Tiểu luận Tổ chức chính quyền cơ sở

1 Tiểu luận Tổ chức chính quyền cơ sở 2 PHẦN MỞ ĐẦU Đảng Cộng sản Việt nam ta hết sức coi trọng cải cách nền hành chính nhà nước nhằm thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây dựng và hoàn thiện Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam theo định hướng pháp quyền của dân, do dân và vì dân. Đất nước Việt nam ta đang trên con đường đổi mới và ngày càng phát triển, nền tảng để nền kinh tế xã hội phát triển vững mạnh là hệ thống chính trị của Đảng và Nhà nước phải được ổn định và không ngừng phát triển. Để thúc đẩy hoàn thiện nền hành chính đáp ứng yêu cầu của thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, chúng ta đã và đang triển khai thực hiện những chủ trương và giải pháp hữu hiệu phù hợp với điều kiện cụ thể nước ta, đồng thời tăng cường nghiên cứu, học hỏi kinh nghiệm của các nước phát triển, các tổ chức kinh tế quốc tế, nhất là những nước có điều kiện và hoàn cảnh tương đồng với chúng ta. Đảng ta đã nhấn mạnh tại các kỳ Đại hội đại biểu và đặc biệt tại Đại hội Đại biểu lần thứ IX “ Xây dựng một nền hành chính nhà nước dân chủ, ytrong sạch, vững mạnh, từng bước hiện đại hóa. Điều chỉnh chức năng và cải tiến phương thức hoạt động của Chính phủ theo hướng thống nhất quản lý vĩ mô việc thực hiện các nhiệm vụ chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh và đối ngoại trong cả nước bằng hệ thống pháp luật, chính sách hoàn chỉnh, đồng bộ. Định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các bộ theo hướng quản lý đa ngành, đa lĩnh vực trên phạm vi toàn quốc, cung cấp dịc vụ công”. Để đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của đất nước trên mọi mặt của xã hội; Đồng thời thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước về việc đẩy mạnh “cải cách hành chính”. Đặc biệt là từ khi đất nước ta chính thức nha nhập tổ chức Thương mại thế giới (WTO) Thì công tác cải cách nền hành chính cũng sẽ giúp giải quyết một cách hiệu quả hơn những thách thức và cơ hội nảy sinh từ sự cởi mở hơn của Việt Nam đối với ngoại thương và đầu tư nhằm duy trì sự hấp dẫn đối với các nhà đầu tư bằng việc giảm chi phí giao dịch, đồng thời cải tiến cung cấp dịch vụ công cho người nghèo qua việc giảm bớt tệ quan liêu giấy tờ và sự kém hiệu quả. Việc thực hiện chương trình tổng thể cải cách hành chính là một quá trình phức tạp và đòi hỏi cao nhưng lại cực kỳ quan trọng. Nhiều nước, dù nhỏ hay lớn, công nghiệp hóa hoặc đang phát triển, đều trải qua quá trình này để đưa nền hành chính của mình đáp ứng được những kỳ vọng của người dân và doanh nghiệp. Vấn đề này, kinh nghiệm các nước trong và ngoài khu vực đều rất hữu ích. 3 PHẦN NỘI DUNG. Trên thế giới tính trung bình số lượng các bộ của chính phủ trung ương là 16, tuy rằng có sự chênh lệch không đáng kể giữa các khu vực với mức trung bình là 10 tại các nước nhỏ ở Thái Bình dương đến 20 ở Trung đông và Bắc mỹ. Tuy vậy, trong mỗi vùng, giữa các nước lại có sự khác biệt về dân số. tại Châu Phi, số lượng các bộ thay đổi từ thấp nhất là 10 ở Bootsxoana đến 28 ở Nigieria. Tại Châu á, phạm vi thay đổi từ 7 đến 35, ở Mỹ latinh từ 11 đến 27 và ở Thái bình dương từ 6 đến 16. Xem xét tính đa dạng của các nước, người ta thấy không thể đề xuất một con số các bộ của Chính quyền trung ương thích hợp. Không thể có lời khuyên cố định trước. Mỗi nước phải chọn cho mình cách làm phù hợp với truyền thống hành chính và thực tiễn chính trị của mình. Ngoài ra, để kinh nghiệm của nước khác có thể hữu ích, việc so sánh phải là giữa các nước có quy mô và cơ cấu chính trị tương đồng. Trong mọi trường hợp, thách thức chủ yếu không phải là xác định số lượng lý tưởng các cơ quan của chính phủ trung ương, mà phải xác định được những nhiệm vụ cơ bản của Chính quyền trong một đất nước cụ thể, thiết lập những cơ cấu tổ chức gắn kết một cách hợp lý để thực thi những nhiệm vụ này và điều quan trọng hơn cả là áp dụng các qui tắc, các biện pháp khuyến khích bằng vật chất và phi vật chaats để thúc đẩy các nhân viên và nhà quản lý công thực thi công việc có hiệu quả. Thuật ngữ Chính quyền địa phương thường được hiểu là những đơn vị của chính quyền trực tiếp cung cấp dịch vụ cho các công dân tại cấp trung gian thấp và thấp nhất. Mô hình tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương rất đa dạng, vì việc tổ chức và hoạt động này phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, như điều kiện lịch sử, văn hoá xã hội, tự nhiên cũng như những quan điểm nhận thức của chính quyền nhà nước cấp trên. Theo tiêu chí các cấp chính quyền địa phương, có thể chia các cấp chính quyền địa phương thành 4 cấp như Đức, Camerun, Senegan; 3 cấp như Italia, Ấn độ,...; hai cấp như Đan Mạch, Phần Lan, Nhật Bản, Costa-Rica... Thậm chí có nhà nước tổ chức chính quyền địa phương 5 cấp như của Pháp. Cấp thấp nhất của chính quyền địa phương thường được tổ chức ở những cộng đồng cư dân thành phố, làng, thôn.. Cấp đơn vị hành chính trung gian thường được tổ chức ở trên các cấp cơ sở (cấp thấp nhất) và dưới cấp trung ương. Đó là các tỉnh, vùng như ở Nhật, Italia... Không phải ở tất cả các cấp chính quyền trên đều phải tổ chức ra các cơ quan đại diện. Cấp vùng, quận, huyện của Pháp và cả của Cộng hoà liên bang Đức không tổ chức cơ quan đại diện của cộng đồng cư dân. Ở nước Pháp, và ở một số nước khác đã lâu hình thành một quan điểm cho 4 rằng, các cơ quan đại diện của cộng đồng cư dân chỉ được, hay là thường được tổ chức ở các đơn vị hành chính tự nhiên, hơn là ở các đơn vị hành chính nhân tạo. Mô hình tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương cũng gần giống như của chính quyền nhà nước ở trung ương, tuy rằng mức độ của chúng là không thể bằng của chính quyền trung ương, về việc tổ chức cũng như các cách thức hoạt động. Ở trên có cơ quan lập pháp do nhân dân trực tiếp bầu ra có quyền ban hành các văn bản luật, thì ở dưới cũng có cơ quan do nhân dân địa phương bầu ra có quyền ban hành các văn bản có tính quy phạm gần như văn bản luật của cơ quan lập pháp cấp trên. Ở trên có cơ quan tổ chức thi hành các văn bản của cơ quan lập pháp, thì ở phía dưới cũng có những cơ quan tổ chức thi hành, hay là theo dõi việc thi hành các văn bản do cơ quan đại diện của nhân dân trực tiếp bầu ra ban hành. Chỉ có một điểm khác duy nhất ở đây là phạm vi hoạt động của chính quyền địa phương chỉ trên vùng lãnh thổ địa phương trực thuộc trung ương, và trong phạm vi lãnh thổ địa phương không có hệ thống các cơ quan xét xử riêng rẽ của mình. Mô hình của Anh có đặc điểm trung ương không phải là cơ quan quản lý cấp trên đối với địa phương, không điều khiển địa phương. Các cấp chính quyền địa phương được độc lập lẫn nhau, và không có sự trực thuộc lẫn nhau. Thiết nghĩ rằng đây là mô hình dân chủ hơn cả, và chính trong quan niệm như vậy chính quyền địa phương mới có khả năng và điều kiện phát huy được quyền chủ động của mình, mà gạt đi bất cứ một sự bảo trợ nào của chính quyền cấp trên, cũng như của cả chính quyền trung ương. Trong trường hợp hãn hữu gặp khó khăn về tài chính chính quyền địa phương được sự trợ giúp của chính quyền trung ương Điều đặc biệt ở chính quyền địa phương Anh quốc có nơi chỉ có các cơ quan đại diện, mà không có cơ quan chịu trách nhiệm thực hiện các quyết định do cơ quan đại diện ban hành kiểu như Ủy ban nhân dân của Việt Nam hiện nay. Mô hình hành chính địa phương của nhà nước Mỹ là một trong những mô hình áp dụng nguyên tắc phân quyền một cách đậm đặc nhất. Địa phương ở Mỹ quốc được toàn quyền giải quyết các công việc của mình mà không cần thiết có sự bảo trợ từ trung ương. Sự phục tùng trung ương, cũng như việc giám sát trung ương đối với địa phương chủ yếu bằng pháp luật và thông qua hoạt động xét xử của toà án. Việc phân quyền tuyệt đối được thể hiện trước hết bằng sự các địa phương thoải mái trong việc lựa chọn các mô hình tổ chức và hoạt động cuả mình. Mô hình của Pháp có đặc điểm là chính quyền địa phương bị song trùng giám sát của đại diện chính quyền trung ương và của chính quyền cấp trên. Mô hình này được phát triển từ những năm của chế độ quân chủ chuyên chế mà hình thành nên. Thuở ban đầu của chế độ phong kiến, chính 5 quyền địa phương chỉ là các quan cai trị do Nhà Vua cử về địa phương chỉ nhằm mục đích thực hiện hay giám sát sự thực hiện các quyết định của Nhà Vua, mà không tính đến các điều kiện hoàn cảnh của đại phương, hoặc thậm chí cai trị theo cách riêng của quan chức được cử về. Sau dần với sự đấu tranh của dân chủ, các lãnh đạo địa phương có một thẩm quyền nhất định cho việc giải quyết các công việc của địa phương, trong đó có cả các việc có liên quan đến đời sống của nhân dân địa phương, và cuối cùng các quan chức được cử về chỉ làm mỗi một chức năng giám sát việc thực hiện các quyết định của cấp trên và các văn bản luật của trung ương, mà không còn có quyền hành như trước đây nữa. Tại tất cả các tỉnh ở Pháp đều có những Thị trưởng do hội đồng thành phố bầu cử và ở dưới quyền kiểm soát của các tỉnh trưởng. Thị trưởng vừa chăm nom đến những quyền lợi địa phương vừa quan tâm đến những quyền lợi của trung ương. Mô hình của Cộng hoà Liên bang Đức có đặc điểm giống của Pháp quốc nhưng không có cơ quan đại diện của chính quyền cấp trên xuống giám sát chính quyền cấp dưới. Đây là một mô hình mà chính quyền liên bang phụ thuộc vào chính quyền bang, chính quyền bang phụ thuộc vào chính quyền địa phương trong việc quản lý và cung cấp các dịch vụ cho dân. Điểm đặc trưng nhất của mô hình của Đức là tính phân quyền. Đây là hệ thống quyền lực được phân theo nguyên tắc: cái gì địa phương làm tốt thì địa phương làm, trung ương chỉ làm những gì mà địa phương làm không tốt hơn. Vấn đề quan trọng trong hệ thống của Đức là ở đây phân rất rõ trách nhiệm của từng cấp, cấp này làm thì cấp kia không làm. Và như vậy thì quyền của mỗi cấp mang tính chủ động và được phân cấp; đồng thời được phân nhiệm vụ thì cũng được phân ngân sách,tức là cấp đó sẽ có nguồn thu bảo đảm cho việc thực hiện nhiệm vụ của mình. Mô hình của Xô viết có đặc điểm là đã là cấp chính quyền thì phải có đầy đủ các cơ cấu, thành phần. Tức là phải có cả cơ quan quyết nghị, có cả cơ quan chấp hành và có cả cơ quan xét xử và phải đặt dưới sự lãnh đạo và trực thuộc của cơ quan dân cử. Chính quyền địa phương là một bộ phận cấu thành của hệ thống nhà nước thống nhất, không có sự phân chia quyền lực giữa các cấp chính quyền, mà chỉ có sự phân công và phân nhiệm. Nhân dân các địa phương thực hiện quyền lực nhà nước thuộc về mình bầu ra các Xô viết, cơ quan quyết nghị của địa phương có quyền quyết định các vấn đề quan trọng có liên quan đến nhân dân trong vùng lãnh thổ địa phương. Xô viết địa phương được gọi là cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương thành lập ra các cơ quan chấp hành và hành chính Nhà nước ở địa phương, có trách nhiệm tổ chức thực hiện các quyết định của Xô viết các văn bản pháp luật và quyết định khác của các cơ quan Nhà nước cấp trên. Các công việc hành chánh địa phương đều do những uỷ ban đảm nhiệm; các cơ quan 6 hành chánh địa phương thi hành những đường lối của cơ quan nhà nước cấp trên. Trong mọi nhà nước quá khứ và hiện tại đều có sự quan hệ với địa phương thông qua hoạt động của các cơ quan nhà nước trung ương và các cơ quan nhà nước ở địa phương. Tùy theo tính chất phức tạp về lãnh thổ và dân cư, mà các nhà nước có thể tổ chức chính quyền địa phương thành 2 cấp hoặc 3 cấp. Mối quan hệ giữa các cấp chính quyền địa phương với trung ương cũng rất khác nhau. Trong một nền kinh tế tập trung cũng như cách thưc quản lý của nhà nước độc tài chuyên chế, các cấp chính quyền địa phương chỉ là những cơ quan phụ thuộc vào sự điều khiển của cấp trên. Trong một nhà nước dân chủ và nhất là của một nền kinh tế thị trường sự trực thuộc vào chính quyền cấp trên của các cơ quan chính quyền địa phương cấp dưới càng giảm bớt, càng ngày tăng thêm tính chất tự quản tự chịu trách nhiệm của các cấp chính quyền. Mối quan hệ giữa nhà nước trung ương với các cấp chính quyền địa phương từ nhiều cấp chuyển sang 2 cấp đơn giản: Giữa trung ương với từng cấp chính quyền. Từng cấp chính quyền phải tự chịu trách nhiệm về những hoạt động của mình. Mối quan hệ trên dưới bằng cách hướng dẫn, chỉ đạo, ra lệnh sẽ được thay dần bằng pháp luật, và thậm chí bằng các hợp đồng quy định rõ quyền hạn và trách nhiệm của các bên. Cho dù là ở trên hay ở cấp dưới,thì cả hai đều phải trực thuộc pháp luật. Pháp luật phải tiến tới chỗ phân định một cách rạch ròi,có thể theo nguyên tắc “Xay lúa thì khỏi ẫm em”. Đó là một trong những cơ sở cho việc chịu trách nhiệm của các cấp chính quyền nhà nước ở địa phương. Chính vì vậy tương lai chính quyền địa phương là phải đa dạng theo ý chí của nhân dân. Nhưng bất luận kiểu gì thì cơ quan đại diện nhân dân cũng phải có. Hội đồng nhân dân phải là cơ quan lập pháp ở địa phương . Nếu không là như vậy thì các hoạt động của Hội đồng nhân dân cũng là phải mang tính lập pháp gần giống như Quốc hội ở trung ương, địa phương phải có ngân sách riêng có nguồn thu riêng và khoản chi riêng theo nhu cầu của địa phương. Đành rằng chúng vẫn phải tuân thủ theo những quy định của trung ương. Chính quyền địa phương cơ sở theo cách hiểu phổ biến của khoa học hành chính là chính quyền cấp thấp nhất. Ở Việt Nam hiện nay, chính quyền địa phương cấp thấp nhất được gọi là "cấp xã''. Theo quy định tại Điều 118, Hiến pháp 1992, sửa đổi bổ sung năm 2001 và Luật Tổ chức hội đồng nhân dân và ủy ban nhân dân năm 2003, đối với cấp xã bao gồm: xã, phường và thị trấn. 7 Chính quyền địa phương cơ sở là chính quyền được tổ chức ra nhằm bảo đảm, bảo vệ và phục vụ quyền, lợi ích của nhân dân, nhân dân là đối tượng cơ bản để chính quyền phục vụ . Dưới góc độ vai trò của nhà nước; nhân dân chính là chủ thể của quyền lực nhà nước. Theo đó, chính quyền địa phương cơ sở phải là chính quyền do nhân dân tổ chức ra, của nhân dân và hoạt động vì nhân dân. Các bản Hiên pháp của Việt Nam năm 1946, 1959, 1980 đến 1992 đều khẳng định Nhà nước ta là nhà nước của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Điều 2, Hiến pháp 1992 sửa đổi bổ sung năm 2001 khẳng định: Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân và vì nhân dân, tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân... Những biểu hiện căn bản của chính quyền địa phương cơ sở là: về tổ chức do nhân dân tổ chức ra và chịu trách nhiệm trước nhân dân; về hoạt động do cán bộ, công chức tiến hành phải xuất phát trên nền tảng lợi ích của nhân dân và vì nhân dân để phục vụ. Đối chiếu với những tiêu chuẩn trên, đồng thời gắn với thực tiễn tổ chức và hoạt động của chính quyền cấp Xã, Phường hiện nay mà bản thân em đang công tác tại UBND Phường Vĩnh Ninh – Thành phố Huế - Tỉnh Thừa thiên Huế, có thể thấy nổi lên một số vấn đề cơ bản sau: Chính quyền cấp Xã, Phường về cơ bản đã thể hiện được quyền làm chủ của nhân dân, thực hiện tốt chức năng quản lý nhà nước, đang có những cải cách hành chính và có những chuyển biến căn bản về tổ chức theo tinh thần Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII, VIII, IX, X, đặc biệt là Nghị quyết số 17-TW Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X ngày l tháng 8 năm 2007 về ''Đẩy mạnh cải cách hành chính, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý bộ máy nhà nước''. Đồng thơi chính quyền Phường Xã đã được sự quan tâm của Chính phủ thể hiện ở Nghị định 92/NĐ-CP về việc qui định …………………..Các địa phương đang triển khai thực hiện các đề án như: Thí điểm bỏ Hội đồng nhân dân huyện, quận và phường tại 10 tỉnh, thành phố bắt đầu từ ngày 01 tháng 4 năm 2009; vấn đề nhất thể hóa vai trò bí thư với chủ tịch Ủy ban nhân dân xã... Những cải cách về tổ chức bộ máy cơ quan hành chính nói chung và chính quyền địa phương cơ sở nói riêng đã bước đầu mang lại hiệu quả thiết thực. Tuy nhiên, vấn đề này đang trong quá trình tổ chức thí điểm, cần tiếp tục hoàn thiện. Mặt khác, về cơ bản chính quyền địa phương cơ sở hiện nay vẫn đang được tổ chức theo mô hình của nền hành chính công truyền thống, biểu hiện tính thứ bậc, mệnh lệnh hành chính chặt chẽ song trùng giữa cơ quan có thẩm quyền chung(UBND) với cơ quan có thẩm quyền riêng (chuyên môn) đã tạo ra tính thụ động, trông chờ và ỷ lại của cấp cơ sở đối với cấp trên. 8 Về hoạt động của chính quyền cấp Phường, Xã bước đầu đã đạt được những hiệu quả nhất định về các lĩnh vực quản lý được giao. Điều này được phản ánh thông qua những giải pháp mà Chính phủ tiến hành trong thời gian qua như: cải cách thủ tục hành chính theo mô hình ''một cửa''; công khai các thủ tục hành chính (xây dựng bộ thủ tục hành chính); mạnh dạn phân cấp chức năng, nhiệm vụ cho cấp Phường, Xã trong thực hiện các nhiệm vụ y tế, văn hóa, giáo dục, thể thao, xây dựng,… Đồng thời bộ máy hành chính cũng như đội ngũ cán bộ công chức cấp Phường xã cũng đã được điều chỉnh cho phù hợp với từng địa phương, thường xuyên quan tâm đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn cũng như trình độ chính trị để đáp ứng với nhiệm vụ hiện nay. Song, năng lực của đội ngũ cán bộ, công chức ở một số chính quyền cấp Phường Xã có mặt chưa tương xứng với mức độ phân cấp thậm chí có một số cán bộ, công chức tha hóa về đạo đức lối sống dẫn đến những quyết định hành chính không đúng gây ảnh hướng xấu đến hiệu quả hoạt động quản lý nhà nước ở địa phương. Thực trạng trên, xuất phát từ những nguyên nhân sau: Thể chế pháp luật vẫn còn hạn chế trong cách xác định giữa thẩm quyền và trách nhiệm của cán bộ, công chức về thực thi công vụ. Mặc dù vừa qua Chính phủ cũng đa ban hành Luật cán bộ, công chức nhưng hiện tại, các văn bản quy phạm pháp luật mới chỉ dừng lại ở việc quy định chức năng, nhiệm vụ, thẩm quyền cho cơ quan công quyền, cán bộ, công chức mà chưa quy định cụ thể, rõ ràng về trách nhiệm của cán bộ, công chức khi thực thi công vụ. Do đó, hành vi của cán bộ, công chức chưa được xác định về tính chịu trách nhiệm. Cách quy định của pháp luật như vậy, vô hình dung đã tạo ra sự phân biệt “trên dưới” trong mối quan hệ của cán bộ, công chức với nhân dân. Việc phân công, phân cấp có mặt, có lĩnh vực chưa rõ ràng, còn mang dấu ấn của một nền hành chính công truyền thống. Hiện nay, phân cấp chức năng, nhiệm vụ đã có những đổi mới. Tuy nhiên, cơ chế phân cấp vẫn chưa được đổi mới mạnh mẽ còn mang tính hình thức, chủ yếu là phân cấp nhiệm vụ mà chưa phân cấp nguồn lực. Với cơ chế mang tính mệnh lệnh thứ bậc chặt chẽ và song trùng đã làm cho cấp cơ sở trở nên thụ động, trông chờ, ỷ lại, thiếu sáng tạo trong xem xét, giải quyết các vấn đề ở cơ sở. Đây là một trong những nguyên nhân tạo ra căn bệnh quan liêu, hành chính xa dân, biến chính quyền nơi đại diện cho quyền làm chủ của nhân dân trở thành cơ quan công quyền, mang tính chuyên môn thuần túy, giải quyết vấn đề một cách máy móc và thụ động. 9 Mô hình công vụ nặng nề đã ảnh hưởng đến ý thức và trách nhiệm của cán bộ, công chức trong giải quyết công việc với nhân dân. Tình trạng cố gắng bằng cách này hay cách khác, có năng lực hay không có năng lực vẫn là cán bộ hoặc công chức được hưởng lương như nhau theo ngạch, bậc; Điều này đã ảnh hưởng đến ý thức và trách nhiệm, làm hạn chế tính chủ động, sáng tạo của cán bộ, công chức tạo ra tâm lý trong hoạt động công vụ. Những tác động từ tâm lý ngại va chạm của một số người dân khi có nhu cầu giải quyết công việc của mình với cơ quan quản lý nhà nước. Mặt khác, không ít người dân khi muốn đạt được mục đích của mình thường ''chấp nhận" mà bỏ qua những tiêu cực do cán bộ, công chức gây ra. Để chính quyền địa phương cơ sở theo đúng nghĩa , trước mắt cũng như lâu dài. Cần quan tâm thực hiện một số giải pháp sau: Phân cấp giữa chính quyền cấp Huyện cho cấp Xã vẫn còn có mặt, lĩnh vực chưa rành mạch về quyền và trách nhiệm nên xảy ra tình trạng thụ động, trông chờ, ỷ lại và xa dân. Để khắc phục nhược điểm này, việc phối hợp giữa nguyên tắ