Những đặc điểm cơ bản về kế toán tài sản cố định hữu hình trong doanh nghiệp

ch­¬ng i: nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vÒ kÕ to¸n tsc® h÷u h×nh trong doanh nghiÖp i/ nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh. 1/ Kh¸i niÖm vÒ tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh vµ vÞ trÝ cña tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh trong doanh nghiÖp: Tµi s¶n cè ®Þnh h÷u h×nh (TSC§ HH) lµ nh÷ng tµi s¶n cã h×nh th¸i vËt chÊt do doanh nghiÖp n¾m gi÷ ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, cho thuª hoÆc cho ho¹t ®éng hµnh chÝnh sù nghiÖp, phóc lîi phï hîp víi tiªu chuÈn vÒ gi¸ trÞ vµ thêi gian sö dông. Theo quy ®Þnh cña chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt nam sè 03 "TSC§ HH” th× c¸c tµi s¶n ®­îc ghi nhËn lµ TSC§ HH ph¶i tho¶ m·n ®ång thêi tÊt c¶ 4 tiªu chuÈn ghi nhËn sau: 1. Ch¾c ch¾c thu ®­îc lîi Ých kinh tÕ trong t­¬ng lai tõ viÖc sö dông tµi s¶n ®ã. 2. Nguyªn gi¸ tµi s¶n ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh mét c¸ch ®¸ng tin cËy. 3. Thêi gian sö dông ­íc tÝnh trªn 1 n¨m. 4. Cã ®ñ tiªu chuÈn gi¸ trÞ theo quy ­íc hiÖn hµnh. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh nh÷ng TSC§ HH tho¶ m·n 3 tiªu chuÈn ®Çu tiªn vµ cã gi¸ trÞ tõ 10 triÖu ®ång trë lªn ®­îc coi lµ TSC§(QuyÕt ®Þnh sè 206/2003/Q§-BTC ngµy 12 th¸ng 12 n¨n 2003 cña Bé tr­ëng Bé tµi chÝnh). §èi víi mét doanh nghiÖp (DN) th× TSC§ HH lµ mét bé phËn quan träng nhÊt trong c¸c t­ liÖu lao ®éng sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. §ã lµ nh÷ng t­ liÖu lao ®éng chñ yÕu ®­îc sö dông mét c¸ch trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nh­ m¸y mãc thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, nhµ x­ëng c«ng tr×nh ... Nh­ vËy cã thÓ nãi TSC§ HH lµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt quan träng vµ cã ý nghÜa to lín ®èi víi c¸c DN kinh doanh trong toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n. C¶i tiÕn, hoµn thiÖn, ®æi míi sö dông cã hiÖu qu¶ TSC§ lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c DN nãi riªng vµ toµn bé nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc nãi chung. 2/ §Æc ®iÓm TSC§ HH. Khi tham gia vµo qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña DN, TSC§ HH cã ®Æc ®iÓm chñ yÕu sau: - TSC§ HH tham gia vµo nhiÒu chu kú s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c nhau nh­ng gi÷ nguyªn h×nh th¸i vËt chÊt vµ ®Æc tÝnh sö dông ban ®Çu. - Gi¸ trÞ TSC§ HH hao mßn dÇn song gi¸ trÞ cña nã l¹i ®­îc chuyÓn dÞch dÇn tõng phÇn vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm s¶n xuÊt ra. - TSC§ HH chØ thùc hiÖn ®­îc trong mét vßng lu©n chuyÓn khi gi¸ trÞ cña nã ®­îc thu håi toµn bé. 3/ Ph©n lo¹i TSC§ HH: TSC§ HH cã rÊt nhiÒu lo¹i, do vËy cÇn thiÕt ph¶i ph©n lo¹i ®Ó thuËn lîi cho viÖc qu¶n lý vµ h¹ch to¸n. 3.1. Ph©n lo¹i TSC§ HH theo h×nh th¸i vËt chÊt biÓu hiÖn: - Nhµ cöa, vËt kiÕn tróc: Bao gåm nh÷ng TSC§ ®­îc h×nh thµnh sau qu¸ tr×nh thi c«ng, x©y dùng nh­ trô së lµm viÖc, nhµ kho, bÕn c¶ng, ®­êng s¸ ... phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. - M¸y mãc, thiÕt bÞ: Gåm toµn bé m¸y mãc, thiÕt bÞ dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh nh­ m¸y mãc, thiÕt bÞ chuyªn dïng, m¸y mãc thiÕt bÞ c«ng t¸c; d©y chuyÒn c«ng nghÖ, thiÕt bÞ ®éng lùc. - Ph­¬ng tiÖn, thiÕt bÞ vËn t¶i, truyÒn dÉn: Gåm c¸c lo¹i ph­¬ng tiÖn vËn t¶i ®­êng s¾t, ®­êng thuû, ®­êng bé, ®­êng kh«ng, ®­êng èng ... vµ c¸c thiÕt bÞ truyÒn dÉn nh­ hÖ thèng ®iÖn, n­íc b¨ng t¶i ... - ThiÕt bÞ dông cô qu¶n lý: gåm c¸c thiÕt bÞ, dông cô phôc vô qu¶n lý nh­ thiÕt bÞ ®iÖn tö, m¸y vi tÝnh, fax ... - C©y l©u n¨m, sóc vËn lµm viÖc vµ cho s¶n phÈm. - TSC§ HH kh¸c. Ph©n lo¹i TSC§ HH theo h×nh th¸i biÓu hiÖn cã t¸c dông quan träng trong viÖc quyÕt ®Þnh, ®iÒu chØnh ph­¬ng h­íng ®Çu t­ cho thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn, t×nh h×nh thùc tÕ cña DN. 3.2. Ph©n lo¹i TSC§ HH theo quyÒn së h÷u. C¨n cø vµo quyÒn së h÷u ®èi víi TSC§ HH th× TSC§ HH cña DN ®­îc chia thµnh: - TSC§ HH tù cã: lµ nh÷ng TSC§ do DN x©y dùng, mua s¾m, h×nh thµnh tõ nguån vèn ng©n s¸ch cÊp hoÆc cÊp trªn cÊp, b»ng nguån vèn vay, nguån vèn liªn doanh, c¸c quü cña DN vµ c¸c TSC§ ®­îc quyªn tÆng, viÖn trî kh«ng hoµn l¹i. §©y lµ nh÷ng TSC§ thuéc quyÒn së h÷u cña DN. - TSC§ HH thuª ngoµi: lµ nh÷ng TSC§ HH cña DN h×nh thµnh do viÖc DN ®i thuª sö dông trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh theo hîp ®ång thuª TSC§. Tuú theo c¸c ®iÒu kho¶n hîp ®ång thuª mµ TSC§ ®i thuª ®­îc chia thµnh: + TSC§ HH thuª tµi chÝnh: lµ nh÷ng TSC§ DN thuª sö dông trong thêi gian dµi vµ cã quyÒn kiÓm so¸t, sö dông chóng theo c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång thuª TSC§ dµi h¹n. Theo th«ng lÖ, chuÈn mùc quèc tÕ vÒ kÕ to¸n th× TSC§ ®­îc gäi lµ thuª tµi chÝnh nÕu tho¶ m·n ®­îc mét trong 4 ®iÒu kiÖn sau: 1. QuyÒn së h÷u TSC§ HH thuª ®­îc chuyÓn cho bªn ®i thuª khi hÕt h¹n hîp ®ång. 2. Hîp ®ång cho phÐp bªn ®i thuª ®­îc lùa chän mua TSC§ HH thuª víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ thùc tÕ cña TSC§ HH thuª t¹i thêi ®iÓm mua l¹i. 3. Thêi h¹n thuª theo hîp ®ång Ýt nhÊt ph¶i b»ng 60% thêi gian sö dông h÷u Ých ­íc tÝnh cña TSC§ HH thuª. 4. Gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña kho¶n chi theo hîp ®ång thuª Ýt nhÊt ph¶i = 90% gi¸ trÞ cña TSC§ HH thuª. + TSC§ thuª ngoµi ho¹t ®éng: lµ nh÷ng TSC§ HH thuª nh­ng kh«ng tho¶ m·n bÊt cø ®iÒu kho¶n nµo cña hîp ®ång thuª tµi chÝnh bªn ®i thuª cã quyÒn qu¶n lý vµ sö dông trong thêi gian hîp ®ång vµ ph¶i hoµn tr¶ khi kÕt thóc hîp ®ång. Ph©n lo¹i TSC§HH theo quyÒn së h÷u cã t¸c dông trong viÖc qu¶n lý vµ tæ chøc kÕ to¸n phï hîp víi tõng lo¹i TSC§ HH theo nguån h×nh thµnh ®Ó cã gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông TSC§ HH trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. 3.3. Ph©n lo¹i theo c«ng dông vµ t×nh h×nh sö dông: - TSC§ HH dïng trong s¶n xuÊt kinh doanh: §©y lµ nh÷ng TSC§ HH ®ang thùc tÕ sö dông trong c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh (SXKD) cña DN. Nh÷ng TSC§ HH nµy b¾t buéc ph¶i trÝch khÊu hao tÝnh vµo chi phÝ SXKD. - TSC§ HH hµnh chÝnh sù nghÖp: lµ TSC§ HH cña c¸c ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp (nh­ tæ chøc y tÕ, V¨n ho¸, th«ng tin ...). - TSC§ HH phóc lîi: lµ nh÷ng TSC§ HH cña DN dïng cho nhu cÇu phóc lîi c«ng céng nh­ nhµ v¨n ho¸, nhµ trÎ, c©u l¹c bé ... - TSC§ HH chê xö lý: Bao gåm nh÷ng TSC§ HH kh«ng cÇn dïng, ch­a cÇn dïng v× thõa so víi nhu cÇu sö dông hoÆc v× kh«ng thÝch hîp víi sù ®æi míi quy tr×nh c«ng nghÖ, bÞ h­ háng chê thanh lý, TSC§ HH tranh chÊp chê gi¶i quyÕt. Nh÷ng TSC§ HH nµy cÇn xö lý nhanh chãng ®Ó thu håi vèn sö dông cho viÖc ®Çu t­ ®æi míi TSC§ HH. C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp nhµ qu¶n lý ph©n bæ TSC§ HH hîp lý, ph¸t huy tèi ®a tÝnh n¨ng cña mçi lo¹i TSC§ HH, ®ång thêi kÞp thêi xö lý c¸c TSC§ HH chê thanh lý gióp thu håi vèn nhanh h¬n ®Ó quay vßng vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶. II/ NhiÖm vô cña kÕ to¸n TSC§ HH. §Ó ®¸p øng ®­îc yªu cÇu qu¶n lý TSC§ HH, kÕ to¸n TSC§ HH ph¶i thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô sau: - Tæ chøc ghi chÐp vµ ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, kÞp thêi, ®Çy ®ñ sè l­îng, hiÖn tr¹ng vµ gi¸ trÞ TSC§ HH hiÖn cã còng nh­ t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ ®iÒu chuyÓn trong néi bé DN nh»m gi¸m s¸t chÆt chÏ viÖc mua s¾m, ®Çu t­, b¶o qu¶n vµ sö dông TSC§ HH ë DN. - Ph¶n ¸nh kÞp thêi gi¸ trÞ hao mßn trong qu¸ tr×nh sö dông. TÝnh to¸n vµ ph©n bæ chÝnh x¸c møc khÊu hao hoÆc kÕt chuyÓn kÞp thêi sè khÊu hao vµo chi phÝ SXKD. - Tham gia lËp kÕ ho¹ch söa ch÷a vµ dù to¸n chi phÝ söa ch÷a TSC§ HH, ph¶n ¸nh chÝnh s¸c chi phÝ thùc tÕ vÒ söa ch÷a, kiÓm tra viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch vµ chi phÝ söa ch÷a TSC§ HH. - Tham gia kiÓm kª, kiÓm tra ®Þnh kú hay bÊt th­êng TSC§ HH. Tham gia ®¸nh gi¸ l¹i TSC§ HH khi cÇn thiÕt. Tæ chøc ph©n tÝch t×nh h×nh b¶o qu¶n vµ sö dông TSC§ HH trong DN. III/ ®¸nh gi¸ TSC§ HH. §¸nh gi¸ TSC§ HH lµ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ghi sæ cña TSC§ HH. TSC§ HH ®­îc ®¸nh gi¸ lÇn ®Çu vµ cã thÓ ®¸nh gi¸ l¹i trong qu¸ tr×nh sö dông. TSC§ HH ®­îc ®¸nh gi¸ theo nguyªn gi¸ TSC§ (gi¸ trÞ ban ®Çu) vµ gi¸ trÞ cßn l¹i. 1/ Nguyªn gi¸ TSC§ HH (gi¸ trÞ ghi sæ ban ®Çu). Lµ toµn bé c¸c chi phÝ b×nh th­êng vµ hîp lý mµ DN ph¶i bá ra ®Ó cã TS ®ã vµ ®­a TSC§ HH ®ã vµo ®Þa ®iÓm s½n sµng sö dông. TSC§ HH cña DN ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån kh¸c nhau, do vËy nguyªn gi¸ TSC§ HH trong tõng tr­êng hîp ®­îc tÝnh to¸n, x¸c ®inh nh­ sau: 1.1. Tr­êng hîp mua s¾m TSC§ HH: Nguyªn gi¸ TSC§ HH do mua s¾m lµ toµn bé chi phÝ mua, thuÕ nhËp khÈu, chi phÝ vËn chuyÓn, l¾p ®Æt, ch¹y thö vµ c¸c chi phÝ hîp lý, cÇn thiÕt kh¸c tr­íc khi ®­a TSC§ HH vµo sö dông. Tr­êng hîp mua TSC§ HH lµ nhµ cöa, vËt kiÕn tróc g¾n liÒn víi quyÒn sö dông ®Êt ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh riªng biÖt vµ ghi nhËn lµ TSC§ v« h×nh. NÕu mua TSC§ HH tr¶ chËm mµ cßn ph¸t sinh kho¶n l·i vÒ tÝn dông th× phÇn chªnh lÖch lµ kho¶n l·i tÝn dông ®­îc h¹ch to¸n vµo chi phÝ tr¶ tr­íc trong suèt thêi h¹n tÝn dông hoÆc vèn ho¸ vµo gi¸ phÝ mua TSC§ HH. 1.2 Tr­êng hîp tù x©y dùng, chÕ t¹o: Trong tr­êng hîp DN tù x©y dùng, chÕ t¹o th× nguyªn gi¸ TSC§ HH lµ toµn bé chi phÝ liªn quan ®Õn s¶n xuÊt, x©y dùng, chÕ t¹o céng víi chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö TSC§ HH ®ã. TiÒn l·i vÒ kho¶n vay dïng vµo ®Çu t­ x©y dùng TSC§ HH cã thÓ h¹ch to¸n vµo nguyªn gi¸ TSC§ HH. 1.3. Nguyªn gi¸ cña TSC§ HH h×nh thµnh d­íi h×nh thøc trao ®æi: Nguyªn gi¸ TSC§ HH mua d­íi h×nh thøc trao ®æi víi mét TSC§ HH kh«ng t­¬ng tù ®­îc x¸c ®Þnh theo gi¸ trÞ hîp lý cña TSC§ HH nhËn vÒ hoÆc gi¸ trÞ hîp lý cña tµi s¶n ®em trao ®æi, sau khi ®iÒu chØnh c¸c kho¶n tiÒn hoÆc t­¬ng ®­¬ng tiÒn tr¶ thªm hoÆc thu vÒ. Nguyªn gi¸ TSC§ HH mua d­íi h×nh thøc trao ®æi lÊy mét TSC§ HH t­¬ng tù (vÒ c«ng dông, lÜnh vùc kinh doanh, gi¸ trÞ t­¬ng ®­¬ng) th× nguyªn gi¸ cña TSC§ HH ®­îc tÝnh b»ng gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ HH ®em trao ®æi. 1.4. Tr­êng hîp nhËn TSC§ HH cña ®¬n vÞ kh¸c gãp vèn liªn doanh. Nguyªn gi¸ cña TSC§ HH lµ gi¸ tho¶ thuËn do Héi ®ång liªn doanh ®Þnh, céng thªm c¸c chi phÝ ph¸t sinh tr­íc khi sö dông nÕu cã. 1.5. §èi víi TSC§ HH ®­îc cÊp: Nguyªn gi¸ TSC§ HH ®­îc cÊp lµ gi¸ trÞ ghi trong "Biªn b¶n bµn giao TSC§" cña ®¬n vÞ cÊp céng víi chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö nÕu cã. 1.6 .§èi víi TSC§ HH ®­îc quyªn tÆng, biÕu, viÖn trî kh«ng hoµn l¹i ... th× nguyªn gi¸ ®­îc tÝnh trªn c¬ së gi¸ thÞ tr­êng cña nh÷ng TSC§ HH t­¬ng ®­¬ng. 2/ Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ HH. Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ HH lµ chªnh lÖch gi÷a nguyªn gi¸ TSC§ HH vµ sè khÊu hao luü kÕ. Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ HH ®­îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau: Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ HH = Nguyªn gi¸ cña TSC§ HH - Gi¸ trÞ ®· hao mßn. Tr­êng hîp nguyªn gi¸ cña TSC§ HH ®­îc ®¸nh gi¸ l¹i th× gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ HH ®­îc ®iÒu chØnh l¹i: Gi¸ trÞ cßn l¹i = Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ HH x Gi¸ trÞ ®.gi¸ l¹i cña TSC§ HH cña TSC§ HH tr­íc khi ®¸nh gi¸ l¹i Nguyªn gi¸ cò cña TSC§ HH Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ HH cho biÕt sè tiÒn cßn l¹i cÇn tiÕp tôc thu håi d­íi h×nh thøc khÊu hao ®ång thêi nã còng mét phÇn ph¶n ¸nh ®­îc tr¹ng th¸i kü thuËt cña TSC§ HH vµ lµ c¨n cø ®Ó lËp kÕ ho¹ch ®æi míi, thanh lý TSC§ HH. Tuy nhiªn gi¸ trÞ cßn l¹i th­êng kh¸c víi gi¸ trÞ thùc tÕ cña TSC§ HH ®ã tÝnh theo gi¸ hiÖn t¹i trªn thÞ tr­êng. Do ®ã ngoµi viÖc theo dâi gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ HH trªn sæ s¸ch, c¸c nhµ qu¶n lý còng cÇn ph¶i n¾m v÷ng gi¸ trÞ thùc tÕ cña TSC§ HH ®Ó cã ®­îc quyÕt ®Þnh ®Çu t­ ®óng ®¾n. IV/ KÕ to¸n TSC§ HH trong DN. 1/ KÕ to¸n chi tiÕt TSC§ HH. §Ó phôc vô cho nhu cÇu th«ng tin mét c¸ch cô thÓ, chi tiÕt ®èi víi tõng lo¹i, nhãm vµ ®èi t­îng ghi TSC§ HH ®Ó qu¶n lý vµ kÕ to¸n qu¶n trÞ TSC§ HH cÇn thùc hiÖn kÕ to¸n chi tiÕt TSC§ HH theo ®Þa ®iÓm sö dông vµ t¹i phßng kÕ to¸n cña ®¬n vÞ. KÕ to¸n ph¶i theo dâi chi tiÕt t×nh h×nh t¨ng, gi¶m, hao mßn TSC§ HH trong DN. Qua ®ã, kÕ to¸n cung cÊp c¸c chØ tiªu quan träng vÒ c¬ cÊu, t×nh h×nh ph©n bæ TSC§ HH theo ®Þa ®iÓm sö dông, sè l­îng vµ t×nh tr¹ng kü thuËt ... V× vËy tæ chøc kÕ to¸n chi tiÕt TSC§ HH mét mÆt ph¶i dùa vµo c¸ch ph©n lo¹i TSC§ HH, mÆt kh¸c ph¶i c¨n cø vµo c¬ cÊu tæ chøc SXKD, yªu cÇu ph©n cÊp qu¶n lý, chÕ ®é kÕ to¸n néi bé ¸p dông trong c¸c DN. Néi dung chÝnh cña kÕ to¸n chi tiÕt TSC§ HH bao gåm: 1.1 §¸nh sè hiÖu TSC§ HH: Lµ viÖc quy ®Þnh cho mçi lo¹i TSC§ HH mét sè hiÖu t­¬ng øng theo nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. Mçi TSC§ HH, kh«ng ph©n biÖt ®ang sö dông hay dù tr÷ ®Òu ph¶i cã sè hiÖu riªng, sè hiÖu nµy sÏ kh«ng thay ®æi trong suèt qu¸ tr×nh sö dông vµ b¶o qu¶n TSC§ HH t¹i DN 1.2 KÕ to¸n sæ chi tiÕt: C¨n cø ®Ó h¹ch to¸n chi tiÕt lµ dùa vµo chøng tõ cã liªn quan ®Õn mét ®èi t­îng ghi TSC§ HH, lËp hå s¬ TSC§ HH. Mçi ®èi t­îng ghi ®­îc lËp riªng trªn mét bé hå s¬. C¨n cø vµo sæ nµy, kÕ to¸n lËp sæ hoÆc thÎ chi tiÕt. Cã 2 h­íng më sæ chi tiÕt TSC§ HH. - H­íng 1: KÕt hîp cïng mét sæ chi tiÕt theo dâi c¶ lo¹i TSC§ HH vµ n¬i sö dông chóng. Ph­¬ng ph¸p nµy chØ nªn ¸p dông ®èi víi c¸c ®¬n vÞ cã Ýt lo¹i tµi s¶n vµ tµi s¶n cã tÝnh chÊt chuyªn dïng theo bé phËn. H­íng 2: T¸ch mÉu sæ ë h­íng 1 thµnh 2 lo¹i sæ chi tiÕt. + Sæ chi tiÕt theo tõng lo¹i tµi s¶n (gièng nh­ mÉu phô lôc1). + Sæ chi tiÕt theo bé phËn sö dông (phô lôc2): chØ theo dâi nguyªn gi¸ t¨ng gi¶m, kh«ng theo dâi hao mßn vµ gi¸ trÞ cßn l¹i. 2. KÕ to¸n tæng hîp t¨ng, gi¶m TSC§ HH. Lµ qu¸ tr×nh h×nh thµnh, lùa chän vµ cung cÊp th«ng tin vÒ t×nh h×nh t¨ng gi¶m vµ sö dông TSC§ HH cña DN trªn c¬ së thiÕt kÕ mét hÖ thèng chøng tõ, tµi kho¶n, sæ s¸ch, tr×nh tù, ph¶n ¸nh, gi¸m s¸t c¸c nghiÖp vô kinh tÕ ph¸t sinh. 2.1. Tµi kho¶n sö dông: §Ó h¹ch to¸n TSC§ HH, kÕ to¸n sö dông TK 211 - TSC§ HH. Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hiÖn cã vµ t×nh h×nh biÕn ®éng cña toµn bé TSC§ HH cña DN theo nguyªn gi¸. * KÕt cÊu cña TK 211 nh­ sau: - Bªn nî: Nguyªn gi¸ TSC§ HH t¨ng (mua s¾m, x©y dùng, cÊp ph¸t ..) §iÒu chØnh t¨ng nguyªn gi¸ TSC§ HH (c¶i t¹o, n©ng cÊp, ®¸nh gi¸ l¹i TSC§ HH ...). - Bªn cã: Nguyªn gi¸ TSC§ HH gi¶m (thanh lý, nh­îng b¸n, ®iÒu chuyÓn ...) §iÒu chØnh gi¶m nguyªn gi¸ TSC§ HH (§¸nh gi¸ l¹i TSC§ HH ...) - Sè d­ nî: Nguyªn gi¸ TSC§ HH hiÖn cã: TK211 chi tiÕt thµnh 6 tiÓu kho¶n: TK2112 - Nhµ cöa, vËt kiÕn tróc TK2113 - M¸y mãc, thiÕt bÞ TK2114 - Ph­¬ng tiÖn vËn t¶i, truyÒn dÉn . TK2115 - ThiÕt bÞ, dông cô qu¶n lý TK2116 - C©y l©u n¨m, sóc vËt lµm viÖc cho s¶n phÈm TK2118 - TSC§ kh¸c. §Ó ph¶n ¸nh gi¶m TSC§ HH kÕ to¸n cßn sö dông TK 214 - hao mßn TSC§. Ngoµi ra kÕ to¸n cßn sö dông mét sè tµi kho¶n cã liªn quan kh¸c nh­: 411, 331, 341, 111, 112 ... 2.2 KÕ to¸n t¨ng TSC§ HH. Trong c¸c DN kinh doanh, TSC§ HH t¨ng lªn do nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau, do ®Çu t­ mua s¾m trùc tiÕp, do x©y dùng c¬ b¶n hoµn thµnh bµn giao, do ®­îc biÕu tÆng, nhËn gãp vèn liªn doanh. Tr×nh tù h¹ch to¸n t¨ng TSC§ HH ®­îc thÓ hiÖn trªn s¬ ®å sè 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11. S¬ ®å 1 S¬ ®å h¹ch to¸n t¨ng tsc® hh do mua s¾m §èi víi doanh nghiÖp nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ Mua s¾m trong n­íc TK 111, 112, 331, 341 ... TK 211 Gi¸ mua vµ c¸c chi phÝ mua tr­íc khi sö dông TSC§ TK133.2 ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ NhËp khÈu: TK 111, 112, 331, 341 ... TK211 Gi¸ mua vµ c¸c chi phÝ mua tr­íc khi sö dông TSC§ TK 333.3 ThuÕ nhËp khÈu ph¶i nép TK 333.12 TK 133.2 ThuÕ GTGT ph¶i nép ®­îc khÊu trõ §èi víi doanh nghiÖp nép GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp: TK 111, 112, 331, 341 ... TK211 Gi¸ mua vµ c¸c chi phÝ mua tr­íc khi sö dông TSC§ TK 333.3 ThuÕ nhËp khÈu ph¶i nép S¬ ®å 2: S¬ ®å h¹ch to¸n t¨ng tsc® hh do nhËn cÊp ph¸p, nhËn gãp vèn liªn doanh TK 411 TK 211 Gi¸ trÞ vèn gãp Nguyªn gi¸ TK 111, 112, 331 ... Chi phÝ tiÕp nhËn s¬ ®å 3 S¬ ®å h¹ch to¸n t¨ng tsc® hh do ®­îc biÕu tÆng, viÖn trî TK 711 TK 211 Gi¸ trÞ TSC§ ®­îc biÕu tÆng Nguyªn gi¸ TK 111, 112, 331 ... Chi phÝ tiÕp nhËn s¬ ®å 4 S¬ ®å h¹ch to¸n ®¸nh gi¸ t¨ng TSC§ HH TK 412 TK 211 §iÒu chØnh t¨ng nguyªn gi¸ TSC§ HH TK 214 TK 412 §iÒu chØnh gi¸ trÞ hao mßn TSC§ HH s¬ ®å 5 S¬ ®å h¹ch to¸n t¨ng TSC§ HH do XDCB hoµn thµnh bµn giao XDCB tù lµm hoÆc giao thÇu tõng phÇn: TK 152, 153 TK 241 TK 211 C¸c chi phÝ XDCB ph¸t sinh K/c gi¸ trÞ ®­îc quyÕt to¸n TK 111, 112, 331 TK 133 ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ (nÕu cã) C¸c chi phÝ tr­íc khi sö dông TSC§ ph¸t sinh XDCB giao thÇu hoµn toµn TK 331 TK 211 Gi¸ thanh to¸n ch­a cã thuÕ GTGT TK 133 ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ S¬ ®å 6 S¬ ®å h¹ch to¸n t¨ng TSC§ HH do nhËn l¹i vèn gãp liªn doanh tr­íc ®©y TK 222 TK 211 Gi¸ trÞ cßn l¹i cña TSC§ gãp liªn doanh ®­îc nhËn l¹i TK 111, 112, 138 PhÇn vèn liªn doanh bÞ thiÕu ®­îc Gi¸ trÞ TSC§ nhËn l¹i cao nhËn l¹i b»ng tiÒn h¬n vèn gãp liªn doanh TK 635 PhÇn vèn liªn doanh bÞ thiÕu ®­îc nhËn l¹i S¬ ®å 7 S¬ ®å kÕ to¸n TSC§ HH t¨ng do tù chÕ TK 621 TK 154 TK 632 Tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh TK 622 Gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm chuyÓn thµnh TSC§ sö dông cho s¶n xuÊt kinhdoanh TK 627 Chi phÝ v­ît møc b×nh th­êng cña TSC§ tù chÕ TK 155 Gi¸ thµnh s¶n phÈm XuÊt kho s¶n phÈm ®Ó nhËp kho chuyÓn thµnh TSC§ §ång thêi ghi: TK 512 TK 211 Ghi t¨ng nguyªn gi¸ TSC§ (Doanh thu lµ gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm chuyÓn thµnh TSC§ sö dông cho s¶n xuÊt kinhdoanh) TK 111, 112, 331 Chi phÝ trùc tiÕp liªn quan kh¸c (chi phÝ l¾p ®Æt, ch¹y thö) S¬ ®å 8 S¬ ®å h¹ch to¸n t¨ng TSC§ HH do mua s¾m tr¶ chËm tr¶ gãp TK 111, 112 TK 331 TK 211 §Þnh kú thanh to¸n tiÒn Tæng sè tiÒn Nguyªn gi¸ ghi theo ph¶i thanh to¸n gi¸ mua tr¶ tiÒn ngay t¹i thêi ®iÓm mua TK 242 TK 635 L·i tr¶ §Þnh kú ph©n bæ dÇn vµo chi phÝ chËm theo sè l·i tr¶ chËm, tr¶ gãp ®Þnh kú TK 133 ThuÕ GTGT S¬ ®å 9 S¬ ®å h¹ch to¸n muaTSC§ HH d­íi h×nh thøc trao ®æi kh«ng t­¬ng tù 1. Khi mua TSC§ HH ®i trao ®æi: TK 211 TK 811 Ghi gi¶m nguyªn gi¸ TSC§ ®­a ®i trao ®æi GtrÞ cßn l¹i TK 214 Gi¸ trÞ hao mßn 2. Khi nhËn TSC§ HH do trao ®æi: TK 711 TK 131 TK 211 Gi¸ trÞ hîp lý cña TSC§HH Gi¸ trÞ hîp lý c¶ TSC§HH ®­a ®i trao ®æi vµ thuÕ GTGT nhËn vÒ vµ thuÕ GTGT (nÕu cã) TK 333.11 TK 133 ThuÕ GTGT nÕu cã ThuÕ GTGT nÕu cã TK 111, 112 NhËn sè tiÒn ph¶i thu thªm Thanh to¸n sè tiÒn ph¶i tr¶ thªm S¬ ®å 10 S¬ ®å h¹ch to¸n muaTSC§ HH d­íi h×nh thøc trao ®æi t­¬ng tù TK 211 TK 214 Gi¸ trÞ hao mßn TSC§ h÷u h×nh ®­a ®i trao ®æi NG TSC§ h÷u h×nh ®­a ®i trao ®æi TK 211 NG TSC§ h÷u h×nh nhËn vÒ (Ghi theo GTCL cña TSC§ h÷u h×nh ®­a ®i trao ®æi) S¬ ®å 11 S¬ ®å kÕ to¸n muaTSC§ HH lµ nhµ cöa, vËt kiÕn tróc g¾n liÒn víi quyÒn sö dông ®Êt, ®­a vµo sö dông ngay cho sxkd TK 111, 112, 331 ... TK 211 Ghi t¨ng TSC§ h÷u h×nh (Chi tiÕt nhµ cöa, vËt kiÕn tróc) TK 213 Ghi t¨ng TSC§ v« h×nh (Chi tiÕt quyÒn sö dông ®Êt) TK 133 ThuÕ GTGT ®­îc khÊu trõ (nÕu cã) 2.3 KÕ to¸n gi¶m TSC§ HH. TSC§ HH gi¶m chñ yÕu do nh­îng b¸n, thanh lý ... Tuú theo tõng tr­êng hîp cô thÓ, kÕ to¸n sÏ ph¶n ¸nh vµo sæ s¸ch cho phï hîp. Tõng tr­êng hîp gi¶m TSC§ HH ®­îc ph¶n ¸nh cô thÓ trªn s¬ ®å 12, 13, 14, 15, 16, 17. S¬ ®å 12 S¬ ®å h¹ch to¸n gi¶m TSC§ HH do thanh lý, nh­îng b¸n TK 211 TK 214 Nguyªn gi¸ TSC§ GTHM cña TSC§ TK 333.1 TK 811 ThuÕ GTGT ph¶i nép GTCL cña TSC§ (nÕu cã) TK 711 TK 111, 112, 152 ... Thu nhËp tõ thanh lý C¸c chi phÝ thanh lý nh­îng b¸n TSC§ nh­îng b¸n T S¬ ®å 13 S¬ ®å h¹ch to¸n gi¶m TSC§ HH do gãp vèn liªn doanh Vèn gãp ®­îc ®¸nh gi¸ cao h¬n gi¸ trÞ cßn l¹i: TK 211 TK 214 Nguyªn gi¸ TSC§ GTHM cña TSC§ TK 412 TK 222 GTCL cña TSC§ Chªnh lÖch gi¸ trÞ vèn gãp > gi¸ trÞ cßn l¹i Vèn gãp ®­îc ®¸nh gi¸ thÊp h¬n gi¸ trÞ cßn l¹i: TK 211 TK 214 Nguyªn gi¸ TSC§ GTHM cña TSC§ TK 222 GTCL cña TSC§ TK 412 Chªnh lÖch gi¸ trÞ vèn gãp < GTCL  S¬ ®å 14 S¬ ®å h¹ch to¸n gi¶m TSC§ HH do tr¶ l¹i vèn gãp liªn doanh Gi¸ trÞ TSC§ tr¶ l¹i cao h¬n GTCL: TK 211 TK 214 Nguyªn gi¸ TSC§ GTHM cña TSC§ TK 412 TK 411 GTCL cña TSC§ Chªnh lÖch gi¸ trÞ tr¶ l¹i > gi¸ trÞ cßn l¹i Gi¸ trÞ TSC§ tr¶ l¹i thÊp h¬n GTCL: TK 211 TK 214 Nguyªn gi¸ TSC§ GTHM cña TSC§ TK 411 GTCL cña TSC§ TK 412 Chªnh lÖch gi¸ trÞ tr¶ l¹i < GTCL S¬ ®å 15 S¬ ®å h¹ch to¸n gi¶m TSC§ HH do bÞ mÊt, thiÕu ph¸t hiÖn khi kiÓm kª Ch­a x¸c ®Þnh ®­îc nguyªn nh©n: TK 211 TK 214 Nguyªn gi¸ TSC§ GTHM cña TSC§ TK 138.1 GTCL cña TSC§ thiÕu mÊt ch­a râ nguyªn nh©n X¸c ®Þnh ®­îc nguyªn nh©n vµ cã quyÕt ®Þnh xö lý: TK 211 TK 214 Nguyªn gi¸ TSC§ GTHM cña TSC§ TK 138.8 Sè tiÒn ng­êi ph¹m lçi ph¶i båi th­êng TK 811 PhÇn tæn thÊt ®­îc tÝnh vµo chi phÝ TK 415 PhÇn bï ®¾p tõ quü dù phßng tµi chÝnh S¬ ®å 16 S¬ ®å h¹ch to¸n ®¸nh gi¸ gi¶m TSC§ HH TK 211 TK 412 §iÒu chØnh gi¶m nguyªn nh©n TSC§ HH TK 412 TK 214 §iÒu chØnh gi¸ trÞ hao mßn TSC§ HH S¬ ®å 17 S¬ ®å kÕ to¸n gi¶m TSC§ HH do kh«ng ®ñ tiªu chuÈn ghi nhËn TSC§HH TK 211 TK 241 Gi¸ trÞ hao mßn luü kÕ cña TSC§ h÷u h×nh TK 242 Nguyªn gi¸ Gi¸ trÞ cßn l¹