Nghệ thuật tạo hình

Ngày xuân bàn chuyện phong thuỷ và cây cảnh

 
 
  
  KTNT - Thời xưa, tuy khoa học chưa phát triển nhưng bằng linh cảm và trực giác, kết hợp với quan sát và chiêm nghiệm thực tế, người xưa đã biết được tác dụng của thảo mộc đối với con người. Vì vậy, việc lựa chọn loài cây và vị trí trồng trong vườn nhà được tiến hành rất cẩn thận theo đúng những quy luật của thuật phong thuỷ. Thực vật trong phong thuỷ chia ra âm dương và ngũ hành. Dương tính là những cây cần nhiều ánh sáng. Khi trồng ở nơi ẩm thấp, thiếu ánh sáng, chúng sẽ phát triển yếu ớt, khó ra hoa kết trái và rất dễ chết. Chẳng hạn như hoa hồng, cúc, thược dược, đỗ quyên, mai... âm tính là những cây có thể đặt ở trong nhà hay bóng râm.Nói chung, sự tương tác giữa con người và thảo mộc trong không gian kiến trúc bị chi phối bởi thuộc tính ngũ hành của các loài cây. Việc phân loại thảo mộc theo ngũ hành chủ yếu căn cứ vào màu sắc. Những cây thuộc hành Thuỷ phần lớn có màu lá xanh thẫm như tùng, bách, bồ đào... Cây thuộc hành Hoả có sắc đỏ như thạch lựu, mộc miên, hồng thảo, hồng thiết... Đối với sức khoẻ, những loài cây này có tác dụng bổ tâm và làm dịu thần kinh. Những cây thuộc hành Kim, chủ yếu gồm có lá, hoa hay thân màu trắng như bạch lan, bạch thuỷ tiên, cửu ly hương... có tác dụng điều hoà chức năng tạng phế. Những cây thuộc hành Mộc, gồm những loài cây có màu xanh lục, có chức năng điều hoà tạng can (gan). Những cây thuộc hành Thổ, bao gồm các giống cây có sắc vàng, có lợi cho tạng tỳ.Căn cứ vào quan hệ tương sinh tương khắc của Ngũ hành, người xưa còn đưa ra những quy định về vị trí trồng và bài trí ở trong nhà. Tựu trung, mỗi loài cây nên trồng ở vị trí Ngũ hành tương sinh. Ví dụ: cây thuộc hành Thuỷ nên trồng ở phía Tây ngôi nhà (Tây thuộc hành Kim, hành Kim sinh hành Thuỷ), cây hành Hoả thì trồng ở phía Đông (phía Đông, hành Mộc sinh hành Hoả)... Cũng xuất phát từ quan hệ sinh khắc của ngũ hành, đối với vị trí trồng của một số loài cây, các nhà phong thuỷ còn đưa ra một lời khuyên cụ thể. Ví dụ: Cây đào nên trồng ở phía Đông ngôi nhà, phía Nam thì trồng mai và táo, phía Bắc nên trồng hạnh và lê...Bài trí cây cảnh trong nhà đã có từ lâu đời. Nó không chỉ làm đẹp khung cảnh nhà cửa mà còn làm cho cuộc sống dễ chịu, thoải mái hơn. Ngoài ra, cây cảnh còn giúp điều tiết nhiệt độ, có lợi cho sức khoẻ. Ngày nay, việc bài trí cây cảnh trong nhà còn là một nghệ thuật đòi hỏi óc thẩm mỹ. Căn cứ vào không gian trong phòng lớn hay nhỏ mà chúng ta có thể sắp xếp sao cho ngăn nắp. Nếu phòng hẹp, trần thấp mà bày cây cao, to là không hợp lý. Ngược lại, phòng rộng lớn mà bày chậu cây cảnh nhỏ bé thì cũng không gây được sự chú ý, mặc dù bản thân nó là loại cây đẹp, cây quý.Thông thường, các màu đỏ, cam, tím và vàng là màu ấm, biểu hiện nhiệt tình ấm áp. Các màu xanh biển, xanh lục và trắng là những gam màu lạnh, biểu thị sự yên tĩnh. Xanh hoá nội thất, chủ yếu là thực vật, có thể cân nhắc các mặt sau đây: Căn cứ vào màu sắc của phòng đó như màu tường, màu trần, các loại đồ vật... Nếu phòng có màu nóng thì cây cảnh nên có màu lạnh, và ngược lại. Cũng tuỳ theo mùa mà sự sắp xếp nên thay đổi, chẳng hạn mùa xuân thì màu sắc tươi tắn, mùa hạ thì dùng màu thanh, đạm; mùa thu thì dùng màu hồng, mùa đông thì dùng màu xanh lục.Cây xanh trưng bày trong nhà cần thống nhất với các đồ vật khác để đạt được vẻ đẹp hoàn chỉnh. Nếu bài trí tốt càng tăng thêm thẩm mỹ. Căn cứ theo cách chơi của nghệ nhân thì có chừng 10 loại cây, chia ra làm ba bộ là thông dụng nhất. Bộ tứ linh thực vật gồm: Đa, sung, si, sanh; bộ tứ quý gồm tùng, cúc, trúc, mai (ứng với tứ bình, tứ thời); bộ tam đa gồm vạn tuế, lộc vừng, sung đang ra quả (ứng với Phúc - Lộc - Thọ); bộ tứ quý bày trong nhà, mặt trước là nam quân tử: tùng, trúc, mặt sau là nữ khuê phòng: cúc, mai. Ngoài ra, còn có thể điểm xuyết các loại cây thiết mộc lan, vạn niên thanh, trúc Nhật…Làm như vậy, chúng ta sẽ đưa thiên nhiên bao la vào nhà, tạo nên vẻ đẹp và sự ấm cúng cho căn phòng. Tạo vườn trên sân thượng đẹp

 
 
  
  Không gian nhà ống chật hẹp hiện nay khiến mảng xanh ngày càng trở nên hiếm hoi. Tìm kiếm vị trí thích hợp và tạo lập khoảng xanh thư giãn, đặc biệt trên sân thượng là xu hướng nổi bật hiện nay trong nhà phố. vườn trên sân thượng nên làm theo kiểu vườn "treo", tức là các phần đổ đất trồng cây hoặc hồ nước không bám trực tiếp lên sàn sân thượng mà được làm cách khoảng với sàn hai lớp, có bố trí thoát nước để chống thấm và xử lý kỹ thuật dễ dàng. Góc sân thượng cũng có thể bố trí gạch thẻ, đổ đất trồng hoa dừa và mười giờ cùng với cây lá sáng làm nền. Thêm vào một bụi trúc và dừa Hawaii, ta có thể có ngay một trốn thư giãn nhiệt đới ấm áp mà không cần quá tốn kém. Tính toán trước khoảng lam để treo vài giỏ hoa, phần nền chỉ thuần trồng cỏ xanh ngắt. Cách dùng cây cối có chọn lọc và không cần sắp đặt cầu kỳ khiến khoảng vườn nhỏ này luôn nhẹ nhàng và tĩnh lặng, hợp cho những gia chủ có lối sống hướng nội. tiểu cảnh bằng đá

 
 
  
  Đây là một bộ trang trí đắt tiền, tất cả dều bằng đá cẩm thạch, một cái khay nhỏ bằng thủy tinh, núi non, cây cối, nhà cửa, người, thú đều bằng đá cẩm thạch, gắn dính lại với nhau, trong như ngọc trắng như ngà, ẩn chứa một cảnh thiên nhiên hư thực, động tĩnh, mang một tính chất đặc thù riêng biệt, chứa đựng một ý nghĩa triết lý sâu xa. . . Tiểu cảnh Tam Tạng thỉnh kinh.

 
 
  
  Đây là hình ảnh của bốn thầy trò Đường Tăng : Tam Tạng, Tôn Hành Giả (ông Tê), Sa Tăng, Trữ Bát Giới đi xuyên qua rừng núi từ bên Trung Quốc đến Thiên Trúc ân Độ thỉnh kinh Phật. Cảnh này cho thấy bốn thầy trò đi trên một đồi núi quanh co, bốn hình bóng nổi lên trên đường chân trời, giữa rừng cây thưa, rất đẹp Trong một cái khay hình chữ nhật, sắp xếp đá đất thành đường dốc, trồng ít cây cổ thụ hai bên, thêm vào một núi cao, một khe suối.. Đặt bốn thầy trò Đường Tăng vào khung cảnh, ông Tê đứng trên chóp núi đá tay che mắt ngắm nhìn địa thế đường đi, Tam Tạng cỡi ngựa đi đầu, Bát Giới vác bồ cào đi kế còn Sa Tăng gồng gánh đi sau. . . Những hình tượng này có bán rất nhiều đủ kích cỡ bằng đất nung, bằng men màu rất đẹp. tùy theo sự khéo léo của mình mà sắp xếp vào tiểu cảnh rất hay... tiểu cảnh Trúc lâm thất tiên

 
 
  
  Trong một cái khay nhỏ hình bầu dục trồng thưa rừng trúc đùi gà, với mắt thắt lại, lóng phình to vàng tươi bóng láng, tàn nhánh xanh tươi, nhưng thông thoáng, có bảy ông hiền đời nhà Tấn đang ngồi nằm đàm đạo uống rượu ngâm thơ, đánh cờ, không màng đến thế sự . Thất hiền Ở Trúc Lâm là Kê Khang, Nguyễn Tịch, Sơn Đài, Hướng Tú, Lưu Linh, Nguyễn Hàm, Vương Nhung, đặc biệt có ông Lưu Linh nổi tiếng với bài thơ "Tửu đức tụng" đức uống rượu và Nguyễn Tịch là "Cuồng túy nghèo mà cứ uống rượu ngâm thơ ngạo đời... Tiểu cảnh Cây đa đâu làng

 
 
  
  Là một phong cảnh trang nhã, là một hình ảnh quê hương mà ai cũng đã thấy qua lúc còn thơ ấu, như cây đa quán nước, gốc gạo dầu làng, lũy tre xanh, hàng bên sông... Trong một cái khay hình chữ nhật, tháng một cây đa có dáng vóc cổ thụ, tàn lá xum xuê cho một vùng bóng mát rộng lớn, dưới gốc cây có một cái miếu nhỏ xinh xắn, có con đường đi ngang qua, có một con sông nhỏ chảy quanh co, trên cây cầu lủi bấc xuống sông có ông già ngồi câu cá, xa xa bên kia sông có căn nhà tranh nho nhỏ dưới chòm cau, khóm trúc xanh tươi. Cây đa gốc to lớn, cây rễ ngoằn ngoèo lồi lõm, có nhiều rễ phụ lòng thòng xuống tới đất, thường có một quán nước nhỏ để cho người . đi đường nghỉ chân khi trời nấng, có vài ba trẻ con tụ tập nô đùa, bãi cỏ bên ngoài có vài con trâu đứng gặm cỏ, với chú mục đồng ngồi vắt vắt vẻo trên lưng thổi sáo... Hình ảnh này là hương thôn tiểu cảnh mến yêu, không ai có thể quên được. Non Bộ tiểu cảnh

 
 
  
  Thú chơi cây cảnh không chỉ có trồng kiểng thôi, mà phải biết ngắm nhìn, phải có bạn bè nghệ nhân uống trà trò chuyện thưởng thức một vài tiểu cảnh. Tiểu cảnh là một cảnh thiên nhiên thu gọn hài hòa đẹp đẽ trong một cái khay, một cái chậu nhỏ: bao gồm cây kiểng, núi đá sông ngòi và nhà cửa, người, thú bằng đất nung nhỏ bé theo tỷ lệ vừa phải, để trang trí làm đẹp môi trường. Từ bồn tài biến ra bồn cảnh có thêm trang trí như mộc bồn cảnh, thạch bồn cảnh, thủy bồn cảnh, sơn bồn cảnh, thạch thủy bồn cảnh, quải bồn cảnh... chúng tôi đều gợi chung là tiểu cảnh, như cảnh hòn vọng phu, cảnh vịnh Hạ Long, cảnh chùa một cột, cảnh hòn phu tử hoặc thu gọn trong một cái khay nhỏ một phong cảnh đặc sắc của thiên nhiên. Cách xắp xếp cũng như trồng kiểng tuân thú luật âm dương, động tĩnh, tối sáng hài hòa màu sắc, phối hợp ba chiều sâu rộng cao, chủ khách phân minh, bao la trời mây nước... Quan trọng nhất là cho hợp lý, gần như thật, đừng xáo trộn trật tự của thiên nhiên. Một tiểu cảnh vừa là một tác phẩm công phu của hội họa và điêu khắc đây thẩm mỹ có thể trang trí trong phòng khách.