Nghiên cứu các biện pháp kích thích sinh sản ếch Thái Lan (rana rugulosa)

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA THỦY SẢN TRẦN TRƯỜNG GIANG NGHIÊN CỨU CÁC BIỆN PHÁP KÍCH THÍCH SINH SẢN ẾCH THÁI LAN (Rana rugulosa) LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC CHUYÊN NGÀNH BỆNH HỌC THỦY SẢN 2006 Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu Luận văn tốt nghiệp đại học chuyên ngành Bệnh học thủy sản: Nghiên cứu các biện pháp kích thích sinh sản Ếch Thái Lan (Rana rugulosa) Cán bộ hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: TS.Bùi Minh Tâm Trần Trường Giang ThS.Nguyễn Văn Triều ii TÓM TẮT Đề tài đã nghiên cứu quá trình thành thục của Ếch Thái Lan (Rana rugulosa) khi nuôi bằng các loại thức ăn khác nhau. Sự biến đổi sức sinh sản tuyệt đối, sức sinh sản tương đối; từ đó cho phép đánh giá mức độ thành thục của Ếch Thái Lan, nguồn và lượng thức ăn phù hợp cho quá trình nuôi vỗ Ếch Thái Lan. Đề tài đã nghiên cứu ảnh hưởng của các loại thức ăn khác nhau khi nuôi vỗ đến kết quả sinh sản của Ếch Thái Lan. Từ đó tím ra nguồn thức ăn thích hợp đem lại hiệu quả sinh sản cao nhất. Đề tài cũng tiến hành nghiên cứu việc sừ dụng kích dục tố LHR-Ha với các liều lượng khác nhau khi cho Ếch Thái Lan sinh sản. Từ đó xác định liều lượng kích dục tố thích hợp, tạo sự chủ động trong việc sản xuất giống Ếch Thái Lan. Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu Luận văn tốt nghiệp đại học chuyên ngành Bệnh học thủy sản: Nghiên cứu các biện pháp kích thích sinh sản Ếch Thái Lan (Rana rugulosa) Cán bộ hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: TS.Bùi Minh Tâm Trần Trường Giang ThS.Nguyễn Văn Triều iii MỤC LỤC Trang Chương 1: Giới thiệu .............................................................................................1 1.1 Đặt vấn đề .............................................................................................1 1.2 Mục đích của đề tài ..............................................................................2 1.3 Nội dung của đề tài ...............................................................................3 Chương 2: Lược khảo tài liệu ................................................................................4 2.1 Đặc điểm sinh học của Ếch Thái Lan ...................................................4 2.1.1 Phân loại ....................................................................................4 2.1.2 Hình thái ....................................................................................4 2.1.3 Phân bố ......................................................................................5 2.1.4 Đặc điểm dinh dưỡng ................................................................5 2.1.5 Đặc điểm sinh trưởng ................................................................6 2.1.6 Đặc điểm sinh sản .....................................................................6 2.2 Một số yếu tố tác động đến quá trinh sinh sản và đời sống của Ếch ...8 2.3 Tình hình nuôi Ếch trong và ngoài nước ..............................................8 2.3.1 Tình hình nuôi Ếch trong nước .................................................8 2.3.2 Tình hình nuôi Ếch ngoài nước .................................................9 Chương 3: Vật liệu và phương pháp nghiên cứu ................................................10 3.1 Vật liệu nghiên cứu ............................................................................10 3.2 Phương pháp nghiên cứu ....................................................................10 3.2.1 Thời gian và địa điểm nghiên cứu ..........................................10 3.2.2 Đối tượng nghiên cứu .............................................................10 3.2.3 Nuôi vỗ Ếch bố mẹ .................................................................10 3.2.4 Chuẩn bị bể cho Ếch sinh sản .................................................11 3.2.5 Chọn Ếch cho sinh sản ............................................................11 3.2.6 Bố trí thí nghiệm .....................................................................12 3.2.7 Quản lý ....................................................................................13 3.3 Phương pháp thu thập, xử lý và tinh toán số liệu ...............................13 3.3.1 Các số liệu cần thu thập ..........................................................13 Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu Luận văn tốt nghiệp đại học chuyên ngành Bệnh học thủy sản: Nghiên cứu các biện pháp kích thích sinh sản Ếch Thái Lan (Rana rugulosa) Cán bộ hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: TS.Bùi Minh Tâm Trần Trường Giang ThS.Nguyễn Văn Triều iv 3.3.2 Công thức tính .........................................................................14 3.3.3 Phân tích số liệu ......................................................................15 Chương 4: Kết quả và thảo luận ..........................................................................16 4.1 Nghiên cứu sự ảnh hưởng của các loại thức ăn khác nhau khi nuôi vỗ đến kết quả sinh sản của Ếch .........................................................17 4.1.1 Kết quả nuôi vỗ ........................................................................17 4.1.2 Kết quả sinh sản .......................................................................18 4.2 Nghiên cứu ảnh hưởng của kích dục tố LHR-Ha với các liều lượng khác nhau đến kết quả sinh sản ...........................................................21 4.2.1 Bố trí thí nghiệm ......................................................................21 4.2.2 Kết quả sinh sản ......................................................................22 Chương 5: Kết luận và đề xuất.............................................................................25 5.1 Kết luận ..............................................................................................25 5.2 Đề xuất ...............................................................................................25 Tài liệu tham khảo ...............................................................................................26 Phụ lục ............... ..................................................................................................27 Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu Luận văn tốt nghiệp đại học chuyên ngành Bệnh học thủy sản: Nghiên cứu các biện pháp kích thích sinh sản Ếch Thái Lan (Rana rugulosa) Cán bộ hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: TS.Bùi Minh Tâm Trần Trường Giang ThS.Nguyễn Văn Triều v DANH SÁCH BẢNG VÀ HÌNH Trang DANH SÁCH BẢNG Bảng 4.1: Số liệu tăng trọng và FCR trong thí nghiệm nuôi vỗ ..........................17 Bảng 4.2: Kết quả SS của Ếch khi nuôi vỗ bằng các loại thức ăn khác nhau .....18 Bảng 4.3: Kết quả SS bằng kích dục tố LRH-A qua 2 đợt ................................22 DANH SÁCH HÌNH Hình 2.1: Vòng đời phát triển của Ếch đồng .........................................................7 Hình 4.1.a: Ếch đực có 2 túi phát âm đậm ở dưới càm .......................................16 Hình 4.1.b: Ếch đực (trái) và Ếch cái ..................................................................16 Hình 4.2 : Ếch cái (trái) và Ếch đực sau khi giải phẫu ........................................16 Hình 4.3.a: Ếch cái sau khi giải phẫu ..................................................................16 Hình 4.3.b: Buồng trứng của Ếch cái ..................................................................16 Hình 4.4.a: Ếch đực thành thục tốt có túi phát âm đậm, ôm lấy ngón tay ..........17 Hình 4.4.b: Buồng tinh của Ếch đực ...................................................................17 Hình 4.5.a: Cách chích kích dục tố LRH-A cho Ếch ..........................................21 Hình 4.5.b: Ếch đực (trái) và Ếch cái đạt tiêu chuẩn chon lựa ............................21 Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu Luận văn tốt nghiệp đại học chuyên ngành Bệnh học thủy sản: Nghiên cứu các biện pháp kích thích sinh sản Ếch Thái Lan (Rana rugulosa) Cán bộ hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: TS.Bùi Minh Tâm Trần Trường Giang ThS.Nguyễn Văn Triều vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ĐK: Đường kính. ĐBSCL: Đồng bằng Sông cứu long. SSS: Sức sinh sản. ĐHCT: Đại học Cần Thơ. HSTT: Hệ số thành thục. W: khối lượng. FCR: Hệ số thức ăn. Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu Luận văn tốt nghiệp đại học chuyên ngành Bệnh học thủy sản: Nghiên cứu các biện pháp kích thích sinh sản Ếch Thái Lan (Rana rugulosa) Cán bộ hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: Bùi Minh Tâm Trần Trường Giang Nguyễn Văn Triều 1 CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU 1.1 Đặt vấn đề Đồng Bằng Sông Cửu Long (ĐBSCL) là một trong những vùng đồng bằng quan trọng của nước ta. Không chỉ có nhiệm vụ chiến lược là “vựa lúa của cả nước” mà ĐBSCL còn là một vùng có ngành Thủy sản rất phát triển. Trong những năm gần đây, cùng với sự phát triển của thủy sản cả nước thì ngành thủy sản của ĐBSCL cũng đã có sự đóng góp quan trọng đáng kể vào thành tích chung đó. ĐBSCL có diện tích 3,9 triệu ha, trong đó diện tích nước ngọt chiếm hơn 600.000 ha. Đây là vùng có địa thế tương đối bằng phẳng, hệ thống sông ngòi chằng chịt và khí hậu ôn hòa với hai mùa mưa nắng rõ rệt. Nuôi cá nước ngọt đã và đang chiếm vị trí quan trọng tại đây như nghề nuôi cá tra, cá basa, tôm càng xanh, cá lóc, cá rô đồng, cá sặc rằn (Nguyễn Văn Long, 2004) . Bên cạnh một số loài cá nước ngọt có giá trị kinh tế như trên thì hiện nay một số hộ nông dân có xu hướng chuyển sang nuôi các loài thủy đặc sản như lươn, ếch, rắn ri voi, ba ba,….. Trong đó, ếch đang là đối tượng được quan tâm nghiên cứu và sản xuất nhiều nhất. Ếch không những là thực phẩm ngon, bổ được nhiều người ưa thích mà còn là đối tượng hữu ích trong nông nghiệp như tiêu diệt côn trùng, sâu bọ. Ngoài ra nó còn góp phần quan trọng vào các thí nghiệm về thần kinh và sinh lý học (Nguyễn Hữu Đảng, 2004). Tại Việt Nam, ếch được nuôi vào đầu những năm 60 với giống ếch bò Nam Mỹ (Rana catesbeiana) nhập từ Cuba. Tuy nhiên, việc nuôi loài ếch này đem lại hiệu quả không cao (Trần Kiên, 1996). Sau đó, Miền Bắc lại bắt đầu nuôi ếch theo quy mô hộ gia đình với giống ếch đồng Việt Nam (Rana tigrina) và mô hình này cũng cho kết quả ban đầu. Từ đó, ngày càng có nhiều hộ gia đình nuôi ếch đồng trong vườn, bể, ruộng (Trần Kiên, 1996). Tuy nhiên, hiệu quả của mô hình này chưa cao vì chưa chủ động được nguồn giống, ếch đồng thuần dưỡng rất khó nên không ăn được thức ăn viên và tỉ lệ sống của chúng chưa cao. Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu Luận văn tốt nghiệp đại học chuyên ngành Bệnh học thủy sản: Nghiên cứu các biện pháp kích thích sinh sản Ếch Thái Lan (Rana rugulosa) Cán bộ hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: Bùi Minh Tâm Trần Trường Giang Nguyễn Văn Triều 2 Năm 2001 – 2002 đã có một số hộ ở Thành phố Hồ Chí Minh, An Giang, Đồng Tháp nhập ếch Thái Lan (Rana rugulosa) về nuôi. Những kết quả ban đầu cho thấy đây là đối tượng có tiềm năng và có thể phát triển nuôi theo quy mô công nghiệp trong tương lai. (Lê Thanh Hùng, 2004) So với ếch đồng Việt Nam thì ếch Thái Lan có nhiều ưu điểm hơn nên được người dân lựa chọn để nuôi, ếch Thái vì đã được thuần dưỡng nên ăn được thức ăn viên công nghiệp, khả năng tăng trọng nhanh (sau 4 -5 tháng nuôi đạt 300 – 400 g/con), ít sợ bóng người hơn (Putsate et al., 1996). Trước nhu cầu thịt ếch ngày càng cao, mô hình nuôi ếch đồng chưa đem lại hiệu quả như mong đợi thì việc nuôi thâm canh ếch Thái Lan đang là vấn đề được quan tâm nhiều nhất hiện nay. Muốn phát triển việc nuôi đối tượng này thì nguồn con giống đang là vấn đề rất cần được nghiên cứu và cần quan tâm nhiều hơn nữa. Trong khoảng thời gian qua, cũng đã có nhiều công trình, đề tài nghiên cứu về đặc điểm sinh học cũng như sinh sản của ếch Thái Lan, nhưng các số liệu cụ thể thì vẫn chưa được công bố. Góp phần thúc đẩy phát triển nghề nuôi thủy đặc sản nói chung và nghề nuôi ếch Thái nói riêng, nhằm tăng hiệu quả kinh tế cho người nông dân, tạo sự đa dạng đối tượng nuôi cho các nông hộ; đề tài “Nghiên cứu các biện pháp kích thích sinh sản ếch Thái Lan (Rana rugulosa)” được thực hiện. Hi vọng kết quả của đề tài này sẽ giúp ích cho nghề nuôi ếch Thái Lan. 1.2 Mục tiêu của đề tài Đề tài được thực hiện nhằm nghiên cứu quá trình thành thục và sinh sản của ếch Thái Lan khi nuôi vỗ bằng các loại thức ăn và khi sử dụng kích dục tố LRH-A với các liều lượng khác nhau; nhằm tạo nguồn con giống chủ động phục vụ cho việc đưa vào nuôi thâm canh đối tượng này. So sánh các kết quả sinh sản của Ếch Thái Lan với các kết quả của Ếch đồng hay Ếch Thái Lan của các tác giả khác, từ đó đưa ra những nhận định về tiềm năng và phương pháp sản xuất giống tốt nhất. Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu Luận văn tốt nghiệp đại học chuyên ngành Bệnh học thủy sản: Nghiên cứu các biện pháp kích thích sinh sản Ếch Thái Lan (Rana rugulosa) Cán bộ hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: Bùi Minh Tâm Trần Trường Giang Nguyễn Văn Triều 3 1.3 Nội dung của đề tài Dựa vào mục tiêu trên, đề tài tiến hành các nội dung chủ yếu sau: · Nghiên cứu ảnh hưởng của các loại thức ăn khác nhau khi nuôi vỗ thành thục đến kết quả sinh sản của Ếch. · Nghiên cứu ảnh hưởng của kích dục tố LRH-A với các liều lượng khác nhau đến kết quả sinh sản của Ếch. Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu Luận văn tốt nghiệp đại học chuyên ngành Bệnh học thủy sản: Nghiên cứu các biện pháp kích thích sinh sản Ếch Thái Lan (Rana rugulosa) Cán bộ hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: Bùi Minh Tâm Trần Trường Giang Nguyễn Văn Triều 4 CHƯƠNG 2 LƯỢC KHẢO TÀI LIỆU 2.1 Đặc điểm sinh học của ếch Thái Lan 2.1.1 Phân loại Theo tài liệu của Lê Thanh Hùng (2004) và Trần Kiên, Nguyễn Thái Tự (1992); thì ếch Thái Lan được phân loại như sau: Ngành: Chordata Ngành phụ: Craniae Bộ: Anura Bộ phụ: Phaneroglosa Họ: Ranidae Giống: Rana Loài: Rana rugulosa 2.1.2 Hình thái Về cơ bản thì ếch Thái Lan có hình thái cấu tạo tương tự như ếch đồng Việt Nam, tuy nhiên có thể phân biệt hai loài này như sau: Ếch Thái Lan có màu sắc nhạt hơn, kích thước lớn hơn so với ếch đồng, trên vành miệng của ếch Thái có viền xanh nhạt còn ếch đồng thì không có. Ếch Thái Lan có mình ngắn và không phân cách với đầu. Chiều dài trung bình 7 – 13 cm, nặng từ 100 -300 gam. Chân trước có 4 ngón rời nhau, chân sau dài và khỏe, có 5 ngón dính liền nhau bằng màng mỏng có tác dụng như một chân bơi trong nước. Ở gốc ngón thứ nhất của chi trước con đực có chai sinh dục – đây thực ra là một mấu lồi có tác dụng ôm chặt và kích thích con cái trong mùa sinh sản (Trần Kiên, 1996). Da là một bộ phận đặc biệt và có vai trò quan trọng đối với đời sống của ếch. Vì chúng là loài lưỡng cư nên da giữ chức năng hô hấp trong nước hoặc môi trường ẩm ướt, còn phổi chỉ giúp ếch thở khi lên cạn sống. Dưới da ếch có rất nhiều túi bạch huyết, là nơi cung cấp nước làm cho da luôn ẩm ướt. Sự hô hấp qua da đôi khi còn quan trọng hơn sự hô hấp ở phổi. Ví dụ: Ở loài ếch xanh trong quá trình hô hấp thì có 51% oxy qua da (phổi là 49%), còn bài tiết CO2 qua da là 86% (phổi chỉ có 14%). Đối với ếch chỉ cần mất khoảng 15 – 30% lượng nước cơ thể thì ếch sẽ chết (Lê Thanh Hùng, 2004). Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu Luận văn tốt nghiệp đại học chuyên ngành Bệnh học thủy sản: Nghiên cứu các biện pháp kích thích sinh sản Ếch Thái Lan (Rana rugulosa) Cán bộ hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: Bùi Minh Tâm Trần Trường Giang Nguyễn Văn Triều 5 Hệ xương của ếch vẫn chưa thật hoàn chỉnh đối với đời sống trên cạn. Chi tuy đã phát triển nhưng vẫn chưa đủ sức nâng cơ thể khỏi mặt đất. Sọ có khớp nối với đốt sống cổ đầu tiên, song cử động vẫn còn hạn chế. Hệ cơ của ếch đã có những biến đổi quan trọng, đã hình thành những bó cơ riêng biệt và khỏe. Ngoài ra tính phân đốt của cơ thể giảm đi rõ rệt, chỉ còn vài cơ ngực và cơ lưng (Trần Kiên, 1996) 2.1.3 Phân bố Ếch thuộc nhóm động vật – nhóm động vật có xương sống đầu tiên sống trên cạn mặc dù chúng còn giữ được nhiều đặc điểm sống dưới nước. Trên Thế giới hiện có khoảng 2000 loài ếch nhái (Phạm Trang và Phạm Báu, 1999). Trong đó, họ Ếch là một trong những họ lớn nhất của lớp ếch nhái gồm có 46 giống và 555 loài (Lê Thanh Hùng, 2004). Ếch Thái Lan sinh sống chủ yếu tập trung tại bản địa, được nuôi theo qui mô hộ gia đình và trang trại. Hiện nay cũng đã có nhiều quốc gia trong đó có Việt Nam nhập loài ếch này về nuôi, từ đó mở rộng vùng phân bố của chúng. Sự phân bố địa lý của Lớp lưỡng thê khá hẹp so với những nhóm động vật có xương sống khác. Đa số các loài sống ở vùng nhiệt đới có nhiệt độ và độ ẩm cao quanh năm. Chỉ một số sống ở vùng ôn đới. Thiếu hẳn ở các địa cực; chỉ một số loài chịu được nồng độ muối thấp. Điều này chứng tỏ rằng lưỡng thê không có khả năng chịu đựng môi trường khô ráo, nhiệt độ thấp (Trần Kiên và Nguyễn Thái Tự, 1992). 2.1.4 Đặc điểm dinh dưỡng Ếch có khe miệng rộng và khoang miệng lớn, vì thế chúng có thể nuốt con mồi có kích cỡ lớn. Lưỡi có hệ cơ riêng nên có thể cử động được, phần trước lưỡi dính vào thềm miệng và phần sau hướng về phía trong họng, do đó chúng dễ dàng phóng lưỡi đớp con mồi. Các tuyến nhờn trong xoang miệng có tác dụng làm trơn thức ăn. Răng ếch nhỏ, hình nón có tác dụng giữ con mồi (Bùi Minh Tâm, 1999). Thực quản ngắn, không phân biệt với dạ dày, thành thực quản có nhiều tuyến nhờn và tuyến vị tiết acid, men pepsin. Dạ dày ếch có hệ cơ khỏe và các tuyến tiêu hoá. Ruột cuộn lại thành nhiều vòng, không phân biệt ruột trước Trung tâm Học liệu ĐH Cần Thơ @ Tài liệu học tập và nghiên cứu Luận văn tốt nghiệp đại học chuyên ngành Bệnh học thủy sản: Nghiên cứu các biện pháp kích thích sinh sản Ếch Thái Lan (Rana rugulosa) Cán bộ hướng dẫn: Sinh viên thực hiện: Bùi Minh Tâm Trần Trường Giang Nguyễn Văn Triều 6 và ruột giữa, nhưng ruột sau (trực tràng) phân biệt rõ hơn và là nơi chứa phân (Trần Kiên, 1996). Ếch là loài bắt mồi thụ động và ăn mồi sống. Chúng thường ngồi quan sát con mồi di chuyển rồi phóng lưỡi đớp con mồi. Đối với ếch Thái còn có đặc điểm quan trọng nữa là do được thuần dưỡng nên chúng ăn được thức ăn công nghiệp, đây là điểm quan trọng để có thể nuôi chúng với qui mô thâm canh. Hàm lượng protein trong thức ăn thay đổi tùy theo giai đoạn (dao động trong khoảng 25% cho giai đoạn ếch thương phẩm và 40% cho giai đoạn ếch con) (Putsatee and Veerote, 1996). 2.1.5 Đặc điểm sinh trưởng Vòng đời của ếch Thái Lan có thể chia thành bốn giai đoạn: trứng, nòng nọc, ếch con và ếch trưởng thành. Đến mùa sinh sản, ếch đực - cái thành thục và bắt cặp đẻ trứng trong môi trường nước. Trứng dính vào nhau thành từng mảng nhờ màng nhầy của trứng. Sau khi nở, nòng nọc sống hoàn toàn trong nước và thở bằng mang. Khi nòng nọc biến thái thành ếch con thì thở bằng da, phổi và vừa sống nước vừa sống cạn (Bùi Minh Tâm, 1999). Sau khi nở 3 ngày thì bắt đầu cho nòng nọc ăn (3 ngày đầu dinh dưỡng bằng noãn hoàng), thức ăn chủ yếu của nòng nọc là động vật phù du, cá bột các loại. Từ giai đoạn ếch con đến ếch trưởng thành thì cho ăn thức ăn công nghiệp. Ngoài ra đặc điểm quan trọng ở loài này cần được quan tâm là tính ăn lẫn nhau từ lúc nhỏ cho đến lớn (Lê Thanh Hùng, 2004). Trứng ếch Thái nở sau khi đẻ 18 – 38 giờ. Thời gian biến thái của nòng nọc là 28 – 36 ngày sẽ thành ếch con. Và thời gian nuôi thành phẩm khoảng 4 – 5 tháng, lúc này trọng lượng ếch khoảng 300 – 400 g/con (Hương Cát, 2005). 2.1.6 Đặc điểm sinh sản Tương tự ếch đồng, ếch Thái Lan cũng thường sinh sản vào đầu mùa mưa, có khả năng sinh sản 2 – 3 lứa/năm. Đến mùa sinh sản, con đực sẽ phát ra ti