Tiểu luận Case study: tập đoàn metalclad và mexico (icsid case số arb (af)/97/1)

Tiểu luận CASE STUDY: Tập đoàn Metalclad và Mexico (ICSID Case số ARB(AF)/97/1) SƠ LƯỢC VỤ VIỆC Tranh chấp xuất phát từ hoạt động của nguyên đơn là tập đoàn Metalclad (Metalclad), được đặt ở bang San Louis Potosi (SLP), Guadalcazar. Metalclad đã cáo buộc rằng bị đơn ( tức liên hiệp các bang Mexico, gọi tắt là Mexico) đã dựa vào chính quyền của SLP và Guadalcazar để gây cản trở đến sự phát triển của tập đoàn này và hoạt động của bãi chứa rác thải độc hại của tập đoàn. Metalclad cho rằng sự cản trở này đã vi phạm những điều khoản về đầu tư được quy định trong chương 11 của Hiệp định Tự do thương mại Bắc Mỹ (NAFTA). Cụ thể, đó là sự vi phạm : +Điều 1105 của NAFTA : mỗi bên của Hiệp định này phải đối xử với khoản đầu tư của các nhà đầu tư của một bên khác theo đúng tinh thần của luật quốc tế, điều này bao gồm đối xử công bằng, bảo vệ và an ninh đầy đủ +Điều 1110 của NAFTA : Các bên của NAFTA không được trực tiếp hay gián tiếp quốc hữa hóa hay tước đoạt khoản đầu tư của một nhà đầu tư của một bên khác hay tiến hành bất cứ biện pháp nào tương đương với hành động trên. Trừ trường hợp : - Vì mục đích công cộng - Dựa trên cơ sở không phân biệt đối xử - Tuân theo thủ tục pháp lí và những quy định ở điều 1105 - Có bồi thường thích đáng Mexico đã phản đối tất cả những cáo buộc này CÁC BÊN LIÊN QUAN: A. NGUYÊN ĐƠN: Metalclad là một doanh nghiệp của Mỹ, thành lập trên cỏ sở của luật Delaware. Doanh nghiệp này sở hữu tập đoàn Eco-Metalclad ( viết tắt là ECO). ECO thành lập dựa trên cơ sở của luật Utah và sở hữu 100% cổ phần của tập đoàn Mexico-- Ecosistemas Nacionales, S.A. de C.V ( hay còn gọi là ECONSA) Vào năm 1993, ECONSA đã mua lại công ty COTERIN của Mexico nhằm tới sự hoạt động, phát triển và sinh lợi của trạm chuyển hóa chất thải độc hại và dự án san lấp ở thung lũng La Pedrera sau này. COTERIN nằm ở Guadalcazar và COTERIN sở hữu toàn bộ hồ sơ về khu bất động sản này cũng như những giấy phếp và giấy đăng kí làm căn cứ cho tranh chấp này. Theo điều 1117 của NAFTA, Metalclad đã đại diện cho COTERIN, đệ đơn yêu cầu xét xử. B. BỊ ĐƠN: Bị đơn là chính phủ của liên hiệp các bang Mexico Hội đồng thành phố của Guadalcazar là chính phủ tự trị của Guadalcazar- nơi dự án san lấp được tiến hành. Mặc dù cả Guadalcazar lẫn SLP đều không bị coi là bị đơn nhưng Metalclad cho rằng một số hành động của Guadalcazar và SLP đã góp phần vào việc đối xử bất công và chiếm hữu tài sản—những hành động này là vi phạm hiệp định NAFTA Ngày 2/1/1997, theo quy định ở điều 1120 NAFTA, Metalclad đưa vụ việc ra Trọng tài thương mại quốc tế ICSID. ICSID chấp nhận thụ lí vụ việc. Ngày 19/5/1997, Toà được thành lập gồm 3 trọng tài. THỰC TẾ Vào năm 1990, Mexico cho phép COTERIN xây dựng và vận hành một trạm trung chuyển rác thải độc hại ở La Pedrera, một thung lũng ở của Guadalcazar ở SLP. Khu xây dựng này rộng 814 hecta, nằm cách thành phố thủ đô của SLP 100km về phía đông bắc và được ngăn cách với thành phố này bởi dãy núi Sierra Guadalcazar. Khu đất này cách thành phố của Guadalcazar 70km. Trong khoảng 10km của khu đất, có khoảng 800 người đang sinh sống. Vào 23/01/1993, học viện sinh thái quốc gia- chi nhánh độc lập của ban thư kí liên bang của SEMARNAP đã cấp cho COTERIN giấy phép của liên bang về việc xây dựng khu chứa rác thải độc hại ở La Pedrera Ba tháng sau khi nhận giấy phép xây dựng liên bang, 23/04/1993, Metalcad được quyền chấp nhận mua lại COTERIN cùng với giấy phép của nó trong vòng 6 tháng nhằm mục đích xây dựng khu chứa rác thải độc hại. Không lâu sau đó, vào ngày 11/05/1993, chính phủ của SLP đã cấp cho COTERIN giấy phép sử dụng đất của quốc gia để tiến hành xây dựng. Giấy phép này yêu cầu chủ dự án phải đảm bảo dự án được tiến hành trên cỏ sở đáp ứng đủ những yêu cầu về chi tiết và kĩ thuật mà chính quyền địa phương đưa ra. Giấy phép này không quyết định gì về quyền cũng như quyền sở hữu của người được cấp giấy phép cũng như về công việc, công trình hay chức năng của hoạt động kinh doanh hay những hoạt động khác. 1 tháng sau, tức là vào ngày 11/06/1993, Metaclad có buổi gặp mặt với thống đốc của SLP để bàn về dự án. Metalclad cho biết thống đốc đã ủng hộ dự án này. Trong khi đó, trên thực tế, thống đốc đã nói rằng dự án sẽ được ủng hộ nếu những nghiên cứu cho thấy rằng nó hợp lí hoặc mang tính khả thi và đáp ứng được tiêu chuẩn về môi trường của Mexico. Metalclad còn quả quyết rằng tổng giám đốc của SEDUE đã nói với họ rằng trách nhiệm kêu gọi sự giúp đỡ trong cộng đồng quốc gia và khu vực là thuộc về chính phủ liên bang. Vào 10/08/1993, INE cấp cho COTERIN giấy phép liên bang về hoạt động của khu chứa. Vào 10/09/1993, Metalclad quyết định mua COTERIN, khu chứa và những giấy phép có liên quan. Metalclad quả quyết rằng nếu như không phải do các công chức của bang cũng như liên bang đã tỏ rõ sự ưng thuận cũng như nâng đỡ của họ đối với dự án thì tập đoàn này đã không mua lại COTERIN Metalclad quả quyết rằng : o Không lâu sau khi họ mua COTERIN, chính quyền SLP đã tiến hành một chiến dịch quần chúng nhằm ‘’vạch trần’’ và chặn đứng hoạt động của khu chứa. o Vào tháng 4/1994, sau nhiều tháng đàm phán, Metalclad tin rằng họ đã đạt được chấp thuận của SLP về việc ủng hộ dự án. Theo đó, vào tháng 5/1994, sau khi INE gia hạn giấy phép xây dựng cấp liên bang đã cấp trước đó cho COTERIN thêm 18 tháng, Metalclad bắt đầu bắt tay vào xây dựng khu chứa. Phía Mexico đã phủ nhận hoàn toàn việc SLP đã đưa ra những chấp thuận cũng như ủng hộ đó Việc xây dựng được tiến hành 1 cách công khai và thuận lợi trong suốt tháng 10/1994. Các công chức liên bang và đại diện bang tiến hành kiểm tra địa bàn khu chứa và Metalclad cũng đã đưa họ những báo cáo về tiến độ công trình Ngày 26/10/1994, chính quyền tự trị yêu cầu ngừng mọi hoạt động xây dựng vì lí do công trình được tiến hành mà không có giấy phép xây dựng của họ Metalclad khẳng định rằng các công chức liên bang đã nói với họ rằng họ đã đạt đủ những yêu cầu cần thiết để tiến hành xây dựng và vận hành khu chứa. Giấy phép xây dựng của chính quyền tự trị là không cần thiết ngoại trừ việc nó sẽ giúp cho Metalclad có được mối quan hệ thuận lợi với chính quyền nơi đây, và rằng chính quyền tự trị hoàn toàn không có cơ sở nào để từ chối việc cấp phép đó. Mexico đã phủ nhận hoàn toàn những điều này. Mexico khẳng định rằng giấy phép của chính quyền tự trị là cần thiết và họ chắc rằng phía Metalclad đã hoặc đã nên biết điều đó 15/11/94, Metalclad khôi phục lại hoạt động xây dựng và nộp đơn xin giấy phép của chính quyền tự trị. 31/01/1995, INE cấp cho Metalclad giấy phép bổ sung cho phép tập đoàn này hoàn thành nốt những phần còn dang dở của công trình và những công trình kiến trúc bổ trợ khác. 2/1995, UASLP khẳng định rằng : về mặt địa lí, với sự ứng dụng khoa học hợp lí, khu đất thích hợp để xây dựng 1 khu chứa rác thải độc hại 3/1995, PROFEPA kết luận : Về mặt địa lí, với sự ứng dụng khoa học và điều hành hợp lí, khu đất thích hợp cho một khu chứa rác thải độc hại Metalclad bị cấm đưa khu chứa vào hoạt động 3/1995 Metalclad hoàn thành công trình. Trong lễ khai trương công trình, những người biểu tình đã khiến cho xe chở quan khách và công nhân của Metalclad bị mắc kẹt. Những thủ thuật nhằm đe dọa Metalclad đã được sử dụng. Metalclad đã không thể đưa công trình đi vào hoạt động. Theo quan điểm của Metalclad, chính quyền bang và địa phương đã nhúng tay vào dàn xếp ít nhất là một phần của vụ này, và họ cũng cho rằng cảnh sát bang đã phong tỏa toàn bộ giao thông ra vào khu vực. Sau nhiều cuộc đàm phán, 25/11/1995, Metalclad và Mexico thông qua một thỏa thuận cho phép tiến hành hoạt động của khu chứa (Convenio). Thỏa thuận này cho biết: - thông qua các báo cáo về môi trường ở khu vực này, có thể thấy công trình của Metalclad đã có những tác động tiêu cực đến môi trường. Convenio yêu cầu Metalclad đưa ra những kế hoạch hoạt động cụ thể nhằm loại bỏ những tác động tiêu cực ấy và cải tạo môi trường ở khu đất. - Convenio này cho phép khu chứa được hoạt động trong 5 năm đồng thời cũng chỉ ra rằng Metalclad sẽ cung cấp 34 hecta diện tích đất của nó để làm vùng đệm cho việc bảo tồn các loài của địa phương. - Cứ với một tấn rác thải Metalclad fải đóng góp 2 peso vào hoạt động xã hội, họ phải giảm 10% chi phí cho việc xử lí và tái chế rác thải độc hại ở khu SLP. Cứ mỗi tuần, Metalclad phải dành ra 1 buổi tư vấn sức khỏe miễn phí cho cư dân của Guadalcazar, tuyển họ vào lao động chân tay ở đây, ưu tiên đào tạo kĩ thuật cho họ. Mỗi năm Metalclad còn cần tổ chức hai khóa về quản lí rác thải độc hại cho những bộ phận, ban, ngành cần thiết. Metalcad khẳng định rằng SLP đã từ chối lời mời tham dự quá trình đàm phán về Convenio. Không lâu sau khi bản Convenio được thông báo với công chúng, chính phủ SLP đã lên tiếng bãi bỏ nó. Chính quyền tự trị đã nhắc lại việc nó từ chối cấp giấy phép xây dựng cho COTERIN đợt 10/1991 và 01/1992, đồng thời nhấn mạnh rằng hành động tiến hành xây dựng từ trước đó của Metalclad là không phù hợp để được cấp giấy phép. 05/12/1995, tức là 13 tháng sau khi Metalcald nộp đơn len chính quyền tự trị để xin giấy phép xây dựng, đơn này đã bị chính quyền tự trị bác bỏ. Trong suốt khoảng thời gian 13 tháng ấy, không có dấu hiệu nào cho thấy rằng phía chính quyền tự trị có bất kì hành động xem xét hay nỗ lực nào hướng đến việc tổ chức hoạt động cho khu chứa Metalclad chỉ ra rằng: - Metalcald đã đáp ứng đầy đủ các quy định về pháp lí và tuân thủ sự cho phép của bang cũng như liên bang - Chính quyền tự trị hoàn toàn không để tâm tới việc những báo cáo về môi trường gần đây đã chỉ ra rằng lô đất hoàn toàn thích hợp để xây dựng một khu chứa rác thải độc hại - Không có chứng cứ nào cho thấy : công trình đã không đáp ứng được yêu cầu về chất lượng, haychính quyền tự trị đã cấp giấy phép xây dựng cho một dự án nào khác ở Guadalcazar cũng như sự tồn tại của một thủ tục hành chính liên quan đến việc xin cấp giấy phép xây dựng của khu vực này Mexico khẳng định rằng Metalclad đủ hiểu biết để hiểu rằng giấy phép xây dựng của chính quyền tự trị có thể là cần thiết dựa trên cơ sở là vụ việc xảy ra với COTERIN năm 1991, 1992 cũng như những tiền lệ đối với các dự án khác ở SLP Metalclad yêu cầu xem xét lại việc bãi bỏ đơn xin cấp giấy phép do Metalclad hoàn toàn không được thông báo về cuộc họp của hội đồng thành phố về đơn xin cấp phép này cũng như Metalclad hoàn toàn không có cỏ hội tham dự vào quá trình xem xét và bác bỏ đơn của mình. 08/02/1996, INE cấp giấy phép cho phép Metalclad tăng sức chứa của khu từ 36,000 tấn 1 năm lên 360,000 tấn 1 năm Sau nhiều nỗ lực giải quyết mâu thuẫn với SLP mà không thành, 02/01/1997 Metalclad khởi điện chính phủ Mexico đã vi phạm chương 11 của NAFTA Trước khi kết thúc nhiệm kì của mình, 23/09/1997,ngài thống đốc đã ban ra một sắc lệnh về môi trướng sinh thái. Sắc lệnh này đã thành lập ra một khu vực tự nhiên nhằm bảo vệ loài xương rồng quý hiếm ở đây. Khu vực này lại bao gồm cả phần đất của khu chứa rác thải của Metalclad. Metalclad đã sử dụng sắc lệnh này như một nhân tố bổ trợ cho cáo buộc của nó về hành vi chiếm đoạt tài sản của phía Mexico. Metalclad khẳng định rằng sắc lệnh này đã cản trở hoạt động của khu chứa. Metalclad đã viện dẫn phát biểu của thống đốc SLP trên các phương tiện truyền thông của Mexico nói rằng sắc lệnh này đã xóa bỏ các khả năng mở một khu chứa rác thải công nghiệp ở La Pedrera. Quan điểm tương đồng của một viên chức cấp cao của SLP về vấn đề này cũng được Metalclad viện dẫn. PHÁN QUYẾT CỦA TOÀ Toà áp dụng Chương 11, phần B NAFTA và các điều khoản có liên quan khác để giải quyết những tranh chấp giữa hai bên Metalclad và Mexico. 1. Về trách nhiệm của bang và chính quyền địa phương Toà cho rằng Mexico phải chịu trách nhiệm quốc tế cho những hoạt động của chính quyền địa phương SLP và Guadalcazar theo Điều 105, điều 201(2), 1108(1) NAFTA 2. Về điều 1105 NAFTA: Đối xử công bằng và bình đẳng Điều 1105(1) quy định rằng: mỗi bên của Hiệp định này bảo đảm đối xử với đầu tư của các nhà đầu tư của một bên khác theo tinh thần pháp luật quốc tế, bao gồm đối xử công bằng và bình đẳng và bảo vệ và an ninh đầy đủ. Như vậy, Toà cho rằng đầu tư của Metalclad không nhận được sự đối xử công bằng và bình đẳng theo tinh thần pháp luật quốc tế và Mexico đã vi phạm điều 1105 khoản 1 NAFTA. 3. Về điều 1110 NAFTA: Tước đoạt tài sản Điều 1110: : Các bên của NAFTA không được trực tiếp hay gián tiếp quốc hữa hóa hay tước đoạt khoản đầu tư của một nhà đầu tư của một bên khác hay tiến hành bất cứ biện pháp nào tương đương với hành động trên. Trừ trường hợp : - Vì mục đích công cộng - Dựa trên cơ sở không phân biệt đối xử - Tuân theo thủ tục pháp lí và những quy định ở điều 1105 - Có bồi thường thích đáng “Biện pháp” được quy định ở điều 201 khoản 1 gồm: bất kỳ điều luật, quy định, thủ tục, yêu cầu hay tập quán nào. Theo NAFTA, tước đoạt tài sản không chỉ bao gồm những hành vi tước đoạt như tịch biên hoàn toàn hoặc theo luật công khai, có tính toán và thừa nhận, hoặc cưỡng chế chuyển giao của nước chủ nhà mà còn hành vi gây trở ngại tình cờ hoặc có tính toán đến việc sử dụng tài sản mà dẫn đến tước đoạt hoàn toàn hoặc một phần quan trọng, ảnh hưởng đến lợi ích hay lợi nhuận kinh tế ước tính của tài sản nếu việc thậm chí không cần thiết cho lợi ích của nước chủ nhà. Rõ ràng phía Mexico đã thực hiện các biện pháp tương đương để tước đoạt tài sản của Metalclad, vi phạm điều 1110 khoản 1, NAFTA. Toà kết luận rằng Mexico đã gián tiếp tước đoạt đầu tư của Metalclad. Mexico đã vi phạm điều 1110 NAFTA. Toà quyết định rằng Mexico phải đền bù cho Metalclad 16 685 000 Đô la Mỹ trong vòng 45 ngày kể từ khi phán quyết có hiệu lực. Nếu việc đền bù chậm trễ, lãi suất được tính là 6%/tháng. Hai bên tự chi trả chi phí theo kiện và mỗi bên chịu một nửa số tiền trả cho ICSID. Phán quyết được đưa ra vào ngày 25/8/2000