Tiểu luận Khái niệm văn hóa doanh nghiệp, vai trò văn hóa doanh nghiệp, các dạng văn hóa doanh nghiệp, phân biệt văn hóa phương đông và văn hóa phương tây

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HCM VIỆN ĐÀO TẠO SAU ĐẠI HỌC ---------- TIỂU LUẬN MÔN: VĂN HÓA DOANH NGHIỆP Đề tài 1: KHÁI NIỆM VĂN HÓA DOANH NGHIỆP, VAI TRÒ VĂN HÓA DOANH NGHIỆP, CÁC DẠNG VĂN HÓA DOANH NGHIỆP, PHÂN BIỆT VĂN HÓA PHƯƠNG ĐÔNG VÀ VĂN HÓA PHƯƠNG TÂY GVHD : PGS.TS. Hồ Tiến Dũng Nhóm thực thiện : Nhóm 1 Lớp : Cao học QTKD Đêm 1, Đêm 2 Khóa : 21 TP.Hồ Chí Minh, năm 2013 DANH SÁCH NHÓM 1 STT Họ và tên 1 Lê Huỳnh Lan Anh 2 Nguyễn Lộc Kim Bảo 3 Nguyễn Quốc Dũng 4 Nguyễn Thị Mỹ Hạnh 5 Đào Thị Kim Huyền 6 Huỳnh Nguyễn Thanh Lan 7 Nguyễn Thùy Liên 8 Nguyễn Thị Kim Thảo 9 Phạm Thị Hồng Trang MỤC LỤC PHẦN 1: VĂN HÓA DOANH NGHIỆP ............................................................................ 1 1.1 Khái niệm văn hóa .......................................................................................................... 1 1.2 Văn hóa doanh nghiệp ................................................................................................... 1 1.3 Vai trò của văn hóa doanh nghiệp .............................................................................. 2 1.4 Các dạng văn hóa doanh nghiệp.................................................................................. 3 1.4.1 Phân theo cơ cấu và định hướng về con người và nhiệm vụ...................... 3 1.4.1.1 Văn hóa gia đình.............................................................................................. 3 1.4.1.2 Văn hóa tháp Eiffel .......................................................................................... 3 1.4.1.3. Văn hóa theo kiểu tên lửa được định hướng ................................................ 3 1.4.1.4. Văn hóa lò ấp trứng: ....................................................................................... 4 1.4.2 Phân theo sự phân cấp quyền lực .................................................................... 4 1.4.2.1 Văn hóa nguyên tắc .......................................................................................... 4 1.4.2.2 Văn hóa quyền hạn ........................................................................................... 4 1.4.2.3 Văn hóa đồng đội.............................................................................................. 4 1.4.2.4 Văn hóa sáng tạo .............................................................................................. 4 1.4.3 Phân theo mối quan tâm đến nhân tố con người và mối quan tâm đến thành tích................................................................................................................................... 4 1.4.3.1 Văn hóa kiểu lãnh đạm .................................................................................... 4 1.4.3.2 Văn hóa kiểu chăm sóc .................................................................................... 4 1.4.3.3 Văn hóa kiểu đòi hỏi nhiều .............................................................................. 4 1.4.3.4 Văn hóa hợp nhất.............................................................................................. 4 1.4.4 Phân theo vai trò của nhà lãnh đạo ................................................................. 4 1.4.4.1 Văn hóa quyền lực ........................................................................................... 5 1.4.4.2 Văn hóa gương mẫu ........................................................................................ 5 1.4.4.3 Văn hóa nhiệm vụ ............................................................................................ 5 1.4.4.4 Văn hóa chấp nhận rủi ro............................................................................... 5 1.4.4.5 Văn hóa đề cao vai trò cá nhân ..................................................................... 5 1.4.4.6 Văn hóa đề cao vai trò tập thể ....................................................................... 5 1.4.5 Dạng văn hóa khác ............................................................................................... 5 1.4.5.1 Văn hóa bánh kem ........................................................................................... 5 1.4.5.2 Văn hóa bánh chưng ....................................................................................... 5 1.5 Cách phân loại văn hóa doanh nghiệp theo quan điểm của các nhà nghiên cứu ...................................................................................................................................................... 6 1.5.1 Phân loại văn hóa doanh nghiệp của Harrison/ Handy .............................. 6 1.5.2 Các dạng văn hóa doanh nghiệp của Deal và Kennedy .............................. 7 1.5.3 Các dạng văn hóa doanh nghiệp của Quinn và McGrath .......................... 8 1.5.4 Các mô hình văn hóa doanh nghiệp của Scholz............................................ 9 1.5.4.1 Văn hóa tiến triển ............................................................................................ 9 1.5.4.2 Văn hóa nội sinh và văn hóa ngoại sinh..................................................... 10 1.5.5 Các dạng văn hóa doanh nghiệp của Daft.................................................... 11 1.5.5.1 Văn hóa thích ứng ......................................................................................... 11 1.5.5.2 Văn hóa sứ mệnh ........................................................................................... 11 1.5.5.3 Văn hóa hòa nhập.......................................................................................... 11 1.5.5.4 Văn hóa nhất quán ........................................................................................ 12 1.5.6 Các dạng văn hóa doanh nghiệp của Sethia và Klinow ............................ 12 1.5.6.1 Văn hóa thờ ơ ................................................................................................. 12 1.5.6.2 Văn hóa chu đáo ............................................................................................ 13 1.5.6.3 Văn hóa thử thách ......................................................................................... 13 1.5.6.4 Văn hóa hiệp lực ............................................................................................ 13 PHẦN 2: PHÂN BIỆT VĂN HÓA PHƯƠNG ĐÔNG VÀ PHƯƠNG TÂY ............ 15 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHẦN 1: VĂN HÓA DOANH NGHIỆP 1.1 Khái niệm văn hóa  Có rât nhiều khái niệm khác nhau về văn hóa. Khái niệm văn hóa rất rộng. Trong từ điển, văn hóa được định nghĩa là “ hành vi của những năng lực đạo đức và tư duy phát triển, đặc biệt thông qua giáo dục”. Văn hóa cũng có một số định nghĩa khác như theo Edoouard Herriot, một nhà văn nổi tiếng người Pháp thì “Văn hóa là cái còn lại khi ta quên tất cả, là cái còn thiếu khi ta học tất cả”. Như vậy, văn hóa là một bản sắc của mỗi cá nhân, mỗi dân tộc, mỗi quốc gia không ai có thể dễ dàng quên được.  Theo UNESCO : “Văn hóa là một phức thể, tổng thể các đặc trưng, diện mạo về tinh thần, vật chất, tri thức, linh cảm… khắc họa nên bản sắc của một cộng đồng gia đình, xóm làng, quốc gia, xã hội…Văn hóa không chỉ bao gồm nghệ thuật, văn chương, mà cả những lối sống, những quyền cơ bản cuả con người, những hệ giá trị, những truyền thống, tín ngưỡng…”  Theo Hồ Chí Minh: “ Vì lẽ sinh tồn cũng như vì mục đích cuộc sống, loài người mới sáng tạo và phát minh ra ngôn ngữ, chữ viết, đạo đức, khoa học, tôn giáo, văn học nghệ thuật, những công cụ cho sinh hoạt hằng ngày về mặc, ăn, ở, và các phương tiện, phương thức, những sáng tạo sử dụng toàn bộ những sáng tạo và phát minh đó tức là văn hóa. Văn hóa là sự tổng hợp của mọi phương thức sinh hoạt cùng với biểu hiện của nó mà loài người đã sản sinh ra nhằm thích ứng những nhu cầu đời sống, và đòi hỏi sự sinh tồn.”  “Văn hóa là tập hợp những giá trị, những ý niệm, niềm tin truyền thống được truyền lại và cùng chia sẻ trong một quốc gia. Văn hóa cũng là cách sống, những nếp suy nghĩ truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác. Văn hóa có ý nghĩa khác nhau đối với các dân tộc khác nhau, bởi vì khái niệm văn hóa bao gồm những chuẩn mực, giá trị, tập quán v.v…” (GS-TS Ngô Đình Giao)  “Văn hóa là cái còn lại sau khi người ta đã quên tất cả, là cái vẫn còn thiếu sau khi người ta đã học tất cả”. 1.2 Khái niệm văn hóa doanh nghiệp 1  Văn hóa doanh nghiệp – một khái niệm chưa từng có trong từ điển bách khoa toàn thư Việt Nam, đó là một lĩnh vực mới được nghiên cứu trong vài thập kỷ trở lại đây, nên các định nghĩa về văn hóa doanh nghiệp còn rất khác nhau. Thời gian gần đây, thuật ngữ “văn hóa doanh nghiệp” rất thường được sử dụng và phổ biến trong giới doanh nhân và các nhà quản lý. Các doanh nghiệp bắt đầu chú trọng đến việc xây dựng văn hóa cho mình. Tuy nhiên, “văn hóa doanh nghiệp là một trong những “khái niệm” tương đối khó hiểu trong quản trị kinh doanh. Có rất nhiều khái niệm khác nhau về văn hóa doanh nghiệp.  Văn hóa doanh nghiệp được hiểu là toàn bộ các giá trị văn hóa được gây dựng nên trong suốt quá trình tồn tại và phát triển của một doanh nghiệp, trở thành các giá trị, các quan niệm, các niềm tin chủ đạo, các quy tắc, thói quen, các tập quán, truyền thống ăn sâu vào hoạt động của doanh nghiệp ấy và chi phối tình cảm, nếp suy nghĩ và hành vi của mọi thành viên của doanh nghiệp trong việc theo đuổi và thực hiện các mục đích; và hệ quả của nó là : văn hóa doanh nghiệp là tất cả những gì làm cho doanh nghiệp này khác với một doanh nghiệp khác.  Theo chuyên gia người Pháp về doanh nghiệp nhỏ và vừa: “ Văn hóa doanh nghiệp là tổng hợp các giá trị, các biểu tượng, huyền thoại, nghi thức, các điều cấm kỵ, các quan điểm triết học, đạo đức, tạo thành nền móng sâu xa của doanh nghiệp”.  “Văn hóa doanh nghiệp là sự trộn lẫn đặc biệt các giá trị, các tiêu chuẩn, thói quen, và truyền thống, những thái độ ứng xử và lễ nghi mà toàn bộ chúng là duy nhất đối với một tổ chức đã biết”. 1.3 Vai trò của văn hóa doanh nghiệp Văn hóa doanh nghiệp sẽ có ảnh hưởng tích cực hoặc tiêu cực tới sự phát triển của doanh nghiệp. Nền văn hóa mạnh sẽ là nguồn lực quan trọng tạo ra lợi thế cạnh tranh cho doanh nghiệp. Nền văn hóa yếu sẽ là nguyên nhân dẫn đến sự suy yếu.  Ảnh hưởng tích cực Văn hoá doanh nghiệp tạo nên nét đặc trưng riêng của doanh nghiệp, quy tụ được sức mạnh của toàn doanh nghiệp và khích lệ đuợc sự đổi mới sáng tạo: 2  Tạo nên nét đặc trưng riêng của doanh nghiệp: Mỗi doanh nghiệp có một đặc trưng riêng và chính văn hoá doanh nghiệp tạo nên nét khác biệt đó. Các giá trị cốt lõi, các tập tục, lễ nghi, thói quen hay cách họp hành, đào tạo, thậm chí đến cả đồng phục, giao tiếp…đã tạo nên phong cách riêng biệt của doanh nghiệp, phân biệt doanh nghiệp này với doanh nghiệp khác.  Quy tụ được sức mạnh của toàn doanh nghiệp: Nền văn hoá tốt giúp doanh nghiệp thu hút và giữ được nhân tài, củng cố lòng trung thành của nhân viên với doanh nghiệp. Thật sai lầm khi cho rằng trả luơng cao sẽ giữ được nhân tài. Nhân viên chỉ trung thành, gắn bó với doanh nghiệp khi doanh nghiệp có môi trường làm tốt, khuyến khích họ phát triển.  Khích lệ sự đổi mới, sáng tạo: Trong những doanh nghiệp có môi trường văn hoá làm việc tốt, mọi nhân viên luôn luôn được khuyến khích đưa ra sáng kiến, ý tưởng…Nhân viên trở nên năng động, sáng tạo hơn và cũng gắn bó với doanh nghiệp hơn.  Ảnh hưởng tiêu cực Nền văn hoá yếu kém sẽ gây ra những thiệt hại cho doanh nghiệp. Chẳng hạn trong một doanh nghiệp, cơ chế quản lý cứng nhắc, độc đoán, sẽ làm nhân viên sợ hãi, thụ động và thờ ơ hoặc chống đối lại lãnh đạo. Nhân viên sẽ bỏ doanh nghiệp đi bất cứ lúc nào. 1.4 Các dạng văn hóa doanh nghiệp 1.4.1 Phân theo cơ cấu và định hướng về con người và nhiệm vụ 1.4.1.1 Văn hóa gia đình Văn hóa định hướng quyền lực; nhấn mạnh đến thế bậc và có định hướng về cá nhân. 1.4.1.2 Văn hóa tháp Eiffel Văn hóa định hướng nguyên tắc; chú trọng đặc biệt vào thứ tự cấp bậc, và định hướng về nhiệm vụ. Theo loại hình văn hóa này, công việc được xác định rõ ràng, nhân viên biết rõ mình phải làm những gì, và mọi thứ được sắp xếp từ trên xuống. 1.4.1.3 Văn hóa theo kiểu tên lửa được định hướng 3 Văn hóa định hướng dự án; đề ra hướng và các thành viên tuân theo đó tự do làm; chú trọng tới sự bình đẳng trong nơi làm việc và định hướng công việc. 1.4.1.4 Văn hóa lò ấp trứng Văn hóa định hướng hoàn thành, khuyến khích mọi người làm việc, phát huy nỗ lực của tập thể, nhấn mạnh vào sự bình đẳng và định hướng cá nhân. 1.4.2 Phân theo sự phân cấp quyền lực 1.4.2.1 Văn hóa nguyên tắc Quản lý dựa vào công việc hơn là dựa vào phẩm chất cá nhân. Các quyết định đưa ra trên cơ sở quy trình và hệ thống. 1.4.2.2 Văn hóa quyền hạn Quản lý trên cơ sở quyền lực cá nhân lãnh đạo. Các quyết định dựa trên cơ sở những gì lãnh đạo sẽ làm trong các tình huống tương tự. 1.4.2.3 Văn hóa đồng đội Quản lý được coi như việc hành chính lặt vặt. Các quyết định được ban hành trên cơ sở hợp tác lẫn nhau. 1.4.2.4 Văn hóa sáng tạo Quản lý là việc tiếp tục giải quyết vấn đề. Các quyết định ban hành trên cơ sở tài năng chuyên môn của các cá nhân. 1.4.3 Phân theo mối quan tâm đến nhân tố con người và mối quan tâm đến thành tích 1.4.3.1 Văn hóa kiểu lãnh đạm: Có rất ít mối quan tâm về cả con người lẫn thành tích. 1.4.3.2 Văn hóa kiểu chăm sóc: Quan tâm cao độ tới con người nhưng ít quan tâm đến thành tích. 1.4.3.3 Văn hóa kiểu đòi hỏi nhiều: Rất ít quan tâm đến con người mà quan tâm nhiều đến thành tích. 1.4.3.4 Văn hóa hợp nhất: Kết hợp giữa sự quan tâm con người và thành tích. 1.4.4 Phân theo vai trò của nhà lãnh đạo 4 1.4.4.1 Văn hóa quyền lực: Thủ trưởng cơ quan nắm quyền lực hầu như tuyệt đối. 1.4.4.2 Văn hóa gương mẫu: Vai trò chính của lãnh đạo trong mô hình này là làm gương cho cấp dưới noi theo. 1.4.4.3 Văn hóa nhiệm vụ: Chức vụ trong tổ chức theo mô hình này dựa trên nhiệm vụ được giao hơn là dựa trên hệ thống phân bố quyền lực 1.4.4.4 Văn hóa chấp nhận rủi ro: Người lãnh đạo khuyến khích các nhân viên làm việc trong tinh thần sáng tạo, dám lãnh trách nhiệm, dám mạnh dạn xử lý một vấn đề theo định hướng phù hợp với quyền lợi chung của tổ chức khi chưa nhận được chỉ thị trực tiếp từ cấp trên. 1.4.4.5 Văn hóa đề cao vai trò cá nhân: Vai trò của từng cá nhân tương đối có tính tự trị cao. Người lãnh đạo khéo léo hướng dẫn những cá nhân có đầu óc sáng tạo cao vào mục tiêu chung của tổ chức và không có thái độ phô trương quyền uy đối với họ. 1.4.4.6 Văn hóa đề cao vai trò tập thể: Vai trò của người lãnh đạo được hòa tan và chia sẻ cho một nhóm người. 1.4.5 Dạng văn hóa khác 1.4.5.1 Văn hóa bánh kem: Đây là một quan điểm của người Pháp, bánh kem có nhiều tầng lớp với nhiều màu sắc khác nhau tượng trưng cho quan điểm lúc khen lúc chê. Ví dụ: Khen người giúp việc dọn dẹp, lau chùi nhà cửa sạch sẽ nhưng lại thêm một ý là nếu những vết bẩn được lau chùi kỹ hơn thì sẽ tốt hơn. 1.4.5.2 Văn hóa bánh chưng: là người Việt Nam ai cũng hiểu và biết câu đối: “Thịt mỡ, dưa hành, câu đối đỏ, cây nêu, tràng pháo, bánh chưng xanh”- thể hiện đầy đủ nét văn hóa trong ngày tết cổ truyền của dân tộc. Và Bánh chưng là hương vị không thể thiếu trong đời sống vật chất và tinh thần cũng như tinh thần tâm linh của người Việt Nam. Bánh chưng được làm từ những nguyên liệu rất thông thường có sẵn như : lá, gạo nếp, đậu xanh, thịt heo… để làm thành món ăn, mà trong đó đã gói ghém cả một nền nông nghiệp lúa nước, mang ý nghĩa sâu xa để làm vật phẩm cúng tế tổ tiên, 5 đất trời, bánh chưng hình vuông tượng trưng cho đất, tạo nét văn hóa riêng của người Việt – Văn Hóa Bánh Chưng. 1.5 Cách phân loại văn hóa doanh nghiệp theo quan điểm của các nhà nghiên cứu 1.5.1 Phân loại văn hóa doanh nghiệp của Harrison/ Handy Đặc điểm Điểm mạnh Điểm yếu Văn - Chỉ có một trung tâm quyền lực Khả năng phản ứng Chất lượng phụ hóa nằm ở vị trí trung tâm nhanh và linh hoạt thuộc nhiều vào quyền - Rất ít quy tắc, hầu như không cần năng lực của người lực các thủ tục hành chính ở vị trí quyền lực và - Coi trọng kết quả hơn hình thức khó phát triển ở quy mô lớn Văn - Chuyên môn hóa cao theo chức Hiệu quả về chi phí Cứng nhắc, trì trệ. hóa năng được phối hợp và kiểm soát và sự ổn định trong chậm phản ứng vai bởi những nhà quản lý cấp cao hoạt động trước những thay trò - Đặc trưng bởi quy tắc, thủ tục, mô đổi tả công việc Văn - Quyền lực được phân tán và được Tính chủ động, linh Tình trạng ngang hóa quyết định bởi năng lực chuyên hoạt, thích ứng tốt hàng giữa các quản công môn chứ không phải bởi vị trí và đề cao năng lực lý dẫn đến khó đạt việc trong tổ chức được hiệu quả quản - Thường xuất hiện khi mọi nỗ lực lý, khó phát triển của tổ chức tập trung vào hoàn sâu về chuyên môn thành một dự án và lệ thuộc chủ yếu vào năng lực cá nhân. Văn - Xuất hiện khi 1 nhóm người quyết Tính tự tủ và tự Khả năng hợp tác hóa định tổ chức thành một tập thể quyết cao dành cho yếu, lỏng lẻo, cá chứ không hoạt động riêng rẽ mỗi cá nhân không hiệu quả về nhân - Mỗi người tự quyết định về công quản lý và khai thác 6 việc của mình sử dụng nguồn lực 1.5.2 Các dạng văn hóa doanh nghiệp của Deal và Kennedy Cách phân loại của Deal và Kennedy dựa trên hai tiêu thức về thị trường: - Mức độ rủi ro gắn với các hoạt động của công ty - Tốc độ công ty và nhân viên của họ nhận được phản ứng về các chiến lược và quyết định của họ Đặc điểm Loại tổ chức áp Điểm mạnh Điểm yếu dụng Văn hóa Coi trọng việc đặt Đơn vị cảnh sát, Phù hợp cho các tổ Thiếu khả nam nhi cá nhân dưới những phòng phẫu thuật, chức hoạt động năng hợp tác áp lực lớn và tốc độ tư vấn quản lý trong môi trường phản ứng bất trắc, đòi hỏi sự nhanh nhạy Văn hóa Quyền ra quyết Công ty kinh Khuyến thích thi Dễ dẫn đến làm ra định phân bổ cho doanh máy tính, đua động cơ sai, làm, nhiều người quản lý bất động sản, cửa thực dụng, chơi ra trung gian hàng ăn uống thiển cận và chơi xu thế phiến diện Văn hóa Quyết định tập Hãng hàng không, Tạo ra đột phá về Phản ứng phó thác trung ở cấp cao công ty dầu lửa… chất lượng và sáng chậm tạo về chuyên môn Văn hóa Nhân viên làm việc Ngân hàng, công Có hiệu lực khi xử Không có quy theo quy trình nhất ty bảo hiểm… lý công việc trong khả năng trình định môi trường ổn định thích ứng, thiếu sáng tạo 7 1.5.3 Các dạng văn hóa doanh nghiệp của Quinn và McGrath Quinn và McGrath phân loại văn hóa doanh nghiệp dựa trên đặc trưng của quá trình trao đổi thông tin. Đặc điểm Sự ủy thác/ phân Cơ sở đánh giá Điểm mạnh quyến kết quả lao động Văn hóa Được thiết lập để Quyền lực ủy thác Dựa vào sản phẩm Sự hăng hái, kinh tế/ theo đuổi mục tiêu dựa vào năng lực hữu hình chuyên cần Văn hóa năng suất và hiệu quả Sự tự giác của và nhiều thị Phong cách lãnh đạo người lao động là sáng kiến trường là chỉ đạo và tập do được khích lệ của người trung hoàn thành mục và đảm bảo bởi lao động tiêu những cam kết trong hợp đồng Văn hóa Thể hiện những Quyền hạn được Dựa vào sự nỗ lực, Thể hiện triết lý/ chuẩn mực được ưu giao phó trên cơ sở cố gắng khi thể khả năng văn hóa tiên trong việc thể uy tín và quyền lực hiện công việc thích ứng, đặc thù hiện một công việc cần thiết để hoàn tính tự chủ Các quyết định mang thành công việc của người tính tập thể lao động. Văn hóa Xuất hiện ở những tổ Quyền lực có thể Dựa vào mối quan Tình thân đồng chức muốn duy trì được trao cho bất hệ của họ đối với ái, tính công thuận/ tinh thần tập thể, tình kỳ thành viên nào, những người khác bằng và sự Văn hóa đoàn kết và tình thân quyền lực thực tế và sự bày tỏ lòng bình đẳng phường ái. được thực thi dựa trung