Sỏi tiết niệu là một bệnh lý thường gặp với tỷ lệ bệnh vào
khoảng 2 - 3% dân số và thay đổi tuỳ theo từng vùng. Cho tới những
năm 80 của thế kỷ 20, điều trị sỏi tiết niệu nói chung và sỏi thận (ST)
nói riêng vẫn gặp rất nhiều khó khăn. Từ năm 1980 trở lại đây,
phẫu thuật mở lấy sỏi ST bị thu hẹp chỉ định do sự ra đời của các
phương pháp điều trị ngoại khoa ít xâm hại. Đặc biệt, phương pháp
tán sỏi ngoài cơ thể bằng sóng xung (Extracorporeal Shock Wave
Lithotripsy - ESWL) từ khi được ứng dụng trên lâm sàng năm 1980
đã phát triển nhanh chóng và trở thành sự lựa chọn đáng tin cậy trong
điều trị ST đơn giản bởi tính hiệu quả và bản chất không xâm hại.
ở Việt Nam cho tới nay, ESWL đã được áp dụng ở một số
trung tâm y tế và địa phương. Tuy nhiên, tính chất bệnh lý sỏi tiết
niệu ở Việt Nam rất phức tạp: sỏi có thể ở nhiều vị trí khác nhau
trên hệ niệu, bệnh nhân (BN) thường đến muộn với sỏi to và nhiều
biến chứng (BC). Các trung tâm y tế chưa được trang bị đầy đủ và
đồng bộ các thiết bị nội soi tiết niệu, chỉ định và kỹ thuật điều trị
ST bằng phương pháp ESWL chưa thống nhất nên cần phải được
nghiên cứu sao cho phù hợp.
Để phần nào đáp ứng yêu cầu trên, chúng tôi tiến hành đề
tài: “Nghiên cứu chỉ định, kỹ thuật và kết quả điều trị sỏi
thận bằng phương pháp tán sỏi ngoài cơ thể”.
Đề tài được tiến hành với hai mục tiêu:
1. Đánh giá kết quả điều trị sỏi thận bằng phương pháp
tán sỏi ngoài cơ thể và một số yếu tố liên quan.
2. Góp phần nghiên cứu chỉ định và kỹ thuật điều trị sỏi
thận bằng phương pháp tán sỏi ngoài cơ thể.
27 trang |
Chia sẻ: thientruc20 | Lượt xem: 355 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Nghiên cứu chỉ định, kỹ thuật và kết quả điều trị sỏi thận bằng phương pháp tán sỏi ngoài cơ thể, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
bé gi¸o dôc vμ ®μo t¹o Bé quèc phßng
häc viÖn qu©n y
***
nguyÔn viÖt c−êng
nghiªn cøu chØ ®Þnh, kü thuËt vμ
kÕt qu¶ ®iÒu trÞ sái thËn b»ng
ph−¬ng ph¸p t¸n sái ngoμi c¬ thÓ
Chuyªn ngµnh: Ngo¹i tiÕt niÖu
M· sè : 62.72.07.15
tãm t¾t luËn ¸n tiÕn sÜ y häc
Hμ Néi - 2010
C«ng tr×nh ®−îc hoµn thµnh t¹i: HäC VIÖN QU¢N Y
Ng−êi h−íng dÉn khoa häc:
1. PGS. TS. Vò Lª Chuyªn
2. PGS.TS. NguyÔn Kú
Ph¶n biÖn 1: GS.TS. TrÇn §øc HoÌ
Ph¶n biÖn 2: PGS.TS. Lª Ngäc Tõ
Ph¶n biÖn 3: PGS.TS. Lª §×nh Kh¸nh
LuËn ¸n sÏ ®−îc b¶o vÖ tr−íc héi ®ång chÊm LuËn ¸n cÊp Nhµ n−íc
häp t¹i Häc viÖn Qu©n y.
Vµo håi 08 giê 30 ngµy 08 th¸ng 06 n¨m 2010
Cã thÓ t×m luËn ¸n t¹i:
- Th− viÖn Quèc gia
- Th− viÖn Häc viÖn Qu©n y
1
®Æt vÊn ®Ò
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Sái tiÕt niÖu lµ mét bÖnh lý th−êng gÆp víi tû lÖ bÖnh vµo
kho¶ng 2 - 3% d©n sè vµ thay ®æi tuú theo tõng vïng. Cho tíi nh÷ng
n¨m 80 cña thÕ kû 20, ®iÒu trÞ sái tiÕt niÖu nãi chung vµ sái thËn (ST)
nãi riªng vÉn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Tõ n¨m 1980 trë l¹i ®©y,
phÉu thuËt më lÊy sái ST bÞ thu hÑp chØ ®Þnh do sù ra ®êi cña c¸c
ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ ngo¹i khoa Ýt x©m h¹i. §Æc biÖt, ph−¬ng ph¸p
t¸n sái ngoµi c¬ thÓ b»ng sãng xung (Extracorporeal Shock Wave
Lithotripsy - ESWL) tõ khi ®−îc øng dông trªn l©m sµng n¨m 1980
®· ph¸t triÓn nhanh chãng vµ trë thµnh sù lùa chän ®¸ng tin cËy trong
®iÒu trÞ ST ®¬n gi¶n bëi tÝnh hiÖu qu¶ vµ b¶n chÊt kh«ng x©m h¹i.
ë ViÖt Nam cho tíi nay, ESWL ®· ®−îc ¸p dông ë mét sè
trung t©m y tÕ vµ ®Þa ph−¬ng. Tuy nhiªn, tÝnh chÊt bÖnh lý sái tiÕt
niÖu ë ViÖt Nam rÊt phøc t¹p: sái cã thÓ ë nhiÒu vÞ trÝ kh¸c nhau
trªn hÖ niÖu, bÖnh nh©n (BN) th−êng ®Õn muén víi sái to vµ nhiÒu
biÕn chøng (BC). C¸c trung t©m y tÕ ch−a ®−îc trang bÞ ®Çy ®ñ vµ
®ång bé c¸c thiÕt bÞ néi soi tiÕt niÖu, chØ ®Þnh vµ kü thuËt ®iÒu trÞ
ST b»ng ph−¬ng ph¸p ESWL ch−a thèng nhÊt nªn cÇn ph¶i ®−îc
nghiªn cøu sao cho phï hîp.
§Ó phÇn nµo ®¸p øng yªu cÇu trªn, chóng t«i tiÕn hµnh ®Ò
tµi: “Nghiªn cøu chØ ®Þnh, kü thuËt vµ kÕt qu¶ ®iÒu trÞ sái
thËn b»ng ph−¬ng ph¸p t¸n sái ngoµi c¬ thÓ”.
§Ò tµi ®−îc tiÕn hµnh víi hai môc tiªu:
1. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®iÒu trÞ sái thËn b»ng ph−¬ng ph¸p
t¸n sái ngoµi c¬ thÓ vµ mét sè yÕu tè liªn quan.
2. Gãp phÇn nghiªn cøu chØ ®Þnh vµ kü thuËt ®iÒu trÞ sái
thËn b»ng ph−¬ng ph¸p t¸n sái ngoµi c¬ thÓ.
2. Nh÷ng ®ãng gãp míi cña luËn ¸n
- KÕt qu¶ t¸n sái ®−îc ph©n tÝch trong c¸c mèi t−¬ng quan víi
c¸c ®Æc ®iÓm vÒ g¸nh nÆng sái (kÝch th−íc, sè l−îng) vÞ trÝ, møc ®é
c¶n quang, h×nh th¸i ®µi bÓ thËn, chøc n¨ng thËn, tiÒn c¨n can thiÖp
2
ngo¹i khoa hÖ niÖu, ®Æc ®iÓm gi¶i phÉu ®µi d−íi (§D) mµ chñ yÕu
lµ chiÒu réng cæ §D ®· gãp phÇn ®−a ra ®−îc chØ ®Þnh hîp lý vµ
kh¶ n¨ng tiªn l−îng vÒ kÕt qu¶ ®iÒu trÞ sái ST b»ng ph−¬ng ph¸p
ESWL.
- Tû lÖ hÕt sái vµ tai biÕn – biÕn chøng còng ®−îc thèng kª vµ
ph©n tÝch trong mèi quan hÖ víi c¸c yÕu tè kü thuËt mét c¸ch khoa
häc gióp c¸c nhµ niÖu khoa cã thªm kinh nghiÖm trong qu¸ tr×nh
t¸n sái.
3. CÊu tróc luËn ¸n
LuËn ¸n dµy 133 trang gåm c¸c phÇn: më ®Çu (2 trang), kÕt
luËn vµ kiÕn nghÞ (3 trang) vµ 4 ch−¬ng: tæng quan tµi liÖu (39
trang), ®èi t−îng vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu (16 trang), kÕt qu¶
nghiªn cøu (31 trang), bµn luËn (42 trang). LuËn ¸n cã 57 b¶ng, 17
biÓu ®å, 9 h×nh, danh môc 3 c«ng tr×nh nghiªn cøu cña t¸c gi¶ ®·
c«ng bè cã liªn quan tíi luËn ¸n, 140 tµi liÖu tham kh¶o (tiÕng
ViÖt: 21, tiÕng Anh: 115, tiÕng Ph¸p: 4). PhÇn phô lôc bao gåm:
danh s¸ch bÖnh nh©n nghiªn cøu, bÖnh ¸n nghiªn cøu, 15 h×nh ¶nh
minh ho¹.
Ch−¬ng 1
Tæng quan
* ChØ ®Þnh t¸n sái thËn ngoµi c¬ thÓ
ChØ ®Þnh t¸n sái thËn ngoµi c¬ thÓ ®èi víi viªn sái cÇn ph¶i
c¨n cø vµo 3 yÕu tè c¬ b¶n sau:
- G¸nh nÆng sái (stone burden): kÝch th−íc vµ sè l−îng sái.
+ KÝch th−íc (KT) sái cã thÓ ®−îc diÔn ®¹t b»ng nhiÒu c¸ch,
trong ®ã KT sái tÝnh theo ®−êng kÝch lín nhÊt th−êng ®−îc sö dông
trong y v¨n. Tuy nhiªn, nÕu biÕt chiÒu dµi vµ chiÒu réng cña sái th×
KT sái cã thÓ ®−îc −íc ®o¸n dùa trªn diÖn tÝch bÒ mÆt sái (stone
surface area – SA) hoÆc thÓ tÝch sái (stone volume) theo c«ng thøc
sau (EAU Guide lines 2007):
SA = L x W x π x 0,25; Volume = SA x 0,6
(SA: diÖn tÝch bÒ mÆt sái; L: chiÒu dµi sái; W: chiÒu réng sái)
3
Víi sái cã KT ≤ 20 mm (300 mm2), ESWL ®−îc −u tiªn lùa
chän khi chØ ®Þnh (EAU Guide lines 2007).
+ NÕu sè l−îng sái qu¸ nhiÒu, kh«ng tËp trung, viÖc t¸n sái sÏ
rÊt khã kh¨n, ph¶i t¸n nhiÒu lÇn (Campbell – Walsh Urology, 9th
edition – 2007).
- VÞ trÝ sái: sái thËn ®µi trªn (§T), ®µi gi÷a (§G), vµ bÓ thËn
(BT) th−êng cho kÕt qu¶ tèt. Sái ®µi d−íi (§D) t¸n cã thÓ vì nh−ng
m¶nh vì khã ®µo th¶i nªn kÕt qu¶ h¹n chÕ, ®Æc biÖt trong c¸c
tr−êng hîp cæ ®µi hÑp, ch©n ®µi thËn dµi, gãc gi÷a trôc ®µi d−íi vµ
trôc niÖu qu¶n - bÓ thËn hÑp (Campbell – Walsh Urology, 9th
edition – 2007).
- Thµnh phÇn ho¸ häc cña sái: sái cystine, sái calcium
oxalate monohydrate (whewellit) lµ nh÷ng lo¹i sái khã t¸n nhÊt.
Sái uric acid, calcium oxalate dehydrate, magnesium ammonium
phosphate th−êng dÔ t¸n h¬n (EAU Guide lines 2007).
* KÕt qu¶ t¸n sái thËn ngoµi c¬ thÓ
Víi sái §T vµ ®µi gi÷a §G cã ®−êng kÝnh ≤ 2cm tû lÖ hÕt sái
lµ 90% (Chaussy vµ CS - 1982, Lingeman - 1986). Víi sái §D, tû
lÖ hÕt sái chØ tõ 41 - 79% (Drach vµ CS - 1986). Sái BT ®−êng kÝnh
≤ 2 cm tû lÖ hÕt sái tõ 66 - 99% (Drach vµ CS - 1986).
* BiÕn chøng sau t¸n sái thËn ngoµi c¬ thÓ
Ngµy nay, ESWL lµ mét ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ ®−îc ¸p dông
réng r·i trong lÜnh vùc niÖu khoa bëi b¶n chÊt kh«ng x©m lÊn, dÔ
sö dông, tû lÖ tai biÕn - biÕn chøng thÊp. Tuy nhiªn, ESWL kh«ng
ph¶i lµ mét ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ v« h¹i. C¸c tai biÕn - biÕn chøng
cña ESWL liªn quan tíi nh÷ng m¶nh vì sau t¸n sái, nhiÔm khuÈn,
sù t¸c ®éng cña sãng xung lªn tæ chøc vµ chøc n¨ng thËn, kh¶ n¨ng
t¸i ph¸t sái cao
4
Ch−¬ng 2
®èi t−îng vμ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
2.1. §èi t−îng nghiªn cøu
Nghiªn cøu trªn c¸c BN ®−îc chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh ST ®¬n
thuÇn, ®iÒu trÞ b»ng ESWL t¹i bÖnh viÖn B×nh D©n tõ th¸ng
12/2005 ®Õn th¸ng 8/2007.
2.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
2.2.1. Lo¹i h×nh nghiªn cøu
Nghiªn cøu tiÕn cøu cã can thiÖp, kh«ng ®èi chøng.
2.2.2. Ph−¬ng tiÖn nghiªn cøu
M¸y t¸n sái ngoµi c¬ thÓ nh·n hiÖu HK-ESWL-V s¶n xuÊt t¹i
Trung Quèc víi sù liªn kÕt gi÷a h·ng Dornier Medical Systems
(§øc) vµ c«ng ty Huikang (Trung Quèc) cã hÖ thèng ph¸t sãng
xung kiÓu ®iÖn thuû lùc, hÖ thèng héi tô sãng h×nh elip, hÖ thèng
®Þnh vÞ sái b»ng X quang.
2.3. Néi dung nghiªn cøu
2.3.1. §Æc ®iÓm l©m sµng: tuæi, giíi, thêi gian m¾c bÖnh, thÓ
tr¹ng, tiÒn sö can thiÖp hÖ niÖu, triÖu chøng l©m sµng
2.3.2. §Æc ®iÓm cËn l©m sµng
- Chôp X quang hÖ niÖu kh«ng chuÈn bÞ, niÖu ®å tÜnh m¹ch,
siªu ©m: x¸c ®Þnh c¸c ®Æc ®iÓm vÒ g¸nh nÆng sái (KT, sè l−îng), vÞ
trÝ, møc ®é c¶n quang cña sái, chøc n¨ng thËn, møc ®é ø n−íc
thËn, t×nh tr¹ng l−u th«ng ®−êng niÖu d−íi sái, gãc hîp bëi trôc
§D vµ trôc niÖu qu¶n (gãc 1), gãc hîp bëi trôc §D víi trôc BT
(gãc 2), kÝch th−íc §D nÕu bÖnh nh©n cã sái §D.
- XÐt nghiÖm m¸u th−êng qui tr−íc phÉu thuËt.
- XÐt nghiÖm n−íc tiÓu: t×m hång cÇu, b¹ch cÇu, protein,
glucose. Nu«i cÊy vi khuÈn tr−íc vµ sau t¸n nÕu BN cã dÊu hiÖu
nhiÔm khuÈn niÖu. Chó ý ph¸t hiÖn c¸c bÖnh lý kÕt hîp.
5
2.3.3. §iÒu trÞ sái thËn ®¬n thuÇn b»ng t¸n sái ngoµi c¬ thÓ
2.3.3.1. ChØ ®Þnh
- G¸nh nÆng sái: KT sái ≤ 2,5cm; sè l−îng sái ≤ 3 viªn.
- VÞ trÝ: sái BT, §T, §G, §D ®¬n thuÇn hoÆc kÕt hîp nh−ng
tËp trung ë 1 hoÆc 2 vÞ trÝ trong hÖ thèng ®µi bÓ thËn.
- C¸c BN cã bÖnh kÕt hîp nh− tiÓu ®−êng, t¨ng huyÕt ¸p...
cÇn ®−îc ®iÒu trÞ æn ®Þnh tr−íc khi t¸n sái. ChØ ®Þnh t¸n ST trªn
BN cã thËn ®¬n ®éc cÇn ph¶i thËn träng. Víi nh÷ng bÖnh nh©n
cã ST 2 bªn cïng n»m trong chØ ®Þnh ESWL: t¸n bªn sái ®ang
g©y t¾c nghÏn tr−íc.
2.3.3.2. Chèng chØ ®Þnh
- Chøc n¨ng thËn bªn cã sái xÊu.
- ChÝt hÑp ®−êng niÖu phÝa d−íi sái do bÈm sinh hoÆc m¾c ph¶i.
- BN ®ang cã nhiÔm khuÈn ®−êng niÖu cÊp tÝnh.
- BN cã rèi lo¹n ®«ng m¸u ch−a ®−îc ®iÒu trÞ æn ®Þnh.
- Phô n÷ cã thai.
- BN dÞ d¹ng cét sèng hoÆc qu¸ bÐo bÖu kh«ng ®Þnh vÞ ®−îc sái.
- BN cao huyÕt ¸p ch−a ®iÒu trÞ æn ®Þnh.
- BN cã tr¹ng th¸i t©m thÇn kh«ng æn ®Þnh.
2.3.3.3. Ph−¬ng ph¸p v« c¶m: dïng thuèc gi¶m ®au vµ an thÇn.
2.3.3.4. Qu¸ tr×nh t¸n sái.
* T− thÕ bÖnh nh©n: n»m ngöa, vïng h«ng l−ng ¸p trªn mét
trèng n−íc nhá cã mÆt b»ng silicone.
* §Þnh vÞ sái: sö dông m¸y C-arm, dïng thuèc c¶n quang nÕu
cÇn. §Þnh vÞ l¹i sái trong qu¸ tr×nh t¸n sau mçi 400 - 500 xung hoÆc
khi ph¸t hiÖn BN cã xª dÞch.
* Ph−¬ng ph¸p t¸n sái:
- C−êng ®é t¸n sái b¾t ®Çu ë møc 6,0 KV, t¨ng dÇn vµ duy tr× ë
c−êng ®é hiÖu qu¶ tïy theo møc ®é tan cña viªn sái (≤ 9 KV).
- Tr−êng hîp (TH) BN cã nhiÒu sái ë c¸c vÞ trÝ kh¸c nhau,
t¸n viªn sái n»m vÞ trÝ g©y ¸ch t¾c vµ dÔ ®µo th¶i tr−íc.
- Víi sái cã KT > KT vïng héi tô sãng, vÞ trÝ t¸n ®−îc −u tiªn
sÏ lµ nh÷ng vïng tiÕp xóc víi n−íc vµ cã kh¶ n¨ng ®µo th¶i sau t¸n.
6
- Sè xung sö dông: ghi trªn m¸y khi sái tan hoÆc ®¹t 3500.
- TÇn sè xung: ngÉu nhiªn (60, 90, hoÆc 120 lÇn/phót).
2.3.3.5. Theo dâi sau t¸n sái
* 3h sau t¸n sái: BN ®−îc n»m theo dâi t¹i phßng t¸n sái, sau
®ã xuÊt viÖn, uèng thuèc theo ®¬n t¹i nhµ nÕu diÔn biÕn æn ®Þnh.
H−íng dÉn BN c¸ch tù theo dâi vµ yªu cÇu t¸i kh¸m sím nÕu cã
diÔn biÕn bÊt th−êng.
* HÑn t¸i kh¸m BN sau 1 th¸ng vµ 3 th¸ng.
* Sö dông c¸c can thiÖp néi soi tiÕt niÖu kh¸c (soi ®Æt JJ, t¸n
hoÆc l«i sái néi soi niÖu qu¶n ng−îc dßng) nÕu cÇn.
* ChØ ®Þnh t¸n sái l¹i khi sái vì ®Ó l¹i m¶nh > 4mm vµ kh«ng
di chuyÓn sau 1 th¸ng. Sau 3 lÇn t¸n kh«ng ®¹t kÕt qu¶ sÏ chuyÓn
ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ (lÊy sái qua da, néi soi sau phóc m¹c, mæ më
lÊy sái...).
2.3.4. §¸nh gi¸ vµ nhËn ®Þnh kÕt qu¶
2.3.4.1. KÕt qu¶.
§Ó ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ chóng t«i dùa trªn kÕt qu¶ chôp X quang
hÖ niÖu, siªu ©m vµ khi cÇn thiÕt chôp niÖu ®å tÜnh m¹ch. KÕt qu¶
t¸n ST ®−îc ghi nhËn lµ hÕt sái hoÆc kh«ng vµ chia lµm 3 møc: tèt,
trung b×nh (TB), xÊu. BN ®−îc theo dâi vµ ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ sau thêi
gian 3 th¸ng kÓ tõ lÇn t¸n cuèi cïng.
2.3.4.2. §¸nh gi¸ hiÖu qu¶ m¸y qu¶ t¸n sái dùa trªn chØ sè EQ cña
Clayman
% hÕt sái sau lÇn t¸n thø nhÊt
EQ = ---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
100% ban ®Çu + % t¸n l¹i + % BN cÇn ®iÒu trÞ hç trî
2.3.4.3. BiÕn chøng cña t¸n sái: ghi nhËn c¸c biÕn chøng (BC) sau t¸n.
2.3.5. Xö lý sè liÖu
C¸c sè liÖu ®−îc xö lý trªn phÇn mÒm SPSS 13.0. Sö dông test
χ2, Gamma cña Goodman vµ Kruskal, T-test, ph©n tÝch ph−¬ng sai
(ANOVA) ®Ó so s¸nh c¸c tû lÖ vµ c¸c sè trung b×nh, tÝnh hÖ sè t−¬ng
quan R ®Ó x¸c ®Þnh sù t−¬ng quan gi÷a mét sè yÕu tè.
7
Ch−¬ng 3
kÕt qu¶ nghiªn cøu
3.1. §Æc ®iÓm l©m sµng
3.1.1. Giíi tÝnh: 390 BN, Nam : 191 BN (48,97%); N÷: 199 BN
(51,03%).
3.1.2. Tuæi ®êi: Tuæi TB : 43,61 ± 11,68 (15-78). Tuæi hay gÆp: 31
- 50 (57,9%). 354/390 BN (90,8%) trong ®é tuæi lao ®éng.
3.1.3. C¸c ®Æc ®iÓm kh¸c
* H×nh thøc ®iÒu trÞ: 404 thËn ®−îc t¸n sái, trong ®ã ngo¹i
tró: 373 TH (92,3%); néi tró: 31 TH (7,7%).
* TriÖu chøng l©m sµng: 97,2% cã ®au ©m Ø vïng m¹n s−ên
th¾t l−ng.
* ThÓ tr¹ng: BMI trung b×nh: 20,94 ± 1,99 (16,64-29,70).
* BÖnh lý hÖ niÖu kÕt hîp: hÑp khóc nèi niÖu qu¶n (NQ) – bÓ
thËn nhÑ (3 BN), nang ®¬n thËn (13 BN), thËn ®¬n ®éc (2BN), thËn
®«i (5BN).
* TiÒn sö can thiÖp bÖnh lý hÖ tiÕt niÖu:
56/404 TH (13,9%) cã tiÒn sö can thiÖp hÖ niÖu cïng bªn t¸n
sái. Sè TH ®· ®−îc ®Æt JJ tr−íc t¸n: 27/404 (6,7%).
3.2. §Æc ®iÓm cËn l©m sµng
3.2.1. KÕt qu¶ cÊy khuÈn n−íc tiÓu: 30 BN ®−îc cÊy khuÈn n−íc
tiÓu cã 5 TH (16,7%) d−¬ng tÝnh (2TH nhiÔm E. coli, 1 TH nhiÔm
Enterobacter, 1 TH nhiÔm S. epidermidis vµ 1 TH nhiÔm Proteus).
3.2.2. KÕt qu¶ chôp niÖu ®å tÜnh m¹ch (UIV) vµ siªu ©m
C¸c BN ®Òu cã chøc n¨ng thËn tèt hoÆc TB. §a sè c¸c TH ®µi
bÓ thËn b×nh th−êng, gi·n ®µi thËn ®¬n thuÇn hoÆc chØ gi·n ®µi bÓ
thËn møc ®é nhÑ (93,8%). 100% BN cã ®−êng niÖu phÝa d−íi sái
l−u th«ng tèt.
3.3. H×nh th¸i sái thËn
- VÞ trÝ sái: ST ph¶i: 179 BN (45,9%); ST tr¸i:175 BN
(44,9%). Cã 36 BN (9,2%) ST 2 bªn, trong ®ã cã 14 BN ®−îc t¸n
sái bªn ®èi diÖn. Tæng céng t¸n sái trªn 404 thËn cã sái (202 thËn
ph¶i vµ 202 thËn tr¸i). Sái §T: 36/404 TH (8,9%); §G: 42/404 TH
8
(10,4%); §D: 191/404 TH (47,3%); BT: 116/404 (28,7%); sái
nhiÒu vÞ trÝ: 19/404 TH (4,7%).
- G¸nh nÆng sái:
+ Tæng céng 465 viªn sái ®−îc t¸n (353 TH 1 viªn; 41 TH 2
viªn; 10 TH 3 viªn).
+ Víi nh÷ng thËn BN cã sái nhiÒu viªn, KT sái ®−îc tÝnh
theo viªn lín nhÊt. Nh− vËy chØ cã 404 viªn sái ®−îc tÝnh KT.
+ KÝch th−íc sái theo tõng thËn BN trung b×nh 12,56 ± 4,82
mm (5-25), 24 thËn cã sái > 20 mm. KÝch th−íc TB sái BT: 14,76 ±
4,67 mm; sái §T: 10,78 ± 3,91 mm; sái §G: 9,71 ± 3,81 mm; sái
§D: 11,7 ± 4,39 mm.
3.4. §iÒu trÞ sái thËn b»ng ph−¬ng ph¸p t¸n sái ngoµi c¬ thÓ
3.4.1. Ph−¬ng ph¸p v« c¶m
TÊt c¶ c¸c BN ®Òu ®−îc v« c¶m b»ng thuèc gi¶m ®au.
3.4.2. Sè lÇn t¸n sái
Tæng céng cã 512 lÇn t¸n cho 404 thËn cã sái, TB cã 1,26 lÇn
t¸n cho 1 thËn cã sái. T¸n 1 lÇn: 309 TH (76,5%); t¸n 2 lÇn: 82 TH
(20,3%); t¸n 3 lÇn: 13 TH (3,2%). Tû lÖ (TL) ®iÒu trÞ l¹i ë nhãm cã
sái c¶n quang m¹nh (34,2%) cao h¬n nhãm sái c¶n quang TB
(21,4%) vµ yÕu (19,7%); p = 0,04.
3.4.3. Kü thuËt t¸n sái
3.4.3.1. Ph−¬ng ph¸p ®Þnh vÞ khi t¸n sái: TÊt c¶ c¸c TH ®Òu ®−îc
®Þnh vÞ b»ng X-quang th−êng, kh«ng cã TH nµo ph¶i sö dông
thuèc c¶n quang.
3.4.3.2. Thêi gian t¸n sái: Thêi gian t¸n TB lÇn 1: 35,42 ± 11,12
phót; LÇn 2: 35,16 ± 11,77 phót; LÇn 3: 31,53 ± 8,55 phót (5-60 phót).
Cã sù t−¬ng quan thuËn gi÷a kÝch th−íc sái vµ thêi gian t¸n (r =
0,229; p < 0,01).
3.4.3.3. C−êng ®é t¸n:
- §a sè c¸c TH ®−îc duy tr× t¸n ë c−êng ®é tõ 8,0 - 8,5 KV
(81,05%). C−êng ®é t¸n TB lÇn 1: 8,19 ± 0,32 KV; LÇn 2: 8,22 ± 0,31
KV; LÇn 3: 8,29 ± 0,22 KV (7,0 - 9,0 KV).
9
- C−êng ®é t¸n TB ë nhãm cã sái c¶n quang m¹nh (8,59 ±
0,26 KV) cao h¬n cã ý nghÜa thèng kª so víi nhãm cã sái c¶n
quang TB (8,17 ± 0,22 KV) vµ yÕu (7,87 ± 0,28 KV) víi p < 0,01.
3.4.3.4. Sè xung sö dông/1lÇn t¸n
- Sè xung sö dông TB lÇn 1: 2626,72 ± 555,86; LÇn 2: 2607,27
± 566,65; LÇn 3: 2401,76 ± 540,84 (500-3500). §a sè c¸c TH cã sè
xung sö dông trong kho¶ng tõ 2000 - 3000 (65,82%). Cã sù t−¬ng
quan thuËn gi÷a sè xung sö dông vµ kÝch th−íc sái víi hÖ sè t−¬ng
quan r = 0,434 (p < 0,01).
- Sè xung sö dông TB ë nhãm cã sái c¶n quang m¹nh
(2785,49 ± 439,63) cao h¬n so víi nhãm cã sái c¶n quang TB
(2624,80 ± 570,49) vµ yÕu ( 2451,56 ± 570,32); p= 0,002.
3.4.4. KÕt qu¶
3.4.4.1. KÕt qu¶ tæng qu¸t
B¶ng 3.23: KÕt qu¶ hÕt sái sau c¸c lÇn t¸n
LÇn t¸n HÕt sái (%) Cßn sái (%)
LÇn 1 (n = 404) 279 (69,1%) 125 (30,9%)
LÇn 2 (n = 95) 61 (64,2) 34 (35,8%)
LÇn 3 (n = 13) 7 (53,8) 6 (46,2%)
- TL t¸n l¹i: 95/404 thËn (23,51%)
- TL hÕt sái sau 2 lÇn t¸n: 340/ 404 thËn (84,15%); Sau 3 lÇn
t¸n: hÕt sái: 345/404 thËn (85,4%), cßn sái: 59/ 404 thËn (14,6%)
trong ®ã cã 4 TH ph¶i chuyÓn ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ, c¸c TH cßn l¹i
sái n»m vÞ trÝ kh«ng g©y t¾c ®−êng niÖu, BN kh«ng cã triÖu trøng
nªn ®−îc tiÕp tôc theo dâi vµ ®iÒu trÞ néi.
- Sau lÇn t¸n ®Çu tiªn cã 9 TH (2,2%) ph¶i néi soi niÖu NQ
lÊy sái vµ 2 TH ph¶i soi ®Æt th«ng JJ (0,5%). Nh− vËy sau lÇn t¸n 1
cã 2,7% sè TH ph¶i sö dông c¸c can thiÖp bæ sung (CTBS), 1 TH
(0,2%) chuyÓn mæ më lÊy sái. Sau lÇn t¸n thø hai: 4/95 TH (4,2%)
cÇn ph¶i néi soi NQ lÊy sái.
- KÕt qu¶ chung sau 3 lÇn t¸n cã 4 TH (1%) ph¶i chuyÓn
ph−¬ng ph¸p ®iÒu trÞ (2 TH mæ më sau lÇn t¸n thø nhÊt vµ thø ba; 2
TH lÊy sái qua da sau lÇn t¸n thø hai vµ thø ba).
10
3.4.4.2. ChØ sè hiÖu qu¶ Clayman:
69,1%
EQ = ----------------------------------------- ≈ 0,547 (54,7%)
100% + 23,51% + 2,7%
3.4.4.3. KÕt qu¶ theo vÞ trÝ sái
B¶ng 3.28. KÕt qu¶ hÕt sái chung theo vÞ trÝ (n = 404)
KÕt qu¶
VÞ trÝ sái
HÕt sái Cßn sái Céng
Sái BT (n = 116) 100 (86,2%) 16 (13,8%) 116(100%)
§T(n = 36) 30 (83,3%) 6 (16,7%) 36 (100%)
§G (n = 42) 36 (85,7%) 6 (14,3%) 42 (100%)
§D (n = 191) 162 (84,8%) 29 (15,2%) 191 (100%)
§T + §G (n = 1) 1 (100%) 0 (0%) 1 (100%)
§T + §D (n = 4) 3 (75,0%) 1 (25,0%) 4 (100%)
Sái ®µi
thËn
§G + §D (n = 1) 1 (100%) 0 (0%) 1 (100%)
§T (n = 3) 3 (100%) 0 (0%) 3 (100%)
§G (n = 3) 3 (100%) 0 (0%) 3 (100%)
Sái ®µi
+ BT
§D (n = 7) 6 (85,7%) 1 (14,3%) 7 (100%)
Céng 345 (85,4%) 59 (14,6%) 404 (100%)
TL hÕt sái ë c¸c nhãm thËn ®−îc ph©n chia theo vÞ trÝ sái
kh«ng cã sù kh¸c biÖt mang ý nghÜa thèng kª (p = 0,992).
3.4.4.4. KÕt qu¶ theo kÝch th−íc sái.
B¶ng 3.30: KÕt qu¶ hÕt sái chung theo kÝch th−íc (n = 404)
KÝch th−íc
KÕt qu¶
≤ 10 mm
(n=167)
11- 20 mm
(n=213)
> 20 mm
(n=24)
HÕt sái 155 (92,8%) 175 (82,2%) 15 (62,5%)
Cßn sái 12 (7,2%) 38 (17,8%) 9 (37,5%)
Céng 167 (100%) 213 (100%) 24 (100%)
TL hÕt sái nhãm sái KT > 20 mm thÊp h¬n 2 nhãm cßn l¹i (p
< 0,01).
11
3.4.4.5. KÕt qu¶ theo sè l−îng sái.
B¶ng 3.32: KÕt qu¶ hÕt sái chung theo sè l−îng sái (n = 404)
Sè l−îng
KÕt qu¶
1 viªn
(n = 353)
2 viªn
(n = 41)
3 viªn
(n = 10)
HÕt sái 305 (86,4%) 33 (80,5%) 7 (70,0%)
Cßn sái 48 (13,6%) 8 (19,5%) 3 (30,0%)
Céng 353 (100%) 41 (100%) 10 (100%)
So s¸nh TL hÕt sái ë c¸c nhãm BN ®−îc ph©n chia theo sè
l−îng sái kh«ng cã sù kh¸c biÖt mang ý nghÜa thèng kª (p = 0,225).
3.4.4.6. KÕt qu¶ theo møc ®é c¶n quang cña sái
B¶ng 3.36: KÕt qu¶ hÕt sái chung theo møc ®é c¶n quang cña sái
(n = 404)
C¶n quang
KÕt qu¶
M¹nh
(n=76)
Trung b×nh
(n=262)
KÐm
(n=66)
HÕt sái 56 (73,7%) 227 (86,6%) 62 (93,9%)
Cßn sái 20 (26,3%) 35 (13,4%) 4 (6,1%)
Céng 76 (100%) 262 (100%) 66 (100%)
So s¸nh TL hÕt sái ë c¸c nhãm thËn t¸n sái ®−îc ph©n chia
theo møc ®é c¶n quang cña sái cã sù kh¸c biÖt mang ý nghÜa thèng
kª (p = 0,002).
3.4.4.7. KÕt qu¶ theo chøc n¨ng thËn
B¶ng 3.37. KÕt qu¶ hÕt sái chung theo chøc n¨ng thËn (n = 404)
Tèt (n = 395) Trung b×nh (n = 9) Chøc n¨ng
KÕt qu¶ Sè thËn Tû lÖ (%) Sè thËn Tû lÖ (%)
HÕt sái 340 86,1 5 55,6
Cßn sái 55 13,9 4 44,4
Céng 395 100,0 9 100,0
So s¸nh tû lÖ hÕt sái ë c¸c nhãm thËn t¸n sái ®−îc ph©n chia
theo chøc n¨ng thËn cã sù kh¸c biÖt (p = 0,01).
3.4.4.8. KÕt qu¶ theo møc ®é ø n−íc cña thËn
12
B¶ng 3.38. KÕt qu¶ hÕt sái chung theo møc ®é ø n−íc thËn (n=404)
HÕt sái Cßn sái KÕt qu¶
§é ø n−íc Sè thËn Tû lÖ (%) Sè thËn Tû lÖ (%)
Céng
B×nh th−êng 115 90,6 12 9,4 127(100%)
Gi·n ®µi thËn 102 79,7 26 20,3 128(100%)
ø n−íc nhÑ 109 87,9 15 12,1 124(100%)
ø n−íc võa 19 76,0 6 24,0 25 (100%)
Tû lÖ hÕt sái ë c¸c nhãm thËn t¸n sái cã ®µi bÓ thËn b×nh th−êng
hoÆc ø n−íc nhÑ cao h¬n trªn nhãm thËn ø n−íc võa (p = 0,038).
3.4.4.9. KÕt qu¶ theo tiÒn sö can thiÖp ngo¹i khoa bªn thËn t¸n sái
B¶ng 3.40. KÕt qu¶ hÕt sái chung theo tiÒn sö can thiÖp ngo¹i
khoa cïng bªn t¸n sái (n = 404)
HÕt sái T¸n l¹i
KÕt qu¶
TiÒn sö Sè thËn
Tû lÖ
(%)
Sè thËn
Tû lÖ
(%)
Céng
Cã can thiÖp 41 73,2 15 26,8 56 (100%)
Kh«ng can thiÖp 304 87,4 44 12,6 348(100%)
Céng 345 85,4 59 14,6 404(100%)
So s¸nh tû lÖ hÕt sái ë c¸c nhãm thËn ®−îc t¸n sái ph©n chia theo
tiÒn sö can thiÖp ngo¹i khoa cïng bªn cã sù kh¸c biÖt (p = 0,005).
3.4.4.10. KÕt qu¶ theo ®Æc ®iÓm gi¶i phÉu ®µi d−íi (sái ®µi d−íi).
B¶ng 3.44: KÕt qu¶ hÕt sái chung theo chiÒu réng cæ ®µi d−íi
(n=132)
< 5 mm (n = 31) ≥ 5 mm (n = 101) ChiÒu réng
KÕt qu¶ Sè BN Tû lÖ (%) Sè BN Tû lÖ (%)
HÕt sái 23 74,2 90 89,1
Cßn sái 8 25,8 11 10,9
Céng 31 100,0 101 100,0
13
Tû lÖ hÕt sái ë c¸c nhãm thËn ph©n chia theo chiÒu réng cæ
®µi d−íi cã sù kh¸c biÖt mang ý nghÜa thèng kª víi (p = 0,039).
Nghiªn cøu kh«ng ghi nhËn sù ¶nh h−ëng cña c¸c yÕu tè: gãc1,
gãc 2, chiÒu dµi §D, chiÒu cao §D, tû lÖ chiÒu dµi/chiÒu réng cæ
§D tíi kÕt qu¶ ®iÒu trÞ.
3.5. BiÕn chøng sau t¸n sái
3.5.1. BiÕn chøng chung sau t¸n sái