Những nội dung cơ bản của Luật phá sản 2004, giải pháp thực hiện thời gian tới

lêi nãi ®Çu Sù nghiÖp ®æi míi ®Êt n­íc do §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam khëi x­íng vµ l·nh ®¹o tr¶i qua 20 n¨m thùc hiÖn ®· thu ®­îc "nh÷ng thµnh tùu to lín, mang tÝnh lÞch sö". N­íc ta tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸, tËp trung, bao cÊp chuyÓn m¹nh sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN, sù thay ®æi ®ã kÐo theo sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ thÓ chÕ kinh tÕ, c¬ chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng ®Æc biÖt lµ hÖ thèng ph¸p luËt ®Ó ®¸p øng yªu cÇu kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ph¸ s¶n doanh nghiÖp lµ hiÖn t­îng kinh tÕ - x· héi tån t¹i kh¸ch quan, nã hiÖn h÷u nh­ lµ mét s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh c¹nh tranh, chän läc vµ ®µo th¶i tù nhiªn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, bÊt kÓ thÞ tr­êng ph¸t triÓn ë n­íc nµo hay thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ë ViÖt Nam. §Ó ®¸p øng yªu cÇu ®ã Quèc héi n­íc Céng hoµ XHCN ViÖt Nam ®· th«ng qua LuËt ph¸ s¶n doanh nghiÖp ngµy 30/12/1993. Tr¶i qua h¬n 10 n¨m thùc hiÖn luËt nµy ®· cã nh÷ng ­u ®iÓm, t¸c dông to lín trong thùc tÕ, tuy nhiªn do sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ nã ®· cã nh÷ng tån t¹i h¹n chÕ nhÊt ®Þnh ®ßi hái ph¶i ®­îc söa ®æi, bæ sung, hoµn thiÖn ®Ó phï hîp víi thùc tÕ. §¸p øng yªu cÇu ®ã LuËt ph¸ s¶n ®­îc Quèc héi ViÖt Nam th«ng qua ngµy 15/6/2004 thay thÕ cho LuËt ph¸ s¶n doanh nghiÖp n¨m 1993. T×m hiÓu qu¸ tr×nh ra ®êi, tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña LuËt ph¸ s¶n ngoµi ý nghÜa lµ t×m hiÓu c¸c quy ®Þnh vÒ ®èi t­îng, ph¹m vi ¸p dông, ®Þa vÞ ph¸p lý cña c¸c chñ thÓ tham gia gi¶i quyÕt ph¸ s¶n, quy ®Þnh vÒ tr×nh tù thñ tôc gi¶i quyÕt ph¸ s¶n, nã cßn cã ý nghÜa ®¸nh gi¸ tr×nh ®é, møc ®é, xu h­íng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, tõ ®ã cã nh÷ng gi¶i ph¸p thiÕt thùc gãp phÇn x©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc trong t×nh h×nh hiÖn nay. Néi dung tiÓu luËn gåm 3 phÇn: PhÇn thø nhÊt: Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ ph¸ s¶n vµ ph¸p luËt ph¸ s¶n; lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña LuËt ph¸ s¶n ë ViÖt Nam. PhÇn thø hai: Những nội dung cơ bản của Luật phá sản 2004; giải pháp thực hiện thời gian tới. PhÇn thø ba: KÕt luËn PhÇn thø nhÊt nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ ph¸ s¶n, ph¸p luËt ph¸ s¶n cïng lÞch sö vµ sù ph¸t triÓn cña luËt ph¸ s¶n ë ViÖt Nam I. Kh¸i niÖm vÒ ph¸ s¶n vµ ph¸p luËt ph¸ s¶n 1. Kh¸i niÖm ph¸ s¶n Ph¸ s¶n lµ mét hiÖn t­îng kinh tÕ ph¸t sinh rÊt sím trong lÞch sö nh©n lo¹i (tõ thêi kú La M·) vµ nã ph¸t triÓn trë nªn phæ biÕn trong thêi kú t­ b¶n chñ nghÜa. HiÖn t­îng ph¸ s¶n lµ tÊt yÕu trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng bÊt kÓ lµ thÞ tr­êng TBCN hay XHCN. VÒ thuËt ng÷ "ph¸ s¶n" theo LuËt th­¬ng m¹i n¨m 1972 cña chÝnh quyÒn Sµi Gßn tr­íc ®©y, nã ®­îc gäi lµ "kh¸nh tËn" ®Ó chØ ph¸ s¶n cña th­¬ng gia cßn "vì nî" ®­îc chØ sù ph¸ s¶n cña c¸ nh©n. Theo quan niÖm th«ng th­êng cña ng­êi ViÖt Nam th× ph¸ s¶n th­êng ®­îc hiÓu lµ kh«ng tr¶ ®­îc nî, ®Ó vì nî. Theo tõ ®iÓn tiÕng ViÖt do ViÖn ng«n ng÷ häc chñ biªn, Nhµ xuÊt b¶n §µ N½ng Ên hµnh n¨m 2005 th× ph¸ s¶n lµ: L©m vµo t×nh tr¹ng tµi s¶n ch¼ng cßn g×, vµ th­êng lµ vì nî, do kinh doanh bÞ thua lç, thÊt b¹i. ThÊt b¹i hoµn toµn". LuËt ph¸ s¶n ë n­íc ta còng kh«ng ®­a ra kh¸i niÖm ph¸ s¶n mét c¸ch trùc tiÕp mµ chØ ®­a ra kh¸i niÖm doanh nghiÖp, hîp t¸c x· l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n. "Doanh nghiÖp hîp t¸c x· kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n ®­îc c¸c kho¶n nî ®Õn h¹n khi chñ nî cã yªu cÇu th× coi lµ l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n" (§iÒu 3 LuËt ph¸ s¶n n¨m 2004). Nh­ vËy cã thÓ hiÓu ph¸ s¶n ë ®©y lµ kh¸i niÖm dïng ®Ó chØ doanh nghiÖp, hîp t¸c x· l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n víi dÊu hiÖu ®Æc tr­ng nhÊt lµ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n nî ®Õn h¹n. Tuy nhiªn viÖc l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n ch­a h¼n ®· lµ ph¸ s¶n mµ doanh nghiÖp, hîp t¸c x· chØ ®­îc coi lµ ph¸ s¶n khi ®· tiÕn hµnh thñ tôc tuyªn bè ph¸ s¶n. Mét sè dÊu hiÖu ®Ó ph©n biÖt gi÷a doanh nghiÖp bÞ ph¸ s¶n víi doanh nghiÖp bÞ l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n. - Kh«ng tr¶ ®­îc nî ®Õn h¹n. - Kh«ng tr¶ ®­îc nî ®Õn h¹n khi chñ nî cã yªu cÇu. - §· hoÆc ch­a tiÕn hµnh thñ tôc tuyªn bè ph¸ s¶n. 2. Kh¸i niÖm ph¸p luËt ph¸ s¶n Ph¸p luËt ph¸ s¶n lµ tæng hîp c¸c quy ph¹m ph¸p luËt do nhµ n­íc ban hµnh ®Ó ®iÒu chØnh nh÷ng quan hÖ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt yªu cÇu ph¸ s¶n doanh nghiÖp, hîp t¸c x·. Ph¸p luËt ph¸ s¶n lµ mét bé phËn cÊu thµnh nhãm c¸c chÕ ®Þnh ph¸p luËt vÒ gi¶i quyÕt hËu qu¶ cña khung ph¸p lý kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Trong ho¹t ®éng kinh tÕ, th­¬ng m¹i ph¸p luËt vÒ ph¸ s¶n lµ mét chÕ ®Þnh ®Æc thï, tÝnh ®Æc thï ®­îc biÓu hiÖn ë chç trong chÕ ®Þnh nµy võa chøa ®ùng c¸c quy ph¹m ph¸p luËt néi dung võa chøa ®ùng c¸c quy ph¹m ph¸p luËt h×nh thøc. Ph¸p luËt vÒ ph¸ s¶n còng lµ mét chÕ ®Þnh kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong kinh tÕ thÞ tr­êng bëi trong nÒn kinh tÕ ®ã (tøc kinh tÕ thÞ tr­êng) lu«n lu«n cã sù c¹nh tranh gi÷a c¸c chñ thÓ kinh doanh, do vËy mµ cã nh÷ng chñ thÓ kh«ng ®øng v÷ng ®­îc trong cuéc c¹nh tranh khèc liÖt ®ã nªn bÞ ph¸ s¶n. Do ®ã, ph¶i cã LuËt ph¸ s¶n ®Ó gi¶i quyÕt viÖc ph¸ s¶n ®ã. Trong ph¸p luËt vÒ ph¸ s¶n th× LuËt ph¸ s¶n lµ v¨n b¶n ph¸p luËt quan träng nhÊt. Nã quy ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n trong viÖc gi¶i quyÕt ph¸ s¶n nh­: lý do ph¸ s¶n, tr×nh tù thñ tôc ph¸ s¶n, quyÒn h¹n vµ nghÜa vô cña c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n; thñ tôc phôc håi, thanh lý tµi s¶n vµ viÖc ph©n chia tµi s¶n cña doanh nghiÖp bÞ tuyªn bè ph¸ s¶n. II. lÞch sö ph¸ s¶n vµ sù ph¸t triÓn vÒ luËt ph¸ s¶n ë ViÖt Nam Tr­íc n¨m 1986 ®Êt n­íc ta thùc hiÖn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸, tËp trung, bao cÊp, chñ thÓ kinh tÕ chñ yÕu lµ doanh nghiÖp quèc doanh, hîp t¸c x· vµ do nhµ n­íc thµnh lËp, tµi s¶n thuéc së h÷u nhµ n­íc, së h÷u tËp thÓ. C¸c doanh nghiÖp, hîp t¸c x· kh«ng cã quyÒn hoÆc Ýt cã quyÒn chñ ®éng trong ho¹t ®éng kinh doanh, mäi ho¹t ®éng trong qu¸ tr×nh kinh doanh tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm ®Òu theo kÕ ho¹ch cña nhµ n­íc vµ còng kh«ng cã sù c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp. Ho¹t ®éng doanh nghiÖp, hîp t¸c x· nÕu cã l·i th× nép vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc, nÕu thua lç th× ®­îc nhµ n­íc bï lç. Do vËy ho¹t ®éng cña c¸c xÝ nghiÖp, doanh nghiÖp, hîp t¸c x· thêi kú nµy th­êng kÐm hiÖu qu¶, l·i gi¶, lç thËt, nî nÇn chång chÊt nhµ n­íc ph¶i lu«n gióp ®ì c¸c doanh nghiÖp b»ng c¸ch khoanh nî, gi·n nî, ho·n nî, xo¸ nî hoÆc dïng c¸c gi¶i ph¸p mang tÝnh chÊt hµnh chÝnh nh­ s¸p nhËp, gi¶i thÓ ®Ó chÊm døt ho¹t ®éng cña chóng. Nh­ vËy cïng víi nÒn kinh tÕ tù cÊp tù tóc kh«ng cã ho¹t ®éng th­¬ng m¹i nªn kh«ng cã ph¸ s¶n th× ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp quèc doanh, hîp t¸c x· trong nÒn kinh tÕ tËp trung, bao cÊp kh«ng thÓ bÞ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ do ®ã kh«ng cã hiÖn t­îng ph¸ s¶n. Kh«ng cã hiÖn t­îng ph¸ s¶n nªn kh«ng cã ph¸p luËt, luËt vÒ ph¸ s¶n. Tuy nhiªn nÕu ®Æt vÊn ®Ò ph¸ s¶n vµ ph¸p luËt ph¸ s¶n ë ViÖt Nam thêi kú ®ã vµ tr­íc n¨m 1945 ta thÊy cã mét sè vÊn ®Ò sau: - Ph¸p luËt ph¸ s¶n ®· cã vµ ®­îc biÕt ®Õn ë ViÖt Nam tr­íc n¨m 1945 lµ mét luËt ®­îc ®­a ra trong thêi kú luËt thuéc ®Þa cña Ph¸p, nh­ng luËt nµy phÇn lín ®­îc ¸p dông ë miÒn Nam vµ Ýt ®­îc ¸p dông (theo kh¶o s¸t vµ ®¸nh gi¸ cña V¨n phßng Héi ®ång t­ vÊn chung - Ng©n hµng ph¸t triÓn ch©u ¸). - Ph¸p luËt ph¸ s¶n ®· ®­îc x©y dùng vµ thùc hiÖn ë miÒn Nam d­íi chÕ ®é ViÖt Nam céng hoµ (Nguþ, Sµi Gßn, ChÝnh phñ do Mü lËp nªn vµ b¶o trî). Tuy nhiªn nã ®­îc coi nh­ lµ mét bé phËn cña LuËt th­¬ng m¹i n¨m 1972. - ë miÒn B¾c n­íc ta tõ 1945 - 1975 vµ c¶ n­íc tõ 1975 - 1985 v× lµ nÒn kinh tÕ thêi chiÕn, thêi kú kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, bao cÊp nªn kh«ng cã hiÖn t­îng ph¸ s¶n vµ kh«ng cã ph¸p luËt vÒ ph¸ s¶n. B­íc vµo sù nghiÖp ®æi míi ®Êt n­íc kÓ tõ §¹i héi 6 cña §¶ng (n¨m 1986), n­íc ta thõa nhËn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ vµ h×nh thøc së h÷u, t¨ng tr¸ch nhiÖm vµ tÝnh chñ ®éng cho c¸c doanh nghiÖp, hîp t¸c x·, thùc hiÖn tù chñ, tù h¹ch to¸n vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm do ®ã ®· t¹o ra sù n¨ng ®éng cña nÒn kinh tÕ, dÇn dÇn ®­a n­íc ta tho¸t khái khñng ho¶ng kinh tÕ x· héi. Tuy nhiªn giai ®o¹n 1986 - 1992 lµ giai ®o¹n kinh tÕ thÞ tr­êng s¬ khai, nhiÒu vÊn ®Ò chóng ta võa lµm, võa thö nghiÖm rót kinh nghiÖm do ®ã mét sè vÊn ®Ò vÒ thÓ chÕ, chÝnh s¸ch, ph¸p luËt ch­a ®­îc ®Çy ®ñ, hoµn thiÖn. XuÊt ph¸t tõ lý luËn c¬ cÊu kinh tÕ, hÖ thèng kinh tÕ quyÕt ®Þnh c¬ cÊu cña hÖ thèng ph¸p luËt; tÝnh chÊt cña c¸c quan hÖ kinh tÕ, cña c¬ chÕ kinh tÕ quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt cña c¸c quan hÖ ph¸p luËt, møc ®é vµ ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh ph¸p luËt. Ta thÊy sù kh¸c biÖt cña ph¸p luËt kinh tÕ thêi kú tr­íc ®æi míi vµ thêi kú ®æi míi còng nh­ thÊy ®­îc tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña hiÖn t­îng ph¸ s¶n vµ ph¸p luËt ph¸ s¶n trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Tõ n¨m 1986 ®Õn tr­íc khi LuËt ph¸ s¶n doanh nghiÖp n¨m 1993 ra ®êi, ph¸p luËt n­íc ta ch­a cã quy ®Þnh vÒ ph¸ s¶n (nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn) do vËy viÖc xö lý nh÷ng doanh nghiÖp l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, mÆc dï nhµ n­íc cã ban hµnh mét sè v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt nh­: QuyÕt ®Þnh 315 - H§BT ngµy 01/9/1990, QuyÕt ®Þnh 330-H§BT ngµy 23/10/1991 cña Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng; NghÞ ®Þnh 388-H§BT ngµy 20/11/1991 cña Héi ®ång Bé tr­ëng vÒ viÖc gi¶i thÓ c¸c doanh nghiÖp trong khu vùc kinh tÕ quèc doanh. Theo ®ã viÖc tiÕn hµnh thñ tôc gi¶i thÓ doanh nghiÖp thuéc thÈm quyÒn cña träng tµi kinh tÕ nhµ n­íc. Tuy vËy khi thùc hiÖn viÖc gi¶i thÓ ®· n¶y sinh nh÷ng hiÖn t­îng tiªu cùc nh­: doanh nghiÖp t×m mäi c¸ch xo¸ nî ®Ó lÈn tr¸nh tr¸ch nhiÖm, g©y tæn h¹i nghiªm träng ®Õn lîi Ých cña nhµ n­íc vµ c¸c chñ thÓ kh¸c tham gia thñ tôc gi¶i thÓ doanh nghiÖp. (TÊt nhiªn lµ cã chñ thÓ ®­îc lîi). MÆt kh¸c trong khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh ch­a cã c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ ph¸ s¶n ®iÒu chØnh nªn nhiÒu doanh nghiÖp khi l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n bÞ xö lý theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau thËm chÝ cã tr­êng hîp cac bªn tù xö lý lÉn nhau lµm mÊt trËt tù an toµn x· héi, t¹o ra sù bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c bªn, c¸c doanh nghiÖp lµm tæn h¹i ®Õn ho¹t ®éng kinh tÕ chung cña ®Êt n­íc. §iÒu nµy còng ¶nh h­ëng ®Õn nguyªn t¾c, ph¸p chÕ cña ph¸p luËt XHCN. Lµm n¶y sinh t×nh tr¹ng v« chÝnh phñ trong xö lý ph¸ s¶n cña c¸c doanh nghiÖp. Thùc tr¹ng cña c¸c doanh nghiÖp quèc doanh, ngoµi quèc doanh, hîp t¸c x· l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n nh­ "chÕt mµ kh«ng ®­îc ch«n" vËy. §Ó æn ®Þnh nÒn kinh tÕ, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc, c¸ nh©n, ViÖt Nam còng nh­ ®a sè c¸c n­íc kh¸c ®Òu quan t©m ®Õn x©y dùng chÕ ®Þnh ph¸p luËt vÒ ph¸ s¶n víi môc tiªu h¹n chÕ thÊp nhÊt nh÷ng hËu qu¶ do ph¸ s¶n g©y ra. Trong thêi ®¹i ngµy nay, víi sù ®Ò cao nh©n quyÒn, d©n chñ, tù do, b×nh ®¼ng, ph¸p luËt ph¸ s¶n hiÖn ®¹i ®· cã c¸ch nh×n vµ xö sù khoan dung h¬n ®èi víi nh÷ng ng­êi bÞ l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n. Nã tr¸i ng­îc víi thêi trung cæ, trung ®¹i vµ n¬i kh«ng cã ph¸p luËt lµ ë ®ã ph¸p luËt ph¸ s¶n ®Òu mang nÆng tÝnh trõng ph¹t nÆng nÒ. Khi kh«ng tr¶ ®­îc nî kh«ng chØ tµi s¶n cña con nî bÞ ®­a ra thanh lý ngay mµ th©n nh©n cña hä còng ph¶i chÞu nh÷ng chÕ tµi h×nh sù nghiªm kh¾c hoÆc chÞu sù hµnh xö theo "luËt rõng". Ho¹t ®éng kinh doanh lµ mét lÜnh vùc ®Çy khã kh¨n vµ rñi ro, mÆt kh¸c hËu qu¶ cña ph¸ s¶n rÊt lín. (Thùc tÕ ng­êi tù s¸t, ph¸t ®iªn, bá ®i biÖt tÝch do ph¸ s¶n kh¸ phæ biÕn trong x· héi ë nhiÒu quèc gia, vµ ë c¶ ViÖt Nam) ng­êi kinh doanh kÐm may m¾n, thÊt thÕ cÇn ph¶i ®­îc b¶o vÖ. Do ®ã, ph¸p luËt ph¸ s¶n kh«ng chØ b¶o vÖ lîi Ých cho chñ nî mµ cßn quan t©m b¶o vÖ lîi Ých cña c¶ con nî. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn, ngµy 30/12/1993 t¹i hú häp thø IV Quèc héi kho¸ IX ViÖt Nam ®· ban hµnh LuËt ph¸ s¶n doanh nghiÖp vµ cã hiÖu lùc thi hµnh kÓ tõ ngµy 01/7/1994. §¹o luËt nµy ra ®êi cã ý nghÜa hÕt søc to lín trong viÖc thóc ®Èy ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ®ång thêi còng b¶o ®¶m ®­îc trËt tù, kû c­¬ng x· héi trong nh÷ng n¨m ®Çu cña tiÕn tr×nh ®æi míi ®Êt n­íc. Tuy nhiªn víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng qua h¬n 10 n¨m thùc hiÖn, LuËt ph¸ s¶n doanh nghiÖp n¨m 1993 ®· béc lé nh÷ng ®iÓm h¹n chÕ, bÊt cËp vµ kh«ng cßn phï hîp, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t triÓn cña kinh tÕ, x· héi trong n­íc còng nh­ xu thÕ më cöa héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña ®Êt n­íc. §ßi hái ph¸p luËt ph¸ s¶n ph¶i tiÕp tôc ®­îc söa ®æi, bæ sung, hoµn thiÖn ®Ó ®¸p øng ®­îc yªu cÇu trong thêi kú míi. Ngµy 15/6/2004, t¹i kú häp thø 5, Quèc héi kho¸ XI ®· th«ng qua LuËt ph¸ s¶n thay thÕ LuËt ph¸ s¶n doanh nghiÖp n¨m 1993 vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 15/10/2004. LuËt ph¸ s¶n 2004 ra ®êi cã c¸c v¨n b¶n d­íi luËt nh­ NghÞ quyÕt sè 03/2005/H§TP ngµy 28/4/2005 cña Héi ®ång ThÈm ph¸n Toµ ¸n nh©n d©n Tèi cao ®­îc ban hµnh "H­íng dÉn thi hµnh mét sè quy ®Þnh cña LuËt ph¸ s¶n"; NghÞ ®Þnh 94/2005/N§-CP ngµy 15/7/2005 cña ChÝnh phñ "H­íng dÉn vÒ gi¶i quyÕt quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng ë doanh nghiÖp, hîp t¸c x· bÞ ph¸ s¶n; QuyÕt ®Þnh sè 01/2005/Q§-TANDTC ngµy 27/4/2005 cña Ch¸nh ¸n Toµ ¸n NDTC vÒ "Quy chÕ lam viÖc cña tæ chøc ThÈm ph¸n phô tr¸ch tiÕn hµnh thñ tôc ph¸ s¶n"... PhÇn thø hai néi dung LuËt ph¸ s¶n n¨m 2004 vµ gi¶i ph¸p t¨ng c­êng thùc hiÖn trong thêi gian tíi I. néi dung luËt ph¸ s¶n 2004 LuËt ph¸ s¶n ®­îc Quèc héi th«ng qua ngµy 15/6/2004 cã hiÖu lùc thi hµnh ngµy 15/10/2004, cã 9 ch­¬ng, 95 §iÒu. - Ch­¬ng 1 vÒ nh÷ng quy ®Þnh chung, gåm 12 §iÒu (tõ §iÒu 1 ®Õn §iÒu 12). Trong ch­¬ng nµy x¸c ®Þnh ®èi t­îng cã thÓ bÞ tuyªn bè ph¸ s¶n lµ doanh nghiÖp, hîp t¸c x· l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n, x¸c ®Þnh kh¸i niÖm doanh nghiÖp, hîp t¸c x· l©m vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n, x¸c ®Þnh c¬ quan cã thÈm quyÒn gi¶i quyÕt yªu cÇu tuyªn bè ph¸ s¶n vµ vai trß cña VKSND trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt yªu cÇu tuyªn bè ph¸ s¶n doanh nghiÖp. - Ch­¬ng 2, vÒ, thñ tôc nép ®¬n vµ thô lý ®¬n yªu cÇu më thñ tôc ph¸ s¶n, gåm 19 §iÒu (tõ §iÒu 13 ®Õn §iÒu 32). Ch­¬ng nµy quy ®Þnh c¸c chñ thÓ cã quyÒn, nghÜa vô nép ®¬n yªu cÇu më thñ tôc ph¸ s¶n; tr¸ch nhiÖm cña c¸c chñ thÓ nµy trong viÖc cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c b»ng chøng, tµi liÖu cÇn thiÕt cña ph¸p luËt ®ång thêi quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n cña Toµ ¸n khi thô lý ®¬n yªu cÇu tuyªn bè ph¸ s¶n doanh nghiÖp. - Ch­¬ng 3 ghi nhËn nghÜa vô vÒ tµi s¶n, gÇn 10 §iÒu (tõ §iÒu 33 ®Õn §iÒu 42). trong ch­¬ng nµy chøa ®ùng nh÷ng quy ®Þnh vÒ c¸ch thøc x¸c ®Þnh nghÜa vô tµi s¶n; c¸ch thøc xö lý c¸c kho¶n nî ch­a ®Õn h¹n, nî cã b¶o ®¶m, còng nh­ c¸ch thøc xö lý tµi s¶n khi gi¶i quyÕt yªu cÇu ph¸ s¶n. §iÓm quan träng ë ch­¬ng nµy lµ quy ®Þnh ghi nhËn thø tù ­u tiªn thanh to¸n cho c¸c chñ nî khi ph©n chia tµi s¶n cu¶ doanh nghiÖp bÞ ph¸ s¶n. - Ch­¬ng 4 quy ®Þnh c¸c biÖn ph¸p b¶o toµn tµi s¶n, gåm 18 §iÒu (tõ §iÒu 43 ®Õn §iÒu 60). Ch­¬ng nµy bªn c¹nh viÖc x¸c ®Þnh râ tµi s¶n cña con nî (§iÒu 49) cßn quy ®Þnh nh÷ng quyÒn vµ nghÜa vô cô thÓ cña c¸c c¬ quan tè tông còng nh­ cña c¸c chñ nî, con nî, ng©n hµng vµ ng­êi lao ®éng trong viÖc b¶o toµn tµi s¶n cña con nî nh»m æn ®Þnh vÒ tµi chÝnh, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp phôc håi hoÆc gi÷ l¹i tµi s¶n cßn cña doanh nghiÖp ®Ó ®¶m b¶o cho viÖc thanh to¸n gi÷a c¸c chñ nî ®­îc c«ng b»ng, hîp lý trong tr­êng hîp doanh nghiÖp bÞ tuyªn bè ph¸ s¶n. - Ch­¬ng 5, quy ®Þnh vÒ héi nghÞ chñ nî nh­ lµ mét giai ®o¹n quan träng trong qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt yªu cÇu tuyªn bè ph¸ s¶n, gåm 7 §iÒu (tõ §iÒu 61 ®Õn §iÒu 67). Ch­¬ng nµy ghi nhËn c¸c vÊn ®Ò vÒ quyÒn, nghÜa vô tham gia héi nghÞ chñ nî cña c¸c chñ nî còng nh­ cña nh÷ng ng­êi cã liªn quan, ®iÒu kiÖn hîp lÖ cña héi nghÞ chñ nî, néi dung cña héi nghÞ chñ nî vµ hËu qu¶ ph¸p lý cã thÓ x¶y ra nÕu ng­êi tham gia héi nghÞ chñ nî v¾ng mÆt... - Ch­¬ng 6 vµ ch­¬ng 7 quy ®Þnh vÒ thñ tôc phôc håi ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, hîp t¸c x· vµ thñ tôc thanh lý tµi s¶n vµ thñ tôc tuyªn bè doanh nghiÖp, hîp t¸c x· bÞ ph¸ s¶n. §©y lµ hai ch­¬ng quan träng thÓ hiÖn sù tiÕn bé so víi LuËt ph¸ s¶n doanh nghiÖp n¨m 1993. Nã thÓ hiÖn ë chç LuËt ph¸ s¶n n¨m 2004 ®· ®i theo h­íng quy ®Þnh nhiÒu thñ tôc kh¸c nhau, cã tÝnh ®éc lËp t­¬ng ®èi víi nhau ®Ó Toµ ¸n cã ®iÒu kiÖn lùa chän ¸p dông cho phï hîp víi t×nh h×nh cô thÓ cña mçi doanh nghiÖp. Thñ tôc phôc håi ho¹t ®éng kinh doanh ®­îc ghi nhËn trong Môc 1 Ch­¬ng 6 tõ §iÒu 68 ®Õn §iÒu 77; cßn thñ tôc xö lý tµi s¶n ®­îc quy ®Þnh cô thÓ trong Môc 2 ch­¬ng nµy tõ §iÒu 78 ®Õn §iÒu 85. C¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn quyÕt ®Þnh tuyªn bè doanh nghiÖp bÞ ph¸ s¶n còng nh­ viÖc khiÕu n¹i, kh¸ng nghÞ c¸c quyÕt ®Þnh ®ã ®­îc quy ®Þnh trong Ch­¬ng 7, tõ c¸c §iÒu 86 ®Õn §iÒu 92. Ngoµi ra, trong LuËt ph¸ s¶n n¨m 2004 cßn cã 2 ch­¬ng 3 §iÒu quy ®Þnh vÒ xö lý vi ph¹m (Ch­¬ng 8) vµ ®iÒu kho¶n thi hµnh (Ch­¬ng 9). Nh×n chung, so víi LuËt ph¸ s¶n doanh nghiÖp n¨m 2003, LuËt ph¸ s¶n n¨m 2004 cã sù ®æi míi quan träng, ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ h¬n. ®¸p øng ®­îc nhiÒu h¬n yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ, ph¸p luËt kinh tÕ nãi chung vµ t×nh h×nh ph¸ s¶n doanh nghiÖp ë n­íc ta nãi riªng. §ång thêi còng ph¶n ¸nh tr×nh ®é kü thuËt x©y dùng vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt cña n­íc ta trong thêi gian qua ®Õn nay nhÊt lµ vÒ vÊn ®Ò ph¸p luËt ph¸ s¶n. II. Gi¶i ph¸p t¨ng c­êng hiÖu lùc thùc thi luËt ph¸ s¶n trong thêi gian tíi LuËt ph¸ s¶n n¨m 2004 ®· kh¾c phôc ®­îc mét sè nh­îc ®iÓm vÒ kü thuËt cña LuËt ph¸ s¶n doanh nghiÖp n¨m 1993. Cô thÓ lµ ®· ®­a ra mét sè kh¸i niÖm dÔ hiÓu h¬n trong viÖc x¸c ®Þnh t×nh tr¹ng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n nî ®Õn h¹n cña doanh nghiÖp; ®¬n gi¶n ho¸ ®­îc mét phÇn tr×nh tù thñ tôc thanh lý tµi s¶n; ®ång thêi cã quy ®Þnh buéc chñ doanh nghiÖp ph¶i yªu cÇu tuyªn bè ph¸ s¶n khi doanh nghiÖp mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n nî ®Õn h¹n. §©y lµ nh÷ng yÕu tè thuËn lîi ®Ó LuËt ph¸ s¶n ph¸t huy t¸c dông trong thùc tÕ. Bªn c¹nh ®ã cÇn tËp trung thùc hiÖn tèt mét sè gi¶i ph¸p sau ®©y: Mét lµ: T¹o kh¶ n¨ng tiÕp cËn LuËt ph¸ s¶n cho c¸c chñ doanh nghiÖp, tÇng líp th­¬ng nh©n nãi riªng vµ toµn thÓ nh©n d©n nãi chung. Nãi nh­ thÕ kh«ng cã nghÜa lµ dïng LuËt ph¸ s¶n ®Ó g©y søc Ðp víi doanh nghiÖp vµ c¸c th­¬ng nh©n mµ ®ã chÝnh lµ t¹o cho c¸c chñ doanh nghiÖp, tÇng líp th­¬ng nh©n vµ c¶ nh©n d©n ®­îc tiÕp xóc vµ cã kiÕn thøc, phong c¸ch gi¶i quyÕt nî v¨n minh, c«ng b»ng, kÞp thêi, hiÖu qu¶ vµ ®óng ph¸p luËt (LuËt ph¸ s¶n cßn ®­îc hiÓu th«ng th­êng lµ LuËt ®ßi nî). Xo¸ dÇn thãi quen ®ßi nî tù ph¸t b»ng h×nh thøc xiÕt nî; ®ång thêi víi viÖc s¶n xuÊt kinh doanh c¸c chñ doanh nghiÖp, c¸c th­¬ng nh©n ph¶i lµm quen víi viÖc gi¶i quyÕt rñi ro trong kinh doanh theo nh÷ng chÕ ®Þnh ph¸p lý mang tÝnh v¨n ho¸ truyÒn thèng. Kh¾c phôc tèi ®a viÖc cã luËt mµ kh«ng sö dông. MÆt kh¸c ph¶i kh¾c phôc ®­îc ngay t×nh tr¹ng x©y dùng ph¸p luËt mµ kh«ng quan t©m ®Õn viÖc ph¸p luËt ®ã cã phï hîp vµ ®­îc sö dông trong ®êi sèng thùc tÕ hay kh«ng. Hai lµ: Ph¶i cã ®éi ngò c¸n bé t­ ph¸p chuyªn tr¸ch viÖc gi¶i quyÕt ph¸ s¶n doanh nghiÖp, ®­îc ®µo t¹o chuyªn m«n chu ®¸o, kh«ng chØ lµm nhiÖm vô gi¶i quyÕt c¸c vô ¸n kinh tÕ, d©n sù mµ cßn ph¶i cã chuyªn m«n s©u vÒ qu¶n lý tµi s¶n doanh nghiÖp. Ph¶i t¹o ®­îc niÒm tin cho c¸c nhµ ®Çu t­, c¸c chñ doanh nghiÖp, c¸c th­¬ng nh©n vµ toµn thÓ nh©n d©n. Tãm l¹i c¸n bé ngµnh T­ ph¸p, ®Æc biÖt lµ ThÈm ph¸n phô tr¸ch ph¸ s¶n doanh nghiÖp ph¶i thùc sù lµ chç dùa tin cËy cña mäi ®èi t­îng trong quan hÖ ph¸ s¶n doanh nghiÖp. Thùc tiÔn 10 n¨m thùc hiÖn LuËt ph¸ s¶n doanh nghiÖp n¨m 1993 cho thÊy c¸c chñ nî, c¸c doanh nghiÖp m¾c nî kh«ng t×m ®Õn Toµ ¸n, lµ mét phÇn do kh«ng hiÓu, kh«ng biÕt ®Õn ph¸p luËt ph¸ s¶n, mét phÇn lµ do ch­a ®ñ niÒm tin vµo Toµ ¸n (sè vô Ýt ®i so víi thùc tÕ lµ b»ng chøng chøng minh ®iÒu ®ã). Tuy nhiªn ®Ó cã mét ®éi ngò c¸n bé ThÈm ph¸n ®¸p øng ®­îc yªu cÇu gi¶i quyÕt ph¸ s¶n doanh nghiÖp kh«ng ph¶i ®¬n gi¶n "muèn lµ cã" mµ ®ã ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh vµ ph¶i ®­îc thùc hiÖn nghiªm tóc, chÆt chÏ, khoa häc tr­íc hÕt lµ ph¶i lµm tèt kh©u tuyÓn chän, båi d­ìng, sö dông ®éi ngò c¸n bé ThÈm ph¸n, c¸n bé T­ ph¸p trùc tiÕp gi¶i quyÕt viÖc ph¸ s¶n doanh nghiÖp, cã nh­ thÕ míi kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng cã luËt mµ kh«ng biÕt sö dông, sö dông kÐm hiÖu qu¶. Ba lµ: Xo¸ bá dÇn thãi quen hµnh chÝnh ho¸ viÖc gi¶i quyÕt nî ®äng ë c¸c doanh nghiÖp, chñ yÕu lµ doanh nghiÖp nhµ n­íc. Xo¸ bá t×nh tr¹ng bÊt b×nh ®¼ng gi÷a lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy víi doanh nghiÖp kh¸c (trõ cã tÝnh chÊt ®Æc biÖt liªn quan ®Õn quèc phßng, an ninh vµ phóc lîi x· héi). Gi¶m dÇn t­ duy chÝnh trÞ trong kh¸i niÖm ph¸ s¶n doanh nghiÖp, t¹o c¬ chÕ c¹nh tranh b×nh ®¼ng, lµnh m¹nh trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ; ®ång thêi b×nh ®¼ng trong gi¶i quyÕt nî ®èi víi mäi lo¹i h×nh doanh nghiÖp (tr¸nh doanh nghiÖp nhµ n­íc th× ®­îc ­u ®·i vay vèn, thua lç th× ®­îc