Toàn cầu hoá kinh tế là xu thế tất yếu biểu hiện sự phát triển nhảy vọt của lực lượng sản suất do phân công lao động quốc tế diễn ra ngày càng sâu rộng trên phạm vi toàn cầu dưới tác động của cuộc cách mạng khoa học công nghệ và tích tụ tập trung tư bản dẫn tới hình thành nền kinh tế thống nhất. Sự hợp nhất về kinh tế giữa các quốc gia tác động mạnh mẽ và sâu sắc đến nền kinh tế chính trị của các nước nói riêng và của thế giới nói chung. Đó là sự phát triển vượt bậc của nền kinh tế thế giới với tốc độ tăng trưởng kinh tế cao, cơ cấu kinh tế có nhiều sự thay đổi. Sự ra đời của các tổ chức kinh tế thế giới như WTO, EU, AFTA.và nhiều tam giác phát triển khác cũng là do toàn cầu hoá đem lại.
Theo xu thế chung của thế giới, Việt Nam đã và đang từng bước cố gắng chủ động hội nhập kinh tế quốc tế. Đây không phải là một mục tiêu nhiệm vụ nhất thời mà là vấn đề mang tính chất sống còn đối với nền kinh tế Việt Nam hiện nay cũng như sau này. Bởi một nứoc mà đi ngược với xu hướng chung của thời đại sẽ trở nên lạc hậu và bị cô lập, sớm hay muộn nước đó sẽ bị loại bỏ trên đấu trường quốc tế. Hơn thế nữa, một nước đang phát triển, lại vừa trải qua chiến tranh tàn khốc, ác liệt.thì việc chủ động hội nhập kinh tế với khu vực và thế giới thì lại càng cần thiết hơn bao giờ hết. Trong quá trình hội nhập, với nội lực dồi dào sẵn có cùng với ngoại lực sẽ tạo ra thời cơ phát triển kinh tế. Việt Nam sẽ mở rộng được thị trường xuất nhập khẩu, thu hút được vốn đầu tư nước ngoài, tiếp thu được khoa học công nghệ tiên tiến, những kinh nghiệm quý báu của các nước kinh tế phát triển và tạo được môi trường thuận lợi để phát triển kinh tế. Tuy nhiên, một vấn đề bao giờ cũng có hai mặt đối lập. Hội nhập kinh tế quốc tế mang đến cho Việt Nam rất nhiều thời cơ thuận lợi nhưng cũng đem lại không ít khó khăn thử thách. Nhưng theo chủ trương của Đảng: “ Việt Nam muốn làm bạn với tất cả các nước “, chúng ta sẽ khắc phục những khó khăn để hoàn thành sứ mệnh. Hội nhập kinh tế quốc tế là tất yếu khách quan đối với Việt Nam.
34 trang |
Chia sẻ: lvbuiluyen | Lượt xem: 2385 | Lượt tải: 2
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Thực trạng hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ lµ xu thÕ tÊt yÕu biÓu hiÖn sù ph¸t triÓn nh¶y vät cña lùc lîng s¶n suÊt do ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ diÔn ra ngµy cµng s©u réng trªn ph¹m vi toµn cÇu díi t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ vµ tÝch tô tËp trung t b¶n dÉn tíi h×nh thµnh nÒn kinh tÕ thèng nhÊt. Sù hîp nhÊt vÒ kinh tÕ gi÷a c¸c quèc gia t¸c ®éng m¹nh mÏ vµ s©u s¾c ®Õn nÒn kinh tÕ chÝnh trÞ cña c¸c níc nãi riªng vµ cña thÕ giíi nãi chung. §ã lµ sù ph¸t triÓn vît bËc cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi víi tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ cao, c¬ cÊu kinh tÕ cã nhiÒu sù thay ®æi. Sù ra ®êi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi nh WTO, EU, AFTA...vµ nhiÒu tam gi¸c ph¸t triÓn kh¸c còng lµ do toµn cÇu ho¸ ®em l¹i.
Theo xu thÕ chung cña thÕ giíi, ViÖt Nam ®· vµ ®ang tõng bíc cè g¾ng chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. §©y kh«ng ph¶i lµ mét môc tiªu nhiÖm vô nhÊt thêi mµ lµ vÊn ®Ò mang tÝnh chÊt sèng cßn ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay còng nh sau nµy. Bëi mét nøoc mµ ®i ngîc víi xu híng chung cña thêi ®¹i sÏ trë nªn l¹c hËu vµ bÞ c« lËp, sím hay muén níc ®ã sÏ bÞ lo¹i bá trªn ®Êu trêng quèc tÕ. H¬n thÕ n÷a, mét níc ®ang ph¸t triÓn, l¹i võa tr¶i qua chiÕn tranh tµn khèc, ¸c liÖt...th× viÖc chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ víi khu vùc vµ thÕ giíi th× l¹i cµng cÇn thiÕt h¬n bao giê hÕt. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp, víi néi lùc dåi dµo s½n cã cïng víi ngo¹i lùc sÏ t¹o ra thêi c¬ ph¸t triÓn kinh tÕ. ViÖt Nam sÏ më réng ®îc thÞ trêng xuÊt nhËp khÈu, thu hót ®îc vèn ®Çu t níc ngoµi, tiÕp thu ®îc khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn, nh÷ng kinh nghiÖm quý b¸u cña c¸c níc kinh tÕ ph¸t triÓn vµ t¹o ®îc m«i trêng thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Tuy nhiªn, mét vÊn ®Ò bao giê còng cã hai mÆt ®èi lËp. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ mang ®Õn cho ViÖt Nam rÊt nhiÒu thêi c¬ thuËn lîi nhng còng ®em l¹i kh«ng Ýt khã kh¨n thö th¸ch. Nhng theo chñ tr¬ng cña §¶ng: “ ViÖt Nam muèn lµm b¹n víi tÊt c¶ c¸c níc “, chóng ta sÏ kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n ®Ó hoµn thµnh sø mÖnh. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ tÊt yÕu kh¸ch quan ®èi víi ViÖt Nam.
PhÇn néi dung
I. Mét sè vÊn ®Ò lÝ luËn vÒ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ:
1. Kh¸i niÖm:
Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh g¾n bã mét c¸ch h÷u c¬ nÒn kinh tÕ quèc gia víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi gãp phÇn khai th¸c c¸c nguån lùc bªn trong mét c¸ch cã hiÖu qu¶.
2. Néi dung cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ:
2.1. Nguyªn t¾c cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ:
BÊt k× mét quèc gia nµo khi tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ trong khu vùc còng nh trªn thÕ giíi ®Òu ph¶i tu©n thñ theo nh÷ng nguyªn t¾c cña c¸c tæ chøc ®ã nãi riªng vµ nguyªn t¾c cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nãi chung.
Sau ®©y lµ mét sè nguyªn t¾c c¬ b¶n cña héi nhËp:
Kh«ng ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c quèc gia; tiÕp cËn thÞ trêng c¸c níc, c¹nh tranh c«ng b»ng, ¸p dông c¸c hµnh ®éng khÈn cÊp trong trêng hîp cÇn thiÕt, dµnh u ®·i cho c¸c níc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn.
§èi víi tõng tæ chøc cã nguyªn t¾c cô thÓ riªng biÖt.
2.2. Néi dung cña héi nhËp (chñ yÕu lµ néi dung héi nhËp WTO):
Néi dung cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ më cöa thÞ trêng cho nhau, thùc hiÖn thuËn lîi ho¸, tù do ho¸ th¬ng m¹i vµ ®Çu t:
VÒ th¬ng m¹i hµng ho¸: c¸c níc cam kÕt b·i bá hµng rµo phi thuÕ quan nh QUOTA, giÊy phÐp xuÊt khÈu..., biÓu thuÕ nhËp khÈu ®îc gi÷ hiÖn hµnh vµ gi¶m dÇn theo lÞch tr×nh tho¶ thuËn...
VÒ th¬ng m¹i dÞch vô, c¸c níc më cöa thÞ trêng cho nhau víi c¶ bèn ph¬ng thøc: cung cÊp qua biªn giíi, sö dông dÞch vô ngoµi l·nh thæ, th«ng qua liªn doanh, hiÖn diÖn
VÒ thÞ trêng ®Çu t: kh«ng ¸p dông ®èi víi ®Çu t níc ngoµi yªu cÇu vÒ tØ lÖ néi ®Þa ho¸, c©n b»ng xuÊt nhËp khÈu vµ h¹n chÕ tiÕp cËn nguån ngo¹i tÖ, khuyÕn khÝch tù do ho¸ ®Çu t...
3. Vai trß cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®èi víi ViÖt Nam:
Trong thêi ®¹i ngµy nay, më réng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ ®· vµ ®ang lµ 1 trong nh÷ng vÉn ®Ò thêi sù ®èi víi hÇu hÕt c¸c níc. Níc nµo ®ãng cöa víi thÕ giíi lµ ®i ngîc xu thÕ chung cña thêi ®¹i, khã tr¸nh khái r¬i vµo l¹c hËu. Tr¸i l¹i, më cöa héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ tuy cã ph¶i tr¶ gi¸ nhÊt ®Þnh song ®ã lµ yªu cÇu tÊt yÕu ®èi víi sù ph¸t triÓn cña mçi níc. Bëi víi nh÷ng tiÕn bé trªn lÜnh vùc khoa häc c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ truyÒn th«ng vµ tin häc, th× gi÷a c¸c quèc gia ngµy cµng cã mèi liªn kÕt chÆt chÏ, nhÊt lµ trªn lÜnh vùc kinh tÕ. Xu híng toµn cÇu ho¸ ®îc thÓ hiÖn râ ë sù ph¸t triÓn vît bËc cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi. VÒ th¬ng m¹i: trao ®æi bu«n b¸n trªn thÞ trêng thÕ giíi ngµy cµng gia t¨ng. Tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai, gi¸ trÞ trao ®æi bu«n b¸n trªn thÞ trêng toµn cÇu ®· t¨ng 12 lÇn. C¬ cÊu kinh tÕ cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ. C«ng nghiÖp nhêng chç cho dÞch vô.
VÒ tµi chÝnh, sè lîng vèn trªn thÞ trêng chøng kho¸n thÕ giíi ®· t¨ng gÊp 3 lÇn trong 10 n¨m qua. Sù ra ®êi vµ ngµy cµng lín m¹nh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ lµ mét phÇn cña quèc tÕ ho¸. Nã gãp phÇn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ cña c¸c níc ph¸t triÓn m¹nh h¬n n÷a.
Tuy nhiªn trong xu thÕ toµn cÇu ho¸ c¸c níc giµu lu«n cã nh÷ng lîi thÕ vÒ lùc lîng vËt chÊt vµ kinh nghiÖm qu¶n lý. Cßn c¸c níc nghÌo cã nÒn kinh tÕ yÕu kÐm dÔ bÞ thua thiÖt, thêng ph¶i tr¶ gi¸ ®¾t trong qu¸ tr×nh héi nhËp.
Lµ mét níc nghÌo trªn thÕ giíi, sau mÊy chôc n¨m bÞ chiÕn tranh tµn ph¸, ViÖt Nam b¾t ®Çu thùc hiÖn chuyÓn ®æi tõ c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng, tõ mét nÒn kinh tÕ tù tóc nghÌo nµn b¾t ®Çu më cöa tiÕp xóc víi nÒn kinh tÕ thÞ trêng réng lín ®Çy rÉy nh÷ng søc Ðp, khã kh¨n. Nhng kh«ng v× thÕ mµ chóng ta bá cuéc. Tr¸i l¹i, ®øng tríc xu thÕ ph¸t triÓn tÊt yÕu, nhËn thøc ®îc nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc mµ héi nhËp ®em l¹i, ViÖt Nam, mét bé phËn cña céng ®ång quèc tÕ kh«ng thÓ khíc tõ héi nhËp. ChØ cã héi nhËp ViÖt Nam míi khai th¸c hÕt nh÷ng néi lùc s½n cã cña m×nh ®Ó t¹o ra nh÷ng thuËn lîi ph¸t triÓn kinh tÕ.
ChÝnh v× vËy mµ ®¹i héi §¶ng VII cña §¶ng Céng S¶n ViÖt Nam n¨m 1991 ®· ®Ò ra ®êng lèi chiÕn lîc: “ Thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸, ®a ph¬ng ho¸ quan hÖ quèc tÕ, më réng quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i “. §Õn ®¹i héi ®¶ng VIII, nghÞ quyÕt TW4 ®· ®Ò ra nhiÖm vô: ” gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ, ®i ®«i víi tranh thñ tèi ®a nguån lùc tõ bªn ngoµi, x©y dùng mét nÒn kinh tÕ míi, héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi “.
3.2 Thêi c¬ ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp:
Tham gia vµo c¸c tæ chøc kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho ViÖt Nam ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng. Nh÷ng c¬ héi cña héi nhËp ®em l¹i mµ ViÖt Nam tËn dông ®îc mét c¸ch triÖt ®Ó sÏ lµm bµn ®¹o ®Ó nÒn kinh tÕ sím s¸nh vai víi c¸c cêng quèc n¨m ch©u.
3.2.1 Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ gãp phÇn më réng thÞ trêng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam:
Néi dung cña héi nhËp lµ më cöa thÞ trêng cho nhau, v× vËy, khi ViÖt Nam gia nhËp c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ sÏ më réng quan hÖ b¹n hµng. Cïng víi viÖc ®îc hëng u ®·i vÒ thuÕ quan, xo¸ bá hµng rµo phi thuÕ quan vµ c¸c chÕ ®é ®·i ngé kh¸c ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho hµng ho¸ cña ViÖt Nam th©m nhËp thÞ trêng thÕ giíi. ChØ tÝnh trong ph¹m vi khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA) kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta sang c¸c níc thµnh viªn còng ®· t¨ng ®¸ng kÓ. N¨m 1990, ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu sang ASEAN ®¹t 348,6 triÖu USD, nhng ®Õn n¨m 1998 ®¹t 2349 triÖu USD. NÕu thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c cam kÕt trong AFTA th× ®Õn n¨m 2006 hµng c«ng nghiÖp chÕ biÕn cã xuÊt xø tõ níc ta sÏ ®îc tiªu thô trªn tÊt c¶ c¸c thÞ trêng c¸c níc ASEAN. NÕu sau 2000 níc ta gia nhËp WTO th× sÏ ®îc hëng u ®·i dµnh cho níc ®ang ph¸t triÓn theo quy chÕ tèi huÖ quèc trong quan hÖ víi 132 níc thµnh viªn cña tæ chøc nµy. Do vËy, hµng cña ta sÏ xuÊt khÈu vµo c¸c níc ®ã dÔ dµng h¬n. §èi víi c¸c níc EU còng vËy, tiÒm n¨ng më réng thÞ trêng hµng ho¸ ViÖt Nam t¹i c¸c níc ®ã lµ rÊt lín. DÜ nhiªn níc ta cã b¸n ®îc hµng ra bªn ngoµi hay kh«ng cßn phô thuéc vµo chÊt lîng, gi¸ c¶, mÉu m·...hay nãi c¸ch kh¸c lµ søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam ra sao? NÕu hµng ho¸ ViÖt Nam cã mÉu m· ®Ñp, chÊt lîng tèt, gi¸ thµnh rÎ...th× viÖc chiÕm lÜnh thÞ trêng thÕ giíi lµ tÊt yÕu. Nhng do hiÖn nay níc ta cßn thiÕu vèn, khoa häc kÜ thuËt cha ®îc c¶i tiÕn ®ång bé, do ®ã chÊt lîng hµng ho¸ cha cao, gi¸ thµnh cha rÎ, mÆc dï cã ®îc hëng nh÷ng u ®·i vÒ thuÕ.
3.2.2 Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng gãp phÇn t¨ng thu hót ®Çu t níc ngoµi, viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc vµ gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nî quèc tÕ:
Thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi: Tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ c¬ héi ®Ó thÞ trêng níc ta ®îc më réng, ®iÒu nµy sÏ hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t. Hä sÏ mang vèn vµ c«ng nghÖ vµo níc ta sö dông lao ®éng vµ tµi nguyªn s½n cã cña níc ta lµm ra s¶n phÈm tiªu thô trªn thÞ trêng khu vùc vµ thÕ giíi víi c¸c u ®·i mµ níc ta cã c¬ héi më réng thÞ trêng, kÐo theo c¬ héi thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi. §©y còng lµ c¬ héi ®Ó doanh nghiÖp trong níc huy ®éng vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶ h¬n.
HiÖn nay ®· cã trªn 70 níc vµ vïng l·nh thæ cã dù ¸n ®Çu t vµo ViÖt Nam, trong ®ã cã nhÒu c«ng ty vµ tËp ®oµn lín, cã c«ng nghÖ tiªn tiÕn. §iÒu nµy gãp phÇn lµm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong níc theo híng c«ng nghiÖp, ph¸t triÓn lùc lîng s¶n xuÊt vµ t¹o nªn c«ng ¨n viÖc lµm. Tuy nhiªn kÓ tõ gi÷a n¨m 1997 ®Õn nay, do t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo níc ta cã híng suy gi¶m. Tuy vËy, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t níc ngoµi vÉn t¨ng nhanh. NÕu nh n¨m 1991 ®¹t 52 triÖu USD th× n¨m 1997 lµ 1790 triÖu USD.
ViÖn trî ph¸t triÓn ODA: TiÕn hµnh b×nh thêng ho¸ quan hÖ tµi chÝnh cña ViÖt Nam, c¸c níc tµi trî vµ c¸c thÓ chÕ tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ ®· th¸o gì tõ n¨m 1992 ®· ®em l¹i nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ, gãp phÇn quan träng vµo viÖc x©y dùng vµ n©ng cÊp hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng. TÝnh ®Õn 1999, tæng sè vèn viÖn trî ph¸t triÓn cam kÕt ®· ®¹t 13,04 tØ USD. Tuy nhiªn, vÊn ®Ò qu¶n lý vµ sö dông nguån vèn ODA cßn béc lé nhiÒu yÕu kÐm, nhÊt lµ t×nh tr¹ng gi¶i ng©n chËm vµ viÖc n©ng cao hiªu qu¶ cña viÖc sö dông nguån vèn ODA.
Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng gãp phÇn gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò nî ViÖt Nam: Trong nh÷ng n¨m qua nhê ph¸t triÓn tèt mèi quan hÖ ®èi ngo¹i song ph¬ng vµ ®a ph¬ng, c¸c kho¶n nî níc ngoµi cò cña ViÖt Nam vÒ c¬ b¶n ®· ®îc gi¶i quyÕt th«ng qua c©u l¹c bé Paris, London vµ ®µm ph¸n song ph¬ng. §iÒu ®ã gãp phÇn æn ®Þnh c¸n c©n thu chi ng©n s¸ch, tËp trung nguån lùc cho c¸c ch¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong níc.
3.2.3. Tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng t¹o ®iÒu kiÖn cho ta tiÕp thu khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®µo t¹o c¸n bé qu¶n lý vµ c¸n bé kinh doanh:
ViÖt Nam gia nhËp kinh tÕ quèc tÕ sÏ tranh thñ ®îc kÜ thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña c¸c níc ®i tríc ®Ó ®Èy nhanh qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸, t¹o c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt cho c«ng cuéc x©y dùng Chñ NghÜa X· Héi. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ con ®êng ®Ó khai th«ng thÞ trêng níc ta víi khu vùc vµ thÕ giíi, t¹o ra m«i trêng ®Çu t hÊp dÉn vµ cã hiÖu qu¶ . Qua ®ã mµ c¸c kÜ thuËt, c«ng nghÖ míi cã ®iÒu kiÖn du nhËp vµo níc ta, ®ång thêi t¹o c¬ héi ®Ó chóng ta lùa chän kÜ thuËt, c«ng nghÖ níc ngoµi nh»m ph¸t triÓn n¨ng lùc kÜ thuËt, c«ng nghÖ quèc gia. Trong c¹nh tranh quèc tÕ cã thÓ c«ng nghÖ nµy lµ cò ®èi víi mét sè níc ph¸t triÓn, nhng l¹i lµ míi, cã hiÖu qu¶ t¹i mét níc ®ang ph¸t triÓn nh ViÖt Nam. Do yªu cÇu sö dông lao ®éng cña c¸c c«ng nghÖ ®ã cao, cã kh¶ n¨ng t¹o nªn nhiÒu viÖc lµm míi. Trong nh÷ng n¨m qua, cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kÜ thuËt, nhÊt lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµ viÔn th«ng ph¸t triÓn m¹nh lµm thay ®æi bé mÆt kinh tÕ thÕ giíi vµ ®· t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ViÖt Nam tiÕp cËn vµ ph¸t triÓn míi nµy. Sù xuÊt hiÖn vµ ®i vµo ho¹t ®éng cña nhiÒu khu c«ng nghiÖp míi vµ hiÖn ®¹i nh Hµ Néi, TP Hå ChÝ Minh, VÜnh Phóc, §ång Nai, B×nh D¬ng, H¶i Phßng...vµ nh÷ng xÝ nghiÖp liªn doanh trong ngµnh c«ng nghÖ dÇu khÝ ®· chøng minh ®iÒu ®ã.
DÜ nhiªn ngoµi viÖc thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi ®Ó t¹o c¬ héi
tiÕp nhËn tiÕn bé kÜ thuËt vµ c«ng nghÖ, níc ta vÉn cã thÓ sö dông ngo¹i tÖ cã ®îc nhê xuÊt khÈu ®Ó nhËp c«ng nghÖ míi vÒ phôc vô c¸c nhu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh. Song v× níc ta cßn nghÌo, dù tr÷ ngo¹i tÖ rÊt h¹n hÑp, kinh nghiÖm tiÕp cËn thÞ trêng bªn ngoµi cha nhiÒu, tr×nh ®é thÈm ®Þnh c«ng nghÖ l¹i kÐm vµ kh¶ n¨ng qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh víi c«ng nghÖ cao cßn yÕu cho nªn cßn ®êng thÝch hîp h¬n víi níc ta hiÖn nay lµ tiÕp tôc ®æi míi c¬ chÕ vµ chÝnh s¸ch, t¹o ra m«i trêng ®Çu t hÊp dÉn ®Ó lÊy l¹i nhÞp ®é gia t¨ng thu hót ®Çu t trùc tiÕp nh nh÷ng n¨m tríc, qua ®ã tiÕp nh©n vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ cã hiÖu qu¶ h¬n.
Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng gãp phÇn kh«ng nhá vµo c«ng t¸c ®µo t¹o vµ båi dìng ®éi ngò c¸n bé trong nhiÒu lÜnh vùc. PhÇn lín c¸n bé khoa häc kÜ thuËt, c¸n bé qu¶n lý, c¸c nhµ kinh doanh ®· ®îc ®µo t¹o ë trong vµ ngoµi níc. Bëi mçi khi liªn doanh hay liªn kÕt hay ®îc ®Çu t tõ níc ngoµi th× tõ ngêi lao ®éng ®Õn c¸c nhµ qu¶n ký ®Òu ®îc ®µo t¹o tay nghÒ, tr×nh ®é chuyªn m«n ®îc n©ng cao. ChØ tÝnh riªng trong c¸c c«ng tr×nh ®Çu t níc ngoµi ®· cã kho¶ng 30 v¹n lao ®éng trùc tiÕp, 600 c¸n bé qu¶n lý vµ 25000 c¸n bé khoa häc kÜ thuËt ®· ®îc ®µo t¹o. Trong lÜnh vùc xuÊt khÈu lao ®éng tÝnh ®Õn n¨m 1999 ViÖt Nam ®· ®a 7 v¹n ngêi ®i lao ®éng ë níc ngoµi.
3.2.4. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ gãp phÇn duy tr× hoµ b×nh æn ®Þnh, t¹o dùng m«i trêng thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ, n©ng cao vÞ trÝ ViÖt Nam trªn trêng quèc tÕ. §©y lµ thµnh tùu lín nhÊt sau h¬n mét thËp niªn triÓn khai c¸c ho¹t ®éng héi nhËp.
Tríc ®©y, ViÖt Nam chØ cã quan hÖ chñ yÕu víi Liªn X« vµ c¸c níc §«ng ¢u, nay ®· thiÕt lËp ®îc quan hÖ ngo¹i giao víi 166 quèc gia trªn thÕ giíi. Víi chñ tr¬ng coi träng c¸c mèi quan hÖ víi c¸c níc l¸ng giÒng vµ trong khu vùc Ch©u ¸ Th¸i B×nh D¬ng. Chóng ta ®· b×nh thêng ho¸ hoµn toµn quan hÖ víi Trung Quèc vµ c¸c quèc gia trong khu vùc §«ng Nam ¸. §iÒu nµy cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu x©y dùng m«i trêng quèc tÕ hoµ b×nh, æn ®Þnh nh»m t¹o thuËn lîi cho c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt níc. Ngoµi ra ®èi víi MÜ chóng ta ®· thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao vµo n¨m 1955. Th¸ng 7 ViÖt Nam, MÜ ®· kÝ kÕt hiÖp ®Þnh th¬ng m¹i, ®¸nh dÊu mét mèc quan träng trong tiÕn tr×nh b×nh thêng ho¸ nèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a hai níc.
3.2.5. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ t¹o c¬ héi më réng giao lu c¸c nguån lùc níc ta víi c¸c níc:
Víi d©n sè kho¶ng 80 triÖu ngêi, nguån nh©n lùc níc ta kh¸ dåi dµo. Nhng nÕu chóng ta kh«ng héi nhËp quèc tÕ th× viÖc sö dông nh©n lùc trong níc sÏ bÞ l·ng phÝ vµ kÐm hiÖu qu¶. Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ sÏ t¹o c¬ héi ®Ó nguån nh©n lùc cña níc ta khai th«ng, giao lu víi c¸c níc. Ta cã thÓ th«ng qua héi nhËp ®Ó xuÊt khÈu lao ®éng hoÆc cã thÓ sö dông lao ®éng th«ng qua c¸c hîp ®ång gia c«ng chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. §ång thêi t¹o c¬ héi ®Ó nhËp khÈu lao ®éng kÜ thuËt cao, c¸c c«ng nghÖ míi, c¸c ph¸t minh s¸ng chÕ mµ t a cha cã.
4. Th¸ch thøc ®èi víi nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ:
Më cöa héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ kh«ng chØ ®a l¹i nh÷ng lîi Ých mµ cßn ®Æt níc ta tríc nhiÒu thö th¸ch. NÕu chóng ta kh«ng cã biÖn ph¸p øng phã tèt th× sù thua thiÖt vÒ kinh tÕ vµ x· héi cã thÓ rÊt lín. Ngîc l¹i, nÕu chóng ta cã chiÕn lîc th«ng minh, chÝnh s¸ch kh«ng khÐo th× sÏ h¹n chÕ ®îc thua thiÖt, dµnh ®îc lîi Ých nhiÒu h¬n cho ®Êt níc.
4.1. HiÖn tr¹ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay:
ViÖt Nam lµ mét níc cã nÒn kinh tÕ ®ang ph¸t triÓn. MÆc dï ®· cã nh÷ng bíc tiÕn quan träng vÒ t¨ng trëng kinh tÕ. Song chÊt lîng t¨ng trëng, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, søc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm, c¸c doanh nghiÖp vµ cña nÒn kinh tÕ cßn thÊp.
4.1.1. T×nh tr¹ng phæ biÕn hiÖn nay lµ s¶n xuÊt cßn mang tÝnh tù ph¸t, cha b¸m s¸t nhu cÇu thÞ trêng. NhiÒu s¶n phÈm lµm ra chÊt lîng thÊp, gi¸ thµnh cao nªn gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp, kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm khã kh¨n, thËm chÝ cã nhiÒu s¶n phÈm cung vît qu¸ cÇu, hµng tån kho lín. N¨ng lùc c¹nh tranh hµng ho¸, dÞch vô cña níc ta nãi chung cßn thÊp do trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ cña nhiÒu doanh nghiÖp cßn yÕu kÐm, l¹c hËu so víi thÕ giíi tõ 10 ®Õn 30 n¨m, céng thªm nh÷ng yÕu kÐm vÒ qu¶n lý, m«i trêng ®Çu t kinh doanh (thñ tôc hµnh chÝnh cha th«ng tho¸ng, chÝnh phñ ®Çu t qu¸ cao so víi c¸c níc trong khu vùc), h¹n chÕ vÒ cung cÊp th«ng tin xóc tiÕn th¬ng m¹i.
4.1.2. HiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp nhµ níc cha cao, tØ lÖ sè doanh nghiÖp kinh doanh thua lç liªn tôc cßn nhiÒu thùc tr¹ng tµi chÝnh cña nhiÒu doanh nghiÖp thùc sù ®¸ng lo ng¹i: nh×n chung thiÕu vèn, nî nÇn kÐo dµi, tæng sè nî ph¶i thu cña c¸c doanh nghiÖp chiÕm 24% doanh thu, nî ph¶i tr¶ chiÕm 133% tæng sè vèn nhµ níc c¸c doanh nghiÖp. NhiÒu doanh nghiÖp kh«ng x¸c ®Þnh tù lùc phÊn ®Êu v¬n lªn mµ cßn dùa vµo sù hç trî, b¶o hé cña nhµ níc, cha tÝch cùc chuÈn bÞ theo yªu cÇu tiÕn tr×nh héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi.
Tuy nhiªn kh«ng thÓ ®æ lçi hoµn toµn cho c¸c doanh nghiÖp mµ nã cßn phô thuéc vµo rÊt nhiÒu yÕu tè kh¸c. Chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp cßn lín ®ang lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp chØ cã thÓ gi¶m chi phÝ ®Çu vµo b»ng c¸ch ®Çu t c«ng nghÖ míi, thay ®æi ph¬ng thøc qu¶n lý triÖt ®Ó tiÕt kiÖm. Song hä kh«ng thÓ ng¨n chÆn ®îc sù gia t¨ng cña chi phÝ ®Çu vµo do sù leo thang gi¸ c¶ cña kh«ng Ýt lo¹i vËt t, nguyªn liÖu, ®iÖn níc, cíc phÝ giao th«ng, viÔn th«ng. NhÊt lµ cíc phÝ cña c¸c ngµnh cã tÝnh ®éc quyÒn. Ch¼ng h¹n nh gi¸ truy cËp internet trùc tiÕp cã møc cíc cao h¬n c¸c níc trong khu vùc lµ 139%...Thªm vµo ®ã hÇu hÕt c¸c s¶n phÈm cña ta dï ®Ó xuÊt khÈu hay tiªu dïng ®Òu ph¶i nhËp ngo¹i nguyªn, phô liÖu nªn chi phÝ ®Çu vµo cao. §· vËy hµng nhËp khÈu ngoµi viÖc ph¶i chÞu thuÕ nhËp khÈu cßn ph¶i chÞu thuÕ VAT dï cha cã gi¸ trÞ t¨ng thªm. Trong khi ®ã thêi gian hoµn thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng l¹i chËm, do vËy lµm khã kh¨n cho doanh nghiÖp vÒ vßng quay vèn, chÞu l·i suÊt ng©n hµng. Ngoµi ra c¸c doanh nghiÖp cßn ph¶i chÞu chi phÝ do sù s¸ch nhiÔu cña mét sè c¸n bé nhµ níc tho¸i ho¸ biÕn chÊt. H¬n n÷a sù rêm rµ vÒ thñ tôc hµnh chÝnh, thanh kiÓm tra chång chÐo còng lµm t¨ng chi phÝ ®Çu vµo cña c¸c doanh nghiÖp. Do chi phÝ ®Çu vµo cao nªn gi¸ thµnh s¶n phÈm qu¸ cao so víi khu vùc vµ thÕ giíi, dÉn ®Õn ø ®äng, khã tiªu thô, n¨ng lùc s¶n xuÊt kh«ng khai th¸c hÕt lµm cho nhiÒu doanh nghiÖp thua lç.
§iÒu ®¸ng lo ng¹i n÷a hiÖn nay lµ mÆc dï thêi ®iÓm héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi ®ang ®Õn gÇn, song t tëng ®ßi b¶o hé, cha tÝch cùc chuÈn bÞ cßn phæ biÕn ë nhiÒu doanh nghiÖp. Theo ®iÒu tra cña phßng Th¬ng M¹i vµ C«ng NghiÖp ViÖt Nam míi cã 84% doanh nghiÖp ®iÒu tra tr¶ lêi lµ cã nhËn ®îc tin vÒ héi nhËp, 16% doanh nghiÖp cha cã hiÓu biÕt vÒ qu¸ tr×nh héi nhËp. Trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng c«ng nghiÖp chØ cã 23,8% doanh nghiÖp cã hµng ho¸ xuÊt khÈu, 13,7% doanh nghiÖp cã triÓn väng xuÊt khÈu vµ 62,5% doanh nghiÖp hoµn toµn kh«ng cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu. ViÖc Trung Quèc, §µi Loan gia nhËp WTO, viÖc 6 níc thµnh viªn ASEAN cò thùc hiÖn AFTA tõ 1/1/2002 vµ gÇn ®©y NhËt B¶n kÝ tho¶ thuËn víi Singapo vÒ thµnh lËp khu vùc tù do th¬ng m¹i gi÷a hai níc, còng nh kÕ ho¹ch thµnh lËp khu vùc tù do th¬ng m¹i gi÷a Trung Quèc vµ ASEAN vµo 2010 sÏ t¹o ra 1 sè tuËn lîi, song sÏ lµm t¨ng c¹nh tranh gay g¾t vÒ kinh tÕ gi÷a c¸c níc trong khu vùc còng nh ®èi víi nÒn kinh tÕ níc ta vÒ th¬ng m¹i, ®Çu t.
4.1.3. M«i trêng kinh doanh ®Çu t ë ViÖt Nam mÆc dï ®ang ®îc c¶i tiÕn song nh×n chung cßn cha thuËn lîi, cßn nhiÒu khã kh¨n: khu«n khæ ph¸p lý cha ®¶m b¶o cho c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, sù ®éc quyÒn trong mét sè lÜnh vùc cña mét sè tæng c«ng ti nhµ níc, hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng cßn yÕu kÐm, sù thiÕu minh b¹ch vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch, chÕ ®é th¬ng m¹i cßn nÆng vÒ b¶o hé, thñ tôc hµnh chÝnh cßn rêm rµ, cha th«ng tho¸ng. C¸c thÓ chÕ thÞ trêng nh thÞ trêng vèn, søc lao ®éng, thÞ trêng c«ng nghÖ, thÞ trêng bÊt ®éng s¶n...cßn s¬ khai, cha h×nh thµnh ®ång bé.
4.1.4. Nguån nh©n lùc ViÖt Nam dåi dao nhng tay nghÒ kÐm, lîi thÕ vÒ lao ®éng rÎ cã xu híng ®ang mÊt dÇn:
Tríc m¾t, do gi¸ nh©n c«ng cßn rÎ vµ ®ang cã thÞ trêng réng lín nªn ngµnh may mÆc vµ giÇy da lµ hai ngµnh