Tiểu luận Tư tưởng triết học của pháp gia và sự ảnh hưởng của nó đến đời sống chính trị của thời đại
Pháp trị là học thuyết duy nhất có sự kế thừa, hàm chứa những những yếu tốcủa những học thuyết khác nhiều nhất, nhờ đó tạo ra một phương thức giải quyết vững chắc, toàn vẹn và thực tếnhất trong vấn đềtrị quốc: Lễnghĩa, danh phận của Nho gia được cụthểhoá trong pháp luật; Vô vi của Lão gia được chuyển hoá thành quan hệbiện chứng vô vi- hữu vi; Kiêm ái của Mặc gia tuy là nội dung yếm thếnhất của học thuyết pháp trị, nhưng Hàn Phi Tử vẫn coi đây là mục đích cuối cùng của pháp luật. Nhờhọc thuyết pháp trị, Tần ThuỷHoàng đã chấm dứt cục diện bách gia phân tranh thời tiên Tần, thống nhất Trung Quốc và xây dựng chế độquân chủchuyên chếtrung ương tập quyền đầu tiên tại Trung Quốc. Trong khuôn khổ đềtài, người viết xin được đi sâu vào phân tích đểlàm rõ tưtưởng trịquốc của phái Pháp gia, cùng sự ảnh hưởng của nó đến đời sống chính trịcủa thời đại. P PP P
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Tiểu luận Tư tưởng triết học của pháp gia và sự ảnh hưởng của nó đến đời sống chính trị của thời đại, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
B GIÁO D C VÀ ÀO T O
TR NG I C KINH T TP.H CHÍ MINH
---------------- ---------------
TI U LU N TRI T H C
HVTH : Tr n Nguy n B ng D ng
L P : CH19-D1
Thành ph H Chí Minh – 02/2010
PPPP háp tr là h c thuy t duy nh t có s k th a, hàm ch a nh ng
nh ng y u t c a nh ng h c thuy t khác nhi u nh t, nh ó t o ra
m t ph ươ ng th c gi i quy t v ng ch c, toàn v n và th c t nh t trong v n tr
qu c: L ngh a, danh ph n c a Nho gia ư c c th hoá trong pháp lu t; Vô vi
c a Lão gia ư c chuy n hoá thành quan h bi n ch ng vô vi- h u vi; Kiêm ái c a
M c gia tuy là n i dung y m th nh t c a h c thuy t pháp tr , nh ưng Hàn Phi T
v n coi ây là m c ích cu i cùng c a pháp lu t. Nh h c thuy t pháp tr , T n
Thu Hoàng ã ch m d t c c di n bách gia phân tranh th i tiên T n, th ng nh t
Trung Qu c và xây d ng ch quân ch chuyên ch trung ươ ng t p quy n u
tiên t i Trung Qu c.
Trong khuôn kh tài, ng ư i vi t xin ư c i sâu vào phân tích
làm rõ t ư t ư ng tr qu c c a phái Pháp gia, cùng s nh h ư ng c a nó n i
s ng chính tr c a th i i.
M C L C
~ ~ ~ * ~ ~ ~
CH NG 1: T T NG TRI T H C C A PHÁP GIA
1.1. B i c nh l ch s ............................................................................................. 1
1.2. L ch s hình thành và phát tri n c a Pháp gia................................................. 1
1.2.1. M t s khái ni m ................................................................................... 1
1.2.2. S phát tri n c a Pháp gia qua các th i k c a các nhà t ư t ư ng............ 2
1.3. Phân tích t ư t ư ng pháp tr c a Hàn Phi T .................................................... 4
1.3.1. Tư t ư ng tr n ư c b ng pháp lu t........................................................... 5
1.3.2. Quan i m coi tr ng ba y u t “Pháp – Th – Thu t” ............................ 6
1.3.3. So sánh v i Nho gia............................................................................. 14
CH NG 2: S NH H NG C A T T NG PHÁP GIA N I S NG
CHÍNH TR C A TH I I
2.1. Trung Qu c ươ ng th i................................................................................ 17
2.2. Ý ngh a ng d ng th c ti n t i Vi t Nam ..................................................... 19
2.2.1. Pháp quy n và nhà n ư c pháp quy n ................................................... 19
2.2.2. Xây d ng và hoàn thi n nhà n ư c pháp quy n XHCN hi n nay........... 20
M U
1. Lý do ch n tài:
Pháp gia là tr ư ng phái tri t h c hàm ch a các h c thuy t khác nhau nhi u
nh t, g n li n v i d u n l ch s Trung Hoa c i trong quá trình th ng nh t t
nư c. i u ó ã t o s cu n hút c bi t v i ng ư i vi t, c ng là lý do ng ư i vi t
ch n tài này.
2. M c tiêu c a tài:
- Nghiên c u l ch s hình thành và phát tri n c a Pháp gia.
- Tìm hi u h c thuy t pháp tr c a Hàn Phi T .
- Tìm hi u s nh h ư ng c a t ư t ư ng pháp tr n c c di n chính tr
Trung Qu c c i.
- Tìm hi u ý ngh a ng d ng h c thuy t này vào th c ti n Vi t Nam.
3. Ph m vi, i t ng tài:
Tìm hi u và phân tích nh ng t ư t ư ng ch o c a h c thuy t phái Pháp gia
Trung Qu c th i c i.
4. Ph ơ ng pháp nghiên c u:
- Ph ươ ng pháp l ch s th ng kê
- Ph ươ ng pháp nghiên c u t i bàn
- Ph ươ ng pháp phân tích t ng h p
5. B c c:
Bài vi t ư c trình bày trong 20 trang, ư c k t c u thành 2 ch ươ ng nh ư sau:
Ch ươ ng 1: T ư t ư ng tri t h c c a Pháp gia.
Ch ươ ng 2: S nh h ư ng c a t ư t ư ng Pháp gia n i s ng chính tr c a th i i.
N i dung chi ti t c a bài vi t s ư c trình bày ph n n i dung sau ây.
N I DUNG
Ch ơ ng 1
T T NG TRI T H C
C A PHÁP GIA
1.1. B I C NH L CH S :
th i ông Chu, ch s h u t ư nhân v ru ng t ư c hình thành
thay th cho ch ru ng t t nh i n tr ư c ó ã làm n y sinh m t lo t
nh ng th l c chính tr m i, ó là t ng l p a ch m i l n át và xung t gay
g t v i t ng l p quý t c c . S tranh giành a v xã h i c a các th l c ã y
xã h i Trung Hoa c i vào tình tr ng chi n tranh kh c li t. Th i k này bao
g m hai th i k nh là Xuân Thu và Chi n Qu c.
Th i Xuân Thu (770 - 403 TCN), t n ư c lo n l c v i h ơn 400 cu c
chi n l n nh . Gi a c n ư c l n tri n khai m t cu c nh gi t quy t li t
quy n . Th i Chi n Qu c (403 - 221 TCN), c di n Trung Qu c
s bi n i l n: r t nhi u n ư c ch ư h u v a thôn nh, n i
7 nư c T , S , n, Yên, y, Tri u, T n.
Giai o n này chính tr b t n, xã h i r i ren, o c suy i, quan l i
tham nh ng, chi n tranh kéo dài khi n i s ng nhân dân càng thêm ói kh
cùng c c. Trong b i c nh ó, các h c thuy t nh ư Lão gia, Nho gia… ã không
giúp ư c xã h i thoát kh i tình tr ng r i lo n và suy s p vì tính không t ư ng
và không có kh n ng áp ng yêu c u th i cu c. o c và tình th ươ ng
không s c m nh l p l i tr t t xã h i. H c thuy t Pháp gia thì khác vì
gi i quy t ư c v n ươ ng th i giúp n ư c T n hùng m nh, i n th ng
nh t ư c Trung Qu c.
1.2. L CH S HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRI N C A PHÁP GIA:
Tr ư c tiên c n tìm hi u th nào là pháp tr và t ư t ư ng ch o c a
Pháp gia.
1.2.1. M t s khái ni m:
N u nói theo cách hi u c a ng ư i Trung Qu c c i thì “Pháp tr là
dùng pháp lu t cai tr , ch không ph i dùng o c cai tr ”1, còn nói
theo quan i m trong xã h i hi n i thì khái ni m pháp tr g n li n v i nhà
1 TS Nguy n S D ng, “Ch pháp tr ”, www.tuoitre.com.vn
nư c pháp quy n, t c “Pháp tr là m t tr t t pháp lý c l p, nó bao g m ba ý
ngh a c ơ b n: pháp tr là công c i u ch nh nhà n ư c ( i u ch nh quy n
l c); pháp tr có ngh a là t t c m i ch th u bình ng tr ư c pháp lu t;
pháp tr có ngh a là b o m công lý v th t c và v hình th c” 2.
Pháp gia là m t tr ư ng phái t ư t ư ng có m c ích ti p c n t i cách
phân tích các v n pháp lu t c tr ưng lý l logic lý thuy t nh m vào vi c
ư a ra v n b n pháp lu t ng d ng, h ơn là nh m t i xã h i, kinh t , hay tình
hu ng chính tr .
H c thuy t pháp tr c a phái Pháp gia hình thành và phát tri n qua
nhi u th i k b i các tác gi xu t s c nh ư: Qu n Tr ng, Thân B t H i, Th n
áo, Th ươ ng ng và ư c hoàn thi n b i Hàn Phi T . hi u m t cách
tươ ng i có h th ng v ư ng l i tr n ư c c a phái Pháp gia, ta c n tìm hi u
tư t ư ng c ơ b n c a các nhà pháp tr ã nêu trên c ng nh ư nh ng lu n ch ng
khá thuy t ph c v s c n thi t c a ư ng l i pháp tr .
1.2.2. S phát tri n c a Pháp gia qua các th i k c a các nhà t
t ng:
Qu n Tr ng (725 - 645 TCN):
Là ng ư i n ư c T , v n xu t thân t gi i bình dân nh ưng r t có tài chính
tr , ư c coi là ng ư i u tiên bàn v vai trò c a pháp lu t nh ư là ph ươ ng cách
tr n ư c. T ư t ư ng v pháp tr c a Qu n Tr ng ư c ghi trong b Qu n T ,
bao g m 4 i m ch y u sau:
(1) M c ích tr qu c là làm cho phú qu c binh c ư ng. “Kho l m y r i m i
bi t l ti t, y th c m i bi t vinh nh c” 3.
(2) Mu n có phú qu c binh c ư ng m t m t ph i phát tri n nông, công, th ươ ng
nghi p, m t khác ph i t ra và th c hi n l chu c t i: “T i n ng thì chu c
b ng m t cái tê giáp (áo giáp b ng da con tê); t i nh thì chu c b ng m t cái
2 TS Nguy n S D ng, “Ch Pháp tr ”, www.tuoitre.com.vn
3 Doãn Chính (1997), i c ươ ng Tri t h c Trung Qu c, NXB Chính tr qu c gia Hà N i, tr.334
qui thu n (cái thu n b ng mai rùa); t i nh thì n p kinh phí; t i còn nghi thì
tha h n; còn hai bên th ưa ki n nhau mà bên nào c ng có l i m t ph n thì b t
n p m i bên m t bó tên r i x hòa” 4.
(3) Ch tr ươ ng phép tr n ư c ph i cao “Lu t, hình, l nh, chính". Lu t là
nh danh ph n cho m i ng ư i, L nh là cho dân bi t vi c mà làm, Hình là
tr ng tr nh ng k làm trái lu t và l nh, Chính là s a cho dân theo
ư ng ngay l ph i.
(4) Trong khi cao lu t pháp, c n chú tr ng n o c, l , ngh a, liêm...
trong phép tr n ư c.
Nh ư v y có th th y r ng Qu n Tr ng chính là th y t c a Pháp gia,
ng th i ông c ng là c u n i Nho gia v i Pháp gia.
Thân B t H i (401-337 TCN):
Là ng ư i n ư c Tr nh chuyên h c v Hình Danh, làm quan n b c
tư ng qu c. Ông ư a ra ch tr ươ ng ly khai “ o c” ch ng “L ” và cao
“Thu t” trong phép tr n ư c. Thân B t H i cho r ng “Thu t” là cái “bí hi m”
c a vua, theo ó nhà vua không ư c l ra cho k b tôi bi t là vua sáng su t
hay không, bi t nhi u hay bi t ít, yêu hay ghét mình... b i i u ó s khi n b
tôi không th phòng, nói d i và l a g t nhà vua.
Th n áo (370-290 TCN):
Là ng ư i n ư c Tri u và ch u nh h ư ng m t s t ư t ư ng tri t h c v
o c a Lão T , nh ưng v chính tr ông l i x ư ng ư ng l i tr n ư c b ng
pháp lu t. Th n áo cho r ng pháp lu t ph i khách quan nh ư v t “vô vi” và
i u ó lo i tr thiên ki n ch quan, riêng t ư c a ng ư i c m quy n. ây là
m t t ư t ư ng khá ti n b mà sau này Hàn Phi T ã ti p thu và hoàn thi n.
Trong phép tr n ư c, Th n áo c bi t cao vai trò c a “Th ”. Ông cho
r ng: “Ng ư i hi n mà ch u khu t k b t ti u là vì quy n th nh , a v th p;
k b t ti u mà ph c ư c ng ư i hi n vì quy n tr ng v cao. Cây ná y u mà b n
4 Nguy n Hi n Lê (1995), Lu n ng , NXB V n h c, tr.40
ư c m i tên lên cao là nh s c gió ưa i, k b t ti u mà l nh ban ra ư c thi
hành là nh s c giúp c a qu n chúng, do ó mà xét thì hi n và trí không
cho ám ông ph c tùng, mà quy n th và a v khu t ph c ư c ng ư i
hi n” 5.
Th ng ng (390-338 TCN):
Là ng ư i n ư c V , sau sang T n và giúp vua T n c i cách pháp lu t
hành chính và kinh t làm cho n ư c T n tr nên hùng m nh. Trong phép tr
nư c Th ươ ng ng cao “Pháp” theo nguyên t c “D hình kh hình” (dùng
hình ph t tr b hình ph m). Ch tr ươ ng c a ông là pháp lu t ph i nghiêm,
ban b kh p trong n ư c cho ai c ng bi t, k trên ng ư i d ư i u ph i thi hành,
ai có t i thì ph t và ph t cho th t n ng; Pháp ã nh r i thì không ai ư c bàn
ra bàn vào, không ư c “dùng l i khéo mà làm h i pháp”.
Th ươ ng ng ch tr ươ ng: t ch c liên gia và cáo gian l n nhau,
khuy n khích khai hoang, cày c y, nuôi t m, d t l a, th ư ng ng ư i có công,
ph t ng ư i ph m t i. i v i quý t c mà không có công thì s h xu ng làm
ng ư i th ư ng dân. Ông c ng là ng ư i ã th c hi n c i cách lu t pháp, thi hành
m t th thu th ng nh t, d ng c o l ư ng th ng nh t... nh ó ch sau m t
th i gian ng n, n ư c T n ã m nh h n lên.
Hàn Phi T (280 – 233 TCN): ư c trình bày c th m c 1.3 sau ây.
1.3. PHÂN TÍCH T T NG PHÁP TR C A HÀN PHI T :
Tr ư c tiên, xin i m s ơ vài nét v Hàn Phi T (Hàn Phi). Ông s ng
cu i i Chi n Qu c, Vươ ng t c n ư c n. Ông i ng, không s
tr ư ng hùng bi n nh ưng i r t i vi t ch. c , nư c n y c ng suy
y u, do yêu n ư c ông nhi u l n g i s cho vua n ư c n, ki n bi n p,
tr ươ ng ng ư i th ng c n i l y n ư c u binh nh m nhi m
ng tâm, nh ưng vua không ti p nh n ki n a ông. B i v y ông
m i vi t c i lu n v n nh hơn 10 n ch nh ư “n i i tr ư thuy t”,
5 Doãn Chính (1997), i c ươ ng Tri t h c Trung Qu c, NXB Chính tr qu c gia Hà N i, tr.337
“thuy t lâm”, “thuy t nan”... c n c theo nh ng kinh nghi m n t n ư c
trong ch s nh nh h i hi n th c, i chung l ch “ n Phi T ”.
Nh ng i lu n v n y không ư c coi ng nư c n, nh ưng khi truy n
n n ư c T n i ư c T n y ng yêu chu ng. T n y ng d y
binh nh n ư c n. Vua n c n Phi i c u hòa, T n y ng li n
gi i chu n ng ng. Tư m th a t ư ng n ư c T n c n
c a n Phi, bi t ng ư i y i h ơn minh, bèn m pha i x u v i T n
y ng. T n y ng nghe l i nên giam n Phi cho ông u ng
thu c c.
Tìm hi u cu c i Hàn Phi th y r ng ông là m t nhà t ư t ư ng l n.
Nh ng phân tích sau ây s minh ch ng cho nh n nh trên.
1.3.1. T t ng tr n c b ng pháp lu t:
Theo Hàn Phi, th i th hoàn c nh ã thay i thì phép tr n ư c không
th vi n d n theo “ o c” c a Nho gia, “Kiêm ái” c a M c gia, “Vô vi nhi
tr ” c a o gia nh ư tr ư c n a mà c n ph i dùng pháp tr . Ông ư a ra quan
i m ti n hóa v l ch s , cho r ng l ch s xã h i luôn trong quá trình ti n hoá
và trong m i th i k l ch s thì m i xã h i có nh ng c i m d u n riêng.
Do v y, không có m t ph ươ ng pháp cai tr v nh vi n, c ng nh ư không có m t
th pháp lu t luôn luôn úng trong h th ng chính tr t n t i hàng ngàn n m.
T ó, ông ã phát tri n và hoàn thi n t ư t ư ng Pháp gia thành m t ư ng l i
tr n ư c khá hoàn ch nh và thích ng v i th i i lúc b y gi , coi pháp lu t là
công c h u hi u em l i hoà bình, n nh và công b ng.
Then ch t c a vi c xây d ng t n ư c giàu m nh là ph i d a vào pháp
lu t. Pháp lu t ư c thi hành m t cách ph quát và úng n thì xã h i m i n
nh, xã h i n nh l i là ti n quan tr ng xây d ng t n ư c giàu m nh,
làm cho dân chúng ư c yên bình, h nh phúc. T ch cho r ng, “Không có
nư c nào luôn luôn m nh, c ng không có nư c nào luôn luôn y u. H nh ng
ng ư i thi hành pháp lu t mà m nh thì n ư c m nh, còn h nh ng ng ư i thi
hành pháp lu t y u thì n ư c y u” 6, Hàn Phi ã xu t t ư t ư ng “tr n ư c b ng
lu t pháp” (d pháp tr qu c).
1.3.2. Quan i m coi tr ng ba y u t “Pháp – Th – Thu t”:
Trong phép tr n ư c, n u nh ư Th n áo cao “Th ”, Thân B t H i
cao “Thu t”, Th ươ ng ng cao “Pháp” thì Hàn Phi T là ng ư i u tiên
coi tr ng c ba y u t ó. Ông ch tr ươ ng xây d ng m t lý lu n pháp tr hoàn
ch nh, trong ó l y “Pháp” làm h t nhân, k t h p ch t ch “Pháp”, “Thu t” v i
“Th ”, và cho r ng ba y u t ó ph i th ng nh t không th tách r i. Trong ó,
“Pháp” là n i dung trong chính sách cai tr ư c th hi n b ng lu t l ; “Th ”
là công c , ph ươ ng ti n t o nên s c m nh, còn “Thu t” là ph ươ ng pháp cách
th c th c hi n n i dung chính sách cai tr . T t c u là công c c a b c
vươ ng.
Phân tích “Pháp”:
Trong t ư t ư ng Trung Qu c c i, “Pháp” là ph m trù tri t h c ư c
hi u theo hai ngh a: Theo ngh a r ng “Pháp” là th ch qu c gia, là ch
chính tr xã h i c a t n ư c; theo ngh a h p “Pháp” là nh ng lu t l mang
tính nguyên t c và khuôn m u. K th a và phát tri n lý lu n pháp tr c a pháp
gia th i tr ư c, Hàn Phi cho r ng: “Pháp là hi n l nh công b c a các công s ,
th ư ng hay ph t u ư c dân tin ch c là thi hành, th ư ng ng ư i c n th n, gi
pháp lu t, ph t k ph m pháp, nh ư v y b tôi s theo Pháp” 7.
N i dung ch y u c a pháp lu t theo Hàn Phi là th ư ng và ph t, ông
g i ó là hai òn b y trong tay vua gi v ng chính quy n. Ông chê Th ươ ng
ng ch bi t ph t t i mà không th ư ng công và cho r ng c n ph i th c hi n
toàn di n c hai m t khuy n khích và r n e thông qua th ư ng và ph t. B i vì
“th ư ng mà h u thì i u mình mu n cho dân làm, dân m i mau m n mà làm,
ph t mà n ng thì i u mình ghét và c m oán, dân m i mau m n mà tránh...
th ư ng h u không ph i ch th ư ng công, mà còn khuy n khích dân
6 Phan Ng c (2001), Hàn Phi T , NXB V n h c, tr.55
7 Doãn Chính (1997), i c ươ ng Tri t h c Trung Qu c, NXB Chính tr qu c gia Hà N i, tr.346
chúng n a, ph t mà n ng không ph i ch là ph t m t k gian mà còn ng n
k b y trong n ư c” 8. N i dung th ư ng ph t, nh m m c ích th c hi n “Pháp”
“c u lo n cho dân chúng, tr h a cho thiên h , khi n cho k m nh không
l n k y u, ám ông không hi p ám s ít, ng ư i già ư c h ư ng h t tu i
i, b n tr m côi ư c nuôi l n, biên gi i không b xâm ph m, vua tôi thân
nhau, cha con b o v nhau, không lo b gi t hay b c m tù” 9. Hàn Phi cho cách
th ư ng ph t d a theo nguyên t c: Th ư ng thì ph i tín, ph t thì ph i t t;
Th ư ng thì ph i tr ng h u, ph t thì ph i n ng; S th ư ng ph t ph i theo úng
phép n ư c, chí công vô t ư; Vua ph i n m h t quy n th ư ng ph t.
V vi c l p pháp, c n ph i xét n các nguyên t c sau:
(1) Tính t ư l i: Hàn Phi quan ni m n n t ng c a quan h gi a con ng ư i v i
con ng ư i là t ư l i, ai c ng mu n giành cái l i cho mình. “Ông th y thu c
khéo hút m v t th ươ ng ng ư i ta, ng m máu ng ư i ta không ph i vì có tình
th ươ ng c t nh c, ch ng qua làm th thì có l i. Cho nên, ng ư i bán c xe làm
xong c xe thì mu n ng ư i ta giàu sang. Ng ư i th m c óng xong quan tài
thì mu n ng ư i ta ch t non. ó không ph i vì ng ư i th óng c xe có lòng
nhân, còn ng ư i th óng quan tài không ph i ghét ng ư i ta, nh ưng cái l i c a
anh ta là ch ng ư i ta ch t” 10 . Lu t pháp t ra thì cái l i c a nó ph i l n
hơn cái h i.
(2) H p v i th i th : ây chính là thuy t bi n pháp c a Hàn Phi. Nguyên t c
th c t c a vi c xây d ng pháp lu t, hay tính th c ti n c a lu t pháp, là nét n i
b t trong t ư t ư ng pháp tr c a Hàn Phi. i v i ông, không có m t pháp lu t
siêu hình hay m t mô hình pháp lu t tr u t ư ng tiên thiên mà noi theo. Ch
duy nh t có yêu c u và tiêu chu n c a th c ti n. “Pháp lu t thay i theo th i
thì tr ; vi c cai tr thích h p theo th i thì có công lao... Th i th thay i mà
8 Doãn Chính (1997), i c ươ ng Tri t h c Trung Qu c, NXB Chính tr qu c gia Hà N i, tr.346
9 Doãn Chính (1997), i c ươ ng Tri t h c Trung Qu c, NXB Chính tr qu c gia Hà N i, tr.347
10 Phan Ng c (2001), Hàn Phi T , NXB V n h c, tr.150-151
cách cai tr không thay i thì sinh lo n... Cho nên, b c thánh nhân tr dân thì
pháp lu t theo th i mà thay i và s ng n c m theo kh n ng mà thay i” 11 .
(3) n nh, th ng nh t: M c dù pháp lu t ph i thay i cho h p v i th i th ,
song trong m t th i k , pháp l nh ã t ra thì không ư c tùy ti n thay i,
vì n u v y thì dân chúng không nh ng không th theo, mà còn t o c ơ h i cho
b n gian th n.
(4) Phù h p v i tình ng ư i, d bi t d làm.
(5) ơ n gi n mà y .
(6) Th ư ng h u ph t n ng.
V vi c ch p pháp, nguyên t c c a Hàn Phi là:
(1) T ng c ư ng giáo d c pháp ch , t c là “d pháp vi giáo”.
(2) M i ng ư i, ai ai c ng bình ng tr ư c pháp lu t, t c “pháp b t a quý”,
“hình b t t i th n, th ư ng thi n b t di t
