Thực trạng công tác kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại xí nghiệp số 5 - Chi nhánh công ty cổ phần đầu tư và xây dựng Bưu điện

lêi Më ®Çu Nh÷ng n¨m qua, theo ®­êng lèi §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø X, sù nghiÖp CNH, H§H tiÕp tôc ph¸t triÓn c¶ bÒ réng lÉn chiÒu s©u. §ãng gãp ®¸ng kÓ cho sù ph¸t triÓn nµy lµ sù nç lùc phÊn ®Êu kh«ng ngõng cña ngµnh x©y dùng c¬ b¶n (XDCB). XDCB lµ ho¹t ®éng mang tÝnh chÊt tiÒn ®Ò ®Ó t¹o ra c¬ së vËt chÊt cho qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi, t¹o ra tµi s¶n cè ®Þnh quyÕt ®Þnh søc m¹nh cña nÒn kinh tÕ vµ søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm sao qu¶n lý vèn mét c¸ch hiÖu qu¶, kh¾c phôc t×nh tr¹ng l·ng phÝ, thÊt tho¸t vèn trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt XDCB tr¶i qua nhiÒu kh©u tõ thiÕt kÕ lËp dù ¸n ®Õn thi c«ng, nghiÖm thu, thêi gian s¶n xuÊt kÐo dµi. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu nµy ®ßi hái ph¶i t¨ng c­êng qu¶n lý chÆt chÏ ®Æc biÖt chó träng vµo c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Chi phÝ s¶n xuÊt ®­îc tËp hîp mét c¸ch chÝnh x¸c kÕt hîp víi viÖc tÝnh ®Çy ®ñ gi¸ thµnh s¶n phÈm sÏ lµm lµnh m¹nh ho¸ c¸c quan hÖ tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, gãp phÇn tÝch cùc vµo viÖc sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò nµy, sau mét thêi gian thùc tËp t¹i Chi nh¸nh C«ng ty cæ phÇn ®Çu t­ vµ x©y dùng B­u ®iÖn xÝ nghiÖp sè 5 em chän ®Ò tµi “Hoµn thiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p t¹i Chi nh¸nh C«ng ty cæ phÇn ®Çu t­ vµ x©y dùng B­u ®iÖn xÝ nghiÖp sè 5” ®Ó viÕt chuyªn ®Ò thùc tËp. Môc tiªu cña chuyªn ®Ò lµ vËn dông lý luËn vÒ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh ®· häc ë tr­êng vµo nghiªn cøu thùc tiÔn c«ng viÖc, tõ ®ã ph©n tÝch nh÷ng mÆt tån t¹i, gãp phÇn hoµn thiÖn c«ng t¸c h¹ch to¸n t¹i doanh nghiÖp. Trong qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i Chi nh¸nh C«ng ty cæ phÇn ®Çu t­ vµ x©y dùng B­u ®iÖn, em ®· ®­îc sù gióp ®ì, tËn t×nh cña TS: Ph¹m ThÞ BÝch Chi vµ c¸c anh chÞ trong phßng kÕ to¸n cña Chi nh¸nh ®Ó hoµn thiÖn bµi luËn v¨n cña m×nh. MÆc dï ®· tËn dông tèi ®a thêi gian thùc tËp cho bµi luËn v¨n cña m×nh, song do tr×nh ®é cßn h¹n chÕ nªn bµi luËn v¨n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. V× vËy, em rÊt mong ®­îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c«, c¸c anh chÞ trong phßng kÕ to¸n ®Ó em cã ®iÒu kiÖn häc hái, n©ng cao kiÕn thøc cña m×nh h¬n n÷a. Néi dung bµi luËn v¨n gåm 3 phÇn: PhÇn I: Lý luËn chung vÒ c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh x©y l¾p. PhÇn II: Thùc tr¹ng c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i xÝ nghiÖp sè 5- Chi nh¸nh c«ng ty cæ phÇn ®Çu t­ vµ x©y dùng B­u ®iÖn. PhÇn III: Hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i xÝ nghiÖp sè 5- Chi nh¸nh c«ng ty cæ phÇn ®Çu t­ vµ x©y dùng B­u ®iÖn. PhÇn I Lý luËn chung vÒ c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh x©y l¾p. I. Mét sè vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÌ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. 1. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh x©y l¾p ¶nh h­ëng ®Õn c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÈm s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. X©y dùng c¬ b¶n lµ ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt quan träng mang tÝnh chÊt c«ng nghiÖp nh»m t¹o ra c¬ së vËt chÊt cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. Ngµnh x©y dùng nãi chung vµ ngµnh x©y l¾p nãi riªng mang trong m×nh nh÷ng ®Æc thï riªng biÖt ph©n biÖt víi c¸c ngµnh kh¸c, nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy ¶nh h­ëng ®Õn qu¶n lý vµ h¹ch to¸n: - S¶n phÈm x©y l¾p lµ nh÷ng c«ng tr×nh, vËt kiÕn tróc...cã quy m« lín, kÕt cÊu phøc t¹p mang tÝnh chÊt ®¬n chiÕc, thêi gian s¶n xuÊt s¶n phÈm l©u dµi, gi¸ trÞ c«ng tr×nh lín, ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng sinh th¸i. Nh÷ng ®Æc ®iÓm nµy lµm cho tæ chøc vµ h¹ch to¸n kh¸c biÖt víi c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh kh¸c: s¶n phÈm x©y l¾p ph¶i lËp dù to¸n (dù to¸n thiÕt kÕ, dù to¸n thi c«ng). Thùc hiÖn thi c«ng x©y l¾p c«ng tr×nh ph¶i theo ®iÒu lÖ qu¶n lý ®Çu t­ vµ x©y dùng do nhµ n­íc ban hµnh. Quy tr×nh thi c«ng x©y l¾p ph¶i so s¸nh víi dù to¸n c«ng tr×nh, lÊy dù to¸n lµm thøc ®o, ®ång thêi ®Ó gi¶m bít rñi ro ph¶i mua b¶o hiÓm cho c«ng tr×nh x©y l¾p. - S¶n phÈm x©y l¾p ®­îc tiªu thô (b¸n) theo dù to¸n hoÆc gi¸ tho¶ thuËn víi chñ ®Çu t­ (gi¸ ®Êu thÇu) (gi¸ tho¶ thuËn nµy còng ph¶i x¸c ®Þnh trªn mét dù to¸n c«ng tr×nh), do ®ã , tÝnh chÊt hµng ho¸ cña s¶n phÈm thÓ hiÖn kh«ng râ (v× ®· quy ®Þnh gi¸ c¶, ng­êi mua, ng­êi b¸n s¶n phÈm x©y l¾p cã tr­íc khi x©y dùng th«ng qua hîp ®ång giao nhËn thÇu...). - S¶n phÈm x©y l¾p cè ®Þnh t¹i n¬i s¶n xuÊt, cßn c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kh¸c (m¸y thi c«ng, thiÕt bÞ vËt t­, ng­êi lao ®éng...) ph¶i di chuyÓn theo ®Þa ®iÓm ®Æt s¶n phÈm. §Æc ®iÓm nµy lµm cho c«ng t¸c qu¶n lý tµi s¶n, thiÕt bÞ, vËt t­, lao ®éng còng nh­ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt rÊt phøc t¹p v× chÞu ¶nh h­ëng cña t¸c ®éng m«i tr­êng, dÔ tæn thÊt h­ háng... - Tæ chøc s¶n xuÊt trong c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p ë n­íc ta hiÖn nay phæ biÕn theo ph­¬ng thøc “kho¸n gän” c¸c c«ng tr×nh, h¹n môc c«ng tr×nh, khèi l­îng hoÆc c«ng viÖc cho c¸c ®¬n vÞ trong néi bé doanh nghiÖp (®éi, xÝ nghiÖp...). Trong gi¸ kho¸n gän, kh«ng chØ cã tiÒn l­¬ng mµ cßn cã ®ñ c¸c chi phÝ vÒ vËt liÖu, c«ng cô, dông cô thi c«ng, chi phÝ chung cña c¸c bé phËn kho¸n. - S¶n phÈm x©y l¾p tõ khi khëi c«ng cho ®Õn khi hoµn thµnh c«ng tr×nh bµn giao ®­a vµo sö dông th­êng kÐo dµi. Nã phô thuéc vµo quy m«, tÝnh phøc t¹p vÒ kü thuËt cña tõng c«ng tr×nh. Qu¸ tr×nh thi c«ng ®­îc chia thµnh nhiÒu giai ®o¹n, mçi giai ®o¹n l¹i chia thµnh nhiÒu c«ng viÖc kh¸c nhau, c¸c c«ng viÖc th­êng diÔn ra ngoµi trêi chÞu t¸c ®éng rÊt lín c¸c nh©n tè m«i tr­êng nh­: n¾ng, m­a, lò lôt...§Æc ®iÓm nµy ®ßi hái viÖc tæ chøc qu¶n lý, gi¸m s¸t chÆt chÏ sao cho b¶o ®¶m chÊt l­îng c«ng tr×nh ®óng nh­ thiÕt kÕ, dù to¸n: c¸c nhµ ®Çu t­ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm b¶o hµnh c«ng tr×nh (chñ ®Çu t­ gi÷ l¹i mét tû lÖ nhÊt ®Þnh trªn gi¸ trÞ c«ng tr×nh, khi hÕt thêi h¹n b¶o hµnh c«ng tr×nh míi tr¶ l¹i cho ®¬n vÞ x©y l¾p...) Nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn ®©y cña ngµnh x©y dùng c¬ b¶n cã ¶nh h­ëng lín ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý, kÕ to¸n trong c¸c doanh nghiÖp x©y dùng thÓ hiÖn ë néi dung, ph­¬ng ph¸p, tr×nh tù, c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ vµ c¬ cÊu gi¸ thµnh s¶n phÈm. §Ó ph¸t huy lµ ®Çy ®ñ lµ vai trß, lµ c«ng cô phôc vô qu¶n lý kinh tÕ, c«ng t¸c kÕ to¸n trong doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ kÕ to¸n chÝ phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, ph¶i ®­îc tæ chøc sao cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh, quy m« c«ng nghÖ trong x©y dùng c¬ b¶n. VËy nhiÖm vô chñ yÕu ®Æt ra cho c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong x©y dùng c¬ b¶n lµ ph¶i cung cÊp sè liÖu mét c¸ch chÝnh x¸c, kÞp thêi, h¹ch to¸n ®Çy ®ñ chi phÝ gi¸ thµnh s¶n phÈm sÏ gióp ban qu¶n lý ®­a ra quyÕt ®Þnh hîp lý phôc vô cho môc tiªu cña doanh nghiÖp. 2. ChÝ phÝ s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp x©y l¾p. 2.1. Kh¸i niÖm, b¶n chÊt, néi dung kinh tÕ cña chi phÝ x©y l¾p. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp x©y dùng lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi mét c¸ch cã ý thøc, c¸c môc ®Ých c¸c yÕu tè ®Çu vµo t¹o thµnh c¸c c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh, c¸c s¶n phÈm, lao vô, phôc vô...C¸c yÕu tè ®Çu vµo bao gåm t­ liÖu s¶n xuÊt, ®èi t­îng lao ®éng ( mµ biÓu hiÖn cô thÓ lµ c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng vËt ho¸) d­íi sù t¸c ®éng cã môc ®Ých cña søc lao ®éng ( biÓu hiÖn lµ hao phÝ lao ®éng sèng) qua qu¸ tr×nh biÕn ®æi sÏ trë thµnh c¸c s¶n phÈm, c«ng tr×nh... Vµ mäi hao phÝ cuèi cïng ®Òu ®­îc thÓ hiÖn b»ng th­íc ®o tiÒn tÖ gäi lµ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh. Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong x©y dùng biÓu hiÖn b»ng tiÒn, hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ mäi doanh nghiÖp x©y l¾p ®· bá ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thi c«ng vµ bµn giao s¶n phÈm x©y l¾p trong mét kú nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn trªn gãc ®é nghiªn cøu vµ qu¶n lý kh¸c nhau cã c¸c c¸ch biÓu hiÖn, c¸ch hiÓu kh¸c nhau vÒ chi phÝ s¶n xuÊt: - §èi víi nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp: Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh lµ tæng sè tiÒn ph¶i bá ra ®Ó mua c¸c yÕu tè cÇn thiÕt t¹o ra s¶n phÈm hoÆc dÞch vô mang l¹i lîi Ých kinh tÕ cho doanh nghiÖp. - §èi víi kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh lu«n g¾n lion vêi mét kú s¶n xuÊt kinh doanh nhÊt ®Þnh vµ ph¶i lµ chi phÝ thùc. Do ®ã cÇn cã sù ph©n biÖt gi÷a kh¸i niÖm chi tiªu ( expenditure) vµ chi phÝ (expense). Chi tiªu lµ sù hao phÝ vËt chÊt t¹i mét thêi ®iÓm tiªu dïng. Cô thÓ lµ ph­¬ng tiÖn kÕ to¸n ®­îc ghi vµo bªn Cã tµi kho¶n tµi s¶n. Tæng sè chi tiªu cña doanh nghiÖp trong kú gåm chi tiªu mua s¾m nguyªn vËt liÖu hµng ho¸, chi tiªu cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ chi tiªu cho qu¸ tr×nh tiªu thô. Cßn chi phÝ lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh tÝnh cho mét kú kinh doanh. Nh­ vËy, theo ®Þnh nghÜa gi÷a chi phÝ vµ ph­¬ng tiÖn h¹ch to¸n ®­îc ghi vµo bªn Nî cña tµi kho¶n chi phÝ. Chi phÝ vµ chi tiªu lµ hai kh¸i niÖm kh¸c nhau nh­ng cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, trong ®ã lµ chi tiªu lµ c¬ së cña chi phÝ. Kh«ng cã chi tiªu th× kh«ng cã chi phÝ. Tæng sè chi phÝ cña doanh nghiÖp trong kú bao gåm toµn bé gi¸ trÞ vËt t­, tµi s¶n hao phÝ cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. Chi phÝ vµ chi tiªu kh¸c nhau vÒ l­îng, vÒ thêi gi¸, ch¼ng h¹n cã nh÷ng kho¶n chi tiªu kú nµy nh­ng ®­îc tÝnh chi phÝ cho nhiÒu kú (xuÊt c«ng cô, dông cô nh­ng ph©n bæ vµo chi phÝ nhiÒu kú TK 142 “Chi phÝ tr¶ tr­íc” , TK 242 “Chi phÝ tr¶ tr­íc dµi h¹n”), hoÆc cã nh÷ng kho¶n ®­îc tÝnh vµo chi phÝ kú nµy nh­ng thùc tÕ l¹i ch­a chi tiªu (TK 335 “Chi phÝ ph¶i tr¶”). Sù kh¸c biÖt gi÷a chi tiªu vµ chi phÝ trong doanh nghiÖp do ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt vËn ®éng vµ ph­¬ng thøc kÕt chuyÓn gi¸ trÞ cña tõng lo¹i tµi s¶n vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Nh­ vËy, chi phÝ trong doanh nghiÖp x©y l¾p lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toµn bé c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh cña doanh nghiÖp x©y l¾p, bao gåm chi phÝ s¶n xuÊt x©y l¾p vµ chi phÝ s¶n xuÊt ngoµi x©y l¾p. Chi phÝ s¶n xuÊt x©y l¾p cÊu thµnh gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. 2.2. Ph©n lo¹i chi phÝ x©y l¾p. Chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p bao gåm nhiÒu lo¹i cã néi dung kinh tÕ kh¸c nhau, môc ®Ých vµ c«ng dông cña chóng trong qu¸ tr×nh x©y l¾p còng kh¸c nhau. ViÖc ph©n lo¹i chi phÝ s¶n chi phÝ s¶n xuÊt mét c¸ch khoa häc, hîp lý cã ý nghÜa rÇt quan träng víi viÖc h¹ch to¸n. MÆt kh¸c, nã lµ tiÒn ®Ò cho viÖc kiÓm tra ph©n tÝch chi phÝ, thóc ®Èy viÖc qu¶n lý chÆt chÏ chi phÝ ®Ó h­íng tíi tiÕt kiÖm chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trong mçi doanh nghiÖp cã c¸c c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ kh¸c nhau. HiÖn nay trong kÕ to¸n cã c¸c c¸ch ph©n lo¹i sau: * Ph©n lo¹i chi phÝ theo yÕu tè chi phÝ. Thùc chÊt chØ cã 3 yÕu tè chi phÝ: chi phÝ vÒ søc lao ®éng, chi phÝ vÒ ®èi t­îng lao ®éng vµ chi phÝ vÒ t­ liÖu lao ®éng. Tuy nhiªn, do nhu cÇu ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ th«ng tin vÒ chi phÝ cô thÓ phôc vô x©y dùng ®Þnh møc vèn l­u ®éng, ph©n tÝch c¸c dù to¸n chi phÝ th× c¸c yÕu tè trªn ®­îc chi tiÕt ho¸ ra lµm 7 yÕu tè: - YÕu tè nguyªn liÖu, vËt liÖu: bao gåm toµn bé gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, phô tïng thay thÕ, c«ng cô, dông cô sö dông vµo s¶n xuÊt thi c«ng x©y l¾p (lo¹i trõ gi¸ trÞ vËt liÖu kh«ng dïng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi). - YÕu tè nhiªn liÖu, ®éng lùc: Sö dông vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong kú (trõ gi¸ trÞ vËt liÖu kh«ng dïng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi). - YÕu tè tiÒn l­¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp theo l­¬ng: bao gåm tæng sè tiÒn l­¬ng vµ phô cÊp ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n x©y l¾p. - YÕu tè khÊu hao TSC§: Tæng sè khÊu hao TSC§ trong kú cña tÊt c¶ TSC§ sö dông trong kú. - YÕu tè BHXH, BHYT, KPC§: TÝnh theo tû lÖ quy ®Þnh trªn tæng sè tiÒn l­¬ng vµ phô cÊp theo l­¬ng. - YÕu tè chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Lµ toµn bé chi phÝ dÞch vô mua ngoµi dïng vµo viÖc s¶n xuÊt kinh doanh nh­ tiÒn ®iÖn, tiÒn n­íc, tiÒn ®iÖn tho¹i t­ vÊn... - YÕu tè chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: Lµ nh÷ng chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn ch­a ®­îc ph¶n ¸nh ë c¸c yÕu tè trªn dïng trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. Ph©n lo¹i theo tiªu thøc nµy cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt, lËp b¸o c¸o chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè, lËp kÕ ho¹ch cung øng vËt t­, tÝnh to·n vèn l­u ®éng cho kú sau. * Ph©n lo¹i chi phÝ theo lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh: C¨n cø vµo viÖc tham gia cña chi phÝ vµo ho¹t ®éng s¶n xu©t kinh doanh, toµn bé chi phÝ ®­îc chia lµm 3 lo¹i: - Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh: Bao gåm c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt, tiªu thô vµ qu¶n lý. - Chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh: Lµ nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn ho¹t ®éng vÒ vènvµ ®Çu t­ tµi chÝnh. - Chi phÝ bÊt th­êng: Gåm nh÷ng chi phÝ ngoµi dù kiÕn do chñ quan hay kh¸ch quan ®­a tíi. * Ph©n lo¹i chi phÝ theo kh¶n môc chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm (theo c«ng dông kinh tÕ vµ ®Æc ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ). C¸ch ph©n lo¹i nµy dùa vµo c«ng dông cña chi phÝ vµ møc ph©n bæ chi phÝ cho tõng ®èi t­îng. Bao gåm: - Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh, phô, nhiªn liÖu...tham gia trùc tiÕp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt thi c«ng x©y l¾p, chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn lao vu dÞch vô. - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: Lµ chi phÝ tiÒn l­¬ng chÝnh, l­¬ng phô, phô cÊp l­¬ng tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp x©y l¾p mµ kh«ng bao gåm c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng nh­ KPC§, BHXH, BHYT cña c«ng nh©n trùc tiÕp x©y l¾p. - Chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng: M¸y thi c«ng lµ nh÷ng c«ng cô ch¹y b»ng ®éng c¬ vµ ®­îc sö dông trùc tiÕp cho thi c«ng x©y l¾p nh­: m¸y san nÒn, m¸y xóc, cÇn cÈu,...Chi phÝ sö dông m¸y thi c«ng lµ chi phÝ cho c¸c m¸y thi c«ng nh»m thùc hiÖn khèi l­îng c«ng t¸c x©y l¾p b»ng m¸y. Chi phÝ sö dông mµy thi c«ng bao gåm: chi phÝ th­êng xuyªn vµ chi phÝ t¹m thêi: + Chi phi th­êng xuyªn sö dông m¸y thi c«ng gåm: L­¬ng chÝnh, l­¬ng phô cña c«ng nh©n ®iÒu khiÓn m¸y, phôc vô m¸y...: chi phÝ vËt liÖu; chi phÝ CCDC; chi phÝ khÊu hao TSC§; chi phÝ dÞch vô mua ngoµi; chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn. + Chi phÝ t¹m thêi sö dông m¸y thi c«ng gåm: Chi phÝ söa ch÷a lín m¸y thi c«ng ( ®¹i tu, trung tu...); chi phÝ c«ng tr×nh t¹m thêi cho m¸y thi c«ng (lÒu, l¸n, bÖ, ®­êng ray ch¹y m¸y...). Chi phÝ t¹m thêi cã thÓ ph¸t sinh tr­íc (®­îc h¹ch to¸n vµo TK 142) sau ®ã ®­îc ph©n bæ dÇn vµ¬ bªn Nî TK 623. HoÆc ph¸t sinh sau nh­ng ph¶i tÝnh tr­ícvµ chi phÝ x©y, l¾p trong kú (do liªn quan tíi viÖc sö dông thùc tÕ m¸y thi c«ng trong kú), tr­êng hîp nµy ph¶i tiÕn hµnh trÝch tr­íc chi phÝ sö dông TK 335 (ghi Nî TK 623, Cã TK 335). §©y lµ kho¶n môc ®Æc tr­ng cña ngµnh x©y dùng vµ chiÕm tû träng cao trong c¬ cÊu chi phÝ s¶n xuÊt. - Chi phÝ s¶n xuÊt chung: bao gåm 3 lo¹i chi phÝ c¬ b¶n. + Chi phÝ s¶n xuÊt chung: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ phôc vô cho thi c«ng c«ng tr×nh ph¸t sinh trong ph¹m vi ph©n x­ëng hoÆc tæ ®éi s¶n xuÊt. Chi phÝ nµy bao gåm c¸c kho¶n trÝch theo tiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n trùc tiÕp x©y l¾p, c«ng nh©n sö dông m¸y thi c«ng vµ tiÒn ¨n ca cña c«ng nh©n s¶n xuÊt, c«ng nh©n sö dông m¸y thi c«ng, chi phÝ vËt liÖu, c«ng cô, dông cô dïng cho qu¶n lý ®éi, chi phÝ khÊu hao TSC§ kh«ng ph¶i lµ m¸y thi c«ng, chi phÝ dÞch vô mua ngoµi,... + Chi phÝ b¸n hµng: Lµ chi phÝ l­u th«ng vµ tiÕp thÞ trong qu¸ tr×nh b¸n s¶n phÈm nh­ chi phÝ chµo hµng, giíi thiÖu s¶n phÈm, chi phÝ b¶o hµnh, qu¶ng c¸o s¶n phÈm... + Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp: Lµ toµn bé chi phÝ chi chung cho ph¹m vi doanh nghiÖp x©y dùng cã liªn quan ®Õn tæ chøc, qu¶n lý, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng kinh doanh vµ qu¶n lý chÝnh nh­ chi tiÒn l­¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l­¬ng cña bé phËn qu¶n lý doanh nghiÖp, khÊu hao TSC§ dïng cho qu¶n ký doanh nghiÖp, c¸c kho¶n dù phßng vµ c¸c kho¶n chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c nh­ tiÕp kh¸ch, héi nghÞ kh¸ch hµng... Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, mçi lo¹i chi phÝ thÓ hiÖn ®iÒu kiÖn kh¸c nhau cña chi phÝ s¶n xuÊt, thÓ hiÖn n¬i ph¸t sinh chi phÝ, ®èi t­îng g¸nh chÞu chi phÝ. Ph­¬ng ph¸p ph©n lo¹i nµy gióp cho viÖc qu¶n lý chi phÝ theo ®Þnh møc, cung cÊp sè liÖu cho c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch h¹ gi¸ thµnh. Lµ c¬ së ®Ó lËp ®Þnh møc chi phÝ vµ kÕ ho¹ch gi¸ thµnh cho kú sau. Do ngµnh x©y dùng vµ s¶n phÈm ngµnh x©y dùng cã nh÷ng nÐt ®Æc thï riªng, ph­¬ng ph¸p lËp dù to¸n trong ngµnh x©y dùng lµ dù to¸n lËp cho tõng ®èi t­îng theo kho¶n môc nªn ph©n lo¹i chi phÝ theo kh¶n môc lµ ph­¬ng ph¸p ®­îc sö dông phæ biÕn trong c¸c doanh nghiÖp x©y dùng. * Ph©n lo¹i chi phÝ theo chøc n¨ng trong s¶n xuÊt kinh doanh. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh bao gåm: - Chi phÝ s¶n xuÊt: Lµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong ph¹m vi ph©n x­ëng, liªn quan ®Õn viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm. - Chi phÝ tiªu thô: Gåm nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tiªu thô s¶n phÈm. - Chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp: Gåm nh÷ng chi phÝ qu¶n lý kinh doanh, hµnh chÝnh, nh÷ng chi phÝ chung ph¸t sinh liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. * Ph©n lo¹i theo c¸ch øng xö cña chi phÝ: C¸ch ph©n lo¹i cña cho phÝ cã nghÜa lµ nh÷ng chi phÝ nµy sÏ thay ®æi nh­ thÕ nµo khi møc ®é kinh doanh thay ®æi. C¸ch ph©n lo¹i nµy ®¸p øng nhu cÇu lËp kÕ ho¹ch, kiÓm so¸t chi phÝ vµ chñ ®éng ®iÒu tiÕt chi phÝ cña nhµ qu¶n lý. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, toµn bé chi phÝ cña doanh nghiÖp ®­îc ph©n thµnh: - BiÕn phÝ: Lµ nh÷ng kho¶n môc chi phÝ cã quan hÖ tû lÖ thuËn víi møc ®é ho¹t ®éng. BiÕn phÝ khi tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm th× æn ®Þnh kh«ng thay ®æi, tæng biÕn phÝ thay ®æi khi s¶n l­îng thay ®æi vµ biÕn phÝ b»ng kh«ng khi kh«ng cã ho¹t ®éng. - §Þnh phÝ: Lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng thay ®æi khi møc ®é ho¹t ®éng thay ®æi. Tuy nhiªn, ®Þnh phÝ chØ gi÷ nguyªn trong ph¹m vi phï hîp víi møc ®é ho¹t ®éng. §Þnh phÝ mét ®¬n vÞ s¶n phÈm thay ®æi khi s¶n l­îng thay ®æi. - Chi phÝ hçn hîp: Lµ nh÷ng chi phÝ bao gåm c¶ yÕu tè biÕn phÝ lÉn ®Þnh phÝ nh­ chi phÝ vÒ ®iÖn, n­íc, ®iÖn tho¹i...ë møc ®é ho¹t ®éng c¨n b¶n. Chi phÝ hçn hîp thÓ hiÖn ®Æc ®iÓm cña ®Þnh phÝ, qu¸ møc ®é ®ã thÓ hiÖn ®Æc ®iÓm cña biÕn phÝ. 3. Gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. 3.1. Kh¸i niÖm,b¶n chÊt vµ néi dung kinh tÕ cña gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp lµ mét thÓ thèng nhÊt bao gåm 2 mÆt ®èi lËp nh­ng cã liªn hÖ mËt thiÕt víi nhau, ®ã lµ mÆt hao phÝ s¶n xuÊt vµ mÆt kÕt qu¶ s¶n xuÊt. §Ó ®¸nh gi¸ ®­îc chÊt l­îng s¶n xuÊt kinh doanh cña mét doanh nghiÖp th× chi phÝ bá ra ph¶i ®­îc xem xÐt trong mèi quan hÖ víi kÕt qu¶ s¶n xuÊt nghÜa lµ tÊt c¶ c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh vµ chi phÝ trÝch tr­íc cã liªn quan ®Õn khèi l­îng s¶n phÈm ®· hoµn thµnh trong kú sÏ t¹o nªn chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nh­ vËy, gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ ®Ó hoµn thµnh khèi l­îng s¶n phÈm x©y l¾p theo quy ®Þnh. S¶n phÈm x©y l¾p cã thÓ lµ c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh, giai ®o¹n thi c«ng x©y l¾p cã thiÕt kÕ vµ tÝnh dù to¸n riªng. Thùc chÊt, gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ kÕt qu¶ cña viÖc chuyÓn dÞch c¸c yÕu tè chi phÝ vµo s¶n xuÊt x©y l¾p, c«ng viÖc lao vô hoµn thµnh. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét trong c¸c chØ tiªu kinh tÓ tæng hîp ph¶n ¸nh chÊt l­îng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ qu¶n lý kinh tÓ cña doanh nghiÖp, ph¶n ¸nh nh÷ng nç lùc cña doanh nghiÖp trong viÖc phÊn ®Êu ¸p dông quy tr×nh c«ng nghÖ míi, hoµn thiÖn kü thuËt, gi¶m thêi gian thi c«ng, t¨ng vßng quay cña vèn, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng...nh»m ®¹t môc ®Ých s¶n xuÊt víi chi phÝ tiÕt kiÖm nhÊt , tõ ®ã n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh. 3.2. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm x©y l¾p. §Ó ®¸p øng yªu cÇu cña nhµ qu¶n lý trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, viÖc x¸c ®Þnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ rÊt cÇn thiÕt vµ cã ý nghÜa thùc tiÔn. Do vËyviÖc ph©n lo¹i sÏ lµ c¬ së ®Ó kÕ to¸n x¸c ®Þnh gi¸ thµnh. * Ph©n lo¹i theo nguån sè liÖu vµ thêi ®iÓm tÝnh gi¸ thµnh: Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, chØ tiªu gi¸ thµnh trong x©y l¾p ®­îc chia thµnh c¸c lo¹i chñ yÕu sau: - Gi¸ thµnh dù to¸n (): Lµ tæng sè chi phÝ dù to¸n ®Ó hoµn thµnh khèi l­îng x©y l¾p c«ng tr×nh. Gi¸ thµnh dù to¸n ®­îc x¸c ®Þnh theo ®Þnh møc vµ khung gi¸ quy ®Þnh ¸p dông cho tõng vïng l·nh thæ. Do ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm x©y l¾p mang tÝnh ®¬n chiÕc nªn mçi s¶n phÈm x©y l¾p cã gi¸ trÞ dù to¸n riªng. Gi¸ thµnh dù to¸n nhá h¬n gi¸ trÞ dù to¸n c«ng tr×nh ë phÇn thu nhËp chÞu thuÕ tÝnh tr­íc ( thu nhËp chÞu thuÕ tÝnh tr­íc ®­îc tÝnh theo tû lÖ quy ®Þnh cña Nhµ n­íc). = Gi¸ trÞ dù to¸n –Thu nhËp chÞu thuÕ tÝnh tr­íc - Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch (): Lµ gi¸ t