Nghiên cứu sử dụng hợp lý đất đai phục vụ quy hoạch phát triển đô thị thành phố Hưng Yên đến năm 2020

MỞ ĐẦU 1.Tính cấp thiết của đề tài Mục tiêu tổng quát của kế hoạch phát triển KT - XH (kinh tế - xã hội) 5 năm 2011 - 2015 là: “phát triển nền kinh tế với tốc độ tăng trưởng nhanh, bền vững; tăng cường tiềm lực phát triển của đất nước. Nâng cao chất lượng, hiệu quả, sức cạnh tranh và chủ động hội nhập quốc tế, tạo chuyển biến mạnh mẽ trong chuyển đổi cơ cấu kinh tế, đẩy mạnh quá trình CNH (công nghiệp hóa) - HĐH (hiện đại hoá). Đổi mới mạnh mẽ khoa học và công nghệ, nâng cao rõ rệt chất lượng giáo dục, đào tạo, phát triển nguồn nhân lực và y tế, văn hóa, thể dục thể thao. Cải thiện đời sống nhân dân đi đôi với xóa đói, giảm nghèo, tạo việc làm, bảo đảm an ninh xã hội. Giữ vững ổn định chính trị, bảo đảm quốc phòng, an ninh và trật tự an toàn xã hội” [53]. Như vậy trong thời gian sắp tới, nhiệm vụ quan trọng nhất của nước ta là đẩy mạnh CNH - HĐH. Để hoàn thành tốt nhiệm vụ trên, nước ta tất yếu phải đẩy mạnh phát triển, mở rộng đô thị. Theo dự báo: “năm 2020 dân số đô thị là 46 triệu người chiếm 45 % dân số cả nước, diện tích đất đô thị là 460.000 ha chiếm 1,4% diện tích đất tự nhiên cả nước, bình quân 100 m2/người” [54]. Trong hai thập niên vừa qua, quá trình đô thị hóa và phát triển công nghiệp diễn ra mạnh mẽ đã khiến đất nông nghiệp bị thu hẹp đáng kể. Theo thống kê, diện tích đất canh tác lúa của cả nước đến cuối năm 2007 chỉ còn 4,1 triệu héc ta, giảm 362.000 héc ta so với năm 2005. Dự báo, từ nay đến năm 2020, nước ta có thể phải lấy 10-15% diện tích đất nông nghiệp và các loại đất khác để phát triển công nghiệp. Theo đó, diện tích lúa đến năm 2010 còn khoảng 4 triệu héc ta, năm 2015 khoảng 3,8 triệu héc ta và giữ ổn định sau năm 2020 là 3,5 triệu héc ta, trong đó diện tích chuyên trồng lúa nước là 3,1 triệu héc ta. Hiện nay và trong nhiều năm tới, vấn đề nông nghiệp nông dân và nông thôn vẫn có tầm chiến lược đặc biệt quan trọng. Phải luôn luôn coi trọng đẩy mạnh CNH - H§H nông nghiệp nông thôn hướng tới xây dựng một nền nông nghiệp hàng hóa lớn, đa dạng, phát triển nhanh, bền vững, có năng suất, chất lượng và khả năng cạnh tranh cao, đảm bảo vững chắc an ninh lương thực (ANLT). Phấn đấu giá trị tăng thêm trong ngành nông - lâm - ngư nghiệp tăng 3 đến 3,2 %/năm [28]. Từ thực tế trên cho thấy, quá trình phát triển KT - XH và phát triển đô thị của nước ta trong thời gian tới cần quan tâm giải quyết những vấn đề cơ bản là: Vấn đề mở rộng nhanh chóng môi trường sống đô thị trong khi phần lớn người dân Việt Nam có tư duy, lối sống tiểu nông dân nên khó thích nghi với lối sống đô thị [67]. Chúng ta đẩy mạnh CNH - HĐH trong khi vẫn phải phát triển ngành nông nghiệp để đảm bảo ANLT và đời sống người nông dân. Các mặt đối lập trên vừa thống nhất, vừa đấu tranh với nhau. Ngoài ra đô thị hóa nhanh còn gây ô nhiễm môi trường, khó khăn cho chuyển đổi cơ cấu lao động việc làm, chất lượng lao động còn thấp, số người lao động thiếu việc làm cao. Hệ thống y tế, giáo dục các khu vui chơi giải trí thường quá tải, lạc hậu, chưa đáp ứng được nhu cầu của người dân. Việc lập quy hoạch sử dụng đất là một biện pháp hữu hiệu của Nhà nước để giải quyết những vấn đề sử dụng hợp lý đất đai, ngăn chặn các hoạt động tiêu cực, tranh chấp, lấn chiếm, hủy hoại đất, phá vỡ cân bằng sinh thái, gây ô nhiễm môi trường dẫn đến việc kìm hãm sản xuất, kìm hãm sự phát triển xã hội hay các hậu quả khó lường về tình hình bất ổn chính trị, an ninh quốc phòng. Thành phố Hưng Yên gần đây đang có tốc độ đô thị hóa tương đối cao và đã có nhiều khu đất nông nghiệp phải chuyển đổi sang đất phi nông nghiệp. Vì vậy vấn đề : “Nghiên cứu sử dụng hợp lý đất đai phục vụ quy hoạch phát triển đô thị thành phố Hưng Yên đến năm 2020” là việc làm cần thiết và bức xúc. 2. Mục tiêu nghiên cứu Nghiên cứu sử dụng hợp lý quỹ đất đai thành phố Hưng Yên đến năm 2020 đáp ứng yêu cầu CNH - HĐH, đảm bảo an ninh quốc gia và bảo vệ môi trường. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Nghiên cứu cơ sở lý luận sử dụng hợp lý đất đô thị ở nước ta. Phân tích, đánh giá các điều kiện tự nhiên, KT - XH trong mối quan hệ với sử dụng đất của thành phố Hưng Yên. Đánh giá hiện trạng sử dụng quỹ đất của thành phố Hưng Yên. Đánh giá tiềm năng đất đai của thành phố Hưng Yên. Xây dựng định hướng quy hoạch sử dụng hợp lý quỹ đất đai thành phố Hưng Yên đến năm 2020. 4. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp điều tra, khảo sát: dùng để điều tra thu thập tài liệu, số liệu về điều kiện tự nhiên, KT - XH, khảo sát hiện trạng sử dụng đất của thành phố Hưng Yên. Phương pháp so sánh: nhằm làm rõ tình hình phát triển KT - XH. Phương pháp phân tích, tổng hợp: dùng để phân tích, đánh giá hiện trạng sử dụng đất và tổng hợp nhu cầu sử dụng đất trên địa bàn cần nghiên cứu. Phương pháp bản đồ và GIS: ứng dụng để xây dựng các bản đồ hiện trạng sử dụng đất và định hướng quy hoạch sử dụng đất. Phương pháp chuyên gia: tham khảo ý kiến của địa phương và các chuyên gia về lĩnh vực quy hoạch sử dụng đất về nhu cầu sử dụng đất và định hướng sử dụng đất trên địa bàn nghiên cứu. 5. Cấu trúc đề tài Ngoài phần mở đầu, kết luận, nội dung đề tài gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về sử dụng hợp lý đất đô thị. Ch­¬ng 2: Thùc tr¹ng sö dông ®Êt thành phố Hưng Yên. Chương 3: Đề xuất định hướng quy hoạch sử dụng đất thành phố Hưng Yên đến năm 2020. Ch­¬ng 1 - C¬ së lý luËn vÒ sö dông hîp lý ®Êt ®« thÞ. 1.1 §« thÞ vµ sö dông ®Êt ®« thÞ. 1.1.1 Kh¸i niÖm ®« thÞ. §« thÞ ®­îc ®Þnh nghÜa lµ mét khu d©n c­ tËp trung tho¶ m·n hai ®iÒu kiÖn: - VÒ cÊp qu¶n lý: §« thÞ lµ thµnh phè, thÞ x·, thÞ trÊn ®­îc c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh thµnh lËp. - VÒ tr×nh ®é ph¸t triÓn: §« thÞ ph¶i ®¹t nh÷ng tiªu chuÈn sau: Thø nhÊt, ®« thÞ cã chøc n¨ng lµ trung t©m tæng hîp hoÆc lµ trung t©m chuyªn ngµnh, cã vai trß thóc ®Èy sù ph¸t triÓn KT - XH cña c¶ n­íc hoÆc mét vïng l·nh thæ nhÊt ®Þnh. Thø hai, ®èi víi khu vùc néi thµnh phè, néi thÞ x·, thÞ trÊn yªu cÇu: + TØ lÖ lao ®éng phi n«ng nghiÖp tèi thiÓu ph¶i trªn 65% tæng sè lao ®éng. + C¬ së h¹ tÇng phôc vô c¸c ho¹t ®éng cña d©n c­ tèi thiÓu ph¶i ®¹t 70% møc tiªu chuÈn, quy chuÈn thiÕt kÕ quy ho¹ch x©y dùng cho tõng lo¹i ®« thÞ. + Quy m« d©n sè Ýt nhÊt lµ 4000 ng­êi vµ mËt ®é d©n sè tèi thiÓu ph¶i ®¹t 2000 ng­êi/km2. + MËt ®é d©n sè phï hîp víi quy m«, tÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm cña tõng lo¹i ®« thÞ [23]. C¨n cø vµo c¸c néi dung yªu cÇu trªn cã thÓ ®Þnh nghÜa kh¸i qu¸t vÒ ®« thÞ nh­ sau: “§« thÞ lµ ®iÓm d©n c­ tËp trung, cã vai trß thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña mét vïng l·nh thæ, cã c¬ së h¹ tÇng ®« thÞ thÝch hîp vµ cã quy m« d©n sè thµnh thÞ tèi thiÓu lµ 4000 ng­êi (®èi víi miÒn nói tèi thiÓu lµ 2800 ng­êi) víi tû lÖ lao ®éng phi n«ng nghiÖp tèi thiÓu lµ 65%. §« thÞ gåm c¸c lo¹i: thµnh phè, thÞ x· vµ thÞ trÊn. §« thÞ bao gåm c¸c khu chøc n¨ng ®« thÞ” [15]. §« thÞ cã tÝnh tËp trung rÊt cao. §« thÞ th­êng lµ n¬i tËp trung c¸c c¬ quan l·nh ®¹o, §¶ng vµ chÝnh quyÒn, lµ n¬i tËp trung d©n c­ sinh sèng víi mËt ®é cao, lµ n¬i tËp trung ®Çu mèi giao th«ng, tËp trung hµng ho¸, tËp trung th«ng tin vµ tËp trung giao l­u trong n­íc còng nh­ quèc tÕ. §« thÞ lµ n¬i thÓ hiÖn tËp trung nhÊt c¸c hiÖn t­îng ®iÓn h×nh cña x· héi, tËp trung c¶ c¸i tèt vµ c¸i xÊu, mÆt tÝch cùc vµ mÆt tiªu cùc [39]. §« thÞ cã tÝnh ®ång bé vµ thèng nhÊt. Mäi chøc n¨ng cña thµnh phè, thÞ x· lµ mét khèi thèng nhÊt. C¬ së h¹ tÇng kü thuËt ®« thÞ lµ nh÷ng m¹ng l­íi (giao th«ng, cÊp n­íc, cÊp ®iÖn …) ®ång bé, xuyªn suèt tõ quËn nµy sang quËn kh¸c vµ ®Õn tõng gia ®×nh. Mét sù cè x¶y ra cã thÓ lµm ¶nh h­ëng ®Õn mét khu vùc réng lín gåm nhiÒu ph­êng, nhiÒu quËn. ë néi thµnh, néi thÞ, ®Þa giíi hµnh chÝnh quËn, ph­êng chØ cã ý nghÜa ph©n ®Þnh qu¶n lý hµnh chÝnh Nhµ n­íc, cßn mäi sinh ho¹t ®êi sèng vËt chÊt, tinh thÇn, ®i l¹i, lµm viÖc, bu«n b¸n… ®Òu kh«ng phô thuéc vµo ranh giíi hµnh chÝnh nµy. Mçi gia ®×nh tuy sèng ®éc lËp trong mét c¨n hé nh­ng mäi gia ®×nh sinh ho¹t ®Òu cã ¶nh h­ëng t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau [39]. 1.1.2. §« thÞ ho¸ vµ vÊn ®Ò sö dông ®Êt ®« thÞ. “§« thÞ hãa lµ mét qu¸ tr×nh diÔn thÕ kinh tÕ - x· héi - v¨n ho¸ - kh«ng gian g¾n liÒn víi nh÷ng tiÕn bé khoa häc kü thuËt, trong ®ã diÔn ra sù ph¸t triÓn c¸c nghÒ nghiÖp míi, sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng, sù ph¸t triÓn ®êi sèng v¨n ho¸, sù chuyÓn ®æi lèi sèng vµ sù më réng kh«ng gian thµnh ®« thÞ, song song víi viÖc tæ chøc bé m¸y hµnh chÝnh vµ qu©n sù”. Theo quan ®iÓm nµy th× qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa còng bao gåm sù thay ®æi toµn diÖn vÒ c¸c mÆt: c¬ cÊu kinh tÕ, d©n c­ lèi sèng, kh«ng gian ®« thÞ, c¬ cÊu lao ®éng,… [42]. Nh­ vËy ®« thÞ hãa thùc chÊt lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ cÊu x· héi víi c¸c ®Æc tr­ng sau: - Mét lµ h×nh thµnh vµ më réng quy m« ®« thÞ víi x©y dùng h¹ tÇng kü thuËt dÉn ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ tõ n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu sang s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. - Hai lµ, t¨ng nhanh d©n sè ®« thÞ trong tæng sè d©n c­ khu vùc, dÉn ®Õn thay ®æi c¬ cÊu giai cÊp, ph©n tÇng x· héi. - Ba lµ, chuyÓn tõ lèi sèng ph©n t¸n (mËt ®é d©n c­ th­a) sang sèng tËp trung (mËt ®é d©n c­ cao). - Bèn lµ, chuyÓn tõ lèi sèng n«ng th«n sang lèi sèng ®« thÞ, tõ v¨n ho¸ lµng x· sang v¨n ho¸ ®« thÞ, v¨n minh n«ng nghiÖp sang v¨n minh c«ng nghiÖp [42]. §« thÞ hãa lµ biÓu hiÖn cña nÒn s¶n xuÊt c«ng nghiÖp. D­íi gãc ®é nh×n nhËn vÒ h×nh thøc sinh sèng ®« thÞ th× qu¸ tr×nh nµy lµm thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ vµ lao ®éng trong d©n c­. Mét trong nh÷ng hÖ qu¶ c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa lµ sù thay ®æi c¬ cÊu thµnh phÇn KT - XH vµ lùc l­îng s¶n xuÊt, thÓ hiÖn qua sù biÕn ®æi vµ chuyÓn dÇn lao ®éng x· héi tõ khèi kinh tÕ nµy sang khèi kinh tÕ kh¸c. Qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa kh«ng chØ lµ sù ph¸t triÓn vÒ quy m«, sè l­îng, n©ng cao vai trß cña c¸c ®« thÞ trong khu vùc, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c vïng ®« thÞ, quÇn tô ®« thÞ mµ cßn g¾n víi sù biÕn ®æi s©u s¾c vÒ c¸c mÆt KT - XH cña ®« thÞ trªn c¬ së ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, giao th«ng vËn t¶i, x©y dùng nhµ ë, c«ng tr×nh vµ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô c«ng céng,…Qu¸ tr×nh nµy g¾n liÒn víi sù thay ®æi c¬ cÊu vµ môc ®Ých sö dông ®Êt. Qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ë n­íc ta cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau: - Qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa ®ang diÔn ra m¹nh mÏ trªn toµn quèc vµ g¾n liÒn víi CNH - H§H. CNH lµ ®éng lùc cña ®« thÞ hãa, ®« thÞ hãa lµ ®iÒu kiÖn ®Ó gia t¨ng nhÞp ®é vµ hiÖu qu¶ cña CNH. T¹i c¸c ®« thÞ, nhÊt lµ c¸c ®« thÞ lín, hµng lo¹t c¸c khu c«ng nghiÖp tËp trung, c¸c khu ®« thÞ míi, ®­êng cao tèc, khu liªn hîp thÓ thao, khu vui ch¬i gi¶i trÝ,… xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu. Qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ cÊu lao ®éng tõ n«ng nghiÖp sang phi n«ng nghiÖp ®­îc ®Èy m¹nh. - §« thÞ hãa dÉn ®Õn diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp gi¶m vµ chuyÓn ®æi sang c¸c môc ®Ých phi n«ng nghiÖp. Tuy nhiªn t¹i mét sè ®« thÞ, diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp gi¶m nhanh chãng, ch­a c©n xøng víi tèc ®é ph¸t triÓn cßn chËm cña c¸c nghÒ phi n«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Sù d«i d­ vÒ lao ®éng n«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa lµ vÊn ®Ò cÇn quan t©m gi¶i quyÕt. - M«i tr­êng ®« thÞ, ®Æc biÖt lµ ë c¸c ®« thÞ lín vµ ®« thÞ c«ng nghiÖp ®ang cã nguy c¬ bÞ « nhiÔm, uy hiÕp sù b×nh yªn vµ t¸c h¹i ®Õn søc khoÎ cña nh©n d©n trong khu vùc [68]. §Êt ®« thÞ víi vai trß lµ ®Þa bµn c­ tró, t­ liÖu s¶n xuÊt vµ lµ ®Þa bµn ph©n bè c¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp, x©y dùng, c¬ së h¹ tÇng,… lµ c¬ së cho sù ph¸t triÓn KT - XH ®« thÞ. Tuy nhiªn do sù cã h¹n vÒ ®Êt ®ai, cïng víi sù h¹n chÕ trong viÖc khai th¸c tiÒm n¨ng ®Êt ®ai ®ßi hái con ng­êi ph¶i ®­a ra ®­îc ph­¬ng ¸n sö dông ®Êt hîp lý ®Ó ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng KT - XH cña ®« thÞ. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña ®Êt ®« thÞ, Nhµ n­íc ta còng ®· quy ®Þnh nguyªn t¾c trong sö dông ®Êt ®« thÞ, tuy nhiªn nh÷ng nguyªn t¾c nµy chñ yÕu míi phôc vô cho viÖc qu¶n lý hµnh chÝnh vÒ ®Êt ®« thÞ: - ChÝnh phñ thèng nhÊt qu¶n lý Nhµ n­íc vÒ ®Êt ®« thÞ trong c¶ n­íc. Nhµ n­íc giao ®Êt cho c¸c tæ chøc kinh tÕ, ®¬n vÞ vò trang, c¬ quan Nhµ n­íc, tæ chøc chÝnh trÞ x· héi, hé gia ®×nh, c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh l©u dµi vµ ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn. Ngoµi ra Nhµ n­íc cßn cho tæ chøc, c¸ nh©n trong vµ ngoµi n­íc thuª ®Êt. Uû ban nh©n d©n (UBND) c¸c cÊp thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ®Êt ®« thÞ trong ®Þa ph­¬ng m×nh theo thÈm quyÒn quy ®Þnh; c¸c c¬ quan ®Þa chÝnh, c¬ quan qu¶n lý ®« thÞ chÞu tr¸ch nhiÖm trong viÖc qu¶n lý sö dông ®Êt ®« thÞ. - §Êt ®« thÞ ph¶i ®­îc sö dông ®óng môc ®Ých, ®óng chøc n¨ng theo quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sö dông ®Êt ®· ®­îc c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn phª duyÖt. Khi cã sù thay ®æi chøc n¨ng hoÆc thay ®æi chñ sö dông ®Òu ph¶i ®­îc sù ®ång ý cña c¬ quan qu¶n lý ®« thÞ cã thÈm quyÒn. ChÝnh quyÒn c¸c cÊp ®« thÞ cã tr¸ch nhiÖm vÒ qu¶n lý quü ®Êt ch­a sö dông ë ®« thÞ. - Sö dông ®Êt ®« thÞ ph¶i ®¶m b¶o hµi hoµ vÒ lîi Ých c¸ nh©n, tËp thÓ vµ lîi Ých cña céng ®ång x· héi b»ng c¸ch thiÕt lËp chiÕn l­îc ph¸t triÓn KT - XH phï hîp víi quy luËt ph¸t triÓn: x©y dùng c¸c quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sö dông ®Êt mét c¸ch hîp lý; thùc hiÖn tèt c¸c ®ßi hái vÒ kinh tÕ víi ®Êt ®« thÞ; sö dông hµng lo¹t c¸c ph­¬ng ph¸p qu¶n lý ®ång thêi thùc hiÖn tèt c¸c c«ng cô luËt ph¸p trong qu¸ tr×nh qu¶n lý ®Êt ®ai. - C¬ quan qu¶n lý ®« thÞ ph¶i lËp kÕ ho¹ch sö dông ®Êt theo néi dung: + X¸c ®Þnh nhu cÇu vÒ ®Êt ®« thÞ, khoanh ®Þnh c¸c khu ®Êt vµ viÖc sö dông tõng lo¹i ®Êt trong tõng thêi kú kÕ ho¹ch cã kÌm theo c¸c ®iÒu kiÖn khai th¸c khi sö dông. §èi víi thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng, ChÝnh phñ sÏ phª duyÖt quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sö dông ®Êt. UBND cÊp trªn cã thÈm quyÒn phª duyÖt quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sö dông ®Êt cña ®« thÞ cÊp d­íi; + §iÒu chØnh kÕ ho¹ch sö dông ®Êt ®« thÞ cho phï hîp víi thùc tÕ c¶i t¹o, x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®« thÞ. ChÝnh quyÒn cÊp nµo cã quyÒn phª duyÖt quy ho¹ch, kÕ ho¹ch sö dông ®Êt th× cã quyÒn phª duyÖt quy ho¹ch, kÕ ho¹ch ®iÒu chØnh. 1.2. C¬ së lý luËn vµ ph¸p lý cña viÖc sö dông hîp lý ®Êt ®ai. 1.2.1. C¬ së lý luËn. §Êt ®ai lµ tµi nguyªn quèc gia v« cïng quý gi¸, lµ t­ liÖu s¶n xuÊt ®Æc biÖt, lµ thµnh phÇn quan träng hµng ®Çu cña m«i tr­êng sèng, lµ ®Þa bµn ph©n bè c¸c khu ®©n c­, x©y dùng c¸c c«ng tr×nh kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, an ninh, quèc phßng,… lµ nguån vèn, nguån néi lùc trong giai ®o¹n CNH - H§H ®Êt n­íc hiÖn nay. Nh­ng ®Êt ®ai lµ nguån tµi nguyªn cã h¹n, viÖc sö dông nguån tµi nguyªn nµy vµo viÖc ph¸t triÓn KT - XH cña tõng ®Þa ph­¬ng vµ c¶ n­íc mét c¸ch khoa häc vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao lµ v« cïng quan träng vµ cã ý nghÜa to lín. Ngµy nay viÖc sö dông tµi nguyªn ®Êt hîp lý tiÕt kiÖm cã hiÖu qña ®ång thêi b¶o vÖ ®Êt, b¶o vÖ m«i tr­êng ®¶m b¶o ph¸t triÓn bÒn v÷ng ®· trë thµnh chiÕn l­îc cña mçi quèc gia mçi d©n téc. ViÖc sö dông b¶o vÖ ®Êt ®Æc biÖt g¾n liÒn víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i. Thùc tÕ trong những thập kỷ qua, tài nguyªn đất đ· bị khai th¸c một c¸ch qu¸ mức, do ¸p lực của sự bïng nổ d©n số và nhu cầu lương thực toµn cÇu. Thùc tÕ cho thÊy d©n sè thÕ giíi ®ang t¨ng nhanh trong khi ®ã tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn l¹i cè ®Þnh kh«ng thÓ t¨ng lªn ®­îc. Thªm vµo ®ã lµ nguy c¬ tr¸i ®Êt nãng dÇn lªn lµm cho l­îng b¨ng ë b¾c cùc tan ra, n­íc biÓn d©ng cao lµm cho nh÷ng vïng ®Êt thÊp hiÖn nay lµ ®ång b»ng cã nguy c¬ bÞ ngËp trong n­íc mÆn. N­íc ta vèn lµ n­íc n«ng nghiÖp tõ l©u ®êi, hiÖn nay §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®ang ®Èy m¹nh c«ng cuéc CNH - H§H ®Êt n­íc nh­ng cã lÏ c¸i gèc cña nÒn s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vÉn cßn nÆng nÒ kÐo theo kh«ng dÔ g× c¾t bá ngay ®­îc, mÆt kh¸c kho¶ng trªn 60 % d©n sè hiÖn nay chñ yÕu sèng dùa vµo s¶n xuÊt n«ng nghiÖp v× vËy vÊn ®Ò ANLT quèc gia lu«n ®­îc coi träng. Cho nªn viÖc tiÕt kiÖm ®Êt ®ai nãi chung, viÖc tiÕt kiÖm ®Êt n«ng nghiÖp, gi÷ ruéng ph¶i lµ viÖc hµng ®Çu råi míi tÝnh ®Õn viÖc th©m canh, ®Çu t­ khoa häc kü thuËt ®Ó t¨ng ®é ph× nhiªu cña ®Êt, t¨ng s¶n l­îng l­¬ng thùc. Nh­ vËy vÊn ®Ò sö dông hîp lý vµ b¶o vÖ tµi nguyªn ®Êt lµ vÊn ®Ò cÇn ®Æc biÖt quan t©m trong giai ®o¹n hiÖn nay v× nh÷ng nguyªn nh©n sau: Thø nhÊt ®Êt ®ai lµ nguån tµi nguyªn v« cïng quý gi¸ lµ t­ liÖu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp lµ c¬ së kh«ng gian cho mäi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §Ó cã ®­îc quü ®Êt nh­ ngµy nay, cha «ng ta c¸c thÕ hÖ tr­íc ®· ph¶i ®æ bao nhiªu må h«i, x­¬ng m¸u ®Ó b¶o vÖ ®Êt. Cã thÓ nãi ®Êt ®ai lµ tµi s¶n thiªng liªng cña mçi quèc gia. Thø hai tµi nguyªn ®Êt cã giíi h¹n vÒ kh«ng gian nh­ng l¹i v« h¹n vÒ thêi gian sö dông, nÕu sö dông ®Êt hîp lý th× ®é ph× nhiªu cña ®Êt ngµy cµng tèt lªn. Cã thÓ nãi tµi nguyªn ®Êt cã kh¶ n¨ng t¸i t¹o ®­îc, ®Êt cã kh¶ n¨ng canh t¸c ngµy cµng Ýt dÇn do chuyÓn sang ®Êt phi n«ng nghiÖp phôc vô ®« thÞ hãa, CNH. Thø ba, diÖn tÝch ®Êt canh t¸c b×nh qu©n trªn ®Çu ng­êi ngµy cµng gi¶m do ¸p lùc t¨ng d©n sè, ph¸t triÓn ®« thÞ ho¸, CNH vµ c¸c c¬ së h¹ tÇng. Bèn lµ do ®iÒu kiÖn tù nhiªn, ho¹t ®éng tiªu cùc cña con ng­êi, hËu qña cña chiÕn tranh, viÖc sö dông huû ho¹i ®Êt cña con ng­êi ë mét sè khu vùc ®· lµm cho diÖn tÝch ®¸ng kÓ cña lôc ®Þa ®ang vµ sÏ cßn bÞ tho¸i ho¸, hoÆc « nhiÔm dÉn tíi t×nh tr¹ng gi¶m vµ mÊt kh¶ n¨ng s¶n xuÊt cña ®Êt vµ nhiÒu hËu qña nghiªm träng kh¸c. Ngoµi ra t×nh tr¹ng « nhiÔm do sö dông ph©n bãn, thuèc b¶o vÖ thùc vËt, chÊt th¶i, n­íc th¶i ®« thÞ, c«ng nghiÖp, lµng nghÒ thªm vµo ®ã ho¹t ®éng canh t¸c vµ ®êi sèng cßn bÞ ®e do¹ nhiÒu bëi t×nh tr¹ng ngËp óng, lò lôt, lò quÐt, ®Êt tr­ît, s¹t lë ®Êt... N¨m lµ lÞch sö ®· chøng minh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¶i ®­îc tiÕn hµnh trªn ®Êt tèt míi cã hiÖu qu¶. Tuy nhiªn ®Ó h×nh thµnh ®Êt víi ®é ph× nhiªu cÇn thiÕt cho canh t¸c n«ng nghiÖp kh«ng ph¶i ngµy mét ngµy hai mµ ph¶i tr¶i qua hµng ngh×n n¨m, thËm chÝ v¹n n¨m. V× vËy, mçi khi sö dông ®Êt ®ang s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sang môc ®Ých kh¸c ph¶i c©n nh¾c kü l­ìng ®Ó kh«ng r¬i vµo t×nh tr¹ng ch¹y theo lîi nhuËn tr­íc m¾t. Trong ®iÒu kiÖn cña n­íc ta vµ cô thÓ lµ t¹i khu vùc ®« thÞ, do quü ®Êt ®ai h¹n chÕ trong khi nhu cÇu sö dông ®Êt cho ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¸c nhu cÇu x· héi cña con ng­êi ngµy cµng t¨ng nªn vÊn ®Ò gi¶i quyÕt mèi quan hÖ gi÷a b¶o vÖ m«i tr­êng vµ c¸c môc ®Ých KT - XH lµ vÊn ®Ò mang tÝnh m©u thuÉn, xung ®ét. Tuy nhiªn, m©u thuÉn nµy cã thÓ tõng b­íc ®­îc gi¶i quyÕt trªn c¬ së ®­a ra ph­¬ng ¸n sö dông ®Êt hîp lý ®¶m b¶o hµi hoµ ba lîi Ých: kinh tÕ, x· héi vµ m«i tr­êng, cô thÓ ph¶i ®¹t ®­îc ba yªu cÇu c¬ b¶n sau: - VÒ mÆt kinh tÕ: sö dông ®Êt cho hiÖu qu¶ kinh tÕ t­¬ng ®èi cao, ®¸p øng môc tiªu ph¸t triÓn c¸c ngµnh kinh tÕ cña ®« thÞ, nhÊt lµ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp, dÞch vô. - VÒ mÆt x· héi: thu hót ®­îc lao ®éng, gi¶i quyÕt viÖc lµm, n©ng cao ®êi sèng cña ng­êi d©n; ®¸p øng nhu cÇu sö dông ®Êt cho x©y dùng c¬ së h¹ tÇng x· héi ®« thÞ. - VÒ m«i tr­êng, gi¶m thiÓu vµ c¬ b¶n ng¨n chÆn ®­îc « nhiÔm m«i tr­êng h­íng tíi bÒn v÷ng m«i tr­êng sinh th¸i ®« thÞ [68]. 1.2.2. C¬ së ph¸p lý. XuÊt ph¸t tõ vai trß vµ tÇm quan träng cña ®Êt ®ai nªu trªn, §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· ®­a nh÷ng quan ®iÓm vÒ sö dông vµ b¶o vÖ ®Êt nh­ sau: §Êt ®ai, rõng nói, s«ng hå, nguån n­íc, tµi nguyªn trong lßng ®Êt, nguån lîi ë vïng biÓn, thÒm lôc ®Þa vµ vïng trêi, phÇn vèn vµ tµi s¶n do Nhµ n­íc ®Çu t­ vµo c¸c xÝ nghiÖp, c«ng tr×nh thuéc c¸c ngµnh vµ lÜnh vùc kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, khoa häc, kü thuËt, ngo¹i giao, quèc phßng, an ninh cïng c¸c tµi s¶n kh¸c mµ ph¸p luËt quy ®Þnh lµ cña Nhµ n­íc, ®Òu thuéc së h÷u toµn d©n. Nhµ n­íc thèng nhÊt qu¶n lý toµn bé ®Êt ®ai theo quy ho¹ch vµ ph¸p luËt, b¶o ®¶m sö dông ®óng môc ®Ých vµ cã hiÖu qu¶ [43]. Nhµ n­íc giao ®Êt cho c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n sö dông æn ®Þnh l©u dµi.Tæ chøc vµ c¸ nh©n cã tr¸ch nhiÖm b¶o vÖ, båi bæ, khai th¸c hîp lý, sö dông tiÕt kiÖm ®Êt, ®­îc chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt ®­îc Nhµ n­íc giao theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. N¨m 1988, Quèc héi ®· th«ng qua LuËt ®Êt ®ai ®Çu tiªn cña n­íc ta khung ph¸p lý c¬ b¶n cho viÖc qu¶n lý sö dông hîp lý ®Êt ®ai. Ngay sau 2 n¨m thi hµnh, thùc tÕ ®· cho thÊy khung ph¸p lý cña LuËt §Êt ®ai 1988 kh«ng chøa næi nhu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ trong n«ng nghiÖp. N¨m 1993, Quèc héi ®· th«ng qua LuËt §Êt ®ai thø hai cña n­íc ta, tiÕp tôc t¹o hµnh lang ph¸p lý cho viÖc qu¶n lý, sö dông cã hiÖu qu¶ ®Êt ®ai, t¹o thuËn lîi cho c¸c nhµ ®Çu t­ sö dông ®Êt trong qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa. LuËt §Êt ®ai 2003 cã hiÖu lùc tõ ngµy 1 th¸ng 7 n¨m 2004. Khi ra ®êi, LuËt §Êt ®ai 2003 ®· b¾t kÞp nhÞp