Nội dung cơ bản các quy định về đấu thầu mua sắm hàng hoá quốc tế hiện nay

më ®Çu 1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Ở Việt Nam, kể từ khi chuyển sang nền kinh tế thị trường, các văn bản qui phạm pháp luật về đấu thầu nói chung và đấu thầu quốc tế về mua sắm hàng hoá nói riêng mới bắt đầu ban hành. Mục tiêu lúc đó là là sử dụng nguồn vốn thuộc sở hữu toàn dân hay có nguồn gốc từ các hiệp định vay vốn của nước ngoài có hiệu quả nhất. Trong đó mục tiêu minh bạch là một trong những yếu tố quan trọng nhất, tránh các vi phạm của chủ đầu tư - là những người được giao trách nhiệm tiêu tiền của nhân dân. Tinh thần Đại hội Đảng lần thứ X cũng nhấn mạnh trong cương lĩnh về các hoạt động tăng cường, chñ ®éng hội nhập và tranh thủ đầu tư của các tổ chức và các nhà đầu tư, nhà tài trợ nước ngoài nhằm "sím ®­a n­íc ta ra khái t×nh tr¹ng n­íc kÐm ph¸t triÓn, t¹o nÒn t¶ng ®Ó ®Õn n¨m 2020 n­íc ta trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp theo h­íng hiÖn ®¹i" [22]. Các tổ chức quốc tế như Ngân hàng Thế giới (WB), Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Tổ chức các quốc gia có nền kinh tế phát triển (OECD), Ng©n hµng hîp t¸c quèc tÕ NhËt B¶n (JBIC), Luật mẫu mua sắm công của Ủy ban Luật thương mại quốc tế Liên hợp quốc (UNCITRAL)… đều có các qui định, hướng dẫn mua sắm riêng, nhằm chi tiêu có hiệu quả nhất vốn đầu tư của mình, đồng thời đảm bảo cho các nhà thầu đến từ các nước thành viên được đối xử bình đẳng, công bằng. Trong đấu thầu, bên mua bao giờ cũng muèn có thứ mình cần với giá rẻ nhất. Bên bán (các nhà thầu) bao giờ cũng muốn bán nhanh thứ mình có với lợi nhuận cao nhất. Tuy nhiên, để đạt được mục đích đó, người mua phải tạo ra luật chơi đảm bảo tính công bằng, minh bạch nhằm thu hút các nhà thầu cã n¨ng lùc tham gia cung cấp hàng hóa, dịch vụ cho mình. Thực tế trong thời gian qua, mÆc dï ®· cã nhiÒu tiÕn bé trong c«ng t¸c ®Êu thÇu mua s¾m nh­ng cßn rất nhiều gói thầu mua sắm hàng hoá quốc tế đã gặp phải những khó khăn ngay từ khâu lập kế hoạch, mêi thÇu c¹nh tranh quèc tÕ, lựa chọn nhà thầu quốc tế, đến khâu giải ngân do thiếu hiểu biết về quy định của Việt Nam cũng như quy định của các tổ chức quốc tế cho vay, viện trợ vốn, đã gây ra những thất thoát ng©n s¸ch, lãng phí vèn vay ­u ®·i vµ lµm gi¶m uy tÝn cña ViÖt Nam trong thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi nãi chung. Thực tế sau hơn 10 năm thực hiện, Quy chế đấu thầu, ban hành kèm theo Nghị định số 43/CP ngày 16 tháng 7 năm 1996, đã đem lại rất nhiều hiệu quả kinh tế đồng thời cũng còn những hạn chế. Để hiểu rõ vấn đề này cần phải phân tích cụ thể các quy định có liên quan mang tính bất đồng, từ đó tìm ra giải pháp thúc đẩy công tác đấu thầu quốc tế hiện nay ở nước ta sao cho hoạt động đấu thầu quốc tế trở nên công khai, minh bạch, đạt sự tín nhiệm cao đối với các tổ chức tín dụng, nhà tài trợ quốc tế, nhằm thu hút ngày càng nhiều hơn nguồn vốn ưu đãi trong thời gian tới, đồng thời tránh thất thoát lãng phí, tăng cường hội nhập quốc tế và hợp tác quốc tế toàn diện, phát huy hiệu quả lợi thế so sánh của Việt Nam khi đã là thành viên chính thức của Tổ chức thương mại quốc tế (WTO). 2. T×nh h×nh nghiªn cøu §· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu, bµi viÕt vÒ quy chÕ ®Êu thÇu quèc tÕ mua s¾m hµng ho¸ trong thêi gian qua. Tuy nhiªn, hÇu hÕt c¸c nghiªn cøu chØ tËp chung vµo lý luËn vµ dµn tr¶i mµ ch­a ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p, t×nh huèng cô thÓ ®Ó hoµn thiÖn ph¸p luËt ®Êu thÇu quèc tÕ mua s¾m hµng ho¸ trong mèi quan hÖ gi÷a c¸c quy ®Þnh cña ViÖt Nam vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ. LuËn v¨n xin ®­îc tiÕp cËn mét khÝa c¹nh nhá nh­ng th­êng xuyªn gÆp nhÊt trong c«ng t¸c ®Êu thÇu th«ng qua c¸c quy ®Þnh quèc tÕ vµ trong n­íc vÒ ®Êu thÇu quèc tÕ mua s¾m hµng hãa. Ngoµi ra, hiÖn nay ®· cã nhiÒu sù thay ®æi trong chÝnh s¸ch cña c¶ ViÖt Nam vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ liªn quan tíi c¸c quy ®Þnh vÒ mua s¾m ®Êu thÇu hµng ho¸ quèc tÕ. Do vËy, luËn v¨n còng cËp nhËt, ph¸t hiÖn nh÷ng ®iÓm míi, nh÷ng quy ®Þnh míi vµ nhËn xÐt ®Ó thÊy râ b¶n chÊt cña ®Êu thÇu mua s¾m trong thêi ®iÓm hiÖn nay. §ång thêi, luËn v¨n còng xin ®­îc ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ nh»m hµi hoµ ho¸ c¸c quy ®Þnh vÒ ®Êu thÇu gi÷a ph¸p luËt ViÖt Nam vµ luËt quèc tÕ cã liªn quan. 3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô cña luËn v¨n Nghiªn cøu kh¸i qu¸t c¸c c¬ së lý luËn cña quy chÕ ®Êu thÇu mua s¾m hµng ho¸ quèc tÕ; nguyªn t¾c c¬ b¶n, thùc tiÔn ¸p dông quy chÕ ®Êu thÇu hiÖn hµnh cña ViÖt Nam vµ quèc tÕ; ph©n tÝch cã hÖ thèng c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt trong n­íc vµ quèc tÕ vÒ ®¸nh gi¸ tån t¹i, v­íng m¾c trong ®Êu thÇu, trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m thùc hiÖn tèt vµ hµi hoµ quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ quy chÕ ®Êu thÇu trong n­íc vµ quèc tÕ. 4. §èi t­îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu LuËn v¨n tËp trung nghiªn cøu s©u c¸c quy ®Þnh vÒ ®Êu thÇu mua s¾m hµng ho¸ quèc tÕ trªn c¬ së thùc tiÔn ho¹t ®éng ®Êu thÇu mua s¾m hµng ho¸ quèc tÕ t¹i mét sè dù ¸n nhãm A mµ chÝnh t¸c gi¶ ®· thùc hiÖn t¹i Bé Y tÕ. 5. C¬ së khoa häc cña ®Ò tµi - C¬ së lý luËn: LuËn v¨n dùa trªn ph­¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö vµ chñ nghÜa duy vËt biÖn chøng m¸c-xÝt; t­ t­ëng Hå ChÝ Minh; quan ®iÓm ®­êng lèi chÝnh s¸ch cña §¶ng, Nhµ n­íc vÒ x©y dùng nhµ n­íc ph¸p quyÒn vµ chÝnh s¸ch héi nhËp quèc tÕ. - C¬ së khoa häc: Dùa trªn ph­¬ng ph¸p tæng hîp, ph©n tÝch, so s¸nh, quy n¹p ®Ó rót ra kÕt luËn ®óng ®¾n nhÊt. - C¬ së thùc tiÔn: Thùc tÕ c«ng t¸c mua s¾m ®Êu thÇu trang thiÕt bÞ t¹i mét sè Dù ¸n nhãm A cña Bé Y tÕ vµ ë mét sè n­íc. 6. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu LuËn v¨n sö dông ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: LÞch sö, thèng kª, tæng hîp, ph©n tÝch, so s¸nh, ®èi chiÕu, trao ®æi víi chuyªn gia, quy n¹p ®Ó rót ra kÕt luËn ®óng ®¾n nhÊt. 7. §iÓm míi cña ®Ò tµi - Nghiªn cøu, ph©n tÝch cô thÓ ph¸p luËt ®Êu thÇu quèc tÕ mét c¸c cã hÖ thèng trªn c¬ së kh¸i qu¸t lý luËn vµ thùc tiÔn ®Ó thÊy râ quy tr×nh mµ luËt ph¸p quy ®Þnh. - Nghiªn cøu c¸c kinh nghiÖm hay cña mét sè n­íc ®Ó ¸p dông cho viÖc qu¶n lý c¸c dù ¸n vay ODA hoÆc viÖn trî kh«ng hoµn l¹i t¹i ViÖt Nam trong thêi gian tíi. - Nªu ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn, hµi hoµ quy chÕ ®Êu thÇu quèc tÕ cña ViÖt Nam vµ cña c¸c tæ chøc quèc tÕ d­íi nhiÒu gãc ®é. - KiÕn nghÞ hoµn thiÖn LuËt ®Êu thÇu 2005. 8. KÕt cÊu cña luËn v¨n Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, néi dung cña luËn v¨n gåm 3 ch­¬ng: Ch­¬ng 1: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ ®Êu thÇu quèc tÕ vÒ mua s¾m hµng ho¸. Ch­¬ng 2: Néi dung c¬ b¶n c¸c quy ®Þnh vÒ ®Êu thÇu mua s¾m hµng ho¸ quèc tÕ hiÖn nay Ch­¬ng 3: Thùc tr¹ng vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt ®Êu thÇu quèc tÕ mua s¾m hµng hãa t¹i ViÖt Nam Ch­¬ng 1 Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ ®Êu thÇu quèc tÕ vÒ mua s¾m hµng ho¸ 1.1. Kh¸i niÖm vÒ ®Êu thÇu quèc tÕ vÒ mua s¾m hµng ho¸ 1.1.1. Sù ra ®êi cña ph¸p luËt ®Êu thÇu quèc tÕ Theo quan ®iÓm cña c¸c nhµ kinh ®iÓn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin th× x· héi céng s¶n nguyªn thñy ch­a cã nhµ n­íc, do ®ã ch­a h×nh thµnh hÖ thèng ph¸p luËt. Tuy nhiªn, chÕ ®é céng s¶n l¹i lµ tiÒn ®Ò vËt chÊt cho sù xuÊt hiÖn nhµ n­íc vµ ph¸p luËt. VÒ lý luËn ®· ®­îc c¸c nhµ kinh ®iÓn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin chØ ra r»ng, nh÷ng nguyªn nh©n lµm h×nh thµnh vµ ph¸t sinh Nhµ n­íc còng chÝnh lµ c¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù ra ®êi cña ph¸p luËt. §ã lµ nguyªn nh©n vÒ chuyÓn biÕn trong ®êi sèng kinh tÕ - x· héi. X· héi loµi ng­êi ®· tr¶i qua ba lÇn ph©n c«ng lao ®éng lín ë cuèi chÕ ®é céng s¶n nguyªn thñy: 1. Ch¨n nu«i t¸ch khái trång trät; 2. Thñ c«ng nghiÖp t¸ch khái n«ng nghiÖp; 3. Bu«n b¸n ph¸t triÓn vµ th­¬ng nghiÖp xuÊt hiÖn. Nhê cã c¸c cuéc c¸ch m¹ng ®ã, s¶n phÈm x· héi ngµy cµng nhiÒu lµm n¶y sinh viÖc chiÕm c¸c s¶n phÈm d­ thõa ®ã lµm cña riªng vµ chÕ ®é t­ h÷u tµi s¶n vµ t­ liÖu s¶n xuÊt ra ®êi. MÆt kh¸c, mét sè ng­êi giµu lªn do tù tiÕn hµnh s¶n suÊt hoÆc do tÝch lòy ®­îc kinh nghiÖm s¶n xuÊt, hoÆc do lîi dông vÞ trÝ nµo ®ã trong x· héi. Nh÷ng ng­êi giµu cã, chiÕm h÷u ®­îc nhiÒu t­ liÖu s¶n xuÊt, bãc lét n« lÖ; nh÷ng ng­êi lîi dông quyÒn lùc ®­îc thÞ téc giao cho tr­íc ®©y hîp thµnh giai cÊp thèng trÞ. Cßn nh÷ng n« lÖ, ng­êi nghÌo khæ trong thÞ téc... hîp thµnh giai cÊp bÞ bãc lét. Do quyÒn lîi cña hai bé phËn nµy ®èi lËp nhau dÉn ®Õn m©u thuÉn giai cÊp ngµy cµng khèc liÖt. §Ó ®iÒu hµnh, duy tr× æn ®Þnh x· héi ®ßi hái ph¶i cã mét tæ chøc ra ®êi víi c«ng cô quyÒn lùc cña nã nh»m gi¶i quyÕt c¸c xung ®ét giai cÊp vµ gi÷ cho chóng vËn ®éng trong æn ®Þnh. Tæ chøc ®ã lµ "nhµ n­íc" víi c«ng cô cña nã lµ "ph¸p luËt". Nhµ n­íc vµ ph¸p luËt lµ hai ph¹m trï lÞch sö, cã qu¸ tr×nh ph¸t sinh, ph¸t triÓn, tiªu vong vµ g¾n bã mËt thiÕt víi nhau. Ph¸p luËt lµ c«ng cô mµ nhµ n­íc sö dông thùc hiÖn quyÒn lùc cña m×nh. Nhµ n­íc ban hµnh ph¸p luËt vµ ®¶m b¶o cho ph¸p luËt ®ã ®­îc thùc thi. Cïng víi nhµ n­íc, ph¸p luËt ngµy cµng thÓ hiÖn vµ thùc hiÖn vai trß to lín cña m×nh trong x· héi hiÖn ®¹i. Nhµ n­íc ra ®êi ngoµi viÖc ban hµnh ph¸p luËt nãi chung, cßn ph¶i thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc kh¸c cÇn thiÕt ®Ó ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ho¹t ®éng cña nã còng nh­ sù æn ®Þnh cña x· héi nh­: x©y dùng c¸c c«ng tr×nh c«ng Ých, c¸c dÞch vô c«ng céng phôc vô cïng lóc cho nhiÒu thµnh viªn trong x· héi vµ ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh kinh tÕ cÇn thiÕt cho x· héi cã hiÖu qu¶ kinh tÕ thÊp, cÇn nhiÒu vèn ®Çu t­, l©u hoµn vèn th«ng qua viÖc mua s¾m c«ng cô, ph­¬ng tiÖn, c¬ së vËt chÊt cho ho¹t ®éng cña chÝnh phñ. Nh÷ng "mua s¾m" chi tiªu cña chÝnh phñ víi sè vèn khæng lå vµ c¸c ®Æc tr­ng riªng cña nã ®· trë thµnh môc tiªu c¹nh tranh gay g¾t cña c¸c nhµ cung cÊp, tæ chøc kinh tÕ tµi chÝnh lín. Theo thuËt ng÷ chuyªn ngµnh tiÕng Anh th× mua s¾m cã xuÊt xø lµ tõ "Procurement". T¹i §iÒu 2, kho¶n a, LuËt mÉu cña UCITRIAL th× "Procurement" còng ®­îc ®Þnh nghÜa lµ sù cã ®­îc hµng hãa, c«ng tr×nh hay dÞch vô nµo ®ã. Riªng vÒ "hµng hãa", §iÒu 2 kho¶n c, LuËt mÉu ®Þnh nghÜa lµ tÊt c¶ c¸c vËt thÓ m« t¶ ®­îc bao gåm c¶ nguyªn vËt liÖu th«, s¶n phÈm, c¸c thiÕt bÞ, c¸c vËt thÓ ®Þnh h×nh hoÆc d­íi d¹ng láng, ®iÖn vµ dÞch vô phô ®i kÌm hµng hãa nh­ng cã gi¸ trÞ thÊp h¬n hµng hãa (vµ c¸c lo¹i hµng hãa kh¸c theo quy ®Þnh cña tõng n­íc). Theo Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt (do ViÖn ng«n ng÷ biªn so¹n n¨m 1998) th× "®Êu thÇu" lµ viÖc "®ä c«ng khai, ai nhËn lµm, nhËn b¸n víi ®iÒu kiÖn tèt nhÊt th× ®­îc giao cho lµm hoÆc ®­îc b¸n hµng". Cßn theo quy ®Þnh cña WB th× c¸c tõ "bid" vµ "tender" (trong tiÕng Anh) ®Òu cã nghÜa nh­ nhau lµ "®Êu thÇu" [33, tr. 1]. Khi viÖc mua s¾m víi sè l­îng lín do c¸c c¬ quan, tæ chøc hay c¸ nh©n ®­îc chÝnh phñ ñy quyÒn th× viÖc lîi dông c¸c kÏ hë trong qu¶n lý ®Ó hä trôc lîi cho c¸ nh©n mét sè ng­êi lµ rÊt cã kh¶ n¨ng vµ c¬ héi x¶y ra. §Ó ng¨n chÆn nh÷ng hµnh vi ®­îc gäi lµ tham nhòng nµy, mét biÖn ph¸p ®· ®­îc ¸p dông rÊt l©u ë nhiÒu n­íc tiªn tiÕn trªn thÕ giíi lµ ¸p dông biÖn ph¸p mua s¾m c«ng khai vµ c¹nh tranh. Trong ®ã, mét ng­êi mua vµ nhiÒu ng­êi b¸n cã n¨ng lùc, c«ng khai c¹nh tranh nhau ®Ó ®­a ra nh÷ng ®iÒu kho¶n vµ ®iÒu kiÖn vÒ tiªu chuÈn kü thuËt, gi¸ c¶ vµ th­¬ng m¹i c¹nh tranh nhÊt. §©y chÝnh lµ biÖn ph¸p ®Êu thÇu. ë nhiÒu n­íc t­ b¶n, luËt mua s¾m ®Êu thÇu c«ng tån t¹i d­íi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. Thùc chÊt th× ho¹t ®éng ®Êu thÇu d­íi nhiÒu h×nh thøc diÔn ra rÊt sím trong x· héi nh­ng luËt, quy chÕ ®Êu thÇu th× ra ®êi muén h¬n. VÝ dô c¸c ho¹t ®éng mua s¾m ë chî còng ®­îc coi lµ ®Êu thÇu v× ë ®ã víi mét ng­êi mua nhÊt ®Þnh hä cã rÊt nhiÒu c¬ héi ®Ó lùa chän mãn hµng m×nh ®Þnh mua cña nhiÒu ng­êi b¸n kh¸c nhau víi gi¸ vµ ®Æc tÝnh kü thuËt cña tõng mãn hµng ®­îc c«ng khai niªm yÕt. Trong thuËt ng÷ th­¬ng m¹i quèc tÕ th× mua s¾m quèc tÕ "International shopping" còng ®· ®­îc nhiÒu tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ nh­ WB hay ADB sö dông vµ coi ®ã lµ mét trong nhiÒu h×nh thøc ®Êu thÇu. Cïng víi sù ph¸t triÓn phøc t¹p cña x· héi, ®Êu thÇu ngµy cµng trë thµnh biÖn ph¸p, ph­¬ng thøc vµ c«ng cô h÷u hiÖu ®­îc ¸p dông réng r·i trªn toµn thÕ giíi. §Êu thÇu kh«ng chØ ®­îc nhµ n­íc ¸p dông, mµ ®­îc rÊt nhiÒu tæ chøc phi chÝnh phñ, tæ chøc liªn chÝnh phñ, tæ chøc nh©n ®¹o, chÝnh trÞ - x· héi vµ rÊt nhiÒu c¸ nh©n quan t©m t×m hiÓu vµ ¸p dông. Míi ®Çu c¸c ho¹t ®éng ®Êu thÇu chØ ®­îc quy ®Þnh mét c¸ch ®¬n gi¶n lµ: c«ng khai vµ c¹nh tranh. Nh­ng thùc tÕ ¸p dông ®ßi hái c¸c quy ®Þnh ®ã ph¶i ®Çu ®ñ, kh«ng chØ dõng l¹i ë chÕ quy, quy ®Þnh t¹m thêi mµ cÇn thiÕt ph¶i cã mét hÖ thèng ph¸p lý ®Çy ®ñ. §iÒu nµy thùc sù cÇn thiÕt vµ phï hîp víi c¸c quy luËt trong mét x· héi ph¸t triÓn cã nÒn kinh tÕ hµng hãa thÞ tr­êng. Ngµy nay, mua s¾m ®Êu thÇu kh«ng chØ dõng l¹i ë mua s¾m hµng hãa mµ cßn mua s¾m ®Êu thÇu c¸c dÞch vô t­ vÊn, x©y l¾p. §ång thêi cã rÊt nhiÒu ph­¬ng thøc vµ h×nh thøc ®Êu thÇu mua s¾m ®­îc thõa nhËn réng r·i trªn toµn thÕ giíi (vÊn ®Ò nµy ®­îc xem xÐt cô thÓ ë môc 1.2, Ch­¬ng I). Nã mang tÝnh quy ­íc hoÆc mang tÝnh c­ìng chÕ thi hµnh ®èi víi kho¶n vay nhÊt ®Þnh cña nhµ tµi trî nhÊt ®Þnh. KÓ tõ khi HiÖp héi quèc tÕ c¸c kü s­ t­ vÊn (FIDIC) do ba hiÖp héi quèc gia c¸c kü s­ t­ vÊn ë Ch©u ¢u s¸ng lËp n¨m 1913 [25], th× c¸c mÉu hîp ®ång, mÉu hå s¬ mêi thÇu do tæ chøc nµy xuÊt b¶n n¨m 1999 ®· ®­îc hoµn thiÖn rÊt nhiÒu, th«ng qua c¸c quy ®Þnh vÒ quy chÕ, luËt ph¸p ®Êu thÇu cña c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ quy chÕ, luËt ph¸p ®Êu thÇu cña c¸c quèc gia trªn kh¾p thÕ giíi. §èi víi ®Êu thÇu c¹nh tranh quèc tÕ, ngoµi viÖc ph¶i tu©n theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ cßn ph¶i tu©n theo quy ®Þnh, h­íng dÉn cña nhµ tµi trî vµ luËt ph¸p quèc tÕ. Do dã, c¸c thÓ lÖ, quy tr×nh ®Êu thÇu ngµy cµng phøc t¹p, chÆt chÏ vµ hoµn thiÖn h¬n. 1.1.2. Vai trß cña h×nh thøc ®Êu thÇu quèc tÕ Tr­íc tiªn ph¶i xem xÐt ®Õn lîi Ých vÒ mÆt kinh tÕ - x· héi cña viÖc ¸p dông biÖn ph¸p ®Êu thÇu trong mua s¾m hµng hãa quèc tÕ. Thùc tÕ ®Êu thÇu quèc tÕ còng ®· chøng minh ®­îc søc sèng tiÒm tµng cña m×nh. Trong t­¬ng lai nã sÏ ®­îc sö dông réng r·i h¬n, kh«ng chØ ë c¸c n­íc ph¸t triÓn, ®ang ph¸t triÓn mµ cßn ë c¸c n­íc chËm ph¸t triÓn nh­ lµ mét c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®èi víi viÖc mua b¸n hµng hãa, dÞch vô, c«ng tr×nh… 1.1.2.1. §èi víi bªn chñ ®Çu t­ (mêi thÇu) Hä lu«n mong muèn víi mét sè tiÒn nhÊt ®Þnh, ®­îc phÐp chi tiªu theo kÕ häach, sÏ ®ùîc tháa m·n tèt nhÊt vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm vµ gi¸ c¶ hîp lý. Trong khi ®ã, hä chñ yÕu lµ c¸c c¬ quan hµnh chÝnh nhµ n­íc, c¸c c«ng ty, c¸c tæ chøc (c¸c ban qu¶n lý) kh«ng ph¶i lóc nµo còng am hiÓu vÒ thÞ tr­êng, kh«ng cã kinh nghiÖm vÒ mua b¸n, kh«ng cã kinh nghiÖm vÒ chñng lo¹i hµng hãa còng nh­ chÊt l­îng cña hµng hãa. V× vËy, ®Êu thÇu lµ biÖn ph¸p hiÖu qu¶ nhÊt ®èi víi hä. Bëi v×, trong mèi quan hÖ gi÷a c¸c bªn trong ®Êu thÇu th× thÞ tr­êng thuéc vÒ ng­êi mua hµng, trong ®ã chØ cã mét ng­êi mua vµ rÊt nhiÒu ng­êi b¸n. Ng­êi mua sÏ cã nhiÒu c¬ héi ®Ó ®¹t ®­îc lîi Ých tèi ®a trong thÞ tr­êng nµy liªn quan ®Õn gi¸ c¶, chÊt l­îng s¶n phÈm, vµ c¸c ®iÒu kiÖn tµi chÝnh, th­¬ng m¹i kh¸c nh­: Thêi h¹n giao hµng; thêi h¹n b¶o hµnh; dÞch vô hç trî kü thuËt; dÞch vô cung cÊp vËt t­ tiªu hao; møc ®é uy tÝn vµ kinh nghiÖm cña nhµ cung cÊp. C¸c ho¹t ®éng mua s¾m th«ng qua ®Êu thÇu ®Òu ph¶i th«ng qua c¸c b­íc vµ quy tr×nh b¸o c¸o, tr×nh phª duyÖt, lÊy ý kiÕn kh«ng ph¶n ®èi cña chñ ®Ç t­ hoÆc nhµ tµi trî rÊt chÆt chÏ, dï cho ng­êi mua cã lµ c«ng ty nhµ n­íc hay mét c«ng ty kinh doanh. §Ó ¸p dông ®­îc ph­¬ng ph¸p ®Êu thÇu, c¸c ho¹t ®éng mua s¾m bao gåm tõ kh©u nghiªn cøu tiÒn kh¶ thi, kh¶ thi; ph©n tÝch x¸c ®Þnh nhu cÇu mua s¾m; lËp kÕ ho¹ch, tr×nh phª duyÖt kÕ ho¹ch; thuª t­ vÊn x©y dùng tiªu chuÈn kü thuËt, hå s¬ mêi thÇu; mêi thÇu; chÊm thÇu; tr×nh phª duyÖt kÕt qu¶; ®µm ph¸n, ký kÕt hîp ®ång; thùc hiÖn hîp ®ång; giao nhËn hµng hãa; thanh to¸n, gi¶i ng©n, thanh lý hîp ®ång. §iÒu nµy gióp cho chñ ®Çu t­ qu¶n lý, sö dông cã hiÖu qu¶ ®óng môc ®Ých cña nguån vèn. Th«ng qua viÖc h­íng dÉn mua s¾m cña nhµ tµi trî, ch¼ng h¹n nh­ danh s¸ch c¸c n­íc hîp lÖ vÒ xuÊt xø hµng hãa, "danh s¸ch ®en" c¸c c«ng ty vi ph¹m, c¸ nh©n kh«ng hîp lÖ…, sÏ gióp cho chñ ®Çu t­ tr¸nh c¸c rñi ro trong khi thùc hiÖn hîp ®ång. Ngoµi ra, ®Êu thÇu cßn lµ biÖn ph¸p ®¶m b¶o thi hµnh c¸c cam kÕt th«ng qua c¸c lo¹i b¶o l·nh nh­ tiÒn b¶o l·nh dù thÇu (theo §iÒu ITB 21.1. môc D, PhÇn II, H­íng dÉn mua s¾m cña ADB) [30] (th­êng lµ 2% gi¸ chµo thÇu), b¶o l·nh thùc hiÖn hîp ®ång (th­êng lµ 10% gi¸ trÞ hîp ®ång), b¶o l·nh b¶o hµnh (5% gi¸ trÞ hîp ®ång). TiÕn ®é thanh to¸n còng ®­îc quy ®Þnh rÊt chÆt chÏ theo tiÕn ®é thùc hiÖn hîp ®ång vµ ®­îc quy ®Þnh b¾t buéc c¸c nhµ thÇu chÊp nhËn v« ®iÒu kiÖn khi tham dù thÇu. §iÒu nµy ®¶m b¶o tuyÖt ®èi cho chñ ®Çu t­ vÒ nguån vèn kh«ng bao giê bÞ thÊt tho¸t nÕu ¸p dông biÖn ph¸p ®Êu thÇu trong mua s¾m hµng hãa quèc tÕ. MÆt kh¸c, biÖn ph¸p ®Êu thÇu th­êng ¸p dông víi l« hµng cã gÝa trÞ vµ sè l­îng lín, do ®ã chñ ®Çu t­ cã lîi rÊt nhiÒu trong qu¸ tr×nh ®µm ph¸n gi¸, tiªu chuÈn kü thuËt vµ c¸c ®iÒu kiÖn hËu m·i. VÝ dô, chñ ®Çu ®Çu t­ cã thÓ ®­îc gi¶m gi¸ d­íi c¸c h×nh thøc sau: gi¶m gi¸ mua sè l­îng lín, gi¶m gi¸ do gi¸ trÞ lín, gi¶m gi¸ ­u tiªn, gi¶m gi¸ bÝ mËt, gi¶m gi¸ c«ng khai… Môc ®Ých cña viÖc nhµ thÇu dµnh cho chñ ®Çu t­ nhiÒu nh­ vËy, ngoµi lý do kinh tÕ, lîi nhuËn cßn cã lý do vÒ viÖc lµm t¨ng tÝnh c¹nh tranh, uy tÝn, th­¬ng hiÖu cña chÝnh nhµ thÇu th«ng qua c¸c hîp ®ång lín cung cÊp hµng hãa. HÇu hÕt c¸c nhµ tµi trî lín nh­ WB, ADB, JBIC,…®Òu ®¸nh gi¸ rÊt cao nÕu mét nhµ thÇu nµo ®ã ®· tõng cã kinh nghiÖm trong viÖc thùc hiÖn c¸c hîp ®ång t­¬ng tù hoÆc thùc hiÖn hîp ®ång sö dông vèn cña chÝnh nhµ tµi trî ®ã. §©y lµ quy ®Þnh rÊt phæ biÕn vµ cô thÓ trong hÇu hÕt c¸c h­íng dÉn mua s¾m cña c¸c nhµ tµi trî quèc tÕ. Nh­ vËy, qua ®Êu thÇu quèc tÕ, chñ ®Çu t­ ®­îc lîi rÊt nhiÒu. Hä cã kh¶ n¨ng c¾t gi¶m ®­îc c¸c chi phÝ so víi mua s¾m th«ng th­êng. §Êu thÇu quèc tÕ cßn lµ biÖn ph¸p ®Ó chñ ®Çu t­ kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm vÒ tr×nh ®é vµ kinh nghiÖm mua s¾m. Th«ng qua ®Êu thÇu quèc tÕ, th«ng qua c¸c nhµ t­ vÊn, chñ ®Çu t­ còng tÝch lòy ®­îc rÊt nhiÒu kinh nghiÖm vÒ tæ chøc, qu¶n lý sö dông vèn hiÖu qu¶. ViÖc ®Êu thÇu c«ng khai, réng r·i c¹nh tranh quèc tÕ cßn gióp cho c¬ quan qu¶n lý chñ ®Çu t­ tr¸nh c¸c thiªn vÞ, tham nhòng… thóc ®Èy c¹nh tranh tù do ph¸t triÓn. Cuèi cïng th× viÖc sö dông vèn hiÖu qu¶ ®Õn l­ît nã l¹i lµm n©ng cao uy tÝn cña chñ ®Çu t­ ®èi víi c¸c nhµ tµi trî quèc tÕ ®Ó thu hót ngµy cµng nhiÒu h¬n nguån vèn ­u ®·i. ë ViÖt Nam hiÖn nay cã tíi trªn 45 nhµ tµi trî quèc tÕ ho¹t ®éng liªn tôc gèi ®Çu víi kho¶n 1.400 dù ¸n lín nhá vµ trªn 350 tæ chøc phi chÝnh phñ (NGO) víi nh÷ng yªu cÇu gi¶i ng©n rÊt kh¸c nhau. Trong c¸c nhµ tµi trî th× WB, ADB vµ NhËt B¶n tµi trî lªn tíi 80% tæng sè vèn ODA [23]. Tuy nhiªn, tèc ®é gi¶i ng©n rÊt chËm vµ ®Õn cuèi dù ¸n chØ thùc hiÖn ®­îc kho¶n 60% tæng sè vèn. §iÒu nµy ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn viÖc thu hót vèn ®Çu t­ cña ViÖt Nam. Trong thêi gian tíi viÖc thay ®æi c¬ chÕ qu¶n lý dù ¸n vµ luËt ph¸p vÒ ®Êu thÇu ë ViÖt Nam lµ ®iÒu cÇn thiÕt ®Ó t¨ng c­êng n¨ng lùc c¹nh tranh cña ViÖt Nam so víi Trung Quèc, Th¸i Lan vµ c¸c n­íc kh¸c trong khu vùc ®èi víi nguån vèn ®Çu t­ ­u ®·i, ©n h¹n dµi, l·i xuÊt thÊp. 1.1.2.2. §èi víi nhµ thÇu VÒ lîi Ých kinh tÕ, th× ®Êu thÇu lµ s©n ch¬i b×nh ®¼ng, c¹nh tranh lµnh m¹nh nhÊt mµ qua ®ã nhµ thÇu sÏ dµnh ®­îc nh÷ng hîp ®ång rÊt lín, víi kh¶ n¨ng thanh to¸n ®¶m b¶o. Nhê c¸c hîp ®ång lín nµy nhµ thÇu cã kh¶ n¨ng ®Çu t­ n©ng cao c«ng nghÖ, t¨ng c­êng n¨ng lùc c¹nh tranh, më réng s¶n suÊt vµ thu hót ®­îc nhiÒu lao ®éng. Nh­ vËy bªn c¹nh viÖc t¨ng vèn ®Çu t­, gi¸ trÞ cæ phiÕu t¨ng cao, nhµ thÇu cßn gióp gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò x· héi nh­ thÊt nghiÖp, n©ng cao thu nhËp cho c«ng nh©n… Khi nhµ thÇu ®­îc cung cÊp bÊt kú hîp ®éng nµo sÏ lµ ®iÒu kiÖn ®Ó chñ ®Çu t­ më réng hîp ®ång thªm 10-20% (theo ®iÒu ITB 41.1. môc D, PhÇn II, H­íng dÉn mua s¾m cña ADB) [30] mµ kh«ng cÇn ph¶i tham gia ®Êu thÇu l¹i. Mét mÆt, lîi Ých kinh tÕ ®èi víi nhµ thÇu th«ng qua ®Êu thÇu cã thÓ nhËn thÊy ngay th«ng qua lîi nhËn vµ doanh sè. Tuy nhiªn cßn mét mÆt kh¸c rÊt quan träng mµ kh«ng ph¶i bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo còng cã thÓ dÔ dµng cã ®­îc, ®ã lµ uy tÝn, kinh nghiÖm trong ®Êu thÇu quèc tÕ cung cÊp hµng hãa. Nh­ ®· nãi ë trªn, ®iÓm vÒ kinh nghiÖm lµ rÊt quan träng vµ mang tÝnh quyÕt ®Þnh ®èi víi ®Êu thÇu c¹nh tranh quèc tÕ. V× hÇu hÕt c¸c nhµ tµi trî còng nh­ luËt ph¸p ®Êu thÇu trong n­íc ®Òu quy ®Þnh, ®¸nh gi¸ kü thuËt tr­íc khi ®¸nh gi¸ vÒ gi¸ cña c¸c hå s¬ chµo thÇu. Mét sè nhµ tµi trî vµ mét sè ngµnh cßn quy ®Þnh ®iÓm kü thuËt (bao gåm c¶ kinh nghiÖm cña nhµ thÇu ®èi víi viÖc ®· tõng cung cÊp