Những vấn đề cần chứng minh trong quá trình điều tra các tội xâm phạm sở hữu Những khó khăn vướng mắc trong thực tiễn và giải pháp kiến nghị

MỞ ĐẦU Quá trình thực hiện công cuộc đổi mới hơn hai thập kỷ qua, Đảng, Nhà nước và nhân dân ta không ngừng phấn đấu, vượt qua mọi khó khăn thử thách, đẩy mạnh công cuộc đổi mới toàn diện và đạt được những thành tựu to lớn, có ý nghĩa rất quan trọng. Đất nước đã ra khỏi cuộc khủng hoảng kinh tế, chuyển sang thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá và đã thu được nhiều thành tựu to lớn trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội. Sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước, đòi hỏi Đảng và Nhà nước phải có những định hướng mang tính chiến lược để phát triển kinh tế - xã hội. Đi cùng với đó những hạn chế, thiếu sót trong của các cơ quan bảo vệ pháp luật, những sơ hở thiếu sót của nạn nhân trong việc quản lý và bảo vệ tài sản cũng là điều kiện thuận lợi để các đối tượng phạm tội XPSH hoạt động, làm cho tình hình TTATXH hết sức phức tạp. Thực tế cho thấy, tình hình tội phạm XPSH như cướp, trộm cắp, lừa đảo... diễn biến phức tạp, nhiều vụ án đã xảy ra, có nhiều vụ đặc biệt nghiêm trọng. Trong những năm vừa qua, nhất là từ năm 2005 trở lại đây, các cơ quan bảo vệ pháp luật đã tích cực tổ chức điều tra, khám phá và xử lý kịp thời nhiều vụ án XPSH. Song do nhiều nguyên nhân khác nhau mà tình hình tội phạm XPSH trên địa bàn vẫn không giảm, thậm chí còn có một số tội phạm tiếp tục phát sinh và phát triển, gây ra nhiều thiệt hại cho các đơn vị kinh tế, doanh nghiệp và nhân dân, một số vụ đã gây hoang mang trong tư tưởng của quần chúng nhân dân, từ đó đã ảnh hưởng đến sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá của của nước ta. Bên cạnh đó, công tác điều tra khám phá loại tội phạm này của cơ quan chức năng còn có nhiều bất cập, chưa có sự phối hợp cần thiết giữa các lực lượng tiến hành, sự hỗ trợ của quần chúng nhân dân còn hạn chế, nên hiệu quả công tác điều tra xử lý các vụ án XPSH còn nhiều hạn chế. Tỷ lệ các vụ án được phát hiện thấp, tiến trình điều tra chậm, đề nghị xử lý bằng hình sự chưa cao. Vì vậy, việc nghiên cứu tìm ra giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của công tác điều tra các tội phạm XPSH và những bất cập của việc chứng minh trong quá trình điều tra các tội xâm phạm sở hữu là một đòi hỏi hết sức cấp bách, góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ đấu tranh phòng chống tội phạm, bảo vệ an ninh quốc gia và giữ gìn TTATXH, phục vụ đắc lực cho sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội và của cả nước. Vì vậy, tôi chọn đề tài: “Những vấn đề cần chứng minh trong quá trình điều tra các tội xâm phạm sở hữu. Những khó khăn vướng mắc trong thực tiễn và giải pháp liến nghị” để làm tiểu luận của mình. Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ NHỮNG VẤN ĐỀ CẦN CHỨNG MINH TRONG QUÁ TRÌNH ĐIỀU TRA CÁC TỘI XÂM PHẠM SỞ HỮU 1.1. Những đặc trưng cơ bản trong điều tra các tội XPSH 1.1.1. Đặc điểm pháp lí của các tội phạm XPSH Trong điều tra và kiểm sát hoạt động điều tra các tội phạm nói chung, việc nhận thức đúng các đặc điểm pháp lí của tội phạm có ý nghĩa hết sức quan trọng. Có hiểu đúng các qui định về các tội phạm XPSH, các cơ quan tiến hành tố tụng mới xác định đúng phương hướng điều tra, xử lí đảm bảo đúng yêu cầu của pháp luật. Các tội phạm XPSH được qui định tại Chương XIV - Các tội phạm XPSH của BLHS năm 1999, với 13 điều, từ Điều 133 đến Điều 145. Các tội phạm XPSH có những dấu hiệu đặc trưng sau đây: - Các dấu hiệu về khách thể của tội phạm Các tội phạm XPSH có khách thể là quan hệ sở hữu về tài sản. Điều đó có nghĩa là các tội phạm XPSH là những hành vi xâm hại hoặc đe doạ xâm hại, gây thiệt hại cho quan hệ sở hữu thuộc các hình thức sở hữu toàn dân; sở hữu của các tổ chức chính trị, chính trị - xã hội; sở hữu tập thể; sở hữu tư nhân; sở hữu của các tổ chức xã hội; tổ chức xã hội - nghề nghiệp; sở hữu hỗn hợp; sở hữu chung. Quyền sở hữu về tài sản là khách thể của các tội phạm XPSH nhưng một tội phạm XPSH có thể không xâm phạm vào tất cả ba quyền năng (quyền chiếm hữu, quyền sử dụng, quyền định đoạt) của chủ sở hữu. Một hành vi chỉ cần gây thiệt hại hoặc đe doạ gây thiệt hại đến một trong ba quyền năng đó cũng cấu thành tội XPSH như tội sử dụng trái phép tài sản (Điều 142) chẳng hạn, chỉ xâm phạm đến quyền sử dụng tài sản... Quyền sở hữu về tài sản bị xâm hại bởi các tội phạm XPSH là quyền sở hữu tài sản của người khác ngoài chủ thể thực hiện tội phạm. Hành vi xâm hại đến quyền sở hữu tài sản của chính mình không cấu thành tội XPSH. Trong các tội phạm XPSH, khách thể loại và khách thể trực tiếp đều là quyền sở hữu tài sản. Vì vậy, để phân biệt các tội phạm XPSH cụ thể phải phân tích từng nội dung quyền năng pháp lí của quyền sở hữu tài sản bị xâm hại, đồng thời phải dựa vào các dấu hiệu khác của tội phạm. Trong trường hợp cá biệt, một số tội phạm XPSH còn xâm hại tới các quan hệ xã hội khác được luật hình sự bảo vệ. Trong trường hợp này, hành vi xâm hại đến các quan hệ xã hội khác phải đồng thời với quyền sở hữu tài sản mới cấu thành tội phạm XPSH. Chẳng hạn hành vi dùng vũ lực tấn công người khác chỉ cấu thành tội phạm cướp tài sản theo qui định tại Điều 133 BLHS khi có sự chiếm đoạt hoặc nhằm để chiếm đoạt tài sản... Tài sản thuộc các hình thức sở hữu được pháp luật bảo vệ là thực thể biểu hiện khách thể của tội phạm, là đối tượng của các tội phạm XPSH. Tài sản là đối tượng tác động của các tội XPSH có những đặc điểm riêng so với tài sản thuộc đối tượng tác động của các tội phạm khác. Những đặc điểm đó là: + Tài sản phải được thể hiện dưới dạng vật chất, có giá trị vật chất cụ thể. Tài sản thể hiện dưới dạng phi vật chất như quyền sử dụng đất, quyền tác giả, quyền sở hữu công nghiệp...; tài sản không có giá trị vật chất cụ thể như nguồn nước tự nhiên, sinh vật dưới biển, thú trong rừng... không phải là đối tượng tác động của các tội phạm XPSH. Mặt khác, tài sản là đối tượng của các tội phạm XPSH phải có giá trị sử dụng. Tài sản không có giá trị sử dụng như thuốc tân dược hết thời hạn sử dụng mang tiêu huỷ, động vật chết đã đem chôn... không phải là đối tượng của các tội phạm XPSH. + Tài sản là đối tượng của các tội phạm XPSH phải có chủ sở hữu cụ thể. Tài sản không xác định được chủ sở hữu hoặc chủ sở hữu đã tự nguyện từ bỏ trước khi xảy ra hành vi chiếm đoạt không phải là đối tượng của các tội phạm XPSH. + Tài sản là đối tượng của các tội XPSH có thể có nhiều dạng khác nhau như những vật thể cụ thể song cũng có thể là các giấy tờ mà thông qua đó người phạm tội có thể nhận được một số tiền hoặc tài sản như: phiếu gửi xe; giấy tờ kí gửi, cầm đồ tài sản; thẻ thanh toán... + Tài sản là đối tượng của các tội phạm XPSH là những tài sản thông thường, có thể trao đổi, mua bán một cách hợp pháp. Những tài sản có tính chất đặc biệt như vũ khí, phương tiện quân sự, chất độc, chất nổ, chất phóng xạ, ma tuý... là đối tượng của các tội phạm được định tại các điều luật ngoài các tội phạm qui định tại Chương XIV không coi là đối tượng của các tội phạm XPSH. Những vật có thực nhưng theo phong tục, tập quán chưa từng được coi là tài sản thì hành vi chiếm đoạt cũng không cấu thành tội phạm XPSH. Chẳng hạn: hành vi chiếm đoạt hài cốt lính Mĩ chết trận tại Việt Nam... Như vậy, khách thể của các tội phạm XPSH là quyền sở hữu tài sản. Tài sản là đối tượng tác động của các tội phạm XPSH phải thoả mãn các đặc điểm vốn có của tài sản thông thường, đồng thời thoả mãn các yếu tố về sự tác động của hành vi, ý thức chủ quan của người thực hiện hành vi XPSH. - Các dấu hiệu thuộc về mặt khách quan Trước hết, về hành vi khách quan. Các tội phạm XPSH đều có hành vi khách quan xâm hại đến các quyền năng của chủ sở hữu tài sản. Đó là các hành vi gây thiệt hại hoặc đe doạ gây thiệt hại đến các quyền chiếm hữu, sử dụng, định đoạt tài sản của chủ sở hữu tài sản. Có thể phân loại các hành vi XPSH thành hai loại như sau: + Hành vi XPSH có tính chất chiếm đoạt tài sản. Chiếm đoạt tài sản là hành vi cố ý chuyển giao một cách bất hợp pháp tài sản thuộc sở hữu người khác thành tài sản của mình hoặc một nhóm người hay người khác mà chủ thể chiếm đoạt quan tâm. Hành vi chiếm đoạt tài sản làm mất khả năng thực hiện cả quyền chiếm giữ, sử dụng, định đoạt của chủ sở hữu tài sản. Các hành vi XPSH có tính chất chiếm đoạt được qui định trong BLHS trong 8 điều từ Điều 133 đến Điều 140, bao gồm: hành vi cướp tài sản (Điều 133); hành vi bắt cóc nhằm chiếm đoạt tài sản (Điều 134); hành vi cưỡng đoạt tài sản (Điều 135); hành vi cướp giật tài sản (Điều 136); hành vi công nhiên chiếm đoạt tài sản (Điều 137); hành vi trộm cắp tài sản (Điều 138); hành vi lừa đảo chiếm đoạt tài sản (Điều 139); hành vi lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản (Điều 140). + Hành vi XPSH không có tính chất chiếm đoạt. Những hành vi XPSH không có tính chất chiếm đoạt được qui định từ Điều 141 đến Điều 145 BLHS bao gồm những hành vi: hành vi chiếm giữ trái phép tài sản (Điều 141); hành vi sử dụng trái phép tài sản (Điều 142); hành vi huỷ hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản (Điều 143); hành vi thiếu trách nhiệm gây thiệt hại nghiêm trọng tài sản của Nhà nước (Điều 144); hành vi vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản (Điều 145). Về hậu quả tác hại, đa số các tội phạm XPSH hậu quả không phải là dấu hiệu bắt buộc trong cấu thành tội phạm trừ một số trường hợp cá biệt như: Tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng đến tài sản của Nhà nước (Điều 144); tội vô ý gây thiệt hạn nghiêm trọng đến tài sản (Điều 145). Hậu quả ở các tội phạm này là những thiệt hại vật chất và ở mức độ nghiêm trọng mới cấu thành tội phạm. Mức độ thiệt hại về vật chất cũng là ranh giới để phân biệt tội phạm với hành vi vi phạm chưa đến mức truy cứu TNHS và phân định các trường hợp thuộc các khung hình phạt khác nhau. BLHS năm 1999 qui định, giá trị tài sản bị xâm hại do hành vi chiếm đoạt gây ra là từ 500.000 đồng trở lên mới bị truy cứu TNHS. Tuy nhiên, có thể truy cứu TNHH với những người chiếm đoạt tài sản có giá trị dưới 500.000 đồng nhưng gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đã bị xử lí hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản hoặc đã bị kết án về tội chiếm đoạt chưa được xoá án mà còn vi phạm. Riêng với các tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản, thì thiệt hại về tài sản từ 50.000.000 đồng trở lên mới bị truy cứu TNHS. - Các dấu hiệu về chủ thể của tội phạm Các tội phạm XPSH có chủ thể là những người thoả mãn các điều kiện chung của chủ thể tội phạm và tuỳ theo từng tội phạm mà độ tuối chịu TNHS được xác định không giống nhau. Riêng đối với tội thiếu trách nhiệm gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản của Nhà nước (Điều 144 BLHS), chủ thể của tội phạm phải là người có trách nhiệm quản lí tài sản của Nhà nước. - Các dấu hiệu về mặt chủ quan của tội phạm Các tội phạm XPSH chủ yếu có cấu thành lỗi cố ý, bao gồm tất cả các tội phạm có tính chất chiếm đoạt và một số tội không có tính chất chiếm đoạt là: tội chiếm giữ trái phép tài sản (Điều 141); tội sử dụng trái phép tài sản (Điều 142); tội huỷ hoại hoặc cố ý làm hư hỏng tài sản (Điều 143 BLHS). Chỉ có hai tội qui định tại Điều 144 và Điều 145 được qui định bởi lỗi vô ý. Về động cơ, mục đích phạm tội, có thể các tội phạm XPSH thành hai loại: + Các tội phạm có tính chất tư lợi, bao gồm: tất cả các tội phạm có tính chất chiếm đoạt; tội chiếm giữa trái phép tài sản và tội sử dụng trái phép tài sản; + Các tội phạm không có tính chất tư lợi, bao gồm: tội cố ý huỷ hoại hoặc làm hư hỏng tài sản; tội thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng đến tài sản của Nhà nước; tội vô ý gây thiệt hại nghiêm trọng đến tài sản. Như vậy, từ những phân tích trên đây có thể hiểu: Các tội phạm XPSH là hành vi của người có năng lực TNHS thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm hại đến quyền sở hữu về tài sản của Nhà nước, tổ chức hoặc cá nhân. 1.1.2. Đặc điểm của hoạt động điều tra các tội phạm XPSH Dưới góc độ của luật TTHS thì điều tra vụ án hình sự là một giai đoạn hoạt động TTHS bắt đầu từ khi có có quyết định khởi tố vụ án hình sự đến khi lập kết luận điều tra, đề nghị truy tố hoặc đình chỉ điều tra khi có đủ căn cứ theo qui định của luật TTHS. Trong giai đoạn này, CQĐT có thẩm quyền có trách nhiệm tiến hành các hoạt động theo qui định của Bộ luật TTHS để thu thập chứng cứ, làm rõ có hay không có hành vi phạm tội, người thực hiện hành vi phạm tội và những vấn đề khác có liên quan đến việc giải quyết đúng đắn vụ án. Trên cơ sở qui định của luật TTHS và thực tiễn hoạt động điều tra vụ án hình sự, khoa học ĐTHS xác định: “Điều tra vụ án hình sự là hoạt động của CQĐT và các cơ quan được giao tiến hành một số hoạt động điều tra theo luật định, được tiến hành theo thủ tục và trình tự TTHS nhằm làm rõ sự thật của vụ án đã xảy ra theo yêu cầu của pháp luật”. Định nghĩa trên đã chỉ ra những điểm cơ bản nhất, phản ánh bản chất của hoạt động điều tra. Trên cơ sở phát triển khái niệm điều tra vụ án hình sự của khoa học ĐTHS, có thể xác định: Điều tra vụ án hình sự về tội phạm XPSH là hoạt động của CQĐT và các cơ quan khác được giao nhiệm vụ tiến hành một số hoạt động điều tra theo luật định, được tiến hành theo trình tự, thủ tục của luật TTHS đối với những vụ án XPSH đã xảy ra, đã được khởi tố nhằm mục đích chứng minh sự thật khách quan của vụ án theo yêu cầu pháp luật. Như vậy, đối tượng của hoạt động điều tra các vụ án XPSH là những vụ án hình sự về các tội phạm XPSH đã xảy ra, đã được khởi tố. Chủ thể của hoạt động điều tra vụ án hình sự về tội phạm XPSH là CQĐT và các cơ quan được giao tiến hành một số hoạt động điều tra theo qui định về phân công, phân cấp điều tra. Hoạt động điều tra được tiến hành theo trình tự, thủ tục của luật TTHS, quá trình điều tra, chủ thể điều tra được áp dụng các biện pháp theo qui định của pháp luật để làm rõ sự thật vụ án. Bản chất của hoạt động điều tra các vụ án XPSH là quá trình nhận thức, chứng minh sự thật khách quan của vụ án XPSH đã xảy ra theo yêu cầu pháp luật. Từ những nội dung cơ bản về hoạt động điều tra và đặc điểm pháp lí của các tội phạm XPSH có thể xác định, điều tra vụ án hình sự về các tội phạm XPSH có những đặc điểm cơ bản sau đây: - Thứ nhất, điều tra vụ án hình sự về các tội phạm XPSH là quá trình chứng minh sự thật vụ án XPSH đã xảy ra. Quá trình điều tra, CQĐT có trách nhiệm làm rõ các nội dung thuộc đối tượng chứng minh trong vụ án hình sự về các tội phạm XPSH. Xét về bản chất, hoạt động chứng minh trong điều tra các vụ án XPSH là hoạt động kết hợp chặt chẽ giữa hai mặt tư duy và thực tiễn được qui định bằng các chế định pháp luật TTHS. Sự kết hợp đó luôn xoay quanh những vấn đề cần phải chứng minh trong vụ án. Trên cơ sở qui định tại Điều 63 Bộ luật TTHS và đặc điểm của các tội phạm XPSH có thể xác định những vấn đề cần chứng minh trong vụ án XPSH bao gồm: + Có hành vi phạm tội XPSH xảy ra hay không, hành vi XPSH cụ thể nào, tội danh và điều khoản áp dụng đối với hành vi đó, thời gian, địa điểm xảy ra tội phạm, thủ đoạn thực hiện, công cụ, phương tiện thực hiện hành vi XPSH; + Ai là người thực hiện hành vi phạm tội? Có đồng phạm hay không? Vai trò, vị trí của từng người trong quá trình thực hiện tội phạm? Họ có năng lực TNHS hay không? Có lỗi không? Động cơ, mục đích phạm tội là gì? + Những tình tiết tăng nặng, giảm nhẹ TNHS đối với từng đối tượng theo quy định của Bộ luật hình sự (Điều 46, Điều 48); đặc điểm về nhân thân của các đối tượng đang được điều tra. + Loại tài sản và giá trị tài sản bị chiếm đoạt và những thiệt hại khác về tài sản, tính mạng, sức khoẻ con người, tác hại về chính trị, văn hoá, tư tưởng... do hành vi phạm tội XPSH gây ra. Một vụ án XPSH chỉ được thừa nhận đã được chứng minh trong khuôn khổ điều tra khi chủ thể hoạt động điều tra đã thu thập được đầy đủ chứng cứ chứng minh đầy đủ những vấn đề cần phải chứng minh nêu trên. Trong trường hợp, chứng minh được tội phạm và người thực hiện tội phạm XPSH, chủ thể điều tra mới lập hồ sơ đề nghị truy tố người đã có chứng cứ chứng minh họ thực hiện tội phạm, những người không có chứng cứ chứng minh họ thực hiện tội phạm thì không được đề nghị truy tố. Như vậy, hiệu quả của công tác điều tra vụ án phụ thuộc vào quá trình chứng minh tội phạm XPSH. - Điều tra vụ án hình sự về các tội phạm XPSH phải làm rõ tài sản bị xâm hại. Việc xác định đúng giá trị tài sản bị chiếm đoạt, bị chiếm giữ, sử dụng trái phép, bị huỷ hoại, làm hư hỏng, bị thiệt hại có ý nghĩa quan trọng trong xác định tội phạm cũng như định khung xử lí phù hợp với qui định của BLHS. Mặt khác, làm rõ đặc điểm tài sản bị xâm hại còn có ý nghĩa trong truy tìm tài sản trong những vụ án XPSH có tính chất chiếm đoạt, vụ lợi. Tổng kết kinh nghiệm quá trình đấu tranh chống các tội phạm XPSH, TAND tối cao, Viện KSND tối cao, Bộ Công an, Bộ Tư pháp đã ban hành Thông tư liên tịch số 02/2001/TTLT-TANDTC-VKSNDTC-BCA-BTP ngày 25 tháng 12 năm 2001 hướng dẫn áp dụng một số qui định tại Chương XIV - “Các tội phạm XPSH” của BLHS năm 1999. Theo Thông tư này có thể xác định một số vấn đề cần chú ý khi xác định giá trị tài sản bị xâm hại trong các vụ án hình sự về các tội phạm XPSH như sau: + Trong trường hợp làm rõ được người vi phạm ý thức được giá trị của tài sản định xâm hại thì lấy giá trị đó làm căn cứ để truy cứu TNHS và định khung xử lí đối với người vi phạm; + Nếu người có hành vi XPSH có ý định xâm phạm đến tài sản nhưng không quan tâm đến giá trị tài sản thì lấy giá thị trường của tài sản bị xâm hại tại địa phương vào thời điểm xảy ra tội phạm để xem xét việc truy cứu TNHS và định khung xử lí đối với người vi phạm; + Trường hợp tài sản bị xâm phạm không còn, thì dựa vào lời khai của những người biết về tài sản để xác định đó là tài sản gì; nhãn mác của tài sản; giá trị ban đầu và giá trị còn lại của tài sản, xác định giá thực tế tại địa phương vào thời điểm tài sản bị xâm hại... trên cơ sở đó kết luận về giá trị tài sản bị xâm hại; + Trong trường hợp một người thực hiện nhiều lần cùng một loại hành vi XPSH nhưng giá trị tài sản bị xâm hại dưới mức tối thiểu để truy cứu TNHS qui định của BLHS và không thuộc các trường hợp khác để truy cứu TNHS (gây hậu quả nghiêm trọng; đã bị xử phạt hành chính; đã bị kết án nhưng chưa được xoá án tích...), đồng thời trong các hành vi xâm phạm đó chưa có lần nào bị xử phạt hành chính, nếu tổng giá trị tài sản của các lần bị xâm hại bằng hoặc trên mức tối thiểu để truy cứu TNHS theo qui định của BLHS thì người thực hiện nhiều lần cùng một loại hành vi XPSH phải bị truy cứu TNHS về tội phạm tương ứng theo tổng giá trị tài sản của các lần bị xâm phạm, nếu: Các hành vi XPSH được thực hiện một cách liên tục; Việc thực hiện hành vi XPSH có tính chất chuyên nghiệp (lấy tài sản do việc XPSH làm nguồn sống chính); Với mục đích XPSH, nhưng do điều kiện, hoàn cảnh khách quan nên việc XPSH phải được thực hiện nhiều lần mà mỗi lần xâm phạm tài sản có giá trị dưới 500.000 đồng. Trong những trường hợp này, không áp dụng tình tiết tăng nặng “phạm tội nhiều lần” theo điểm g khoản 1 Điều 48 BLHS và không áp dụng tình tiết tăng nặng định khung “có tính chất chuyên nghiệp” qui định tại Khoản 2 của các điều luật tương ứng... Ngoài việc xác định giá trị tài sản như trên, trong điều tra các vụ án hình sự về các tội phạm XPSH còn phải làm rõ chủ sở hữu, người quản lí các tài sản bị chiếm đoạt tức là xác định người bị hại trong vụ án. Như đã phân tích về đặc điểm của các tội phạm XPSH, tài sản là đối tượng của các tội phạm XPSH phải có chủ sở hữu cụ thể. Vì vậy xác định người bị hại (tổ chức hoặc cá nhân) trong vụ án là một yêu cầu trong điều tra các vụ án XPSH. Việc làm rõ người bị hại trong các vụ án XPSH không chỉ giúp cho việc làm rõ sự thật của vụ án mà còn giúp truy tìm tài sản trả lại cho người bị chiếm đoạt, giải quyết bồi thường vật chất... - Trong điều tra các tội phạm XPSH, chủ thể điều tra phải sử dụng đồng bộ nhiều biện pháp trong đó chủ yếu là các hoạt động theo trình tự, thủ tục của luật TTHS. Điều tra vụ án XPSH trước hết là hoạt động ĐTHS, được tiến hành một cách công khai theo qui định của luật TTHS. Chính vì vậy, quá trình điều tra chủ thể điều tra phải sử dụng các biện pháp ngăn chặn, các biện pháp điều tra theo qui định của Bộ luật TTHS. Tuy nhiên, do tính chất các tội phạm XPSH thường diễn ra nhanh, đối tượng thường bỏ trốn sau khi thực hiện hành vi phạm tội do vậy trong điều tra vụ án XPSH, ngoài các