Mua bán nợ là hoạt động mua bán, theo đó bên bán nợ chuyển giao khoản nợ
mà bên nợ hiện đang nợ bên bán nợ (bao gồm nợ gốc, lãi, lãi phạt) cho bên
mua nợ và nhận tiền thanh toán; bên mua nợ có nghĩa vụ trả tiền cho bên bán
nợ và tiếp nhận các quyền của chủ nợ đối với khoản nợ theo thoả thuận của hai
bên.
14 trang |
Chia sẻ: oanh_nt | Lượt xem: 2278 | Lượt tải: 1
Bạn đang xem nội dung tài liệu Tiểu luận Hoạt động mua bán nợ tại ngân hàng thương mại và thực trạng tại Việt Nam, để tải tài liệu về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Tiểu luận Môn Quản Trị Ngân Hàng
GV hướng dẫn:PGS. TS Trần Huy Hoàng
Nhóm: 02
Lớp: Ngân hàng Đêm 6- K20
TP.Hồ Chí Minh- Tháng 05 năm 2012
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH
VIỆN ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC
Chương 1: TỔNG QUAN VỀ MUA BÁN NỢ VÀ THỊ TRƯỜNG MUA BÁN NỢ
I. Khái niệm về hoạt động mua bán nợ
Mua bán nợ là hoạt động mua bán, theo đó bên bán nợ chuyển giao khoản nợ
mà bên nợ hiện đang nợ bên bán nợ (bao gồm nợ gốc, lãi, lãi phạt) cho bên
mua nợ và nhận tiền thanh toán; bên mua nợ có nghĩa vụ trả tiền cho bên bán
nợ và tiếp nhận các quyền của chủ nợ đối với khoản nợ theo thoả thuận của hai
bên.
II. Vai trò của thị trường mua bán nợ trong nền kinh tế
Thị trường mua bán nợ là một bộ phận nằm trong thị trường tài chính, nên nó
mang đầy đủ vai trò của thị trường tài chính, như: thông qua hoạt động ngân
hàng thương mại tạo lập nguồn vốn cho nền kinh tế, góp phần nâng cao hiệu
quả hoạt động của nền kinh tế, đẩy nhanh quá trình tự do hóa tài chính và hội
nhập quốc tế. Bên cạnh đó thị trường mua bán nợ cũng có những vai trò nổi
bật, cụ thể như sau
1. Đối với Ngân hàng thương mại, đi liền với tăng trưởng tín dụng là tỷ lệ nợ xấu
ngày càng tăng. Như vậy, một khi các khoản nợ xấu, nợ khó đòi được xử lý thì
hệ thống tài chính trong ngân hàng càng trở nên liền mạch, từ đó nâng cao uy
tín và sức mạnh trong kinh doanh.
2. Đối với các doanh nghiệp nói chung, thông qua thị trường mua bán nợ, các
doanh nghiệp có thể mua bán các khoản nợ để từ đó tiến hành tái cơ cấu, tổ
chức lại công ty để thu lợi nhuận, hoặc tiến hành cổ phần hóa doanh nghiệp
hòa nhập với xu hướng phát triển chung hiện nay.
Như vậy, thị trường mua bán nợ giúp cho tình hình tài chính của doanh nghiệp trở
nên lành mạnh hơn.
III. Ý nghĩa của việc mua bán nợ
Hoạt động mua bán nợ xấu nói chung có vai trò rất quan trọng đối với sự phát
triển của hệ thống ngân hàng và tổng thể nền kinh tế. Mua bán nợ xấu sẽ nhanh
chóng làm giảm tỷ lệ nợ xấu của ngân hàng, cải thiện thanh khoản, qua đó góp
phần củng cố sự an toàn đối với từng tổ chức tín dụng (TCTD) cũng như toàn
hệ thống. Đồng thời, mua bán nợ xấu cũng chuyển các khoản nợ này đến các
nhà xử lý nợ xấu chuyên nghiệp, các nhà đầu tư mạo hiểm, tạo điều kiện cho
các doanh nghiệp có nợ xấu có cơ hội phục hồi hoạt động sản xuất kinh doanh
hay ít nhất giúp các tài sản nằm ở những khoản nợ xấu nhanh chóng được giải
phóng và đưa vào sử dụng từ đó giúp cải thiện hiệu quả nền kinh tế.
Chương 2: THỰC TRẠNG THỊ TRƯỜNG MUA BÁN NỢ TẠI VIỆT NAM
I. Một số mô hình hoạt động mua bán nợ trên thế giới
1. Công ty quản lý tài sản Hàn Quốc (KAMCO)
Hàn Quốc là quốc gia Châu Á đi đầu trong việc thành lập công ty chuyên về
xử lý nợ và tài sản tồn động. Công ty quản lý tài sản Hàn Quốc (KAMCO) được
thành lập 1997 theo luật “Bán hiệu quả các tài sản tồn động của các tổ chức tài
chính” nhằm thúc đẩy việc xử lý tài sản tồn động do các tổ chức tài chính nắm
giữ, hỗ trợ có hiệu quả quá trình bình thường hóa quản lý của các doanh nghiệp
có dấu hiệu khó khăn về thanh toán.
Cơ chế hoạt động của KAMCO là mua nợ tồn đọng theo chính sách của
Chính phủ, chủ yếu thực hiện theo yêu cầu, chỉ định của Bộ Tài chính- Kinh tế
Hàn Quốc. Cơ chế xử lý nợ của KAMCO cũng hết sức linh hoạt với nhiều
phương thức như: bán tài sản để thu hồi nợ; thành lập các liên doanh AMC với
các đối tác nước ngoài với mục đích huy động nguồn lực và kinh nghiệm để
quản lý, khai thác, bán hoặc cho thuê tài sản. KAMCO còn thành lập các liên
doanh CRC (Công ty tái cơ cấu doanh nghiệp) nhằm tài trợ vốn hoặc chuyển nợ
thành vốn cổ phần... Tính đến nay KAMCO đã mua và xử lý tổng số nợ xấu và
tài sản tồn đọng của 168 tổ chức tài chính Hàn Quốc với số tiền lên tới 111 tỷ
USD.
2. Công ty quản lý tài sản quốc gia (AMC) ở Trung Quốc
Trước tình hình nợ tồn đọng của ở Trung Quốc ngày càng tăng, theo số liệu
của Thống đốc Ngân hàng Nhân dân Trung Hoa công bố tháng 03/1998, tổng
khối lượng nợ tồn đọng trong nền kinh tế Trung Quốc là 1873 nghìn tỷ Nhân dân
tệ (228 tỷ USD) bằng 25% tổng khối lượng nợ. Do đó, năm 1999 Trung Quốc
thành lập 4 công ty quản lý tài sản quốc gia: Huaruong (Ngân hàng Thương mại
và Công nghiệp), Great Wall (Ngân hàng Nông nghiệp), Orient (Ngân hàng
Trung Hoa), Chinda (Ngân hàng xây dựng) hoạt động trong vòng 10 năm dưới
sự giám sát của Bộ tài chính. Phương pháp xử lý nợ là thu nợ trực tiếp, chuyển
nợ thành vốn cổ phần, phát hành chứng khoán, mua và tiếp nhận, cơ cấu lại thời
hạn nợ… Tính đến 6/2001, tổng khối lượng nợ tồn đọng mà 4 AMC đã mua là
168,6 tỷ USD, chuyển nợ thành cổ phần 41.12 tỷ USD.
Tháng 09/2010 Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBOC) lần đầu tiên trong
lịch sử cho phép 21 ngân hàng thương mại mua, bán nợ cho nhau, trong nỗ lực
nhằm giảm các rủi ro tài chính và giúp các ngân hàng đáp ứng những điều kiện
khắt khe hơn về vốn, nâng cao năng lực của PBoC trong quản lý kinh tế vĩ mô,
cải thiện quá trình thực hiện chính sách tiền tệ và tăng cường kiểm soát đối với
khu vực tài chính.
3. Công ty quản lý tài sản ở Thái Lan (AMC)
Sau khủng hoảng kinh tế 1997, khối lượng nợ tồn đọng ở Thái Lan 48.63
triệu USD tính đến 5/2000. Để xử lý khối lượng nợ tồn đọng này Bộ tài chính
của Thái Lan đã thành lập Công ty quản lý tài sản (AMC). Hoạt động chính của
AMC là mua, quản lý, bán nợ và tài sản tồn đọng. AMC của Thái Lan sử dụng
phương pháp xử lý nợ tồn đọng chủ yếu là cơ cấu thời hạn nợ, xóa, chuyển nợ
thành cổ phần, bán nợ.
II. Môi trường pháp lý của hoạt động mua bán nợ tại Việt Nam
1. Quy chế mua bán nợ
Quyết định 140/1999/QĐ-NHNN ngày 19/04/1999
Văn bản pháp lý đầu tiên liên quan đến hoạt động mua bán nợ là Quyết
định 140/1999/QĐ-NHNN ngày 19/04/1999 về ban hành quy chế của việc mua
bán nợ. Nội dung văn bản bao gồm những quy định cơ bản để mở đường cho
hoạt động mua bán nợ:
Quy định các tổ chức tín dụng được quyền mua, bán đối với các khoản nợ mà
tổ chức tín dụng cho khách hàng vay. Một khoản nợ có thể được bán một
phần hoặc toàn bộ, bán cho nhiều bên mua nợ và có thể được mua, bán nhiều
lần...
Việc mua, bán nợ được thực hiện theo một trong hai phương thức là Bên bán
nợ có thể ký hợp đồng trực tiếp với bên mua nợ hoặc bằng phương thức gián
tiếp là việc mua bán nợ có sự giàn xếp hoặc qua trung gian.
Trạng thái khoản nợ được mua bán là nợ trong hạn và nợ quá hạn nhưng vẫn
còn khả năng thu hồi do bên nợ đang tạm thời gặp khó khăn về tài chính chưa
thể thanh toán nợ gốc và lãi khi đến hạn.
Giá mua bán nợ là do các bên thỏa thuận, theo tỷ lệ phần trăm hoặc giá trị
tuyệt đối so với giá trị khoản nợ được mua bán.
Ngoài ra văn bản cũng nêu rõ các bước của quy trình mua, bán nợ cũng như
quy định về quyền và nghĩa vụ của các bên khi tham gia mua bán.
Quyết định 59/2006/QĐ – NHNN ngày 21/12/2006 thay thế quyết định Quyết
định 140/1999/QĐ-NHNN ngày 19/04/1999
Quy chế mua bán nợ của các tổ chức tín dụng mặc dù đã được ban hành từ
năm 1999 tuy nhiên nội dung quy định chưa chi tiết và không đủ để tạo điều kiện
thuận lợi cho thị trường mua bán nợ phát triển. Theo đó, Ngân hàng Nhà nước
(NHNN) đã ban hành quyết đinh Quyết định 59/2006/QĐ – NHNN có hiệu lực
thi hành từ ngày 21/12/2006, nội dung quy chế mới cũng bao hàm các nội dung
giống như quyết định 140/1999/QĐ-NHNN tuy nhiên đã được chi tiết hơn đồng
thời cũng có những thay đổi cho phù hợp với thực tế. Cụ thể:
Nội dung Quyết định 140/1999/QĐ–
NHNN
Quyết định 59/2006/QĐ – NHNN
Phạm vi mua
bán nợ
- Các khoản nợ trong hạn và
quá hạn nhưng có khả năng
thu hồi
- Không cho phép mua bán các
khoản nợ đã được xử lý, nợ
khoanh.
- Các khoản nợ được hoạch toán nội
bảng
- Các khoản nợ đã được tổ chức tín
dụng xử lý bằng dự phòng rủi ro
hoặc bằng nguồn vốn khác hiện
đang được hạch toán theo dõi ngoại
bảng.
Phương thức
mua bán nợ
- Trực tiếp: Bên bán nợ có thể
ký hợp đồng trực tiếp với bên
mua nợ.
- Gián tiếp: việc mua bán nợ có
sự giàn xếp hoặc qua trung
gian.
- Thông qua đàm phán trực tiếp giữa
bên bán nợ và bên mua nợ hoặc
thông qua môi giới.
- Thông qua đấu giá.
Giá mua bán
- Do các bên thỏa thuận, theo
tỷ lệ phần trăm hoặc giá trị
tuyệt đối so với giá trị khoản
nợ được mua bán.
- Do các bên thoả thuận trực tiếp
hoặc thông qua bên môi giới. Riêng
đối với các khoản nợ thuộc nhóm 1
thì giá mua, bán nợ không được
thấp hơn giá trị khoản nợ được
nợ mua, bán.
- Là giá mua cao nhất trong trường
hợp khoản nợ được bán theo
phương thức đấu giá.
Quy trình
thực hiện
mua, bán
nợ
- Quy định rõ từng bước thực
hiện.
- Các TCTD xây dựng quy trình thực
hiện mua, bán nợ phù hợp với quy
định của Quy chế.
Quy định về
việc nghĩa vụ
thông báo
cho Bên nợ
- Nếu trong hợp đồng tín
dụng/khế ước được ký kết
giữa bên bán nợ và bên nợ
không đề cập đến khả năng
mua bán nợ thì việc mua bán
nợ phải có sự chấp thuận của
Bên nợ và các bên liên quan.
- Bên mua nợ và bên bán nợ được
thoản thuận mua bán nợ nhưng phải
thông báo bằng văn bản cho Bên nợ
biết.
Quyết định 59/2006/QĐ – NHNN đã tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các tổ
chức tín dụng trong hoạt động mua bán nợ nhằm mở rộng khả năng cho vay của
tổ chức tín dụng đối với khách hàng, tăng cường khả năng chuyển dịch cơ cấu
đầu tư, góp phần quản lý rủi ro tín dụng, củng cố tính thanh khoản và chất lượng
các khoản đầu tư của tổ chức tín dụng. Tuy nhiên, sau một thời gian triển khai
thực hiện, hiện các tổ chức tín dụng đang gặp khó khăn, vướng bởi cùng với quá
trình hội nhập, thị trường tài chính Việt Nam ngày một phát triển và có sự tham
gia của nhiều nhà đầu tư nước ngoài thì quy chế mua bán nợ hiện hành chưa thực
sự phù hợp với thực tế. Xuất phát từ yêu cầu thực tế của hoạt động mua bán nợ,
NHNN đã xây dựng dự thảo về quy chế mua bán nợ mới nhằm khắc phục những
vấn đề còn bất cập trong lĩnh vực mua bán nợ hiện nay, đồng thời quy định mới
sẽ tăng cường trách nhiệm của các bên tham gia.
Dự thảo quy chế mua bán nợ mới:
Dự thảo Thông tư bổ sung trường hợp không được mua, bán khoản nợ khi
đang có tranh chấp, khiếu kiện nhằm đảm bảo trách nhiệm của bên bán đối
với khoản nợ. Bên mua nợ sẽ trở thành người cho vay đối với bên bán nợ để
đảm bảo tuân thủ các quy định pháp luật về cấp tín dụng.
Dự thảo cũng quy định tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài
phải tính số nợ đã mua vào tổng dư nợ và tuân thủ giới hạn cấp tín dụng đối
với khách hàng. Với các khoản nợ thuộc nhóm 1 (nợ đủ tiêu chuẩn), giá mua
và bán nợ không được thấp hơn giá trị khoản nợ được mua, bán.
Ngoài ra, dự thảo Thông tư bổ sung các quy định liên quan đến quản lý ngoại
hối, trong đó bên mua nợ được thực hiện mua khoản nợ vay bằng ngoại tệ.
Chi nhánh ngân hàng nước ngoài không được mua khoản nợ mà tổ chức tín
dụng cấp trên thị trường quốc tế cho người không cư trú.
2. Các văn bản pháp luật có liên quan
Ngoài văn bản về quy chế mua bán nợ của các TCTD, hoạt động mua bán nợ
tại Việt Nam còn bị điều chỉnh bởi một số văn bản sau:
Luật doanh nghiệp 2005
Luật các tổ chức tín dụng
Thông tư số 79/2011/TT-BTC quy định về Điều lệ tổ chức và hoạt động của
Công ty Mua bán nợ Việt Nam.
III. Tình hình nợ tại Việt Nam
1. Tình hình nợ tại các Tổ chức tín dụng, Doanh nghiệp nhà nước
Năm 2011 khép lại với nhiều khó khăn trong nền kinh tế Việt Nam nói chung
và ngành ngân hàng nói riêng. Trong suốt thập niên vừa qua, hệ thống tài
chính Việt Nam "bùng nổ" về số lượng, với 5 NHTM Nhà nước; 37 NHTM
cổ phần, 40 chi nhánh ngân hàng nước ngoài; 5 ngân hàng 100% vốn nước
ngoài; 5 ngân hàng liên doanh; 18 công ty tài chính; 12 công ty cho thuê tài
chính; 1 quỹ tín dụng nhân dân Trung ương. Cùng với sự tăng trưởng về quy
mô thì dư nợ trong toàn ngành cũng đã tăng trưởng vượt bậc.
Tổng dư nợ ngân hàng đã tăng chóng mặt với tốc độ 33%/năm trong vòng
một thập kỷ qua, cũng là mức tăng cao nhất trong các nước ASEAN, Trung
Quốc và Ấn Độ. Theo con số do NHNN công bố, dư nợ hệ thống ngân hàng
năm 2011 vào khoảng 2,5 triệu tỉ đồng, trong đó nợ xấu chiếm 3,39% (tức
khoảng 85.000 tỷ đồng) tăng mạnh so với mức 2,19 % của năm 2010. Riêng
nợ nhóm 5 (nợ có khả năng mất vốn) lên đến 50%. Nếu phân loại nợ theo
chuẩn mực quốc tế thì tỷ lệ nợ xấu của các ngân hàng Việt Nam là 13% tổng
dư nợ. Đây là tỷ lệ rất cao, vượt xa so với ngưỡng an toàn 5%. Với tổng giá
trị nợ xấu trên thị trường rất lớn, từ 85.000 tỉ đồng (theo công bố từ NHNN)
và có thể lên đến 300.000 tỉ đồng (theo ước tính của Fitch Rating), cho thấy
tình hình nợ xấu tại các NHTM đang trong tình trạng rất báo động. Tuy nhiên
đây chính là điều kiện cần cho thị trường mua bán nợ xấu phát triển ở Việt
Nam.
Về tình hình nợ của các DNNN tại các TCTD: Với thị trường kinh tế mở cửa
và cạnh tranh như hiện nay thì việc quản lý điều hành doanh nghiệp còn
mang nặng tính bao cấp nhà nước đã thể hiện những bất cập. Được sự hỗ trợ
tối đa từ nhà nước nhưng tình hình hoạt động kinh doanh của các Tập đoàn,
tổng công ty nhà nước lại không đạt được hiệu quả khi các doanh nghiệp này
trong những năm vừa qua báo cáo những con số lỗ lớn như Tập đoàn điện
lực, tổng công ty xăng dầu hay tổng công ty Hàng Hải, Vinashin… Và, đằng
sau những con số lỗ lớn của nhiều tập đoàn, Tổng công ty là câu chuyện về
nợ xấu ngân hàng và chiếm dụng vốn lẫn nhau. Hiện các DNNN chiếm tới
60% tín dụng của các ngân hàng, các tổ chức tín dụng. Đặc biệt, mức nợ của
các DNNN đang chiếm tới 70% nợ xấu của các ngân hàng.
2. Tính pháp lý của các khoản nợ
Việc xử lý nợ tồn đọng tại các tổ chức tín dụng là vấn đề không đơn giản, bởi
hầu hết khoản nợ đều là nợ lòng vòng và không có tài sản đảm bảo. Thậm chí
nhiều khoản nợ đã qua mấy đời lãnh đạo, con nợ đã giải thể, hoặc ngừng hoạt
động. Ngoài ra còn có các khoản nợ do vay theo chỉ định, kế hoạch của nhà
nước cho các chương trình phát triển kinh tế. Đây là nguyên nhân khiến nợ
tồn đọng được tích tụ với nguy mô lớn và cả con nợ lẫn chủ nợ cũng không
có động lực xử lý triệt để. Và một khoản nợ đến một thời gian nào có sẽ
không còn còn hiệu lực pháp lý.
IV. Các tổ chức tham gia hoạt động mua bán nợ
Tính đến tháng 12/2011 cả nước có 27 AMC trực thuộc NHTM. Bên cạnh đó,
có một số NHTM đã được NHNN chấp thuận thành lập AMC nhưng chưa
chính thức đi vào hoạt động như: Habubank, VietABank, Vietbank, Seabank.
Ngoài ra, có 1 AMC trực thuộc Bộ Tài chính là DATC và có khá nhiều công ty
tư nhân/cổ phần được thành lập nhằm thực hiện một số chức năng của AMC
như: tư vấn thủ tục thu hồi nợ, xử lý nợ, đòi nợ…
1. Công ty mua bán nợ và tài sản tồn đọng của doanh nghiệp (DATC)
- Tổng quan về công ty: Công ty mua bán nợ và tài sản tồn đọng của doanh
nghiệp – DATC trực thuộc Bộ Tài chính được thành lập theo quyết định số
109/2003/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 5/6/2003 có chức năng,
nhiệm vụ chủ yếu là mua các khoản nợ và tài sản tồn đọng của các doanh
nghiệp; tiếp nhận để xử lý các khoản nợ và tài sản đã được loại trừ không
tính vào giá trị doanh nghiệp khi thực hiện sắp xếp, chuyển đổi sở hữu doanh
nghiệp nhà nước; xử lý các khoản nợ và tài sản đã mua; tư vấn, môi giới xử
lý nợ và tài sản tồn đọng; được sử dụng vốn để đầu tư bằng các hình thức
mua cổ phiếu, trái phiếu, góp vốn liên doanh và các hình thức khác theo quy
định của pháp luật.
- Tình hình hoạt động mua bán nợ của công ty: Tính đến hết năm 2011, DATC
đã thực hiện 109 phương án mua bán nợ và tài sản theo phương thức thỏa
thuận, trong đó: mua nợ để tái cấu trúc tại 69 DN, mua nợ để thu hồi nợ tại
36 DN và mua tài sản để xử lý thu hồi tại bốn DN. Trong số 69 DN (chủ yếu
là DNNN và DNNN đã cổ phần hóa) được mua để tái cấu trúc, đến nay đã
hoàn thành tái cấu trúc 43 DN với tổng vốn điều lệ sau tái cấu trúc là 1.212 tỷ
đồng (bình quân 27 tỷ đồng/DN. Trong 43 DN đã hoàn thành tái cấu trúc có
tới 22 DNNN kinh doanh thua lỗ, mất vốn nhà nước và 21 DN khác sản xuất
– kinh doanh không hiệu quả... Trong hoạt động mua nợ tại 36 DN khác,
thông qua cơ cấu lại thời gian trả nợ, điều chỉnh lãi suất cho vay, DATC đã
giúp DN tồn tại tiếp tục hoạt động và phát triển.
2. Công ty Quản lý nợ và khai thác tài sản của NHTM (AMC)
- Tổng quan về công ty: Các AMC trực thuộc NHTM hoạt động theo mô hình
công ty TNHH một thành viên, có sự hỗ trợ từ các ngân hàng mẹ. Tuy nhiên,
đây vẫn còn là một mô hình khá mới mẻ ở Việt Nam, chủ yếu được thành lập
để phục vụ lợi ích nội bộ của từng ngân hàng như: xử lý nợ, giải quyết nợ
xấu của các NHTM…, Việc thành lập các AMC được cho là cần thiết, trong
bối cảnh nợ xấu ngân hàng gia tăng, rủi ro trong hoạt động tín dụng ngân
hàng ngày càng lớn.
- Tình hình hoạt động mua bán nợ của công ty: Mô hình công ty quản lý nợ và
khai thác tài sản (AMC) được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt thành lập theo
Quyết định 150/2001/QĐ-TTg ngày 05/10/2001 với mục đích xử lý nợ tồn
đọng của các NHTM. AMC được thành lập để xử lý nợ, giải quyết nợ xấu
cho ngân hàng, nhưng thực tế các phòng Quản lý nợ, Xử lý nợ thuộc NHTM
hoàn toàn có thể làm tốt việc này. Một AMC với cơ cấu hoành tráng, nhưng
thực chất cũng chỉ có 10-15 người, kể cả ban giám đốc. Số lượng này cũng
vừa bằng, thậm chí là ít hơn số lượng nhân sự của phòng xử lý nợ.
Vậy thực chất AMC để làm gì? Theo một cán bộ thuộc AMC của một ngân hàng
lớn, AMC quả đúng là “hữu danh vô thực”. AMC được lập ra mà công việc chủ
yếu không phải quản lý nợ, xử lý nợ hay quản lý tài sản mà để hợp thức hoá việc
cho vay với lãi suất vượt trần của NHTM. Khách hàng vay vốn từ NHTM
thường phải có tài sản đảm bảo. NHTM sẽ thu thêm phí như phí thẩm định tài
sản, phí quản lý tài sản đảm bảo,… Thông qua AMC, tính phí bằng tỷ lệ phần
trăm trên tổng số vốn vay và thu một lần.
V. Đánh giá về hoạt động mua bán nợ tại Việt Nam
Trong vài năm trở lại đây, thị trường tài chính phát triển mạnh mẽ, có nhiều
đóng góp to lớn cho sự tăng trưởng của nền kinh tế nước ta. tuy vậy trong sự
đóng góp đó thì thị trường mua bán nợ lại không chiếm tỷ lệ cao. Với tiềm
năng về dư nợ như trên đã phân tích thì có thể cho thấy rằng thị trường mua
bán nợ tại Việt Nam vẫn là thị trường bị bỏ ngỏ và chưa có đủ điều kiện để
phát triển, thể hiện qua một số khó khăn sau:
1. Về quy định pháp lý
Hoạt động mua bán nợ ở Việt Nam hiện nay trên nguyên tắc là được phép,
tuy nhiên cơ chế và thủ tục để thực hiện mua bán nợ còn hết sức lằng nhằng
phức tạp. Vì vậy thị trường mua bán nợ không khai thông được. Khuôn khổ
pháp lý và trình tự thủ tục mua bán và xử lý nợ xấu chưa hoàn thiện. Hiện
nay, các hoạt động mua bán nợ chủ yếu chịu sự điều chỉnh của Quyết định
59/2006/QĐ-NHNN về quy chế mua, bán nợ của các tổ chức tín dụng. Tuy
nhiên, Quy chế này vẫn chỉ giới hạn ở quy định mang tính quy trình đối với
hoạt động mua bán nợ mà thiếu đi những yêu cầu có tính bắt buộc bán nợ ở
các TCTD nếu nợ xấu vượt quá tỷ lệ nhất định hoặc kéo dài quá thời hạn cho
phép mà không được xử lý, gây lãng phí nguồn lực xã hội. Chính việc thiếu
những quy định như vậy cũng như trình tự thủ tục xử lý nợ xấu rất khó khăn
từ việc lập hồ sơ, khởi kiện đến khi thi hành án kéo dài, phức tạp đã làm cho
những công ty mua bán nợ chuyên nghiệp nản lòng khi tham gia thị trường.
Thêm vào đó thị trường mua bán nợ chưa có người mua lại nợ. Vì hệ thống
pháp lý chưa hỗ trợ đầy đủ cho thị trường nợ “Nợ của Ngân hàng mà không
đòi được làm sao Ngân hàng khác dám mua”.
Tại Việt Nam hiện có duy nhất công ty Mua bán nợ và xử lý tài sản tồn đọng
Doanh nghiệp (DATC) thuộc Bộ Tài Chính có hoạt động mua bán nợ. Tuy
nhiên hoạt động của công ty này vẫn bị hạn chế do không có hướng dẫn cụ
thể hoặc không được quy định trong các văn bản pháp lý, chẳng hạn một số
vướng mắc trong việc xác định giá trị lợi thế vị trí địa lý trong tính toán, xác
định giá trị doanh nghiệp khi t