÏ cao h¬n. Trong lóc ë nhiÒu níc kinh tÕ l¹c hËu cÇn T B¶n ®Ó më mang kinh tÕ vµ ®æi míi kü thuËt, nhng cha tÝch luü T B¶n kÞp thêi. VËy thùc chÊt xuÊt khÈu T B¶n lµ ®em T B¶n ra níc ngoµi, nh»m chiÕm ®îc gi¸ trÞ thÆng d vµ c¸c nguån lîi kh¸c ®îc t¹o ra ë c¸c nguån lîi kh¸c ®îc t¹o ra ë c¸c níc nhËp khÈu T B¶n.
Ta ®· thÊy r»ng viÖc xuÊt khÈu T B¶n lµ "T B¶n thõa" xuÊt hiÖn trong c¸c níc tiªn tiÕn. Nhng thùc chÊt vÊn ®Ò ®ã lµ mang tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña mét hiÖn tîng kinh tÕ khi mµ qu¸ tr×nh tÝch luü vµ tËp trung ®· ®¹t ®Õn mét ®é nhÊt ®Þnh sÏ xuÊt hiÖn nhu cÇu ra níc ngoµi. §©y còng lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn søc s¶n xuÊt cña x· héi v¬n ra ThÕ Giíi, tho¸t khái khu©n khæ chËt hÑp cña quèc gia, h×nh thµnh quy m« s¶n xuÊt trªn ph¹m vi quèc tÕ. Theo Lª Nin "C¸c níc xuÊt khÈu T B¶n hÇu nh bao giê còng cã kh¶ n¨ng thu ®îc mét sè "lîi" nµo ®ã" [29,90]. ChÝnh ®Æc ®iÓm nµy lµ nh©n tè kÝch thÝch c¸c nhµ T B¶n cã tiÒm lùc h¬n trong viÖc thùc hiÖn ®Çu t ra níc ngoµi. Bëi v× khi mµ nÒn c«ng nghiÖp ®· ph¸t triÓn, ®Çu t trong níc kh«ng cßn cã lîi nhuËn cao n÷a. MÆt kh¸c c¸c níc l¹c hËu h¬n cã lîi thÕ vÒ ®Êt ®ai, nguyªn liÖu, tµi nguyªn nh©n c«ng… l¹i ®a l¹i cho nhµ ®Çu t lîi nhuËn cao, æn ®Þnh, tin cËy vµ gi÷ vÞ trÝ ®éc quyÒn
Theo Lª Nin " XuÊt khÈu t b¶n" lµ mét trong n¨m ®Æc ®iÓm kinh tÕ cña chñ nghÜa ®Õ quèc, th«ng qua xuÊt khÈu t b¶n, c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn thùc hiÖn viÖc bãc lét ®èi víi c¸c níc l¹c hËu vµ thêng lµ thuéc ®Þa cña nã: Nhng «ng kh«ng phñ nhËn vai trß cña nã. Trong thêi kú ®Çu cña chÝnh quyÒn X« ViÕt, Lª Nin chñ tr¬ng sö dông ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµ khi ®a ra "ChÝnh s¸ch kinh tÕ míi" ®· nãi r»ng nh÷ng ngêi céng s¶n ph¶i biÕt lîi dông nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt cña chñ nghÜa T B¶n th«ng qua h×nh thøc kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt cña chñ nghÜa T B¶n th«ng qua h×nh thøc " Chñ nghÜa T B¶n nhµ níc" ®· nãi r»ng nh÷ng ngêi céng s¶n ph¶i biÕt lîi dông nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ vµ khoa häc kü thuËt cña chñ nghÜa t b¶n th«ng qua h×nh thøc "chñ nghÜa t b¶n nhµ níc". Theo quan ®iÓm nµy nhiÒu níc ®· "chÊp nhËn phÇn nµo sù bãc lét cña chñ nghi· t b¶n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, nh thÕ cã thÓ cßn nhanh h¬n lµ sù vËn ®éng tù th©n cña mçi níc. Tuy nhiªn viÖc "xuÊt khÈu t b¶n" ph¶i tu©n theo ph¸p luËt cña c¸c níc ®Õ quèc v× hä cã søc m¹nh kinh tÕ, cßn ngµy nay th× tu©n theo p¸hp luËt, sù ®iÒu hµnh cña mçi quèc gia nhËn ®Çu t.
2. C¸c h×nh thøc xuÊt khÈu t b¶n.
Gåm c ã hai h×nh thøc chÝnh:
XuÊt khÈu t b¶n cho vay: lµ h×nh thøc cho chÝnh phñ hoÆc do t nh©n vay nh»m thu ®îc tû suÊt cao.
XuÊt khÈu t b¶n ho¹t ®éng: lµ ®em t b¶n ra níc ngoµi, më mang xÝ nghiÖp tiÕn hµnh s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ hµng ho¸, trong ®ã cã gi¸ trÞ thÆng d t¹i níc nhËp khÈu.
§Çu t ho¹t ®éng gåm cã ®Çu t trùc tiÕp vµ ®Çu t gi¸n tiÕp.
§Çu t trùc tiÕp: lµ ®Çu t chñ yÕu mµ chñ ®Çu t níc ngaßi ®Çu t toµn bé hay phÇn ®ñ lín vèn ®Çu t cña c¸c dù ¸n nh»m dµnh quyÒn ®iªï hµnh h¹¬c tham gia ®iÒu hµnh c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hoÆc kinh doanh dÞch vô, th¬ng m¹i.
§Çu t gi¸n tiÕp lµ h×nh thøc ®Çu t quan träng, trong ®ã chñ ®Çu t níc ngoµi ®Çu t b»ng h×nh thøc mua cæ phÇn cña c¸c C«ng ty së t¹i (ë møc khèng chÕ nhÊt ®Þnh) ®Ó thu lîi nhuËn mµ kh«ng tham gia ®iÒu hµnh trùc tiÕp ®èi tîng mµ hä bá vèn ®Çu t. Vèn nµy ®îc tr¶ b»ng tiÒn gèc lÉn lîi tøc díi h×nh thøc tiÒn tÖ hay díi h×nh thøc hµng ho¸.
Cßn ®èi víi h×nh thøc xuÊt khÈu cho vay th× cã xuÊt khÈu t b¶n cho vay dµi h¹n vµ xuÊt khÈu t b¶n cho vay ng¾n h¹n. Gèm cã.
Thø nhÊt: XuÊt khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ c«ng nghÖ tõ c¸c níc ph¸t triÓn sang c¸c níc nhËn ®Çu t.
Thø hai: XuÊt khÈu trùc tiÕp, gäi lµ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cã 3 d¹ng.
+ Níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®Çu t vµo c¸c níc c«ng nghiÖp tp
+ Nowcs c«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®Çu t vµo níc c«ng nghiÖp kÐm ph¸t triÓn
+ §Çu t gi÷a c¸c níc kÐm ph¸t triÓn
II. Kh¸i niÖm vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi.
1. Kh¸i niÖm vèn ®Çu t.
Ho¹t ®éng ®Çu t lµ qu¸ tr×nh huy ®éng vµ sö dông mäi nguån vèn phôc vô s¶n xuÊt, kinh doanh nh»m s¶n xuÊt s¶n phÈm hay cung cÊp dÞch vô ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng c¸ nh©n vµ x· héi.
Nguån vèn ®Çu t cã thÓ lµ nh÷ng tµi s¶n hµng ho¸ nh tiÒn vèn, ®Êt ®ai, nhµ cöa, m¸y mãc, thiÕt bÞ, hµng ho¸ hoÆc tµi s¶n v« h×nh nh b»ng s¸ng chÕ, ph¸t minh, nh·n hiÖu hµng ho¸, bÝ quyÕt kü thuËt, uy tÝn kinh doanh, bÝ quyÕt th¬ng m¹i… C¸c doanh nghiÖp cã thÓ ®Çu t b»ng cæ phÇn, tr¸i phiÕu, c¸c quyÒn së h÷u kh¸c nh quyÒn thÕ chÊp, cÇm cè hoÆc c¸c quyÒn cã gi¸ trÞ vÒ mÆt kinh tÕ nh c¸c quyÒn th¨m dß, khai th¸c, sö dông nguån thiªn nhiªn.
Thêi kú ®Çu thÕ kû XX, theo quan ®iÓm cña LªNin th× lo¹i sö dông vèn mét c¸ch ¸p ®Æt díi d¹ng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vÒ thùc chÊt lµ kho¶n chi phÝ mµ c¸c níc t b¶n bá ra ®Ó cñng cè ®Þa vÞ trong chiÕn h÷u thuéc ®Þa vµ cuèi cïng lµ nh»m ®¹t ®îc lîi nhô©n cao h¬n.
Theo ph©n tÝch ®¸nh gi¸ cña LªNin th× sù ph¸t triÓn cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lu«n g¾n víi lÞch sö ph¸t triÓn cña chñ nghÜa t banr. XuÊt ph¸t tõ ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi cña thÕ giíi lóc bÊy giê mµ Lªnin cho r»ng lo¹i vèn ®îc sö dông díi s¹ng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ c«ng cô bãc lét, lµ h×nh thøc chiÕm ®o¹t cña chñ nghÜa t b¶n. Vµ theo quan niÖm cñaR.Nurkse quan niÖm, dï "®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi tríc hÕt phôc vô cho lîi Ých cña c¸c níc c«ng nghiÖp xuÊt vèn chø cha ph¶i níc nhËn vèn"{32, 26} tuy nhiªn lµ nh©n tè quan träng, lµ gi¶i ph¸p tÝch cùc ®Ó cho nÒn kinh tÕ chËm ph¸t triÓn cã thÓ "v¬n tíi thÞ trêng míi". MÆc dï, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ nguån cung cÊp mét lîng vèn ®¸ng kÓ cho c«ng nghiÖp ho¸, cho t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng thu nhËp…. lµm ph¸ vì sù khÐp kÝn cña vßng luÈn quÈn, nhng nã kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶ mµ nã chØ ph¸t huy t¸c dông khi kh¶ n¨ng tÝch luü vèn b»ng con ®êng tiÕt kiÖm néi bé cña mét níc ®¹t tíi møc nhÊt ®Þnh. Còng nh R.Nurkes, quan ®iÓm cña A. Samuelson coi vèn lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng cã n¨ng suÊt cao, hay nãi c¸ch kh¸c, vèn lµ yÕu tè cã søc m¹nh nhÊt cã thÓ lµm cho "vßng luÈn quÈn" dÔ bÞ ph¸ vì. Theo quan ®iÓm cña hai «ng nhÊn m¹nh, ®a sè c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®Òu thiÕu vèn, møc thu nhËp thÊp, chØ ®ñ sèng ë møc tèi thiÓu, do ®ã kh¶ n¨ng tÝch luü h¹n chÕ vµ ®Ó "tÝch luü vèn cÇn ph¶i hy sinh tiªu dïng trong nhiÒu thËp kû". V× vËy A.Samuelson ®Æt vÊn ®Ò: §èi víi níc nghÌo, nÕu cã nhiÒu trë ng¹i nh vËy nh vËy ®èi víi viÖc cÊm thµnh t b¶n do nguån tµi chÝnh trong níc, t¹i sao kh«ng dùa nhiÒu h¬n vµo nh÷ng nguån vèn níc ngoµi?
2. Kh¸i niÖm vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI)
a. Kh¸i niÖm
VÒ mÆt kinh tÕ: FDI lµ mét h×nh thøc ®Çu t quèc tÕ ®Æc trng bëi qu¸ tr×nh di chuyÓn t b¶n tõ níc nµy qua níc kh¸c. FDI ®îc hiÓu lµ ho¹t ®éng kinh doanh, mét d¹ng kinh doanh quan hÖ kinh tÕ cã quan hÖ quèc tÕ. VÒ ®Çu t quèc tÕ lµ nh÷ng ph¬ng thøc ®Çu t vèn, t s¶n ë níc ngoµi ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô víi môc ®Ých t×m kiÕm lîi nhuËn vµ nh÷ng môc tiªu kinh tÕ, x· héi nhÊt ®Þnh.
VÒ mÆt nhËn thøc: Nh©n tè níc ngoµi ë ®©y kh«ng chØ thÓ hiÖn ë sù kh¸c biÖt ë sù kh¸c biÖt quèc tÞch hoÆc vÒ l·nh thæ c tró thêng xuyªn cña c¸c bªn tham gia ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi mµ cßn thÓ hiÖn ë sù di chuyÓn t b¶n b¾t buéc ph¶i vît qua tÇm kiÓm so¸t quèc gia.
V× vËy, FDI lµ ho¹t ®éng kinh doanh quèc tÕ dùa trªn c¬ së qu¸ tr×nh di chuyÓn t b¶n gi÷a c¸c quèc gia chñ yÕu lµ do c¸c ph¸p nh©n vµ thÓ nh©n thùc hiÖn theo nh÷ng h×nh thøc nhÊt ®Þnh trong ®ã chñ ®Çu t tham gia trùc tiÕp vµo qu¸ tr×nh ®Çu t.
Mét sè nhµ lý luËn kh¸c l¹i cho r»ng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vÒ thùc chÊt lµ h×nh thøc kÐo dµi "chu kú tuæi thä s¶n xuÊt", "chu kú tuæi thä kü thuËt" vµ "néi bé ho¸ di chuyÓn kÜ thuËt". B¶n chÊt kü thuËt cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò thu hót sù chó ý cña nhiÒu nhµ lý luËn. Tuy cßn cã sù kh¸c nhau vÒ c¬ së nghiªn cøu, vÒ ph¬ng ph¸p ph©n tÝch vµ ®èi tîng xem xÐt… Nhng quan ®iÓm cña c¸c nhµ lý luËn gÆp nhau ë chç: trong nÒn kinh tÕ hiÖn ®¹i cã mét sè yÕu tè liªn quan ®Õn kü thuËt s¶n xuÊt kinh doanh ®· buéc nhiÒu nhµ s¶n xuÊt ph¶i lùa chän ph¬ng thøc ®Çu t trùc tiÕp ra níc ngoµi nh lµ ®iÒu kiÖn tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña m×nh.
b) §Æc ®iÓm cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
Trong nh÷ng thËp kû gÇn ®©y, ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi t¨ng lªn m¹nh mÏ vµ cã nh÷ng ®Æc ®iÓm sau ®©y:
* C¬ cÊu ®Çu t thay ®æi theo híng tËp trung vµo lÜnh vùc c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ dÞch vô.
Sù ph¸t triÓn kinh tÕ lu«n lu«n ®Æt ra vÊn ®Ò lµ ph¶i dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ theo híng hiÖn ®¹i ho¸ vµ phï hîp víi xu thÕ héi nhËp víi nÒn kinh tÕ. Díi t¸c ®éng cña khoa häc c«ng nghÖ, ngµy cµng cã nhiÒu ngµnh kinh tÕ ra ®êi vµ ph¸t triÓn nhanh chãng, nhiÒu lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh míi ra ®êi thay thÕ cho lÜnh vùc s¶n xuÊt kinh doanh tríc ®©y. HiÖn nay mét c¬ cÊu ®îc coi lµ hiÖn ®¹i lµ c¬ cÊu kinh tÕ trong ®ã c¸c ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ dÞch vô chiÕm mét tû lÖ lín. T¹i sao trong c¬ cÊu ®Çu t vÉn lùa chän tèi u vµo hai ngµnh nµy mµ kh«ng ph¶i lµ ngµnh c«ng nghiÖp nÆng,… Bëi v× cã nh÷ng nguyªn nh©n sau. Thø nhÊt, cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña lùc lîng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt ngµy mét n©ng cao, v× vËy mµ nhu cÇu vÒ c¸c lo¹i dÞch vô phôc vô ®êi sèng vµ s¶n xuÊt kinh doanh t¨ng lªn m¹nh mÏ, nhÊt lµ dÞch vô kü thuËt, tµi chÝnh, du lÞch, ®ßi hái ngµnh dÞch vô ph¶i ®îc ph¸t triÓn t¬ng øng. Thø hai, ngµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ ngµnh cã nhiÒu ph©n ngµnh, mµ nh÷ng ph©n ngµnh ®ã thuéc c¸c lÜnh vùc mòi nhän cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc - c«ng nghÖ, nh ®iÖn tö, th«ng tin liªn l¹c, vËt liÖu míi… Thø ba, do ®Æc tÝnh kü thuËt cña hai ngµnh nµy lµ dÔ dµng thùc hiÖn sù hîp t¸c. VÝ dô nh ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o cã nh÷ng quy tr×nh c«ng nghÖ cã thÓ ph©n chia ra nhiÒu c«ng ®o¹n vµ tuú theo thÕ m¹nh cña mçi níc cã thÓ ph©n chia ra nhiÒu c«ng ®o¹n vµ tuú theo thÕ m¹nh cña mçi níc cã thÓ thùc hiÖn mét trong nh÷ng kh©u mµ hai ngµnh nµy cho phÐp nhµ ®Çu t thu ®îc lîi nhuËn cao, ®ì gÆp rñi ro h¬n vµ nhanh chãng thu håi vèn ®Çu t. V× vËy mµ hÇu hÕt c¸c níc ®Òu tËp trung mäi cè g¾ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó thu hót ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo hai ngµnh nµy. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu ph¸t triÓn mét c¬ cÊu kinh tÕ hiÖn ®¹i theo híng CNH mµ chÝnh phñ cña nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn ®· dµnh nhiÒu u ®·i cho nh÷ng níc ngoµi ®Çu t vµo hai ngµnh nµy, ®iÒu ®ã t¹o ra søc hÊp dÉn m¹nh mÏ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi.
* HiÖn tîng hai chiÒu trong ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
Tõ nh÷ng n¨m 70 vµ ®Çu nh÷ng n¨m 80 trë l¹i ®©y, ®· xuÊt hiÖn hiÖn tîng hai chiÒu, tøc lµ hiÖn tîng mét níc võa tiÕp nhËn ®Çu t võa ®Çu t ra níc ngoµi. §iÓn h×nh nh Mü, c¸c níc thuéc nhãm G7, c¸c níc c«ng nghiÖp míi (NICs)… nhËn vèn ®Çu t nhiÒu vµ trùc tiÕp ®Çu t lín. ë c¸c níc NICs lµ nh÷ng níc tiÕp nhËn ®Çu t trùc tiÕp nhiÒu nhÊt tõ Mü vµ NhËt B¶n. §µi Loan vµ Hång K«ng lµ hai trong sè 10 níc ®Çu.
3. Môc tiªu vµ c¸c yÕu tè ®¶m b¶o cho CNH, H§H cña ViÖt Nam
ViÖt Nam khi tiÕn hµnh CNH vÒ thùc chÊt lµ thùc hiÖn sù chuyÓn biÕn tõ mét nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp l¹c hËu sang nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh CNH tõ nh÷ng n¨m 60 theo ph¬ng thøc "u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng ®ång thêi ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhÑ". Vµ mét thêi gian sau ®ã (1976) lµ "u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng mét c¸ch hîp lý trªn c¬ së ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhÑ. M« h×nh CNH cæ ®iÓn - m« h×nh x©y dùng mét hÖ thèng c«ng nghiÖp hoµn chØnh, khÐp kÝn, lµm c¬ së cho mét nÒn kinh tÕ ®éc lËp, tù chñ. Trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ kÐm ph¸t triÓn, l¹c hËu th× kh¶ n¨ng tÝch luü kh«ng cã vµ ph¶i dùa vµo sù viÖn trî cña Liªn X« vµ c¸c níc XHCN. víi sè viÖn trî( h¬n 1 tû USD/ n¨m) ph¶i chia cho nhiÒu nhu cÇu kh¸c nhau nªn hiÖu ®Çu t thÊp vµ c¬ cÊu kinh tÕ ViÖt Nam mÊt c©n ®èi dÉn ®Õn khñng ho¶ng nghiªm träng. §Õn ®¹i héi lÇn thø VI (1986) chñ tr¬ng thùc hiÖn c«ng cuéc ®æi míi toµn diÖn trong ®ã cã viÖc x©y dùng mét sè tiÒn ®Ò cÇn thiÕt cho ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ trong ®iÒu kiÖn míi. §Õn ®¹i héi lÇn VII xña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam th× vÊn ®Ò c«ng nghiÖp ho¸ theo híng hiÖn ®¹i "Ph¸t trتn lùc lîng s¶n xuÊt, c«ng nghiÖp ho¸ theo híng hiÖn ®¹i g¾n víi ph¸t triÓn mét nÒn n«ng nghiÖp toµn diÖn lµ nhiÖm vô träng t©m". Héi nghÞ lÇn thø 7 cña ban chÊp hµnh Trung ¬ng §¶ng céng s¶n ViÖt Nam kho¸ VII ®· biªn th¶o kü vÒ vÊn ®Ò tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ víi ®Æc trng lµ: C«ng nghiÖp ho¸ trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng, víi xu híng ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, khu vùc ho¸, toµn cÇu ho¸, c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®ang trë thµnh phæ biÕn vµ diÔn ra víi tèc ®é cao, c«ng nghiÖp ho¸ phaØ ®i ®«i víi hiÖn ®¹i ho¸.
a) Bèi c¶nh kinh tÕ quèc tÕ.
ViÖt Nam khi tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ trong ®iÒu kiÖn khu vùc ho¸, toµn cÇu ho¸ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ trë thµnh xu thÕ phæ biÕn vµ diÔn ra mét c¸ch m¹nh mÏ vµ thêi gian nµy nhiÒu níc tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸ thµnh c«ng, vµ ®©y lµ c¬ së ®Ó níc ta tham kh¶o, lùa chän nh÷ng m« h×nh kinh nghiÖm vµ c¸ch thøc phï hîp ®Ó vËn dông vµo c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. MÆt kh¸c, thÕ giíi ngµy nay ®ang chøng kiÕn sù ph¸t triÓn cha tõng cã trong lÞch sö vÒ khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ. ViÖt Nam còng nh c¸c níc ®ang ph¸t triÓn kh¸c cã thÓ tiÕp cËn ®îc nh÷ng kü thuËt tiªn tiÕn mµ thêng tèn thêi gian, chi phÝ t×m tßi, nghiªn cøu, thö nghiÖm. Vµ ViÖt Nam lùa chän sao cho phï hîp víi yªu cÇu cña c«ng nghiÖp ho¸ cña níc m×nh vµ tÝnh kinh tÕ tøc lµ nhanh chãng øng dông ®îc vµo s¶n xuÊt vµ ®a l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao.
Qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ ®· gióp ViÖt Nam t¨ng thu hót ®Çu t níc ngoµi, viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc vµ gi¶i quyÕt ®îc vÊn ®Ò nî quèc tÕ. §iÒu nµy ®· gãp phÇn æn ®Þnh c¸n c©n thu chi ng©n s¸ch tËp trung nguån lùc cho tr¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong níc. Tham gia héi nhËp kinh tÕ còng gãp phÇn cho ta tiÕp thu khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý, vµ c¸n bé kinh tÕ. §iÒu nµy gãp phÇn lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng phï hîp víi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
NÕu xÐt ë ph¹m vi hÑp h¬n, ViÖt Nam n»m trong vïng Ch©u ¸- Th¸i B×nh D¬ng hiÖn ®ang lµ khu vùc kinh tÕ n¨ng ®éng, cã tèc ®é t¨ng trëng t¬ng ®èi cao, cã nhiÒu níc thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ thµnh c«ng, t¹o ra mét sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ theo híng tÝch cùc. Ch©u ¸- Th¸i B×nh D¬ng hiÖn ®ang lµ khu vùc cã sù h×nh thµnh mét tæ chøc hîp t¸c kinh tÕ cã hiÖu qu¶ nh AITA, APEC…. C¸c tæ chøc nµy lµ ®iÒu kiÖn quan träng ®Ó ph¸ bá nh÷ng h¹n chÕ, c¶n trë, kh«ng nh÷ng trong lÜnh vùc mËu dÞch, mµ nã cßn lµ c¬ së më ®êng cho sù dÞch chuyÓn vèn, c«ng nghÖ vµ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt quan träng gi÷a c¸c níc trong khu vùc.
V× thÕ, ViÖt Nam thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ®iÓm xuÊt ph¸t thÊp so víi c¸c níc ®i tríc tuy cßn ë møc thÊp h¬n nhiÒu vÒ thùc lùc kinh tÕ néi sinh nhng cã bèi c¶nh kinh tÕ quèc tÕ cã nhiÒu thuËn lîi.
b) Môc tiªu vµ c¸c yÕu tè ®¶m b¶o cho sù thµnh c«ng trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë ViÖt Nam.
§èi víi ViÖt nam thùc chÊt "C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¨n b¶n, toµn diÖn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh dÞch vô vµ qu¶n lý kinh tÕ, x· héi vµ sö dông lao ®éng thñ c«ng lµ chÝnh, xong sö dông mét c¸ch phæ biÕn møc lao ®éng cïng víi c«ng nghÖ, ph¬ng tÞªn vµ ph¬ng ph¸p tiªn tiÕn hiÖn ®¹i, dùa trªn sù ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ vµ tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, t¹o ra n¨ng suÊt lao ®éng cao. Môc tiªu l©u dµi cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ c¶i biÕn níc ta thµnh mét níc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, cã c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp, quan hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña søc s¶n xuÊt, møc sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b¨ng v¨n minh" [62.7].
Môc tiªu trung h¹n lµ ra søc phÊn ®Êu ®a níc ta ®Õn n¨m 2020 c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp. Tøc lµ mét níc cã nÒn kinh tÕ trong ®ã lao ®éng c«ng nghiÖp trë thµnh phæ biÕn.
CNH, H§H lµ mét qu¸ tr×nh biÕn ®æi tõ x· héi n«ng nghiÖp thµnh x· héi c«ng nghiÖp. §©y lµ sù biÕn ®æi toµn diÖn trªn mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi, vµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi nµy chØ cã thÓ thµnh cong khi nã cã c¸c yÕu tè (c¸c ®iÒu kiÖn) c¬ b¶n sau:
Thø nhÊt: huy ®éng vµ tËp trung ®îc mét sè lîng vèn ®ñ lín vµ tæ chøc sö dông chóng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®óng theo yªu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ CNH, H§H. Vèn nµy cã thÓ ®îc huy ®éng tõ c¸c nguån trong vµ ngoµi níc, trong ®ã nguån vèn trong níc lµ quyÕt ®Þnh vµ nguån vèn tõ níc ngoµi cã vÞ trÞ rÊt quan träng. Trong ®iÒu kiÖn tiÕt kiÖm vµ tÝch luü trong níc cßn thÊp, viÖc huy ®éng vèn cßn khã kh¨n th× viÖc tËn dông mäi kh¶ n¨ng ®Ó thu hót nguån vèn tõ bªn ngoµi ®îc ®Æt ra cÊp b¸ch nh ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho thêi kú ®Çu tiÕn hµnh CNH, H§H.
Thø hai, cã nguån nh©n lùc ®ñ kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña mét nÒn s¶n xuÊt hiÖn ®¹i. Vèn dÜ xuÊt tõ mét nÒ
