Nghiên cứu hiệu quả kinh tế bưởi phúc trạch của các hộ gia đình ở huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC NGHIÊN CỨU HIỆU QUẢ KINH TẾ BƯỞI PHÚC TRẠCH CỦA CÁC HỘ GIA ĐÌNH Ở HUYỆN HƯƠNG KHÊ, TỈNH HÀ TĨNH Sinh viên thực hiện Giáo viên hướng dẫn: Phan Thị Minh TS. Trương Tấn Quân Lớp: K45KTNN MSV: 11K4011177 Niên khóa: 2011-2015 Huế, tháng 5 năm 2015 Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS. Trương Tấn Quân SVTH: Phan Thị Minh i Lời Cảm Ơn Trên thực tế không có sự thành công nào không gắn liền với những sự hỗ trợ, giúp đỡ dù ít hay nhiều, dù trực tiếp hay gián tiếp của người khác. Để hoàn thành được bài khóa luận tốt nghiệp với đề tài “Nghiên cứu hiệu quả kinh tế bưởi Phúc Trạch của các hộ gia đình ở huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh”, tôi đã nhận được sự giúp đỡ tận tình của các quý thầy cô, các cán bộ trong Phòng Nông Nghiệp huyện Hương Khê, các hộ gia đình ở trong địa bàn huyện, ở hai xã Phúc Trạch và Phúc Đồng cùng các cán bộ trong UBND huyện Hương Khê, UBND 2 xã nói trên. Sau đây tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc đến: Các quý thầy giáo, cô giáo đã giảng dạy tôi trong quá trình học tập ở trường. Thầy giáo Trương Tấn Quân đã quan tâm giúp đỡ và hướng dẫn tôi trong quá trình về thực tập nghiên cứu và hoàn thành bài khóa luận của mình. Các cán bộ ở UBND huyện Hương Khê, cũng như cán bộ ở phòng Nông Nghiệp & PTNT cùng các cán bộ ở UBND hai xã Phúc Trạch và Phúc Đồng cùng các hộ gia đình ở hai xã đã giúp đỡ tận tình, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình thực tập và hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này. Đồng thời xin chân thành cảm ơn sự đóng góp ý kiến của các bạn sinh viên để đề tài được hoàn thiện hơn. Trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành bài khóa luận tốt nghiệp của mình không thể tránh những sai sót. Tôi rất mong nhận được những nhận xét, đánh giá, góp ý của các quý thầy cô và những ai quan tâm đến đề tài này. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn ! Huế, tháng 5 năm 2015 Sinh viên Phan Thị Minh Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS. Trương Tấn Quân SVTH: Phan Thị Minh ii MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN...................................................................................................................i MỤC LỤC ...................................................................................................................... ii DANH MỤC VIẾT TẮT................................................................................................iv DANH MỤC BẢNG .......................................................................................................v ĐƠN VỊ QUY ĐỔI ........................................................................................................vi TÓM TẮT NGHIÊN CỨU .............................................................................................1 PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................2 1. Lí do chọn đề tài.......................................................................................................2 2. Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................................3 3. Phương pháp nghiên cứu..........................................................................................3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................................4 5. Kết cấu của khóa luận ..............................................................................................4 PHẦN 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU............................................................................5 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ............................5 1.1. Cơ sở lí luận ..........................................................................................................5 1.1.1. Lý luận về Hiệu quả kinh tế............................................................................5 1.1.2. Đặc điểm sinh học của cây bưởi .....................................................................6 1.1.3. Giá trị của cây bưởi phúc trạch.......................................................................8 1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến sản xuất và hiệu quả kinh tế của bưởi.............10 1.1.5. Các chỉ tiêu đánh giá kết quả và hiệu quả kinh tế cây bưởi. ........................13 1.2. Cơ sở thực tiễn ....................................................................................................15 1.2.1. Tình hình sản xuất bưởi trên thế giới............................................................15 1.2.2. Tình hình sản xuất bưởi trong nước .............................................................16 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG SẢN XUẤT BƯỞI PHÚC TRẠCH Ở HUYỆN HƯƠNG KHÊ ...............................................................................................................18 2.1. Đặc điểm của địa bàn nghiên cứu .......................................................................18 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên.........................................................................................18 Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS. Trương Tấn Quân SVTH: Phan Thị Minh iii 2.1.2. Đặc điểm kinh tế xã hội ................................................................................22 2.1.3. Đánh giá tình hình chung của huyện ............................................................31 2.2. Thực trạng sản xuất bưởi và bưởi Phúc Trạch của huyện Hương Khê...............33 2.2.1. Thực trạng sản xuất bưởi của huyện Hương Khê.........................................33 2.2.2. Tình hình sản xuất bưởi của các hộ điều tra .................................................37 2.3.3. Hiệu quả sản xuất bưởi của hộ điều tra ........................................................50 2.3.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến năng suất bưởi Phúc Trạch ..............................55 2.3.5. Tình hình tiêu thụ bưởi của các hộ điều tra ..................................................57 2.3.6. Những điểm mạnh, điểm yếu và cơ hội, thách thức của các hộ điều tra trong sản xuất bưởi Phúc Trạch .......................................................................................62 CHƯƠNG 3: ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ SẢN XUẤT BƯỞI PHÚC TRẠCH..............................................................................65 3.1. Định hướng .........................................................................................................65 3.2. Một số giải pháp nhằm phát triển sản xuất bưởi ở các hộ gia đình ....................65 3.2.1. Giải pháp quy hoạch và phát triển sản xuất..................................................65 3.2.2. Giải pháp về vốn và tín dụng........................................................................66 3.2.3. Giải pháp về kỹ thuật ....................................................................................66 3.2.4. Giải pháp về cơ sở hạ tầng............................................................................67 3.2.5. Giải pháp về thị trường và thương hiệu........................................................67 PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................69 1. Kết luận ..................................................................................................................69 2. Đề xuất, kiến nghị ..................................................................................................70 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................................72Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS. Trương Tấn Quân SVTH: Phan Thị Minh iv DANH MỤC VIẾT TẮT BVTV Bảo vệ thực vật BQ Bình quân ĐVCT Đơn vị canh tác CC Cơ cấu CCDC Công cụ dụng cụ CHDCNND Cộng hòa dân chủ nhân dân CNH- HĐH Công nghiệp hóa – hiện đại hóa DT Diện tích GO Giá trị sản xuất GDTX Giáo dục thường xuyên HQKT Hiệu quả kinh tế IC Chi phí trung gian IRR Tỉ suất hoàn vốn nội bộ KTCB Kiến thiết cơ bản FAO Tổ chức lương thực và nông nghiệp liên hợp quốc MI Thu nhập hỗn hợp NPV Giá trị hiện tại ròng PĐ Phúc Đồng PT Phúc Trạch UBND Ủy ban nhân dân THPT Trung học phổ thông TKKD Thời ký kinh doanh TSCĐ Tài sản cố định VA Giá trị gia tăng SXKD Sản xuất kinh doanh Đại học Ki h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS. Trương Tấn Quân SVTH: Phan Thị Minh v DANH MỤC BẢNG Bảng1: Tình hình sản xuất bưởi trên thế giới trong giai đoạn từ năm 2007-2013........16 Bảng 2: Sản lượng bưởi và cam của Việt Nam từ năm 2007-2013: .............................17 Bảng 3: Tình hình sử dụng đất đai của huyện Hương Khê trong 3 năm ( 2012- 2014)24 Bảng 4 : Tình hình dân số và lao động của huyện Hương Khê 3 năm ( 2012- 2014)...27 Bảng 5: Cơ cấu thu nhập của huyện Hương Khê trong 3 năm ( 2012- 2014)...............29 Bảng 6: Diện tích, sản lượng, năng suất bưởi Phúc Trạch của huyện Hương Khê qua 3 năm (2012-2014) ...........................................................................................................33 Bảng 7: Diện tích bưởi Phúc Trạch của các xã trên địa bàn huyện Hương Khê qua 3 năm (2012-2014) ...........................................................................................................35 Bảng 8. Tình hình nhân khẩu và lao động của các hộ điều tra......................................38 Bảng 9: Tình hình sử dụng đất đai của các hộ điều tra .................................................40 Bảng 10: Tình hình và cơ cấu thu nhập của các hộ điều tra (BQ/hộ) ...........................42 Bảng 11: Tình hình sản xuất và quy mô của các hộ điều tra.........................................44 Bảng 12: Tổng chi phí sản xuất trong 4 năm thời kỳ KTCB của các hộ điều tra (bình quân/cây) .......................................................................................................................47 Bảng 13: Chi phí sản xuất bưởi trong 1 năm TKKD của các hộ điều tra (BQ/cây) ....50 Bảng 14: Kết quả sản xuất bưởi của các hộ điều tra trong 1 năm TKKD.....................53 Bảng 15: Hiệu quả sản xuất bưởi của các hộ điều tra ...................................................54 Bảng 16. Năng suất của bưởi Phúc Trạch theo độ tuổi .................................................56 Bảng 17: Tình hình tiêu thụ bưởi của các hộ ................................................................59Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS. Trương Tấn Quân SVTH: Phan Thị Minh vi ĐƠN VỊ QUY ĐỔI 1 sào = 500m2 1 ha = 10000m2 Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS. Trương Tấn Quân SVTH: Phan Thị Minh 1 TÓM TẮT NGHIÊN CỨU Hương Khê là một huyện miền núi của tỉnh Hà Tĩnh, ở đây được thiên nhiên ưu ái khi ban tặng cho cây bưởi Phúc Trạch, một loại bưởi ngon được nhiều người ưa chuộng đồng thời đem lại hiệu quả kinh tế cao. Được trồng cách đây gần 200 năm bưởi Phúc trạch đã trải qua nhiều thăng trầm, có những giai đoạn diện tích bưởi giảm sút nghiêm trọng do mất mùa liên tiếp, nhưng hiện nay diện tích bưởi đang được dần khôi phục lại và là cây ăn quả đem lại nguồn thu nhập khá lớn cho các hộ gia đình (lợi nhuận 1 cây bưởi Phúc Trạch năm 2014 là 1917,45 nghìn đồng). Bên cạnh thuận lợi thì còn tồn tại nhiều khó khăn làm ảnh hưởng đến phát triển và mở rộng sản xuất bưởi Phúc Trạch, tỷ lệ ra hoa đậu quả còn thấp, chưa đúng với tiềm năng của cây bưởi. Để góp phần vào việc nghiên cứu hiệu quả kinh tế của bưởi Phúc Trạch, từ đó đề xuất ra những giải pháp phù hợp để phát triển cây bưởi Phúc Trạch trong thời gian tới, tôi đã chọn đề tài “Nghiên cứu hiệu quả kinh tế bưởi Phúc Trạch của các hộ gia đình ở huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh” làm khóa luận tốt nghiệp của mình. - Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là phân tích và đánh giá được hiệu quả kinh tế sản xuất bưởi Phúc Trạch của các hộ gia đình ở huyện Hương Khê. Từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả và phát triển bền vững bưởi Phúc Trạch trong thời gian tới. - Phương pháp nghiên cứu, trong quá trình nghiên cứu đề tài tôi có sử dụng các phương pháp sau: phương pháp luận, phương pháp thu thập số liệu, phương pháp phân tích số liệu, phương pháp so sánh, Kết quả thu được từ quá trình nghiên cứu này là chỉ ra được kết quả và hiệu quả sản xuất kinh doanh bưởi, đồng thời đánh giá được những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức của các hộ trong sản xuất bưởi. Từ đó đề xuất kiến nghị và đưa một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất bưởi Phúc Trạch trong thời gian tới. Đại họ Ki h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS. Trương Tấn Quân SVTH: Phan Thị Minh 2 PHẦN 1. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Việt Nam là một nước thuần nông, sản xuất nông nghiệp có vai trò rất quan trọng đối với nền kinh tế của đất nước. Trong sản xuất nông nghiệp thì cây ăn quả là loại cây đem lại giá trị kinh tế cao và cao hơn nhiều so với một số loại cây trồng khác. Nằm trong khu vực khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa, được sự ưu ái của tự nhiên, khí hậu của nước ta rất thuận lợi cho phát triển đa dạng các loại cây ăn quả. Mỗi vùng miền, mỗi tỉnh thành có một loại cây ăn quả đặc trưng, nhiều loại quả đã trở thành thương hiệu riêng và nổi tiếng khắp nơi. Nói đến các loài ăn quả có múi nổi tiếng thì không thể bỏ qua bưởi Phúc Trạch của huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh. Bưởi Phúc Trạch được biết đến là một thương hiệu bưởi nổi tiếng, gắn liền và thân thuộc với người dân huyện miền núi Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh. Được trồng cách đây gần 200 năm, loài bưởi này đã gắn bỏ với người trồng bưởi cũng như người tiêu dùng một thời gian khá dài. Bưởi có vị ngọt thanh, ngon, dễ ăn, tốt cho sức khỏe nên được người tiêu dùng rất ưa chuộng, sử dụng nhiều để làm tráng miệng, đãi khách tại các hội nghị, khách sạn, nhà hàng. Đặc biệt hình dáng quả bưởi đẹp nên được sử dụng nhiều để làm quà biếu và hiện nay đang được mở rộng chinh phục thị trường thế giới. Bưởi Phúc Trạch là loại cây ăn quả đem lại giá trị kinh tế cao, đặc biệt trong mấy năm gần đây giá bưởi tăng cao đã góp phần nâng cao thu nhập, xóa đói giảm nghèo cho các hộ nông dân trong huyện, bên cạnh đó còn giúp sử dụng hợp lí và tránh lãng phí đất vườn. Tuy nhiên hiện nay ở huyện Hương Khê thì việc trồng bưởi đang gặp nhiều khó khăn về vốn, kỹ thuật, thị trườngnhất là về vấn đề thời tiết khí hậu, thiên tai. Nằm ở khu vực miền Trung nên ảnh hưởng nhiều của lũ lụt, bão gây trở ngại cho mùa vụ thu hoạch của bưởi. Trước những khó khăn, để nghề trồng bưởi Phúc Trạch không bị mai một thì chính quyền địa phương cần có những chính sách và sự hỗ trợ về vốn, kỹ thuật, thị trường cho các hộ nông dân trong huyện. Vì thực tế đó nên tôi đã chọn đề tài “Nghiên cứu hiệu quả kinh tế bưởi Phúc Trạch của các hộ gia đình ở huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh” làm khóa luận tốt nghiệp của mình. Đại học Kin h tế u ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS. Trương Tấn Quân SVTH: Phan Thị Minh 3 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Phân tích và đánh giá được hiệu quả kinh tế sản xuất bưởi Phúc Trạch của các hộ gia đình ở huyện Hương Khê. Từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả và phát triển bền vững bưởi Phúc Trạch trong thời gian tới. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Làm rõ các vấn đề lí luận và thực tiễn về hiệu quả kinh tế bưởi Phúc Trạch. - Phân tích thực trạng sản xuất, hiệu quả kinh tế và những nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất bưởi Phúc Trạch. - Đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất bưởi Phúc Trạch của các hộ gia đình ở huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh. 3. Phương pháp nghiên cứu 3.1. Phương pháp luận Phương pháp duy vật biện chứng để xem xét các hiện tượng trong mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau. 3.2. Phương pháp thu thập số liệu 3.2.1. Thu thập số liệu thứ cấp: - Thu thập số liệu từ UBND huyện, Phòng Nông nghiệp & PTNT Huyện - Thu thập số liệu từ các chuyên đề, sách báo, tạp chí, internet 3.2.2. Thu thập số liệu sơ cấp: Thu thập thông qua việc điều tra phỏng vấn 100 hộ nông dân của 2 xã thuộc huyện Hương Khê. 3.3. Phương pháp phân tích số liệu 3.3.1. Công cụ phân tích và xử lý số liệu - Kiểm tra và rà soát lại thông tin đã điều tra được từ các hộ nông dân - Xử lý số liệu bằng bảng excel trên máy tính 3.3.2. Phương pháp thống kê mô tả: Sử dụng phương pháp để phân tích thực tế sản xuất bưởi Phúc Trạch của các hộ điều tra. Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS. Trương Tấn Quân SVTH: Phan Thị Minh 4 3.3.3. Phương pháp so sánh: Dùng phương pháp này để so sánh các chỉ tiêu với nhau và so sánh về thực tế sản xuất bưởi Phúc Trạch giữa 2 xã Phúc Trạch và Phúc Đồng (vì Phúc Trạch là xã bắt nguồn của giống bưởi này còn Phúc Đồng là xã trồng mới). Từ đó đưa ra được lý do dẫn đến sự khác nhau về hiệu quả sản xuất giữa 2 xã. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Hiệu quả kinh tế của cây bưởi Phúc Trạch ở huyện Hương Khê - Phạm vi nghiên cứu: Về không gian: Huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh Về thời gian: Số liệu thứ cấp là từ năm 2012-2014, số liệu sơ cấp là năm 2014. 5. Kết cấu của khóa luận Bài khóa luận có kết cấu gồm 3 phần chính: - Phần 1: mở đầu - Phần 2: nội dung nghiên cứu gồm có 3 chương Chương 1: cơ sở khoa học của vấn đề nghiên cứu. Chương 2: thực trạng sản xuất bưởi Phúc Trạch ở huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh. Chương 3: định hướng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất bưởi Phúc Trạch. - Phần 3: kết luận và kiến nghị. 6. Hạn chế của khóa luận Mặc dù bản thân đã nổ lực nhưng do hạn chế về kiến thức, thời gian nghiên cứu và thực hiện đề tài, tôi nhận thấy khóa luận vẫn còn những điểm hạn chế sau: - Chưa đi sâu phân tích rõ được hiệu quả sản xuất bưởi Phúc Trạch của từng hộ gia đình. Từ đó chưa đưa ra được những so sánh cụ thể về hiệu quả kinh tế giữa cây bưởi và các cây trồng khác. - Không đi sâu nghiên cứu được lý do tỷ lệ ra hoa đậu quả, năng suất của cây bưởi Phúc Trạch còn thấp và sâu bệnh nhiều. - Do thời gian và điều kiện không cho phép nên chưa đi thực tế địa phương được nhiều, do đó những kinh nghiệm thực tế còn hạn chế. Đại học Kin h tế Hu ế Khóa luận tốt nghiệp GVHD: TS. Trương Tấn Quân SVTH: Phan Thị Minh 5 PHẦN 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Cơ sở lí luận 1.1.1. Lý luận về Hiệu quả kinh tế 1.1.1.1. Khái niệm hiệu quả kinh tế Hiệu quả kinh tế là mối quan tâm, là cái đích mà các nhà sản xuất kinh doanh nói chung và các hộ gia đình nói riêng mong muốn để giúp họ tối đa hóa lợi nhuận, đã sản xuất kinh doanh thì phải có hiệu quả. Hiệu quả kinh tế là một phạm trù kinh tế phản ánh trình độ sử dụng các nguồn lực ( nhân lực, vật lực, tài lực). Trong điều kiện nền kinh tế hiện nay muốn tồn tại và phát triển đòi hỏi các nhà sản xuất kinh doanh phải đặt mục tiêu hiệu quả kinh tế lên hàng đầu. Hiện nay có rất nhiều quan niệm khác nhau về hiệu quả kinh tế. Theo ông Ngô Đình Giao (1997): HQKT là tiêu chuẩn cao nhất cho mọi sự lựa chọn kinh tế của các doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước. Còn theo P.samuelson (1948) hiệu quả sản xuất diễn ra khi xã hội không thể tăng sản lượng một loại hàng hóa mà không cắt giảm sản lượng của một loại hàng hóa khác. Một nền kinh tế có hiệu quả nằm trên giới hạn khả năng sản xuất của nó. Thực chất của hai quan điểm này đề cập đến khía cạnh phân bổ có hiệu quả các nguồn lực của doanh nghiệp, cũng như nền sản xuất xã hội. Theo farell (1957) và một số nhà kinh tế học khác thì HQKT chỉ đạt được khi và chỉ khi đạt được hiệu quả kỹ thuật và hiệu quả phân phối Hiệu quả kỹ thuật là số lượng sản phẩm có thể đạt được trên một đơn vị chi phí đầu vào sản xuất trong những điều kiện cụ thể về kỹ thuật hay công nghệ áp dụng vào sản xuất nông nghiệp. Như vậy hiệu quả kỹ thuật liên quan đến phương tiện vật chất của sản xuất nó chỉ ra một đơn vị nguồn lực dùng vào sản xuất đem lại thêm bao nhiêu đơn vị sản phẩm Hiệu quả phân phối là chỉ tiêu hiệu quả trong đó